Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Rủi ro tín dụng trong hoạt động của các ngân hàng thương mại trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh – Thực trạng và giải pháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:66

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu nhận thức về nguyên tắc và góp phần hoàn thiện những lý luận cơ bản về hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng; phân tích thực trạng và xác định nguyên nhân rủi ro tín dụng trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh thời gian qua, từ đó đề ra một số biện pháp và kiến nghị cụ thể nhằm hạn chế rủi ro tín dụng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Rủi ro tín dụng trong hoạt động của các ngân hàng thương mại trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh – Thực trạng và giải pháp

BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH ------------------------------- NGOÂ ANH RUÛI RO TÍN DUÏNG TRONG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI TREÂN ÑÒA BAØN THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – THÖÏC TRAÏNG VAØ GIAÛI PHAÙP CHUYEÂN NGAØNH : QUAÛN TRÒ KINH DOANH MAÕ SOÁ : 5.02.05 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC : TIEÁN SÓ NGUYEÃN QUANG THU THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH – NAÊM 2000 3
MUÏC LUÏC LÔØI MÔÛ ÑAÀU CHÖÔNG 1 : MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG TRONG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANHCUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 3 1.1. NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI – CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI : 1.1.1.Khaùi nieäm veà ngaân haøng thöông maïi : ...........................................3 1.1.2.Chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi : ........................................4 1.1.3.Caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï cuûa ngaân haøng thöông maïi – YÙ nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng : ...................................................................................6 1.2.RUÛI RO TÍN DUÏNG TRONG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG : 9 1.2.1.Khaùi nieäm ruûi ro : ..........................................................................9 1.2.2.Ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi :.10 1.2.3.Vaán ñeà quaûn lyù ruûi ro tín duïng : ..................................................15 CHÖÔNG 2 : PHAÂN TÍCH HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH 2.1.SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG VIEÄT NAM : 17 2.1.1.Giai ñoaïn tröôùc 1988 : .................................................................17 2.1.2.Giai ñoaïn töø 1988 ñeán 1997 :.......................................................17 2.1.3.Giai ñoaïn töø 1998 ñeán nay :.........................................................18 2.2.PHAÂN TÍCH HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH NHÖÕNG NAÊM QUA : 19 2.2.1.Tình hình kinh teá xaõ hoäi thaønh phoá Hoà Chí Minh :.......................19 2.2.2.Tình hình hoaït ñoäng ngaân haøng : ................................................21 2.3.THÖÏC TRAÏNG RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH : 23 2.4.NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RUÛI RO TÍN DUÏNG : 26 2.4.1.Nguyeân nhaân vó moâ : ....................................................................26 4
2.4.2.Nguyeân nhaân vi moâ : ....................................................................29 2.5. ÑAÙNH GIAÙ CHUNG : 33 CHÖÔNG 3 : MOÄT SOÁ BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. 35 3.1. CAÙC GIAÛI PHAÙP PHOØNG NGÖØA RUÛI RO TÍN DUÏNG : 35 3.2. CAÙC GIAÛI PHAÙP XÖÛ LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG : 38 3.3. CAÙC GIAÛI PHAÙP GIAÛM THIEÅU RUÛI RO KHAÙC : 39 3.4. MOÄT SOÁ KIEÁN NGHÒ 46 3.4.1. Veà vieäc quaûn lyù vaø ñieàu haønh cuûa Ngaân haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam : 46 3.4.2. Veà vaán ñeà quaûn lyù Nhaø Nöôùc ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi :..............................................................................................50 3.5. ÑAÙNH GIAÙ CHUNG 53 PHAÀN KEÁT LUAÄN : 54 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 5
