Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:135

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định những yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro thanh khoản; xem xét tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam; dựa vào những kết quả của nghiên cứu đề xuất giải pháp hạn chế rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THU HIẾU TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THU HIẾU TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG MÃ SỐ: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS.TRẦM THỊ XUÂN HƯƠNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam” là công trình nghiên cứu hoàn toàn do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Trầm Thị Xuân Hương và chưa được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào. Các đoạn trích dẫn và số liệu được sử dụng trong luận văn đều được dẫn nguồn, được phép công bố và có độ chính xác cao nhất trong phạm vi hiểu biết của tôi. TP. Hồ Chí Minh, ngày 29 tháng 10 năm 2015 Nguyễn Thu Hiếu
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ........................................................................................ 1 1.1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 3 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 3 1.5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3 1.6. Kết cấu của luận văn .......................................................................................... 4 1.7. Đóng góp mới của đề tài .................................................................................... 5 1.8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ............................................................................ 5 CHƯƠNG 2: LÝ THUYẾT TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....................................................................................................................................... 6 2.1. Tổng quan về rủi ro thanh khoản……………………………………………...6 2.1.1. Khái niệm ........................................................................................................... 6 2.1.2. Nguyên nhân của rủi ro thanh khoản ................................................................. 7 2.1.3. Các chỉ số đánh giá rủi ro thanh khoản .............................................................. 9 2.2. Tổng quan về hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại…...11
2.2.1. Khái niệm……………………………………………………………..….……11 2.2.2. Một số chỉ tiêu xác định hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại………………………………………………………………………….…12 2.2.3. Các yếu tố tác động đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại……………………………………………………………….……14 2.3. Tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại………………………………………………………..15 2.4. Lược khảo các nghiên cứu trước có liên quan đến vấn đề nghiên cứu……….18 2.4.1. Nghiên cứu của Ahmed Arrif và Ahmed Nauman Anees (2012).…………....18 2.4.2. Nghiên cứu của Zaphaniah Akunga Maaka (2013) ......................................... 20 2.4.3. Nghiên cứu của Naser Ail Yadollahzadeh Tabari cùng các cộng sự (2013) ....20 2.4.4. Nghiên cứu của Saleh Taher Alzorqan (2014) ................................................ 22 2.4.5. Nghiên cứu của Fredrick Mwaura Mwangi (2014) ......................................... 23 2.4.6. Nghiên cứu của Ali Sulieman Alshatti (2015) ................................................. 24 2.5. Đóng góp mới của đề tài……………………………………………………...25 2.6. Kết luận chương……………………………………………………………....26 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM ..................................................................................... 29 3.1. Thực trạng hiệu quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam………...………………………………………………...…….29 3.1.1. Quy mô tài sản ................................................................................................... 29 3.1.2. Vốn chủ sở hữu .................................................................................................. 31 3.1.3. Lợi nhuận ............................................................................................................ 33 3.1.4. ROA .................................................................................................................... 35 3.1.5. ROE ..................................................................................................................... 36
