Luận văn Thạc sĩ Kinh tế Quốc tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:87

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình" nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh Hòa Bình theo số liệu báo cáo hàng năm. Từ đó, đề xuất một số kiến nghị nhằm tăng cường thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Hòa Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế Quốc tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ----------***---------- LUẬN VĂN THẠC SĨ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN THU HÚT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI (FDI) CỦA TỈNH HÒA BÌNH Ngành: Kinh tế Quốc tế BẠCH PHƢƠNG THẢO Hà Nội, 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ----------***---------- LUẬN VĂN THẠC SĨ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN THU HÚT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI (FDI) CỦA TỈNH HÒA BÌNH Ngành: Kinh tế quốc tế Mã số: 8310106 Họ và tên học viên: Bạch Phƣơng Thảo Ngƣời hƣớng dẫn: PGS, TS Từ Thúy Anh Hà Nội , 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan các số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài luận văn: “Các yếu tố ảnh hƣởng đến thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình” là trung thực và hoàn toàn không sao chép hoặc sử dụng kết quả của đề tài nghiên cứu nào tương tự. Tất cả những sự giúp đỡ cho việc xây dựng cơ sở lý luận cho bài luận văn đều được trính dẫn đầy đủ và ghi nguồn gốc rõ ràng và được phép công bố. Học viên thực hiện Bạch Phƣơng Thảo
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu trường Đại học Ngoại Thương, các thầy cô giáo Khoa sau đại học đã tạo điều kiện và giúp đỡ cho tôi hoàn thành đề tài này một cách thuận lợi nhất. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới PGS, TS Từ Thúy Anh, người hướng dẫn khoa học của luận văn, đã nhiệt tình hướng dẫn, bổ sung và đưa ra những lời khuyên bổ ích, đồng thời tạo điều kiện để giúp tôi hoàn thành luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến gia đình, bạn bè, những đồng nghiệp đã tận tình hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn.
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN....................................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BẢNG .............................................................................. vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ....................................................... ix LỜI MỞ ĐẦU....................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ........................................................................................ 2 3. Mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 5 3.1 Mục tiêu của đề tài ...................................................................................................... 5 3.2 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................. 6 3.3 Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 6 4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................... 7 4.1 Các câu hỏi đặt ra trong quá trình nghiên cứu .......................................................... 7 4.2 Các phương pháp nghiên cứu của đề tài .................................................................... 7 4.2.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................... 7 4.2.2. Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp .............................................. 7 5. Bố cục của đề tài ................................................................................................................ 8 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN THU HÚT ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI .................................................................... 9 1.1 Khái niệm, bản chất, đặc điểm và các hình thức cơ bản của đầu tư trực tiếp nước ngoài9 1.1.1 Khái niệm về đầu tư trực tiếp nước ngoài................................................................ 9 1.1.2 Bản chất và đặc điểm của đầu tư trực tiếp nước ngoài ......................................... 10 1.1.3 Các hình thức đầu tư .............................................................................................. 11 1.2 Các lý thuyết về đầu tư trực tiếp nước ngoài ................................................................. 15 1.2.1 Lý thuyết lợi thế địa điểm ........................................................................ 15 1.2.2 Lý thuyết chiết trung (lý thuyết OLI) ....................................................... 16 1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư nước ngoài FDI .................................... 18 1.3.1 Các yếu tố từ môi trường vĩ mô ........................................................................... 18 1.3.1.1 Tình hình chính trị ................................................................................ 18 1.3.1.2 Môi trường kinh tế ................................................................................. 18 1.3.1.3 Môi trường pháp luật và các chính sách thuế ......................................... 19