LÔØI MÔÛ ÑAÀU I./ TÍNH CAÁP THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI : Lòch söû hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ töøng ghi nhaän nhöõng vuï suïp ñoå cuûa nhieàu heä thoáng ngaân haøng vaø toå chöùc tín duïng taïo neân caùc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä, gaây ra nhöõng bieán ñoäng lôùn cho neàn kinh teá vaø chính trò ôû nhieàu quoác gia vaø khu vöïc nhö cuoäc khuûng hoaûng taøi chính 1929-1933, söï ñoå vôõ heä thoáng quyõ tín duïng ôû Albani ñaàu thaäp nieân 90 vaø gaàn ñaây laø khuûng hoaûng taøi chính ôû chaâu AÙ laøm rung chuyeån caû heä thoáng taøi chính theá giôùi,… ÔÛ Vieät Nam cuõng ñaõ töøng coù nhöõng “côn baõo tín duïng” gaây taùc haïi khoâng nhoû ñeán söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá quoác gia nhö söï phaù saûn haøng loaït cuûa caùc hôïp taùc xaõ tín duïng vôùi quy moâ toaøn quoác naêm 89-90 vaø söï kieän moät soá ngaân haøng thöông maïi coå phaàn lieân tieáp bò xoaù soå thôøi gian gaàn ñaây cuõng taïo aûnh höôûng baát lôïi nhaát ñònh caû veà xaõ hoäi noùi chung cuõng nhö hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam noùi rieâng. Ngaønh ngaân haøng Vieät Nam, vôùi ñaëc ñieåm coù tæ troïng veà hoaït ñoäng tín duïng chieám ña soá trong toång nguoàn voán kinh13, trong thôøi gian qua, maëc duø ñaõ coù nhöõng kinh nghieäm hoaït ñoäng nhaát ñònh, ñaõ phaûi raát ñau xoùt maø xoaù ñi nhieàu khoaûn nôï khoù ñoøi vaø chaéc chaén seõ coøn phaûi tieáp tuïc nhö vaäy trong töông lai. Tuy nhieân, neáu phaùt sinh nôï khoù ñoøi laø ñieàu khoâng theå traùnh ñöôïc thì vieäc nghieân cöùu ruûi ro, nhaän dieän vaø haïn cheá chuùng laïi laø ñieàu hoaøn toaøn coù theå laøm ñöôïc. Neáu ñoái maët vôùi nhöõng daáu hieäu baùo tröôùc maø khoâng ruùt ñöôïc kinh nghieäm vaø khoâng kòp thôøi coù bieän phaùp xöû lyù thì seõ khoù coù theå traùnh khoûi nhöõng thaát baïi ñaùng tieác. Vôùi söï non yeáu veà beà daøy kinh nghieäm, veà söùc chòu ñöïng, laïi ñang hoaït ñoäng trong moät moâi tröôøng kinh teá vôùi nhieàu aùp löïc caïnh tranh vaø ñaày ruûi ro, vaán ñeà quaûn lyù ruûi ro hieän taïi laø coâng vieäc coù yù nghóa heát söùc to lôùn, trong ñoù quaûn lyù ruûi ro tín duïng chieám vai troø quan troïng haøng ñaàu. YÙ thöùc ñöôïc tính caáp thieát cuûa vaán ñeà, chuùng toâi ñaõ choïn ñeà taøi : “Ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh – Thöïc traïng vaø giaûi phaùp”. 6
II./ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU : Nhaän thöùc veà nguyeân taéc vaø goùp phaàn hoaøn thieän nhöõng lyù luaän cô baûn veà hoaït ñoäng tín duïng, ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng ngaân haøng. Phaân tích thöïc traïng vaø xaùc ñònh nguyeân nhaân ruûi ro tín duïng treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh thôøi gian qua, töø ñoù ñeà ra moät soá bieän phaùp vaø kieán nghò cuï theå nhaèm haïn cheá ruûi ro tín duïng. III./ ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU : Noäi dung cuûa baøi vieát coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö taøi chính - tín duïng, keá toaùn, thanh tra,… nhöng vieäc phaân tích seõ taäp trung ñeán caùc ñoái töôïng cuï theå laø caùc hoaït ñoäng veà tín duïng cuõng nhö phoøng choáng ruûi ro tín duïng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình 10 naêm qua. IV./ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU : Ñeå thöïc hieän ñeà taøi naøy, chuùng toâi ñaõ keát hôïp phöông phaùp lòch söû, so saùnh, vôùi nhöõng soá lieäu thoáng keâ, caùc baùo caùo cuûa Ngaân haøng Nhaø Nöôùc, caùc vaên baûn phaùp luaät coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng ngaân haøng ñeå ñi töø nhöõng cô sôû lyù thuyeát ñeán hoaït ñoäng thöïc teá, töø ñoù ruùt ra nhöõng bieän phaùp khaû thi phuø hôïp vôùi tình hình. V./ KEÁT CAÁU CUÛA LUAÄN VAÊN : - Lôøi môû ñaàu - Chöông 1 : Moät soá khaùi nieäm cô baûn veà ngaân haøng thöông maïi vaø ruûi ro tín duïng trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi. - Chöông 2 : Phaân tích hoaït ñoäng tín duïng vaø ruûi ro tín duïng trong caùc ngaân haøng thöông maïi treân ñòa baøn thaønh phoá Hoà Chí Minh. - Chöông 3 : Moät soá bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi caùc ngaân haøng thöông maïi thaønh phoá Hoà Chí Minh. - Keát luaän 7
CHÖÔNG 1 MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG TRONG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI. 1.1. NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI – CAÙC CHÖÙC NAÊNG CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI : 1.1.1. Khaùi nieäm veà ngaân haøng thöông maïi : Trong quaù trình phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng treân theá giôùi, ñaõ coù nhieàu khaùi nieäm veà ngaân haøng thöông maïi ñöôïc ñöa ra : Luaät ngaân haøng Phaùp quy ñònh : nhöõng caù nhaân hay cô sôû haønh ngheà thöôøng xuyeân nhaän cuûa coâng chuùng döôùi hình thöùc kyù thaùc hay caùc hình thöùc khaùc soá tieàn maø hoï duøng cho chính hoï döôùi nhöõng nghieäp vuï nhö chieát khaáu, cho vay,… ñöôïc coi laø ngaân haøng. Phaùp leänh ngaân haøng, hôïp taùc xaõ tín duïng vaø coâng ty taøi chính Vieät Nam ban haønh naêm 1990 quy ñònh : ngaân haøng laø toå chöùc kinh doanh tieàn teä maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi cuûa khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû vaø söû duïng soá tieàn ñoù ñeå cho vay, thöïc hieän caùc nghieäp vuï chieát khaáu vaø laøm phöông tieän thanh toaùn. Luaät ngaân haøng vaø luaät caùc toå chöùc tín duïng ban haønh thaùng 12/1997 quy ñònh ngaân haøng laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan. Theo tính chaát vaø muïc tieâu hoaït ñoäng, caùc loaïi hình ngaân haøng goàm ngaân haøng thöông maïi, ngaân haøng phaùt trieån, ngaân haøng ñaàu tö, ngaân haøng chính saùch, ngaân haøng hôïp taùc xaõ vaø caùc loaïi hình ngaân haøng khaùc. Caùc ñònh nghóa treân tuy caùch duøng töø ngöõ vaø dieãn giaûi coù khaùc nhau nhöng ñeàu coù chung moät yù chính : ngaân haøng laø toå chöùc kinh doanh trong lónh vöïc tieàn teä 8