3.2.Thực trạng rủi ro thanh khoản tại các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ………………………………………………………………………………………...37 3.2.1. Thực trạng thanh khoản của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam …………………………………………………………………………………………37 3.2.2 Thực trạng rủi ro thanh khoản tại các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ............................................................................................................................ 39 3.3. Thực trạng tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam…………………………....48 3.3.1. Tỷ lệ tài sản thanh khoản/ Tổng tài sản ............................................................. 48 3.3.2. Chất lượng tài sản .............................................................................................. 50 3.3.3. Tỷ lệ cho vay/ Tổng tài sản ................................................................................ 51 3.3.4. Tỷ lệ đầu tư ........................................................................................................ 52 3.3.5. Tỷ lệ vốn ............................................................................................................ 53 3.4. Kết luận chương………………………………………………………………..53 CHƯƠNG 4: MÔ HÌNH, DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM ....................................................................................................................................... 55 4.1. Mô hình nghiên cứu ........................................................................................... 55 4.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 57 4.3. Thu thập và xử lý số liệu .................................................................................... 57 4.4. Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu ................................................................... 58 4.5. Kết quả kiểm định giả thuyết ............................................................................. 59 4.6. Thảo luận kết quả nghiên cứu ............................................................................ 62 4.7. Kết luận chương ................................................................................................. 67
CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM ............................... . ....................................................................................................................................... 68 5.1. Những mặt đạt được và hạn chế trong công tác hạn chế tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam .............................................................................................. 68 5.1.1. Những mặt đạt được ........................................................................................... 68 5.1.2. Những mặt hạn chế ............................................................................................ 69 5.2. Giải pháp hạn chế tác động của rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam ................. 71 5.2.1. Nhóm giải pháp rút ra từ kết quả mô hình nghiên cứu ...................................... 72 5.2.2. Nhóm giải pháp từ các Ngân hàng thương mại cổ phần ..................................... 73 5.2.3. Nhóm giải pháp hỗ trợ ........................................................................................ 77 5.3. Hạn chế của đề tài và gợi ý hướng nghiên cứu tiếp theo ................................... 78 5.4. Kết luận chương ................................................................................................. 79 KẾT LUẬN CHUNG .................................................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT FED (Federal Reserve System): Cục dự trữ liên bang Mỹ IMF (International Monetary Fund): Quỹ tiền tệ quốc tế LA/TA (Liquid Assets/Total Assets): Tài sản thanh khoản/Tổng tài sản M&A (Mergers and acquisitions): Mua bán và sáp nhập NHNN: Ngân hàng nhà nƣớc NHTM: Ngân hàng thƣơng mại NHTMCP: Ngân hàng thƣơng mại cổ phần NHTMNN: Ngân hàng thƣơng mại nhà nƣớc NHTW: Ngân hàng trung ƣơng NIM (Net Interest Margin): Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ROA: Tỷ suất lợi nhuận ròng trên tổng tài sản ROE: Tỷ suất lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu ROI: Tỷ lệ hoàn vốn TCTD: Tổ chức tín dụng TLDT: Tỷ lệ đầu tƣ TMCP: Thƣơng mại cổ phần TYLEVON: Tỷ lệ vốn