iv 1.3.1.4 Chiến lược thu hút vốn để phát triển KT-XH của quốc gia ...................... 20 1.3.2 Các yếu tố thuộc môi trường vi mô ..................................................................... 20 1.3.2.1 Yếu tố thị trường .................................................................................. 20 1.3.2.2 Yếu tố lợi nhuận ................................................................................... 21 1.3.2.3 Yếu tố về chi phí ................................................................................... 21 1.3.3 Các yếu tố nội tại của địa phương tiếp nhận đầu tư ........................................... 22 1.3.3.1 Môi trường tự nhiên ............................................................................. 22 1.3.3.2 Sự phát triển cơ sở hạ tầng của địa phương .......................................... 23 1.3.3.3 Chất lượng nguồn nhân lực của địa phương ........................................... 24 1.3.3.4 Thể chế, thủ tục hành chính .................................................................. 24 1.3.3.5 Chỉ số đánh giá năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI ............................... 25 1.3.3.6 Xúc tiến đầu tư .................................................................................... 26 CHƢƠNG 2: CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN THU HÚT ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO TỈNH HÒA BÌNH TRONG GIAI ĐOẠN VỪA QUA ................. 27 2.1 Tổng quan về tỉnh Hòa Bình ......................................................................................... 27 2.2 Tình hình phát triển kinh tế - xã hội của Hòa Bình giai đoạn 2016 - 2020 ........................... 28 2.2.1 Tình hình phát triển chung .................................................................................. 28 2.2.2 Các chỉ số kinh tế tỉnh đã đạt được ..................................................................... 30 2.3 Thực trạng vốn đầu từ trực tiếp nước ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình .......................... 32 2.3.1 Tình hình thu hút vốn FDI ................................................................................... 32 2.3.2 Cơ cấu vốn đầu tư ............................................................................................... 34 2.3.2.1 Cơ cấu theo đối tác đầu tư ..................................................................... 34 2.3.2.2 Cơ cấu theo hình thức đầu tư ............................................................... 35 2.3.2.3 Cơ cấu theo địa bàn đầu tư ................................................................... 35 2.3.2.4 Cơ cấu theo lĩnh vực đầu tư .................................................................. 37 2.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI tại Hòa Bình ................................................... 38 2.4.1 Các yếu tố thuộc môi trường vĩ mô ..................................................................... 38 2.4.1.1 Tình hình chính trị ................................................................................ 38 2.4.1.2 Tình hình kinh tế - xã hội của Việt Nam ................................................ 39 2.4.1.3 Môi trường pháp luật và các chính sách tài chính thu hút vốn đầu tư của Việt Nam.......................................................................................................... 40 2.4.1.4 Chiến lược thu hút vốn để phát triển KT – XH của Việt Nam .................. 44 2.4.2 Các yếu tố ảnh nội tại ảnh hưởng đến thu hút đầu tư FDI của tỉnh ...................... 44 2.4.2.1 Môi trường tự nhiên của Hòa Bình ....................................................... 44
v 2.4.2.2 Kết cấu cơ sở hạ tầng ........................................................................... 45 2.4.2.3 Nguồn nhân lực ..................................................................................... 46 2.4.2.4 Thể chế, thủ tục hành chính ................................................................... 48 2.4.2.5 Chỉ số PCI của tỉnh Hòa Bình ................................................................ 49 2.4.2.6 Xúc tiến đầu tư của tỉnh ......................................................................... 50 2.5 Phân tích SWOT trong việc tăng cường thu hút FDI trên địa bàn tỉnh ......................... 51 2.6 Một số hạn chế, nguyên nhân và bài học kinh nghiệm trong việc thu hút đầu tư FDI tại tỉnh Hòa Bình ....................................................................................................................... 52 2.6.1 Một số hạn chế trong việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh ...................... 52 2.6.1.1 Lĩnh vực kinh tế .................................................................................... 52 2.6.1.2 Lĩnh vực văn hóa – xã hội ..................................................................... 53 2.6.2 Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................................... 53 2.6.2.1 Nguyên nhân chủ quan ......................................................................... 