maø caùc nghieäp vuï chuû yeáu laø nhaän vaø söû duïng tieàn göûi ñeå cho vay vaø thöïc hieän caùc nghieäp vuï thanh toaùn. 1.1.2. Chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi : Ngaân haøng thöông maïi coù vai troø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá thoâng qua caùc chöùc naêng sau : Chöùc naêng trung gian taøi chính : Ngaân haøng thöông maïi giöõ vai troø trung gian thu huùt caùc nguoàn voán nhaøn roãi hoaëc taïm thôøi nhaøn roãi trong daân chuùng hoaëc töø caùc doanh nghieäp ñeå cung caáp trôû laïi cho nhöõng doanh nghieäp, caù nhaân coù nhu caàu söû duïng voán vaøo saûn xuaát kinh doanh hoaëc tieâu duøng,… Thöïc teá ngöôøi coù voán nhaøn roãi vaø ngöôøi coù nhu caàu söû duïng voán thöôøng khoâng coù ñieàu kieän ñeå bieát ñeán nhau, hoaëc neáu töï tìm caùch giao dòch vôùi nhau thì cuõng gaëp nhieàu khoù khaên veà chi phí, thôøi gian, quaûn lyù,… Vôùi chöùc naêng trung gian taøi chính, ngaân haøng thöông maïi giaûi quyeát taát caû nhöõng vöôùng maéc treân, taïo ra moät lôïi töùc phuø hôïp cho ngöôøi kyù thaùc voán vaø moät chi phí hôïp lyù cho ngöôøi söû duïng voán khieán ñoàng tieàn nhaøn roãi trôû thaønh hoaït ñoäng, taäp trung ñöôïc caùc löôïng tieàn nhoû, phaân taùn ñeå ñaùp öùng cho caùc nhu caàu voán lôùn cuûa neàn kinh teá. Chöùc naêng trung gian thanh toaùn vaø quaûn lyù caùc phöông tieän thanh toaùn : Vieäc thanh toaùn caùc khoaûn cung öùng haøng hoaù, dòch vuï,… trong neàn kinh teá coù theå thöïc hieän ngoaøi ngaân haøng hoaëc thoâng qua ngaân haøng. Trong khi vieäc thanh toaùn ngoaøi ngaân haøng toû ra thieáu an toaøn, chi phí cao,… thì vôùi öu theá veà vieäc caát giöõ caùc khoaûn tieàn cuûa khaùch haøng, ngaân haøng thöông maïi ñaõ thöïc hieän caû chöùc naêng trung gian thanh toaùn trong neàn kinh teá thoâng qua caùc phöông tieän thanh toaùn nhö tieàn maët, theû tín duïng, caùc phöông thöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët,… ñaûm baûo söï an toaøn raát cao vôùi chi phí thaáp trong thôøi gian nhanh nhaát cho khaùch haøng. Chöùc naêng naøy cuûa ngaân haøng thöông maïi ñaõ ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû nhieàu nöôùc phaùt trieån treân theá giôùi. ÔÛ Vieät Nam thôøi gian qua, vieäc thanh toaùn trong daân thöôøng ñöôïc thöïc hieän tröïc tieáp vôùi nhau ngoaøi ngaân haøng. Tuy nhieân vôùi söï phaùt 9
trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng trong nöôùc, vieäc thanh toaùn qua ngaân haøng ngaøy caøng nhieàu hôn vaø daàn daàn trôû thaønh phoå bieán. Vieäc thöïc hieän toát chöùc naêng naøy seõ goùp phaàn vaøo vieäc giaûm chi phí löu thoâng haøng hoaù cho neàn kinh teá ñoàng thôøi laø cô sôû ñeå ngaân haøng thöïc hieän caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï khaùc. Chöùc naêng taïo tieàn : Ñaây laø chöùc naêng taïo neân söùc maïnh ñaëc thuø, rieâng coù cuûa ngaønh ngaân haøng vôùi vieäc taïo ra nhöõng khoaûn “buùt teä” thoâng qua vieäc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët trong heä thoáng ngaân haøng. Coù theå moâ taû quaù trình taïo buùt teä nhö sau : Töø moät khoaûn tieàn göûi ban ñaàu, thoâng qua hoaït ñoäng cho vay, ngaân haøng taïo neân moät hoaëc nhieàu khoaûn tieàn göûi môùi baèng buùt teä trong heä thoáng ngaân haøng (coù theå taïi ngaân haøng mình hoaëc moät ngaân haøng khaùc) qua vieäc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët cuûa ngöôøi vay cho ngöôøi cung caáp haøng hoaù, dòch vuï. Töø ñoù, ngaân haøng laïi tieáp tuïc cho vay ñeå hình thaønh khoaûn buùt teä khaùùc vaø cöù nhö vaäy cho ñeán khi thu hoài tieàn vay thì moïi vieäc seõ dieãn ra theo höôùng ngöôïc laïi laøm giaûm soá buùt teä xuoáng baèng ñuùng soá tieàn göûi ban ñaàu. Tuy nhieân cho vay laø nghieäp vuï thöôøng xuyeân vaø chuû yeáu cuûa moät ngaân haøng thöông maïi neân löôïng buùt teä luoân ôû möùc cao hôn löôïng tieàn thöïc coù trong xaõ hoäi. Nhö vaäy töø moät soá tieàn göûi ban ñaàu, thoâng qua chöùc naêng naøy, ngaân haøng ñaõ taïo ra moät soá tieàn gaáp nhieàu laàn ñeå phuïc vuï cho neàn kinh teá. Caùc taøi lieäu veà ngaân haøng coù coâng thöùc tính toaùn sau : Soá tieàn göûi ban ñaàu Toång soá buùt teä taïo ra = ---------------------------------- Tyû leä döï tröõ baét buoäc Ví duï moät ngaân haøng A coù soá dö huy ñoäng voán laø 10 tæ ñoàng, tyû leä döï tröõ baét buoäc laø 5% thì toång soá buùt teä maø ngaân haøng ñoù coù theå taïo ra laø 200 tyû ñoàng. Tuy nhieân toång soá buùt teä maø ngaân haøng taïo ra thöôøng khoù coù theå ñaït ñeán möùc tính toaùn do coøn phuï thuoäc nhieàu yeáu toá khaùc nhö ngöôøi vay coù nhu caàu nhaän 10