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Kết quả mô hình nghiên cứu của Naser Ail Yadollahzadeh Tabari cùng các cộng sự với biến ROE Bảng 2.2. Kết quả mô hình nghiên cứu của Naser Ail Yadollahzadeh Tabari cùng các cộng sự với biến ROA Bảng 2.3. Tổng hợp các biến phụ thuộc và độc lập trong mô hình hồi quy nghiên cứu tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng Bảng 3.1. Tăng trƣởng tài sản của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.2. Tăng trƣởng vốn chủ sở hữu của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.3. Tăng trƣởng lợi nhuận của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.4. Tăng trƣởng ROA của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.5. Tăng trƣởng ROE của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.6. Thống kê mô tả tỷ lệ tài sản thanh khoản/ Tổng tài sản Bảng 3.7. Thống kê mô tả chất lƣợng tài sản của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.8. Cho vay/Tổng tài sản bình quân của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.9. Thống kê mô tả tỷ lệ cho vay/tiền gửi của Bảng 3.10. Thống kê mô tả tỷ lệ vốn của các NHTMCP Việt Nam Bảng 3.11. So sánh tăng trƣởng vốn chủ sở hữu và tài sản của các NHTMCP Việt Nam Bảng 4.1. Thống kê mô tả các biến phụ thuộc và độc lập đƣợc sử dụng Bảng 4.2. Tóm tắt kết quả phân tích hồi quy tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP Việt Nam
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ Hình 2.1. Mô hình nghiên cứu của Ahmed Arrif và Ahmed Nauman Anees (2012) Hình 2.2. Kết quả nghiên cứu của Ahmed Arrif và Ahmed Nauman Anees (2012) Hình 2.3. Sơ đồ mô hình nghiên cứu của Saleh Taher Alzorqan (2014) Hình 3.1. Tỷ lệ tăng trƣởng tổng tài sản của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.2. Tổng tài sản của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.3. Tỷ lệ tăng trƣởng vốn chủ sở hữu của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.4. Biểu đồ lợi nhuận sau thuế của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.5. Tỷ lệ tài sản thanh khoản trên tổng tài sản bình quân Hình 3.6. Tỷ lệ vốn của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.7. Biểu đồ thể hiện tình hình Tỷ lệ tài sản thanh khoản/Tổng tài sản (LA/TA) và hiệu quả hoạt động (ROE/ROA) của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.8. Biểu đồ thể hiện tình hình Chất lƣợng tài sản và hiệu quả hoạt động (ROE/ROA) của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.9. Biểu đồ thể hiện tình hình Tỷ lệ cho vay/ Tổng tài sản và hiệu quả hoạt động (ROE/ROA) của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.10. Biểu đồ thể hiện tình hình Tỷ lệ đầu tƣ và hiệu quả hoạt động (ROE/ROA) của các NHTMCP Việt Nam Hình 3.11. Biểu đồ thể hiện tình hình Tỷ lệ vốn và hiệu quả hoạt động (ROE/ROA) của các NHTMCP Việt Nam Hình 4.1. Kết quả hồi quy với biến phụ thuộc ROA Hình 4.2. Kết quả hồi quy với biến phụ thuộc ROE
1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1. Lý do chọn đề tài Sức mạnh của hệ thống ngân hàng là yêu cầu thiết yếu để đảm bảo cho sự ổn định và phát triển của nền kinh tế (Halling and Hayden, 2006). Ngân hàng là bộ phận chủ chốt trong hệ thống tài chính ở bất kỳ quốc gia nào (Ahmed Arif, Ahmed Nauman Anees, 2012). Nhƣ vậy, các NHTM nói chung và NHTMCP nói riêng, với vai trò là trung gian tài chính, đã trở thành một chất xúc tác không thể thiếu cho tăng trƣởng kinh tế. Cùng với sự hội nhập, phát triển chung của nền kinh tế toàn cầu cũng nhƣ thị trƣờng tài chính quốc tế và việc gia tăng sự đa dạng của các công cụ tài chính, các NHTMCP Việt Nam cũng có nhiều cơ hội đa dạng hóa hoạt động kinh doanh của mình bằng những sản phẩm và dịch vụ mới với mục tiêu cuối cùng là gia tăng lợi nhuận. Bởi lợi nhuận là một trong những tấm chắn giúp ngân hàng chịu đựng rủi ro. Nói cách khác, bản chất của Ngân hàng nói chung và NHTMCP nói riêng là một tổ chức kinh doanh với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận trong một mức độ rủi ro có thể chấp nhận đƣợc. Để đảm bảo hoạt động hiệu quả, các NHTMCP cần hiểu đƣợc tác động và hạn chế các loại rủi ro có ảnh hƣởng lớn đến hiệu quả hoạt động kinh doanh. Rủi ro thanh khoản là một trong những vấn đề nghiêm trọng và thách thức đối với ngành ngân hàng, là một loại rủi ro tồn tại xuyên suốt, ảnh hƣởng