53 2.6.2.2 Nguyên nhân khách quan ...................................................................... 54 2.6.3 Bài học kinh nghiệm .............................................................................................. 55 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT NHẰM PHÁT HUY CÁC NHÂN TỐ TÍCH CỰC VÀ HẠN CHẾ CÁC NHÂN TỐ TIÊU CỰC ĐỐI VỚI THU HÚT VỐN ĐẦU TƢ TRỰC TIẾP NƢỚC NGOÀI VÀO TỈNH HOÀ BÌNH .................................... 57 3.1 Định hướng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài cho tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới57 3.2 Một số kiến nghị nhằm phát huy các nhân tố tích cực và hạn chế các nhân tố tiêu cực đối với thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Hòa Bình .............................................. 59 3.3 Một số đề xuất đối với tỉnh Hòa Bình nhằm phát huy các nhân tố tích cực và hạn chế các nhân tố tiêu cực đối với thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài .................................. 61 3.3.1 Phát triển cơ sở hạ tầng ......................................................................................... 61 3.3.2 Nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo và phát triển nguồn nhân lực gắn với giải quyết việc làm ...................................................................................................................... 62 3.3.2.1 Giáo dục và đào tạo ............................................................................. 62 3.3.2.2 Phát triển nguồn nhân lực gắn với giải quyết việc làm .......................... 63 3.3.3 Hoàn thiện thể chế, cải cách hành chính ............................................................... 64 3.3.4 Cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, phát triển các thành phần kinh tế doanh nghiệp, thu hút đầu tư .......................................................................................................... 64 3.3.5 Thực hiện tốt công tác lập quy hoạch theo đúng quy định của pháp luật và quản lý quy hoạch ............................................................................................................................. 65
vi 3.3.6 Thúc đẩy thực hiện chính sách phát triển vùng động lực của tỉnh và tăng cường phối hợp giữa các địa phương trong vùng phát triển kinh tế vùng ..................................... 66 3.3.7 Phát triển các ngành kinh tế ............................................................................... 67 3.3.7.1 Nông nghiệp phát triển theo hướng an toàn, hiệu quả, sản xuất hàng hóa lớn gắn với thị trường ...................................................................................... 67 3.3.7.2 Phát triển công nghiệp với tốc độ tăng trưởng cao, vững chắc và hiệu quả 68 3.3.7.3 Huy động mọi nguồn lực để phát triển du lịch thành ngành kinh tế trọng điểm69 3.3.7.4 Phát triển nhanh, đa dạng các loại dịch vụ và nâng cao chất lượng dịch vụ . 69 KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 71 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
vii DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ BẢNG Hình 1.1 Các yếu tố ảnh hƣởng môi trƣờng đầu tƣ ........................................................ 17 Hình 2.1: Bản đồ địa chính tỉnh Hòa Bình ...................................................................... 27 Hình 2.2: Cơ cấu vốn theo chủ đầu tƣ ............................................................................. 34 Hình 2.3: Cơ cấu vốn theo lĩnh vực đầu tƣ ...................................................................... 37 Bảng 2.1: Tổng số dự án, vốn đăng ký, vốn thực hiện qua các năm ............................. 32 Bảng 2.2: Cơ cấu vốn theo hình thức đầu tƣ ................................................................... 35 Bảng 2.3: Cơ cấu vốn theo địa bàn ................................................................................... 36
viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt ANTT An ninh trật tự BCC Business Cooperation Contract Hợp đồng hợp tác kinh doanh BOT Build – Operate – Transfer Xây dựng – Vận hành – Chuyển giao BT Build – Transfer Xây dựng – Chuyển giao BTO Build – Transfer – Operate Xây dựng – chuyển giao – kinh doanh CĐ Cao đẳng DN Doanh ngiệp DNLD Doanh nghiệp liên doanh ĐTNN Đầu tư nước ngoài FDI Foreign Direct Investment Đầu tư trực tiếp nước ngoài FPI Foreign Portfolio Investment Đầu tư gián tiếp nước ngoài FTA Free Trade Agreement Hiệp định thương mại tự do GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm nội địa GRDP Gross Regional Domestic Product Tổng sản phẩm trên địa bàn ICOR Incremental Capital Output Ratio Hiệu quả sử dụng vốn đầu tư KCN Khu Công nghiệp KT – XH Kinh tế - Xã hội NĐT Nhà đầu tư ODA Official Development Assistance Hỗ trợ phát triển chính thức Ownership specific advantages – Lợi thế sở hữu - Lợi thế địa điểm - Lợi OLI Location advantages – Internalization thế nội bộ hóa advantages PCI Provincial Competitiveness Index Chỉ số xếp hạng năng lực cạnh tranh TFP Total Factor Productivity Năng suất nhân tố tổng hợp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TNDN Thu nhập doanh nghiệp UBND Ủy bản Nhân dân UNCTAD United Nations Conference on Trade Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Thương and Development mại và Phát triển