tieàn maët, khaû naêng cho vay cuûa ngaân haøng vaø nhu caàu vay cuûa khaùch haøng, döï tröõ thanh toaùn ôû töøng ngaân haøng,… Chöùc naêng dòch vuï taøi chính vaø dòch vuï khaùc : Vôùi caùc chöùc naêng neâu treân, trong quaù trình hoaït ñoäng, ngaân haøng taïo ñöôïc moái quan heä roäng khaép vôùi nhieàu toå chöùc, cô quan coù chöùc naêng khaùc nhau vaø coù ñieàu kieän thu thaäp ñöôïc moät khoái löôïng thoâng tin ñaùng keå. Töø ñoù hình thaønh neân moät chöùc naêng khaùc cuûa ngaân haøng thöông maïi laø ñaûm nhaän caùc dòch vuï khaùch haøng khaùc nhö tö vaán mua baùn, ñaàu tö chöùng khoaùn, laøm ñaïi lyù phaùt haønh vaø quaûn lyù chöùng khoaùn, cho thueâ keùt saét, kieåm tra vaø cung caáp thoâng tin veà caùc ñoái taùc kinh doanh nöôùc ngoaøi cho caùc doanh nghieäp,… Chöùc naêng naøy coù tính chaát hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï khaùc taïi ngaân haøng. 1.1.3. Caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï cuûa ngaân haøng thöông maïi – YÙ nghóa cuûa hoaït ñoäng tín duïng : 1) Hoaït ñoäng huy ñoäng voán (hoaït ñoäng ñaàu vaøo) : Laø hoaït ñoäng thöôøng xuyeân vaø chuû yeáu cuûa ngaân haøng thöông maïi, coù yù nghóa cöïc kyø quan troïng, ñoùng vai troø taïo theâm nguoàn voán hoaït ñoäng cho ngaân haøng ngoaøi voán ñieàu leä thoâng qua vieäc nhaän tieàn göûi khoâng vaø coù kyø haïn döôùi caùc hình thöùc tieàn göûi thanh toaùn vaø tieàn göûi tieát kieäm, phaùt haønh caùc loaïi traùi phieáu, kyø phieáu coù thôøi haïn,… Ñaây laø nhöõng hoaït ñoäng huy ñoäng voán thuaàn tuùy, caàn coù nhöõng khoaûn chi phí lôùn ñeå thöïc hieän. Ngoaøi ra coøn moät soá hoaït ñoäng dòch vuï khaùc coù tính chaát huy ñoäng voán ñoàng thôøi mang laïi thu nhaäp cho ngaân haøng qua vieäc thu phí dòch vuï nhö nhaän uûy thaùc ñaàu tö, thanh toaùn hoä qua taøi khoaûn vaõng lai, chuyeån tieàn, chi traû kieàu hoái, dòch vuï ngaân quyõ, thanh toaùn quoác teá, baûo laõnh,… 2) Hoaït ñoäng söû duïng voán (hoaït ñoäng ñaàu ra) : - Hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi hoái : Laø hoaït ñoäng mua baùn ngoaïi teä, chöùng töø coù giaù, kinh doanh vaøng baïc trong vaø ngoaøi nöôùc vôùi caùc ñôn vò coù chöùc naêng thoâng qua caùc nghieäp vuï veà kinh doanh 11
ngoaïi teä nhö spot, forward, swap,… nhaèm muïc ñích lôïi nhuaän, döï tröõ hoaëc taïo nguoàn ngoaïi teä phuïc vuï cho thanh toaùn quoác teá. - Hoaït ñoäng ñaàu tö – lieân doanh : Laø hoaït ñoäng söû duïng voán vaøo caùc döï aùn kinh doanh trung daøi haïn cuûa ngaân haøng nhö ñaàu tö hoaëc lieân doanh ñaàu tö xaây döïng caùc cao oác vaên phoøng, laäp caùc khu vui chôi, xaây döïng nhaø ôû, nhaø maùy, xí nghieäp, goùp voán vaøo nhöõng ñôn vò saûn xuaát kinh doanh khaùc,… - Hoaït ñoäng tín duïng : Hoaït ñoäng tín duïng laø loaïi hoaït ñoäng trong ñoù phía ngaân haøng thöông maïi chuyeån giao tieàn hoaëc taøi saûn cho khaùch haøng söû duïng trong moät thôøi gian nhaát ñònh treân cô sôû coù söï cam keát töø phía khaùch haøng seõ hoaøn traû theo thôøi haïn ñaõ thoaû thuaän. Noùi ñôn giaûn ñoù laø hoaït ñoäng cho vay treân cô sôû coù hoaøn traû sau moät thôøi haïn nhaát ñònh. Tuøy thuoäc vaøo cô sôû ñeå xem xeùt maø coù theå phaân thaønh nhieàu loaïi hình tín duïng khaùc nhau : + Caên cöù vaøo muïc ñích söû duïng voán : Cho vay baát ñoäng saûn Cho vay saûn xuaát kinh doanh (cho vay coâng thöông nghieäp) Cho vay noâng nghieäp Cho vay tieâu duøng + Caên cöù vaøo thôøi haïn vay voán : Cho vay ngaén haïn Cho vay trung haïn Cho vay daøi haïn Cho vay quay voøng (theû tín duïng) + Caên cöù vaøo möùc ñoä tín nhieäm ñoái vôùi khaùch haøng : Cho vay khoâng ñaûm baûo 12
Cho vay coù ñaûm baûo + Caên cöù vaøo hình thaùi giaù trò cuûa tín duïng : Cho vay baèng tieàn Cho vay baèng taøi saûn + Caên cöù vaøo caùch thöùc hoaøn traû : Cho vay thoâng thöôøng Cho vay luaân chuyeån Cho vay traû goùp Cho vay hoaøn traû theo yeâu caàu + Caên cöù vaøo xuaát xöù tín duïng : Cho vay tröïc tieáp Cho vay giaùn tieáp + Caên cöù vaøo kyõ thuaät caáp tín duïng : Chieát khaáu thöông phieáu Tín duïng öùng tröôùc Thaáu chi Baûo laõnh Cho vay traû goùp Bao thanh toaùn Tín duïng thueâ mua Tín duïng chaáp nhaän + Caên cöù ñoái töôïng söû duïng voán : Cho vay doanh nghieäp Cho vay caù nhaân - Caùc hoaït ñoäng khaùc : 13