đến nhiều hoạt động khác nhau của ngân hàng cũng nhƣ sẽ ảnh hƣởng đến lợi nhuận và hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Một ngân hàng có chất lƣợng tài sản tốt, thu nhập cao và vốn đủ vẫn có thể thất bại nếu không duy trì đủ thanh khoản (Zaphaniah Akunga Maaka, 2013). Tiêu chuẩn rủi ro thanh khoản đƣợc xác định dựa trên lỗ hổng tài chính (Saunder and Cornett, 2007). Rủi ro thanh khoản xảy ra khi cung cầu thanh khoản tại một thời điểm nào đó không cân bằng. Trong đó, cung thanh khoản đƣợc định nghĩa là các khoản vốn làm tăng khả năng chi trả của ngân hàng, là nguồn cung cấp thanh khoản cho ngân hàng, còn cầu thanh khoản đƣợc định nghĩa là nhu cầu vốn cho các hoạt động của ngân hàng, các khoản làm giảm quỹ của ngân hàng (Trần Huy Hoàng, 2011). Khi cung thanh khoản lớn hơn cầu thanh khoản, ngân hàng ở trong trạng thái thặng dƣ thanh khoản, cho nên
2 phải đối mặt với khó khăn trong việc giải quyết đầu ra để vốn không bị dƣ thừa, ứ động và tăng khả năng sinh lợi. Ngƣợc lại, khi cung thanh khoản nhỏ hơn cầu thanh khoản, nguồn vốn khả dụng của ngân hàng bị thâm hụt dẫn đến việc không thể đáp ứng đƣợc nhu cầu chi trả, phải tìm kiếm nguồn thanh khoản bổ sung với chi phí và rủi ro cao hơn cũng nhƣ phải đối mặt với tình trạng thiếu vốn trong hoạt động, từ đó, dễ mất đi những cơ hội đầu tƣ tốt, thậm chí có khả năng mất khách hàng khi họ phải đến các ngân hàng khác để đáp ứng nhu cầu cho các khoản vay, giảm lòng tin của khách hàng,... Cho nên trong bất kỳ hoàn cảnh nào, ngân hàng cũng phải duy trì một tỷ lệ thanh khoản phù hợp, vừa đảm bảo đủ cho các hoạt động nhƣ cho vay, đầu tƣ vừa đảm bảo khả năng sinh lợi tối đa cho ngân hàng. Ngoài ra, rủi ro thanh khoản còn xuất phát từ rất nhiều nguyên nhân khác nhau nhƣ tập trung tín dụng trung dài hạn và nguồn vốn không kỳ hạn vào một số khách hàng lớn, phát triển nóng cả nguồn vốn lẫn tín dụng,… Trong hoạt động kinh tế, đặc biệt là hoạt động ngân hàng, tất cả ngân hàng đều muốn tránh rủi ro này, bởi chúng làm giảm lợi nhuận, làm kiệt quệ năng lực tài chính và thậm chí là mất khả năng chi trả hay cam kết tài chính với đối tác. Trong thời gian vừa qua, hoạt động kinh doanh của một số NHTM Việt Nam có những giai đoạn phải đối mặt với tình trạng căng thẳng thanh khoản, gây hoang mang cho khách hàng tiền gửi. Để đối phó với tình trạng thiếu thanh khoản, các ngân hàng nhỏ tăng lãi suất huy động nhằm thu hút nguồn vốn huy động. Bên cạnh đó, một số NHTM phải đi vay trên thị trƣờng liên ngân hàng để đáp ứng khả năng chi trả tức thời và đảm bảo mức dự trữ bắt buộc, khiến cho lãi suất trên thị trƣờng liên ngân hàng tăng cao dẫn đến căng thẳng nguồn vốn và tăng rủi ro thanh khoản. Điều đó làm cho kết quả hoạt động của ngân hàng bị giảm sụt giảm. Trên cơ sở đó, luận văn chọn đề tài:” TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM” để nghiên cứu. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu  Xác định những yếu tố ảnh hƣởng đến rủi ro thanh khoản.
3  Xem xét tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam.  Dựa vào những kết quả của nghiên cứu đề xuất giải pháp hạn chế rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu  Các yếu tố nào tác động đến rủi ro thanh khoản?  Rủi ro thanh khoản có tác động nhƣ thế nào đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam?  Để hạn chế rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh thì các NHTMCP ở Việt Nam cần có các giải pháp nhƣ thế nào? 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu của luận văn là tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP Việt Nam.  Phạm vi nghiên cứu: Thời gian: từ năm 2008 – 2014. Không gian: 27 NHTMCP Việt Nam (phụ lục 1). 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn nghiên cứu tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam, sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu tổng hợp, phân tích, so sánh và định lƣợng, dữ liệu thu thập là dữ liệu thứ cấp dựa trên các nguồn chính thức nhƣ báo cáo hoạt động kinh doanh, báo cáo tài chính đƣợc công bố công khai qua các năm của các NHTMCP đƣợc khảo sát, cũng nhƣ số liệu từ các cơ quan thống kê nhƣ NHNN trong khoảng thời gian từ năm 2008 đến năm 2014. Dữ liệu thu thập sẽ đƣợc thống kê sau đó phân tích, xử lý bằng phần mềm Eviews 6.0 và dùng mô hình hồi quy đa biến để phân tích tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các NHTMCP Việt Nam.