ix TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Họ và tên học viên: Bạch Phƣơng Thảo. Chuyên ngành: Kinh tế quốc tế Người hướng dẫn: PGS, TS Từ Thúy Anh Tên đề tài: Các yếu tố ảnh hƣởng đến thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, đầu tư trực tiếp nước ngoài ngày càng trở nên phổ biến. Hình thức đầu tư này giúp cho các nước đang phát triển thu hút vốn từ bên ngoài cho phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa các quốc gia. Trong điều kiện nguồn vốn trong nước còn hạn chế, việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài là vấn đề quan trọng đối với Việt Nam nói chung và Hòa Bình nói riêng. Tuy nhiên, so với tiềm năng của tỉnh, việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài FDI trong nhiều năm qua vẫn còn hạn chế, chưa có những dự án với quy mô lớn. Vì vậy tác giả lựa chọn đề tài “ Các yếu tố ảnh hƣởng đến thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình” cho đề tài Luận văn Thạc sĩ với mong muốn đi sâu vào phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI, thực trạng thu hút FDI, các kết quả đạt được đồng thời nêu ra những mặt hạn chế còn tồn tại, và đề xuất kiến nghị nhằm tăng cường khả năng thu hút vốn FDI cũng như nâng cao hiệu quả sử dụng vốn FDI của tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, luận văn có sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thế: Phương pháp thu thập số liệu: Luận văn sử dụng các số liệu thứ cấp đã được công bố trong các giáo trình, văn kiện của Đảng, các chính sách và pháp luật của
x nhà nước, niên giám thống kê, các sách chuyên khảo, các tạp chí chuyên ngành kinh tế… và các báo cáo tổng kết của UBND tỉnh Hòa Bình, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Hòa Bình. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng một số phương pháp khác như: phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp, so sách; Phương pháp mô tả và sử dụng mô hình SWOT để chỉ ra điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong việc thu hút FDI trên địa bàn tỉnh. 3. Kết quả nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài, bài luận văn đã phân tích và đánh giá các yếu tố ảnh hướng đến thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh bao gồm: Các yếu tố thuộc môi trường vĩ mô và các yếu tố nội tại của tỉnh Hòa Bình, chỉ ra các hạn chế, nguyên nhân và bài học trong việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh. Từ đó đưa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của các yếu tố trong việc đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ở tỉnh Hòa Bình theo hướng bền vững, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và Nhà nước.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, đầu tư trực tiếp nước ngoài ngày càng trở nên phổ biến. Hình thức đầu tư này giúp cho các nước đang phát triển thu hút vốn từ bên ngoài cho phát triển kinh tế - xã hội, góp phần thu hẹp khoảng cách giữa các quốc gia. Trong điều kiện nguồn vốn trong nước còn hạn chế, việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài là vấn đề quan trọng đối với Việt Nam nói chung và Hòa Bình nói riêng. Lĩnh vực FDI đã và đang được nhiều tác giả nghiên cứu làm rõ thể hiện trong các đề tài luận án, luận văn và hội thảo khoa học. Có thể kể ra một số các công trình nghiên cứu như “Một số biện pháp thúc đẩy việc triển khai thực hiện các dự án FDI tại Việt Nam” năm 2006 của tác giả Bùi Huy Nhượng, luận án đã trình bày về thực trạng triển khai các dự án FDI và đưa ra giải pháp nhằm thúc đẩy triển khai thực hiện các dự án FDI. “Vận dụng một số phương pháp thống kê phân tích hiệu quả kinh tế của đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam” năm 2008 của tác giả Nguyễn Trọng Hải, luận án đã phát triển được phương pháp đồ thị không gian ba chiều trong phân tích nhân tố, đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng công tác phân tích thống kê hiệu quả kinh tế FDI và tăng cường hiệu quả FDI tại Việt Nam. “Môi trường đầu tư với hoạt động thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam” năm 2011 của tác giả Nguyễn Thị Ái Liên, luận án đã đưa ra bức tranh tổng thể lý luận về môi trường đầu tư, đề xuất quy trình đánh giá, cải thiện môi trường đầu tư. Nghiên cứu về khả năng thu hút đầu tư và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng thu hút đầu tư được thực hiện bởi nhiều học giả trong và ngoài nước. Theo quan điểm của Bah và cộng sự (2015), một doanh nghiệp chỉ thực hiện việc đầu tư vào một địa phương khi hội tụ 3 điều kiện: Doanh nghiệp phải sở hữu một số lợi thế nhất định so với doanh nghiệp khác; việc sử dụng những lợi thế đó trong nội bộ doanh nghiệp có lợi hơn là bán hay cho các doanh nghiệp khác thuê; và sản xuất tại địa điểm đầu tư đó có chi phí thấp hơn so với những địa điểm khác hay có thể gọi là lợi thế địa bàn đầu tư.