Ngoaøi ra ôû caùc ngaân haøng thöông maïi tuøy theo quy moâ vaø trình ñoä kinh nghieäm, nghieäp vuï,… coøn coù nhöõng hoaït ñoäng hoã trôï khaùc nhö huaán luyeän vaø ñaøo taïo veà caùc nghieäp vuï thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu, tö vaán kinh doanh cho caùc doanh nghieäp khaùch haøng, ñaøo taïo nhaân vieân cho caùc ngaân haøng coù quan heä,,… Trong ñieàu kieän kinh teá taïi Vieät Nam, khi caùc hình thöùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coøn chöa phaùt trieån maïnh thì tín duïng laø hoaït ñoäng chieám tyû troïng cao nhaát trong hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi : söû duïng khoaûng 60% nguoàn voán kinh doanh vaø mang laïi treân 50% lôïi nhuaän. Ñoàng thôøi noù cuõng laø neàn taûng ñeå thu huùt khaùch haøng vaø môû roäng caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï khaùc. Hoaït ñoäng tín duïng coù yù nghóa raát quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá : Ñaùp öùng nhu caàu voán ñeå duy trì söï lieân tuïc cuûa caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh trong coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá. Cung öùng voán coù taäp trung phuïc vuï cho saûn xuaát kinh doanh quy moâ lôùn. Laø ñoái töôïng vaø laø trung gian chuyeån taûi chính saùch tieàn teä töø ngaân haøng trung öông ñeán toaøn boä neàn kinh teá. Laø moät trong nhöõng coâng cuï giuùp chính phuû thöïc hieän chính saùch taøi trôï cho caùc ngaønh kinh teá muõi nhoïn hoaëc caàn khuyeán khích phaùt trieån. 1.2. RUÛI RO TÍN DUÏNG TRONG HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG : 1.2.1. Khaùi nieäm ruûi ro : Ruûi ro laø moät töø duøng ñeå moâ taû chung moïi bieán coá ngaãu nhieân xaûy ra ngoaøi söï mong ñôïi coù theå taùc ñoäng ñeán hoaït ñoäng cuûa moät toå chöùc. Ruûi ro laø vaán ñeà taát yeáu khoâng theå loaïi tröø vaø gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa moät ngaân haøng baát keå moïi bieän phaùp phoøng choáng nhö luaät phaùp, quy ñònh, heä thoáng thanh tra, kieåm tra, baûo hieåm,… Tuy nhieân ruûi ro cuõng coù vai troø cuûa noù trong vieäc ñaøo thaûi nhöõng ngaân haøng yeáu keùm veà naêng löïc taøi chính cuõng nhö chuyeân moân. Vaán ñeà ñaët ra laø khoâng ñeå 14
ruûi ro taùc ñoäng coù tính daây chuyeàn gaây suïp ñoå caû moät heä thoáng ngaân haøng gaây neân nhöõng baát oån trong xaõ hoäi khoâng nhöõng veà kinh teá maø caû veà chính trò, xaõ hoäi. 1.2.2. Caùc ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi : 1) Ruûi ro tín duïng : Ruûi ro tín duïng laø khoaûn loã tieàm naêng voán coù ñöôïc taïo ra khi caáp tín duïng cho moät khaùch haøng, ñoù laø khaû naêng khaùch haøng khoâng hoaøn traû ñöôïc khoaûn tín duïng maø ngaân haøng ñaõ caáp cho hoï. Ruûi ro tín duïng phaùt sinh trong tröôøng hôïp ngaân haøng khoâng thu ñöôïc ñaày ñuû khoaûn goác vaø laõi cuûa moùn vay hoaëc vieäc thanh toaùn nôï goác vaø laõi khoâng ñuùng kyø haïn. Noù coù taùc ñoäng ñeán hieäu quaû kinh doanh vaø laøm giaûm nguoàn voán kinh doanh cuûa ngaân haøng vaø coù theå ñöa ñeán tình traïng phaù saûn neáu khoâng coù nhöõng bieän phaùp ngaên chaën höõu hieäu. Tín duïng laø hoaït ñoäng thöôøng xuyeân vaø chuû yeáu trong heä thoáng ngaân haøng thöông maïi taïi Vieät Nam neân ruûi ro tín duïng laø daïng ruûi ro phaùt sinh chuû yeáu vaø gaây nhieàu thieät haïi cho ngaân haøng maëc duø caùc ngaân haøng ñaõ thöïc hieän nhieàu bieän phaùp ñeå phoøng choáng… vaø laø moái quan taâm haøng ñaàu cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo ngaân haøng. Vì vaäy ruûi ro tín duïng ñöôïc xem laø daïng ruûi ro cô baûn nhaát trong caùc loaïi ruûi ro coù theå phaùt sinh trong hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi nöôùc ta. Ngoaøi ra ruûi ro tín duïng coøn coù moät daïng khaùc caên cöù vaøo kyõ thuaät caáp tín duïng ban ñaàu coù theå goïi laø ruûi ro trong hoaït ñoäng ngoaïi baûng. Caùc ngaân haøng hieän ñaïi ngaøy nay coù chung moät xu höôùng phaùt trieån caùc nghieäp vuï ngoaïi baûng nhö baûo laõnh thö tín duïng, baûo laõnh phaùt haønh traùi phieáu, baûo laõnh thanh toaùn caùc loaïi do tính chaát laø hoaït ñoäng dòch vuï coù thu phí maø khoâng phaûi söû duïng nhieàu voán kinh doanh. Caùc hoaït ñoäng naøy ñöôïc haïch toaùn ngoaïi baûng vaø coù theå taïo ra nhöõng taøi saûn coù vaø taøi saûn nôï boå sung cho baûng caân ñoái noäi baûng. Ruûi ro hoaït ñoäng ngoaïi baûng xaûy ra khi coù moät soá tröôøng hôïp caùc khoaûn baûo laõnh ñeán haïn phaûi thanh toaùn nhöng ñoái töôïng ñöôïc baûo laõnh phaù saûn hoaëc khoâng coù khaû naêng thanh toaùn buoäc ngaân haøng phaûi ñöùng ra thöïc hieän traùch nhieäm thanh toaùn theo noäi dung thö baûo laõnh. Khi ñoù ñoù ruûi ro ngoaïi baûng cuõng chính laø ruûi ro 15