4 Sau khi thu thập dữ liệu, trên cơ sở tiếp thu nghiên cứu của Fredrick Mwaura Mwangi (2014) và Ali Sulieman Alshatti (2015), cùng với những điều kiện về thời gian và số liệu thu thập đƣợc, luận văn sử dụng mô hình hồi quy có dạng tổng quát nhƣ sau: Y =β0+β1 X1+β2 X2+β3X3 +β4X4+ β5X5+ εit Trong đó: Y là hai biến phụ thuộc đại diện cho hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng: ROA (Tỷ lệ lợi nhuận ròng trên tổng tài sản) và ROE (Tỷ suất lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu) X1 đến X5 là các biến độc lập nhƣ sau: X1: Tài sản thanh khoản/Tổng tài sản (LA/TA) X2: Chất lƣợng tài sản (CLTS = Nợ xấu/ (Tổng nợ + Tài sản thanh khoản)) X3: Cho vay/ Tổng tài sản (CV/TS) X4: Tỷ lệ đầu tƣ (TLDT) X5: Tỷ lệ vốn (TYLEVON) β: hệ số hồi quy và ε,t: Sai số Mô hình viết lại nhƣ sau: ROAit=β0+β1 LA_TAit+β2 CLTSit+β3CV_TSit +β4TLDTit+ β5TYLEVONit+ εit ROEit=β0+β1 LA_TAit+β2 CLTSit+β3CV_TSit +β4TLDTit+ β5TYLEVONit+ εit 1.6. Kết cấu luận văn  Chƣơng 1: Giới thiệu  Chƣơng 2: Lý thuyết tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thƣơng mại  Chƣơng 3: Thực trạng tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam  Chƣơng 4: Mô hình, dữ liệu và kết quả nghiên cứu về tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam
5  Chƣơng 5: Kết luận và giải pháp hạn chế tác động của rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thƣơng mại cổ phần Việt Nam 1.7. Đóng góp mới của đề tài Tính đến thời điểm hiện tại đã có nhiều công trình nghiên cứu về tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng ở một số quốc gia trên thế giới. Ƣu điểm của các mô hình này là việc chỉ ra đƣợc tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTM. Tuy nhiên, việc chƣa đƣa ra đƣợc những giải pháp hạn chế tác động của rủi ro thanh khoản để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng chính là nhƣợc điểm của các mô hình này. Do đó, điểm mới, đồng thời là ƣu điểm của luận văn, là sẽ bổ sung thêm những giải pháp từ các kết quả của mô hình hồi quy, cũng nhƣ từ thực trạng rủi ro thanh khoản và hiệu quả hoạt động của các NHTMCP Việt Nam trong thời gian vừa qua mà bản thân các NHTMCP có thể tự thực hiện cũng nhƣ các giải pháp hỗ trợ từ NHNN và Chính phủ, nhằm hạn chế tác động của rủi ro thanh khoản và nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. 1.8. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu Về mặt lý thuyết, đề tài này góp phần khái quát lại các kiến thức có liên quan đến thanh khoản, rủi ro thanh khoản, hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP và các nghiên cứu về tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh. Về mặt thực tiễn, đề tài đƣa ra đánh giá về tình hình rủi ro thanh khoản và hiệu quả hoạt động kinh doanh cũng nhƣ tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP Việt Nam hiện nay. Đồng thời với những kết quả rút ra từ mô hình hồi quy đa biến kiểm định tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP Việt Nam, đề tài cũng hỗ trợ các Ngân hàng trong việc đƣa ra các giải pháp hạn chế rủi ro thanh khoản nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh.