2 Một số nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng, yếu tố quyết định đến hành vi của nhà đầu tư bao gồm: Sự phát triển của cơ sở hạ tầng; Đầu tư công; Khả năng về nguồn nhân lực; Tình hình phát triển công nghệ; Mức độ ổn định về môi trường đầu tư; Các quy định về thủ tục; Mức độ minh bạch của thông tin. Ở Việt Nam, một số nghiên cứu cũng đã cho thấy, quyết định bỏ vốn đầu tư của một doanh nghiệp vào một địa phương cụ thể cũng chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố. Theo Nguyễn Mạnh Toàn (2010) nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư FDI vào một địa phương là: Cơ sở vật chất hạ tầng đầu tư; Chất lượng dịch vụ công; Lợi thế ngành đầu tư; Môi trường sống và làm việc; Chế độ chính sách đầu tư; Chi phí đầu vào cạnh tranh; Nguồn nhân lực; Thương hiệu địa phương; Sự đồng ý của chính quyền địa phương; Chất lượng dịch vụ công; Lợi thế ngành đầu tư; Thương hiệu địa phương. Trải qua gần 17 năm thực hiện thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài ở tỉnh Hòa Bình, các dự án đi vào hoạt động sản xuất kinh doanh đã tạo việc làm cho trên 17 nghìn lao động; hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, đời sống nhân dân địa phương được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, so với tiềm năng của tỉnh, việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài FDI trong nhiều năm qua vẫn còn hạn chế, chưa có những dự án với quy mô lớn. Vì vậy tác giả lựa chọn đề tài “ Các yếu tố ảnh hƣởng đến thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài (FDI) của tỉnh Hòa Bình” cho đề tài Luận văn Thạc sĩ với mong muốn đi sâu vào phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI, thực trạng thu hút FDI, các kết quả, hiệu quả đạt được đồng thời nêu ra những mặt hạn chế còn tồn tại, và đề xuất kiến nghị nhằm tăng cường khả năng thu hút vốn FDI cũng như nâng cao hiệu quả sử dụng vốn FDI của tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Tại Việt Nam và trên thế giới có nhiều công trình nghiên cứu về đầu tư trực tiếp nước ngoài. Các công trình chú trọng vào tình hình thu hút nguồn vốn FDI tại một quốc gia, vùng, khu vực. Có thể kể đến một số nghiên cứu tiêu biểu như:
3 Mô hình OLI của Dunning được sử dụng rộng rãi như là một khuôn khổ lý thuyết toàn diện trong các nghiên cứu thực nghiệm nhằm xác định yếu tố quyết định địa điểm, vị trí FDI cũng như giải thích các hoạt động của các công ty bên ngoài ranh giới quốc gia. Mirza Hafiz and Axele Giroud (2004) đã thực hiện công trình phân tích đối với dữ liệu khảo sát 88 công ty con của các tập đoàn xuyên quốc gia (TNC) ở các nước trong nhóm ASEAN giai đoạn 2001 – 2003 và cho thấy, Việt Nam được chọn là một điểm đến của FDI bởi sự ổn định chính trị, dân số đông, chất lượng của nguồn lao động và cơ sở công nghiệp đa dạng. Các tác giả cũng nhận định: Đối với động cơ đầu tư, khoảng 45% DN đầu tư vào Việt Nam vì động cơ tìm kiếm thị trường, 14% là tìm kiếm hiệu quả, còn lại là những động cơ khác được trộn lẫn (tìm kiếm hiệu quả hoặc tìm kiếm thị trường hoặc phụ thuộc vào kỳ vọng). Shaukat Ali and Wei Guo (2005) đã nghiên cứu dựa trên dữ liệu điều tra 22 công ty FDI đang hoạt động tại Trung Quốc để tìm đáp án cho câu hỏi “Động lực quan trọng nào khiến các nhà đầu tư thực hiện đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc”. Kết quả nghiên cứu cho thấy, quy mô thị trường là yếu tố tác động mạnh đến dòng FDI, nhất là đối với các hãng của Mỹ, chính sách ưu đãi đầu tư, giá nhân công rẻ cũng là yếu tố hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài vào Trung Quốc. M. Fetscherin, H. Voss, P. Gugler (2010) đã tổng hợp xu hướng FDI ở Trung Quốc hơn 30 năm thông qua việc kiểm tra 422 bài báo của 625 tác giả đã được xuất bản trong 151 tạp chí từ năm 1979 đến năm 2008. Theo các tác giả này, những thay đổi về kinh tế và cải cách đã cải thiện lợi thế vị trí của Trung Quốc. Các đặc khu kinh tế bị ràng buộc bởi nguồn lực địa phương, phát triển cơ sở hạ tầng và các cơ sở công nghiệp. Ngoài ra, phát triển kinh tế, trình độ giáo dục, chi phí tiền lương, môi trường thể chế và hỗ trợ tại các tỉnh ở Trung Quốc là những yếu tố quan trọng trong gia tăng quy mô vốn FDI . Công trình nghiên cứu của Lord Andzie Quainoo (2011) tại 56 quốc gia thuộc Châu Phi (SSA) trong giai đoạn 1984-2005 nhằm tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi:
4 tại sao các quốc gia ở Châu Phi thu hút FDI kém hiệu quả? Tại sao nông nghiệp của các quốc gia đó không thể trải nghiệm chuyển đổi nông nghiệp như các quốc gia ở Châu Á và Châu Mỹ La tinh? Kết quả nghiên cứu cho thấy: cơ sở hạ tầng kinh tế là một yếu tố quan trọng trong tăng cường vốn FDI, bên cạnh đó các nước được ưu đãi với nguồn tài nguyên thiên nhiên hoặc có thị trường lớn, môi trường đầu tư thuận lợi sẽ kêu gọi nhiều vốn đầu tư nước ngoài hơn. Ngoài ra, lực lượng lao động được đào tạo, ổn định kinh tế vĩ mô, mở cửa với FDI, một hệ thống pháp luật hiệu quả, ít tham nhũng và sự ổn định chính trị sẽ thúc đẩy FDI. Kết quả phân tích cũng cho thấy: các nước có thị trường nhỏ hoặc các quốc gia thiếu nguồn tài nguyên thiên nhiên có thể tăng cường quy mô vốn FDI bằng cách tăng cường chính sách thông thoáng hỗ trợ đầu tư, cải thiện cơ cấu tổ chức chính quyền. Tác giả Kangning Xu (2012) trong công trình nghiên cứu về tăng cường vốn FDI cho các quốc gia đang phát triển, đã dùng mô hình hồi quy đa biến để phân tích. Kết quả nghiên cứu cho thấy: để thu hút nhà đầu tư vào một quốc gia đang phát triển thì các yếu tố có ảnh hưởng nhất đến việc tăng cường quy mô vốn đầu tư là: Vị trí địa lý và mức độ đầu tư cở sở hạ tầng; Quy mô thị trường; Chính sách xuất khẩu của quốc gia; Tài nguyên thiên nhiên của quốc gia; Nguồn lực về lao động phù hợp với yêu cầu của nhà đầu tư; Rủi ro về môi trường kinh tế và chính trị của một quốc gia. Phan Thị Quốc Hương (2014) đã tổng quan các lý thuyết xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài như: Lý thuyết thương mại quốc tế, lý thuyết lợi thế độc quyền, lý thuyết vòng đời của sản phẩm, lý thuyết nội bộ hóa, mô hình OLI. Tác giả đã vận dụng mô hình OLI để xem xét các yếu tố quyết định vị trí FDI để nghiên cứu các yếu tố địa điểm quyết định dòng FDI vào Việt Nam. Theo tác giả này, có 23 yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI được cụ thể hóa thành 94 biến số trong các mô hình kinh tế lượng khác nhau ảnh hưởng đến thu hút FDI trên thế giới và Việt Nam. Tác giả đã kiểm định theo phương pháp ước lượng GMM sai phân cho thấy có 3 yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến việc thu hút FDI tại Việt Nam là khung chính sách, động cơ tìm kiếm thị trường và động cơ tìm kiếm tài nguyên. Các yếu tố như động cơ tìm kiếm hiệu quả, chất lượng thể chế