tín duïng. Thöïc teá ñaõ coù moät soá ngaân haøng phaûi chòu nhöõng thieät haïi nghieâm troïng hoaëc phaù saûn do ruûi ro trong hoaït ñoäng ngoaïi baûng. Ruûi ro tín duïng coù theå ñöôïc phaân thaønh caùc loaïi sau ñaây : - Ruûi ro tín duïng thuaàn tuùy : thöôøng coù 2 daïng : Nôï, laõi khoâng ñöôïc hoaøn traû : ñaây laø ruûi ro gaây haäu quaû tai haïi nhaát cho ngaân haøng thöông maïi khi khaùch haøng khoâng thanh toaùn ñöôïc voán hoaëc caû voán vaø laõi cho ngaân haøng khi keát thuùc thôøi haïn nôï vaø khoâng coù khaû naêng ñeå thanh toaùn moät phaàn hoaëc toaøn boä sau ñoù do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau nhö löøa ñaûo, phaïm phaùp, thua loã khoâng coøn taøi saûn,… Ñaây laø daïng ruûi ro maø taát caû moïi ngaân haøng ñeàu coá gaéng haïn cheá ôû möùc thaáp nhaát do möùc ñoä gaây thieät haïi lôùn taøi saûn ngaân haøng cuûa noù. Nôï, laõi chaäm traû : laø daïng ruûi ro tín duïng trong ñoù khaùch haøng khoâng thanh toaùn ñöôïc voán hoaëc caû voán vaø laõi cho ngaân haøng khi keát thuùc thôøi haïn nôï vaø chæ coù theå traû daàn sau ñoù trong moät thôøi haïn khoâng theå xaùc ñònh, thöôøng laø tuøy thuoäc vaøo khaû naêng taøi chính coøn laïi cuûa khaùch haøng. Thöôøng daïng ruûi ro naøy khoâng gaây nhieàu haäu quaû nghieâm troïng nhö daïng nôï khoâng ñöôïc hoaøn traû nhöng cuõng taïo theâm nhieàu khoaûn phí toån trong vieäc xöû lyù khoaûn ruûi ro vaø gaây maát caân ñoái trong baùo caùo ñoái taøi chính cuûa ngaân haøng khieán coù theå daãn ñeán nhöõng ruûi ro khaùc ñoàng thôøi laøm giaûm hieäu quaû trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng. - Ruûi ro bao tieâu : Ñaây laø loaïi ruûi ro ñoái vôùi caùc khoaûn vay ñöôïc taïo ra ñeå nhaèm muïc ñích baùn laïi hoaëc taùi theá chaáp cho moät ngaân haøng hoaëc moät toå chöùc tín duïng khaùc. Noù xaûy ra khi caùc khoaûn cho vay khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa beân thöù ba vieäc baùn hoaëc taùi theá chaáp trôû neân khoâng thöïc hieän ñöôïc. Chuùng ta coù theå xem xeùt ví duï sau : Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn noâng thoân Taân Hieäp cho 200 hoä noâng daân vay 1 tæ ñoàng (moãi hoä 5 trieäu ñoàng) vôùi laõi suaát 1,2%/thaùng trong 12 thaùng. Ñeå taùi 16
taïo nguoàn voán kinh doanh, ngay sau ñoù ngaân haøng naøy quyeát ñònh baùn laïi 200 khoaûn cho vay naøy cho ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ñoâng AÙ vôùi trò giaù laø 1,05 tæ ñoàng hoaëc taùi theá chaáp vôùi laõi suaát 1%/thaùng. Sau khi xem xeùt caùc hoà sô, ngaân haøng Ñoâng AÙ quyeát ñònh khoâng mua hoaëc nhaän theá chaáp baèng caùc khoaûn vay treân do chöa ñaït caùc yeâu caàu veà an toaøn voán. Nhö vaäy ngaân haøng thöông maïi Taân hieäp ñaõ gaëp ruûi ro bao tieâu ôû 200 hoà sô vay treân. - Ruûi ro chöùng töø : Ñaây laø loaïi ruûi ro thöôøng xuaát hieän khi caùc taøi lieäu giaáy tôø cuûa hoà sô vay khoâng ñöôïc chuaån bò kyõ löôõng. Ví duï vieäc giöõ baûn chính taøi saûn theá chaáp, hôïp ñoàng theá chaáp chöa coâng chöùng,… Ñieàu naøy thöôøng xaûy ra ôû nhöõng giai ñoaïn phaùt sinh nhieàu moùn vay, thieáu nhaân vieân hoaëc trình ñoä nghieäp vuï caùn boä tín duïng keùm,… khieán coâng taùc kieåm soaùt phaïm nhieàu sô soùt. - Ruûi ro trong hoaït ñoäng : Daïng ruûi ro naøy thöôøng xaûy ra do coâng taùc ñaøo taïo nhaân vieân khoâng toát khieán quy trình cho vay khoâng ñöôïc thöïc hieän nghieâm tuùc. Ví duï ñaùnh giaù khoâng ñuùng quy moâ khaùch haøng, ñònh giaù taøi saûn theá chaáp khoâng chính xaùc, thaåm ñònh döï aùn chöa toát,… - Ruûi ro chính trò : Daïng naøy thöôøng lieân quan ñeán nhöõng khoaûn cho vay ôû nöôùc ngoaøi daãn ñeán khoâng thu hoài ñöôïc voán. - Ruûi ro söï kieän : Ruûi ro daïng naøy xaûy ra thöôøng laø do nhöõng söï kieän khoâng löôøng tröôùc laøm thay ñoåi uy tín tín duïng cuûa ngöôøi vay nhö vieäc thay ñoåi giaùm ñoác cuûa ñôn vò vay voán laøm cho vieäc kinh doanh suùt keùm ñi; hoaëc coå ñoâng chính ruùt voán ra khoûi coâng ty; hoaëc vieäc thay ñoåi tæ giaù ñoät ngoät laøm nhieàu coâng ty kinh doanh haøng xuaát hay nhaäp khaåu bò thieät haïi naëng neà,… 17
2) Ruûi ro thanh khoaûn : ÔÛ taát caû moïi ngaân haøng thöông maïi, ñoái vôùi nguoàn voán huy ñoäng luoân laøm phaùt sinh moät aùp löïc phaûi giaûi quyeát ñaàu ra thaät oån thoûa ñeå thu ñöôïc moät khoaûn thu nhaäp nhaát ñònh, toái thieåu phaûi buø ñaép ñöôïc caùc chi phí veà huy ñoäng voán vaø caùc chi phí caàn thieát khaùc trong khi neáu giöõ toàn quyõ ôû daïng tieàn maët thì khoâng laøm phaùt sinh thu nhaäp. Vì vaäy thöôøng caùc ngaân haøng chæ duy trì moät löôïng tieàn maët vöøa ñuû ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu chi traû tieàn maët thöôøng xuyeân taïi ngaân haøng. Vaøo moät vaøi thôøi ñieåm ñaëc bieät naøo ñoù, ví duï ñoàng tieàn bò maát giaù ñoät ngoät hoaëc moät vaøi ngaân haøng treân ñòa baøn bò phaù saûn hoaëc moät soá nhu caàu ruùt tieàn coù tính thôøi vuï naøo ñoù khieán nhu caàu ruùt tieàn taêng leân ñoät ngoät maø ngaân haøng khoâng döï kieán