6 CHƢƠNG 2: LÝ THUYẾT TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO THANH KHOẢN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 2.1. Tổng quan về rủi ro thanh khoản 2.1.1. Khái niệm  Thanh khoản Thanh khoản là khả năng của ngân hàng đáp ứng cho việc tăng tài sản và nhu cầu tiền mặt, kể cả những nghĩa vụ pháp lý khác với chi phí hợp lý và không xảy ra tổn thất. Thanh khoản đề cập đến khả năng của ngân hàng đáp ứng đƣợc các nghĩa vụ, chủ yếu là đối với ngƣời gửi tiền (Fredrick Mwaura Mwangi, 2014). Thanh khoản trong NHTM đại diện cho khả năng chi trả cho các nghĩa vụ đối với khách hàng khi đến hạn, bao gồm các cam kết cho vay và đầu tƣ, việc khách hàng rút tiền khỏi tài khoản, tiền gửi và các trách nhiệm pháp lý khác (Amengor, 2010). Theo Trần Huy Hoàng (2011), “thanh khoản đƣợc hiểu là khả năng tiếp cận các tài sản hay nguồn vốn có thể dùng để chi trả ngay khi có nhu cầu phát sinh với một chi phí hợp lý; một nguồn vốn đƣợc coi là có tính thanh khoản cao khi chi phí huy động thấp và thời gian huy động nhanh, một tài sản đƣợc gọi là có tính thanh khoản cao khi chi phí chuyển hóa thành tiền thấp và có khả năng chuyển hóa thành tiền nhanh”. Trong lĩnh vực ngân hàng, thanh khoản đƣợc hiểu tổng quát là khả năng của ngân hàng trong việc đáp ứng nhu cầu thanh toán của khách hàng. Khi ngân hàng không đáp ứng đƣợc nghĩa vụ thanh toán kịp thời hoặc để đáp ứng các nghĩa vụ thanh toán này, ngân hàng phải chịu tổn thất, chi phí cao sẽ dẫn đến rủi ro thanh khoản.  Rủi ro thanh khoản Rủi ro thanh khoản là rủi ro xuất hiện khi ngân hàng không có đủ các nguồn tài chính để thanh toán các nghĩa vụ nợ vào thời điểm đến hạn hoặc là phải sử dụng những nguồn tài chính với chi phí cao mặc dù ngân hàng vẫn có khả năng thanh toán (A. Vento, 2009).
7 Rủi ro thanh khoản đề cập đến sự bất lực trong việc bán tài sản gần hoặc bằng với giá trị và trong trƣờng hợp nhƣ vậy, rất có thể xuất hiện sự hạ giá bất ngờ (Brunnermeier and Pedersen, 2009). Theo một định nghĩa khác, rủi ro thanh khoản là trƣờng hợp mà trong một khoảng thời gian nhất định, ngân hàng không thể thực hiện các nghĩa vụ pháp lý ngay lập tức (Drehmann and Nikolaou, 2009). Trong ngắn hạn, rủi ro thanh khoản có thể đƣợc định nghĩa là sự không thể thanh toán kịp thời với một mức giá hợp lý (Muranaga and Ohsawa, 2002). Từ định nghĩa này có hai yếu tố tạo thành rủi ro thanh khoản là việc thanh toán tài sản khi cần thiết và giá trị thị trƣờng hợp lý. Ngân hàng sẽ phải đối mặt với rủi ro thanh khoản khi họ không chuyển đổi đƣợc tài sản với mức giá hợp lý (Zaphaniah Akunga Maaka, 2013). Theo Trần Huy Hoàng (2011), “rủi ro thanh khoản xuất hiện trong trƣờng hợp ngân hàng thiếu khả năng chi trả, không chuyển đổi kịp các loại tài sản ra tiền hoặc không có khả năng vay mƣợn để đáp ứng yêu cầu của các hợp đồng thanh toán”. Nhiệm vụ quan trọng của các ngân hàng trong quá trình hoạt động là phải đảm bảo khả năng thanh khoản đầy đủ. Có nghĩa là, trong trƣờng hợp cần thiết, ngân hàng hoặc là có thể sử dụng lƣợng vốn khả dụng có sẵn, hoặc là có khả năng tiếp cận với nguồn vốn bên ngoài với chi phí hợp lý, hoặc là bán các tài sản với mức giá thỏa đáng để đáp ứng nhu cầu thanh khoản. Một ngân hàng kém thanh khoản có nghĩa là ngân hàng đó không đáp ứng đủ vốn bằng cách tăng vay mƣợn hoặc chuyển đổi tài sản tức thời với mức giá hợp lý. 2.1.2. Nguyên nhân của rủi ro thanh khoản Rủi ro thanh khoản có thể bắt nguồn từ bản chất của ngành ngân hàng - các yếu tố vĩ mô tồn tại bên ngoài và chính sách điều hành – nội sinh (Ali, 2015).