5 và thông tin quá khứ không có ảnh hưởng đến việc thu hút FDI vào Việt Nam. Cũng bằng phương pháp ước lượng GMM sai phân, tác giả nhận xét rằng, các nhân tố như điều hành kinh tế của chính quyền địa phương, động cơ tìm kiếm thị trường, động cơ tìm kiếm hiệu quả và hiệu ứng tích tụ FDI là có ảnh hưởng đến việc phân bố FDI giữa các địa phương… Với mục đích phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại 63 tỉnh thành của Việt Nam trong giai đoạn sau khủng hoảng tài chính kết thúc (2011 – 2014), tác giả Lê Văn Thắng và Nguyễn Lưu Bảo Đoan (2017) đã sử dụng mô hình kinh tế lượng không gian Durbin để xem xét một cách tổng thể, bao gồm cả những yếu tố tương quan trong không gian địa lý giữa những tỉnh, thành gần nhau. Kết quả nghiên cứu cho thấy quy mô thị trường, chất lượng lao động và độ quần tụ DN có tác động đến đầu tư trực tiếp nước ngoài. Công trình nghiên cứu của Ngo Phuc Hanh, Dao Van Hung et al. (2017) trong nghiên cứu của mình đã khẳng định đầu tư trực tiếp nước ngoài đã bổ sung một lượng vốn lớn cho nền kinh tế Việt Nam, về cơ bản Việt Nam đã sử dụng hiệu quả, góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế của Việt Nam. Ngoài việc nghiên cứu tập trung vào phân tích dữ liệu thống kê từ năm 1988 – 2016, nghiên cứu còn sử dụng thống kê mô tả, phân tích độ tin cậy thang đo và phân tích hồi quy để khẳng định 3 yếu tố có ảnh hưởng đến chất lượng thu hút FDI tại Việt Nam bao gồm các nguồn lực (tài nguyên, lao động, tài chính), cơ sở hạ tầng, chính sách hỗ trợ. Nhóm tác giả cũng đã đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thu hút FDI vào Việt Nam trong giai đoạn tới như: tiếp tục cải thiện chính sách theo hướng minh bạch; tiếp cận thông lệ quốc tế và cải cách hành chính thủ tục; tiếp tục điều chỉnh và đầu tư vào cơ sở hạ tầng, ưu tiên cung cấp nước và thoát nước, vệ sinh môi trường, hệ thống đường bộ và cảng biển; tiếp tục cải thiện các nguồn lực bao gồm cả chất lượng lao động và các tổ chức tài chính. 3. Mục tiêu, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Mục tiêu của đề tài - Mục tiêu chung: Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh Hòa Bình theo số liệu báo cáo hàng năm. Từ đó, đề xuất
6 một số kiến nghị nhằm tăng cường thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Hòa Bình. - Mục tiêu cụ thể: + Khái quát một số vấn đề lý thuyết về yếu tố tác động đến môi trường đầu tư FDI. + Phân tích, đánh giá thực trạng thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài đầu tư tại tỉnh Hòa Bình. + Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư của các doanh nghiệp nước ngoài vào tỉnh Hòa Bình; + Đề xuất các kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong việc thu hút các doanh nghiệp FDI tại tỉnh Hòa Bình trong thời gian tới. 3.2 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài tại tỉnh Hòa Bình. 3.3 Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi nội dung: Nội dung nghiên cứu trong luận văn là các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, trong đó tập trung vào các yếu tố chủ yếu là: các yếu tố thuộc môi trường vĩ mô và các yếu tố thuộc môi trường nội tại của tỉnh Hòa Bình (điều kiện tự nhiên, nguồn nhân lực, cơ sở hạ tầng, các thể chế chính sách, xúc tiến đầu tư của tỉnh). + Phạm vi không gian: Nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng tới thu hút vốn đầu tư trục tiếp nước ngoài FDI vào tỉnh Hòa Bình thông qua nghiên cứu các báo cáo hàng năm của UBND tỉnh, Sở Đầu tư – Kế hoạch tỉnh Hòa Bình. + Phạm vi thời gian: Dữ liệu các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI vào tỉnh Hòa Bình từ năm 1993 – 2020; Nghiên cứu xác định các yếu tố ảnh hưởng tới thu hút các dự án FDI vào tỉnh Hòa Bình với số liệu điều tra qua các năm; Đề xuất giải pháp nhằm tăng cường thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào tỉnh Hòa Bình trong giai đoạn 2021 – 2030.