ñöôïc khieán löôïng tieàn maët döï tröõ khoâng ñuû ñeå chi traû. Khi ñoù vieäc chi traû khoâng ñöôïc giaûi quyeát kòp thôøi raát coù theå seõ daãn ñeán söï maát loøng tin ôû dieän roäng hôn vaø neáu tình hình xaáu ñeán möùc maø taát caû khaùch haøng göûi tieàn ñoàng loaït yeâu caàu ruùt tieàn thì ngaân haøng töø choã ñoái maët vôùi ruûi ro thanh khoaûn seõ chuyeån sang ñoái phoù vôùi ruûi ro phaù saûn. Ruûi ro thanh khoaûn cuõng xaûy ra khi ngaân haøng thöông maïi gaëp phaûi nhöõng ruûi ro nghieâm troïng thuoäc caùc daïng khaùc daãn ñeán maát caân ñoái giöõa taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù trong baûng toång keát taøi saûn. 3) Ruûi ro laõi suaát : Ngaân haøng thöông maïi gaëp phaûi ruûi ro laõi suaát khi coù söï bieán ñoäng veà laõi suaát theo chieàu höôùng baát lôïi laøm giaûm giaù trò taøi saûn. Tröôøng hôïp naøy xaûy ra khi ngaân haøng coù moät cô caáu taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù theo nhöõng kyø haïn khoâng caân xöùng vôùi nhau. Trong moät neàn kinh teá ñang phaùt trieån, laõi suaát ngaân haøng thöôøng chòu nhieàu taùc ñoäng laøm thay ñoåi laõi suaát maø moät trong nhöõng yeáu toá taùc ñoäng maïnh nhaát ñeán laõi suaát laø laïm phaùt. Ruûi ro laõi suaát thöôøng gaëp ôû caùc tröôøng hôïp sau : Laõi suaát ñaàu ra coá ñònh trong khi laõi suaát ñaàu vaøo taêng. 18
Laõi suaát ñaàu vaøo coá ñònh trong khi laõi suaát ñaàu ra giaûm. Laõi suaát ñaàu vaøo vaø ñaàu ra coá ñònh nhöng khaùc nhau veà kyø haïn laøm taêng chi phí huy ñoäng voán hoaëc söû duïng voán thöïc teá. 4) Ruûi ro ngoaïi hoái : Ruûi ro ngoaïi hoái laø vieäc toång giaù trò taøi saûn baèng ngoaïi teä cuûa ngaân haøng giaûm ñi khi coù söï thay ñoåi baát lôïi veà tyû giaù cuûa caùc loaïi ngoaïi teä. Ñieàu naøy xaûy ra khi cô caáu taøi saûn nôï vaø taøi saûn coù ngoaïi teä khoâng caân xöùng nhau ôû töøng loaïi ngoaïi teä hay coøn goïi laø khoâng caân ñoái veà traïng thaùi ngoaïi hoái. Caùc tröôøng hôïp khoâng caân ñoái veà traïng thaùi ngoaïi hoái : Taøi saûn coù loaïi ngoaïi teä A lôùn hôn taøi saûn nôï loaïi ngoaïi teä A : traïng thaùi ngoaïi hoái aâm hay traïng thaùi ngoaïi hoái tröôøng roøng (tröôøng theá – long asset position) ôû loaïi ngoaïi teä A. Taøi saûn coù loaïi ngoaïi teä A nhoû hôn taøi saûn nôï loaïi ngoaïi teä A : traïng thaùi ngoaïi hoái döông hay traïng thaùi ngoaïi hoái ñoaûn roøng (ñoaûn theá – short asset position) ôû loaïi ngoaïi teä A. 5) Ruûi ro coâng ngheä vaø hoaït ñoäng : Laø nhöõng söï thieät haïi veà taøi saûn cuûa ngaân haøng coù lieân quan ñeán coâng ngheä söû duïng. Ruûi ro coâng ngheä phaùt sinh khi nhöõng khoaûn ñaàu tö cho phaùt trieån coâng ngheä môùi khoâng ñem laïi hieäu quaû döï tính do ñoù coù theå laøm giaûm khaû naêng caïnh tranh cuûa ngaân haøng vaø neáu xaûy ra trong nhöõng thôøi ñieåm khoù khaên veà kinh teá hoaëc khoaûn ñaàu tö quaù lôùn seõ raát coù theå ñe doïa ñeán söï toàn taïi cuûa ngaân haøng. ÔÛ moät goùc ñoä khaùc noù coøn laø nhöõng thieät haïi do coâng ngheä aùp duïng khoâng ñaùp öùng ñöôïc khoái löôïng giao dòch phaùt sinh. Ruûi ro hoaït ñoäng gaén lieàn vôùi ruûi ro coâng ngheä. Ví duï khi heä thoáng maùy tính bò truïc traëc seõ daãn daét theo haøng loaït nhöõng aùch taéc trong hoaït ñoäng nhö khoâng tính ñöôïc soá dö taøi khoaûn khaùch haøng, xöû lyù sai caùc khoaûn phaùt sinh khieán soá dö khoâng chính xaùc,… hoaëc vôùi coâng ngheä cuõ chæ xöû lyù caùc giao dòch baèng chöùng töø giaáy thì khi khoái löôïng giao dòch gia taêng seõ daãn ñeán uøn taéc trong khaâu xöû lyù söï vuï,… 19
6) Ruûi ro quoác gia : Laø loaïi ruûi ro trong ñoù ngaân haøng bò thieät haïi do khoâng thu hoài ñöôïc nhöõng khoaûn ñaàu tö vaøo moät coâng ty nöôùc ngoaøi hoaëc khoâng nhaän ñöôïc nhöõng khoaûn thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu khaùc khi chính phuû cuûa quoác gia ñoù vì lyù do kinh teá (xieát chaët hay haïn cheá ngoaïi hoái ñeå baûo veä nguoàn döï tröõ ngoaïi teä quoác gia) hoaëc chính trò (haïn cheá hoaëc chaám döùt giao dòch) quyeát ñònh haïn cheá hoaëc caám vieäc chuyeån, thanh toaùn tieàn ra nöôùc ngoaøi. Ruûi ro quoác gia cuõng coù theå xaûy ra khi coâng ty nöôùc ngoaøi ñöôïc ñaàu tö bò phaù saûn maø caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi khoâng ñöôïc pheùp hoaëc khoâng coù ñieàu kieän ñeå tham gia vaøo quaù trình thanh lyù, phaân chia taøi saûn cuûa coâng ty; hoaëc cuõng coù theå laø nhöõng haïn cheá hoaït ñoäng ôû nhöõng chi nhaùnh taïi caùc nöôùc coù nhöõng thay ñoåi baát lôïi veà theå cheá chính trò,… Nhìn chung caùc daïng ruûi ro neâu treân ñeàu coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi nhau : ruûi ro hoaït ñoäng ngoaïi baûng vaø ruûi ro quoác gia coù theå daãn ñeán ruûi ro tín duïng, caùc loaïi ruûi ro ñeàu coù theå daãn ñeán ruûi ro thanh khoaûn,… Nhö treân ñaõ neâu, ruûi ro laø daïng phaùt sinh gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng, trong ñoù ruûi ro tín duïng laø daïng ruûi ro thöôøng gaëp vaø cô baûn nhaát trong ñieàu kieän kinh teá Vieät Nam noùi chung vaø ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam noùi rieâng. Vì vaäy vieäc nghieân cöùu moät caùch nghieâm tuùc veà ruûi ro tín duïng laø vieäc laøm caàn thieát coù yù nghóa soáng coøn ñoái vôùi söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa heä thoáng ngaân haøng thöông maïi toaøn quoác. 1.2.3. Vaán ñeà quaûn lyù ruûi ro tín duïng : Moïi ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng ñeàu gaây neân nhöõng thieät haïi nhaát ñònh, trong ñoù ruûi ro tín duïng laø daïng ruûi ro thöôøng xuyeân gaây neân nhöõng haäu quaû nghieâm troïng daãn ñeán vieäc giaûm hoaëc maát khaû naêng chi traû, töø ñoù keùo theo söï suïp ñoå cuûa moät ngaân haøng, thaäm chí cuûa caû heä thoáng ngaân haøng. Hoaït ñoäng ngaân haøng, vôùi caùc chöùc naêng cuûa mình, coù lieân quan ñeán toaøn boä hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá. Vì vaäy moïi bieán ñoäng baát lôïi trong heä thoáng ngaân haøng ñeàu coù taùc ñoäng xaáu ñeán neàn kinh teá : caùc doanh nghieäp maát söï hoã trôï veà taøi chính neân vieäc saûn xuaát kinh doanh bò aûnh höôûng daãn ñeán phaù saûn; caùc doanh 20
nghieäp bò phaù saûn haøng loaït khieán tyû leä thaát nghieäp taêng nhanh trong khi haøng hoaù thieáu vaø trôû neân ñaét ñoû. Neàn kinh teá khi ñoù laâm vaøo tình traïng suy thoaùi, ñoàng thôøi moät taâm lyù hoang mang baát maõn seõ lan roäng trong daân chuùng vaø laø nguyeân nhaân cuûa nhöõng roái loaïn veà an ninh xaõ hoäi vaø chính trò. Trong ñieàu kieän quan heä kinh teá theá giôùi hieän nay vôùi caùc moái quan heä ña phöông vaø toaøn dieän, moïi bieán ñoäng cuûa baát kyø moät quoác gia naøo cuõng ñeàu coù aûnh höôûng nhaát ñònh ñeán nhöõng quoác gia laân caän trong khu vöïc vaø theá giôùi. Vì vaäy ruûi ro, ñaëc bieät laø ruûi ro tín duïng, ôû moät nöôùc coù theå laø ngoïn soùng nhoû khôûi ñaàu cho moät côn baõo lôùn coù theå nhaán chìm nhieàu neàn kinh teá cuûa khu vöïc vaø neáu khoâng coù bieän phaùp ngaên chaën, seõ trôû thaønh tai hoïa cuûa neàn kinh teá theá giôùi. Ruûi ro tín duïng laø haäu quaû cuûa raát nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan laãn chuû quan, coù theå phoøng ngöøa cuõng nhö khoâng theå löôøng tröôùc. Do ñoù coù theå xem ñaây laø vaán ñeà muoân thuôû cuûa ngaønh ngaân haøng. Tuy nhieân vieäc nghieân cöùu caùc giaûi phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng ñeå ngaøy caøng hoaøn thieän hôn cho coâng taùc haïn cheá ruûi ro tín duïng vaãn laø vaán ñeà caàn ñöôïc quan taâm haøng ñaàu ñoái vôùi caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng, ñaëc bieät laø ôû Vieät Nam trong ñieàu kieän heä thoáng ngaân haøng coøn non yeáu vaø thieáu kinh nghieäm vaø hoaït ñoäng trong moät moâi tröôøng coù nhieàu ñaëc thuø cuûa moät neàn kinh teá môùi phaùt trieån. 21
CHÖÔNG 2 PHAÂN TÍCH HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG VAØ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH. 1.3. SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG VIEÄT NAM : 1.1.4. Giai ñoaïn tröôùc 1988 : Ngaøy 06/05/1951, Hoà Chuû Tòch kyù saéc leänh 15/SL veà vieäc thaønh laäp Ngaân haøng Quoác gia Vieät Nam, khôûi ñaàu cho moät giai ñoaïn phaùt trieån môùi trong lónh vöïc tieàn teä ngaân haøng taïi Vieät Nam. Naêm 1960, Ngaân haøng Quoác gia Vieät Nam ñoåi teân thaønh Ngaân haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam. Caùc ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng ngaân haøng giai ñoaïn naøy laø : - Veà toå chöùc : laø heä thoáng ngaân haøng moät caáp, trong ñoù ngaân haøng Nhaø nöôùc vöøa laø Ngaân haøng trung öông, vöøa hoaït ñoäng nhö moät ngaân haøng thöông maïi. - Veà hoaït ñoäng : theo cô cheá quaûn lyù haønh chính keá hoaïch hoaù taäp trung, ñaûm nhieäm caùc chöùc naêng veà quaûn lyù Nhaø nöôùc trong lónh vöïc tieàn teä ngaân haøng ñoàng thôøi thöïc hieän caùc nghieäp vuï kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi. Vôùi caùch toå chöùc vaø hoaït ñoäng nhö treân, heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy tuy ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc quaûn lyù vaø phaùt trieån kinh teá nhöng mang nhieàu nhöôïc ñieåm coù tính ñaëc tröng cuûa neàn kinh teá keá hoaïch hoaù taäp trung : khoâng coù caïnh tranh neân thieáu linh hoaït, chuû ñoäng trong hoaït ñoäng kinh doanh, caùc nguyeân taéc caên baûn trong hoaït ñoäng tín duïng haàu nhö khoâng ñöôïc toân troïng nhaèm ñaûm baûo thöïc hieän caùc keá hoaïch chung cuûa neàn kinh teá theo ñònh höôùng chung cuûa töøng giai ñoaïn, do vaäy ñaõ khoâng coøn phuø hôïp khi neàn kinh teá böôùc vaøo giai ñoaïn ñoåi môùi sau ñoù. 22