7 4. Phƣơng pháp nghiên cứu 4.1 Các câu hỏi đặt ra trong quá trình nghiên cứu - Thế nào là yếu tố ảnh hưởng đến thu hút FDI? - Tác động của từng yếu tố đến thu hút FDI như thế nào? - Đâu là yếu tố còn yếu kém trong thu hút FDI? - Những giải pháp tác động tới các yếu tố đó nhằm thu hút FDI hiệu quả hơn? 4.2 Các phương pháp nghiên cứu của đề tài 4.2.1. Phương pháp thu thập số liệu Các thông tin thứ cấp (số lượng dự án, quy mô vốn FDI đầu tư vào tỉnh Hòa Bình, các thông tin liên quan đến các yếu tố ảnh hưởng tới thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài,...) được thu thập từ các văn bản, báo cáo, các nghiên cứu, dữ liệu thống kê của Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Sở kế hoạch đầu tư, các nghiên cứu được đăng trên các tạp chí chuyên ngành kinh tế trong và ngoài nước, các bản tin điện tử của cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức nghiên cứu trong và ngoài nước… Phương pháp này sử dụng chủ yếu nhằm xem xét, hệ thống hóa và tóm tắt trong phần tổng quan các công trình nghiên cứu có liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu (chương mở đầu), phần cơ sở lý luận (chương 1) và phần thực trạng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Hòa Bình (chương 2). 4.2.2. Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp - Phương pháp thống kê: tác giả tiến hành thu thập các tài liệu, số liệu báo cáo theo thời gian và theo đặc điểm của các dự án đầu tư, qua các số liệu đã thu thập được phục vụ cho việc nghiên cứu (nguồn tài liệu, số liệu được thu thập từ các văn bản, tài liệu, báo cáo điều tra, đánh giá của các cơ quan quản lý, cục thống kê...). - Phương pháp phân tích: xem xét các yếu tố, các thành phần để xác định vị trí và vai trò của từng yếu tố trong việc thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào tỉnh Hòa Bình. Từ những phân tích đưa ra kết quả đến nguyên nhân, nhằm đưa ra những cơ sở có tính khoa học trong việc xem xét các yếu tố ảnh hưởng đến thu hút đầu tư, từ đó đưa ra những kiến nghị hợp lý.
8 - Phương pháp tổng hợp: từ các số liệu thống kê, phân tích sẽ được tổng hợp lại để làm cho vấn đề trong bài được sáng tỏ. Mục tiêu tổng hợp dữ liệu thông tin là liệt kê tất cả các dữ liệu có liên quan đến miền khảo sát và sàng lọc để thu được những dữ liệu đầy đủ, chính xác và gắn cho tên gọi thích hợp. Kết quả của tổng hợp dữ liệu có thể có nhiều loại khác nhau. Tác giả đã sử dụng các phương pháp trên trong việc phân tích, đánh giá thực trạng biến động của FDI ở Hòa Bình thời gian qua. Việc phân tích, tìm hiểu và đưa ra những nguyên nhân thành công cũng như hạn chế trong thu hút đầu tư của tỉnh sẽ là cơ sở đề xuất những giải pháp kiến nghị để Hòa Bình thu hút FDI phục vụ phát triển kinh tế. 5. Bố cục của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của bài chia làm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về những yếu tố ảnh hƣởng đên thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài. Chƣơng 2: Các yếu tố ảnh hƣởng đến thu hút đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh Hòa Bình trong giai đoạn vừa qua Chƣơng 3: Một số kiến nghị và đề xuất nhằm phát huy các nhân tố tích cực và hạn chế các nhân tố tiêu cực đối với thu hút vốn đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài vào tỉnh Hoà Bình