8 Việc những ngƣời gửi tiền rút tiền với mức độ lớn có thể tạo ra bẫy thanh khoản cho ngân hàng (Kumar, 2008) nhƣng có thể không phải là nguyên nhân chính của rủi ro thanh khoản. Có một số yếu tố khác tạo nên vấn đề thanh khoản nghiêm trọng cho ngân hàng. Ví dụ nhƣ, dựa trên những thỏa thuận gia hạn hay cho vay dài hạn có thể tạo nên vấn đề thanh khoản nghiêm trọng (Kashyap et al., 2002). Những ngân hàng có nhiều thỏa thuận về trái phiếu phải có trách nhiệm chi trả khi đến hạn. Hơn nữa, ngân hàng có nhiều khoản cho vay dài hạn phải đối mặt với thanh khoản cùng một thời gian nên sẽ có áp lực thanh khoản lớn (Zaphaniah Akunga Maaka, 2013). Mặt khác, quy mô ngân hàng cũng là một trong những nguyên nhân gây ra mức độ tác động nặng hay nhẹ của rủi ro thanh khoản. Quy mô ngân hàng ảnh hƣởng đến cách phản ứng của ngân hàng với các nguồn tài trợ, bao gồm cả các cơ hội tiếp cận (Allen et al., 1989) và giá (Nyborg et al., 2002). Rủi ro thanh khoản cũng có thể xảy ra do sự chuyển hóa tiền gửi ngắn hạn thành những khoản cho vay dài hạn (Basel Committee on Banking Supervision, 2008) hay sự gia tăng nhu cầu của ngƣời gửi tiền (Zaphaniah Akunga Maaka, 2013). Sự gia tăng nhu cầu của ngƣời gửi tiền có thể dẫn đến rủi ro thanh khoản và gây ra tổn hại cho ngân hàng và thậm chí là cho cả hệ thống ngân hàng do hiệu ứng dây chuyền (Diamond and Rajan, 2005). Theo Trần Huy Hoàng (2011), rủi ro thanh khoản xuất phát từ những nguyên nhân:  Ngân hàng vay mƣợn quá nhiều các khoản tiền gửi ngắn hạn từ các cá nhân và định chế tài chính khác, sau đó chuyển hóa những khoản tiền gửi ngắn hạn này thành tài sản đầu tƣ dài hạn. Vì vậy, xảy ra tình trạng mất cân xứng giữa ngày đáo hạn của các khoản sử dụng vốn và các khoản huy động vốn. Tình trạng thƣờng hay xảy ra nhất là dòng tiền thu hồi từ các khoản đầu tƣ không đủ để chi trả cho các khoản tiền gửi đến hạn.  Tiền gửi của ngân hàng rất nhạy cảm với sự thay đổi của lãi suất đầu tƣ. Cụ thể là khi lãi suất đầu tƣ tăng, ngƣời gửi tiền có xu hƣớng rút vốn của họ khỏi ngân hàng
9 để đầu tƣ vào nơi có tỷ suất sinh lợi cao hơn. Đồng thời, ngƣời vay tiền có xu hƣớng tăng cƣờng tiếp cận với các khoản tín dụng mà ngân hàng cung cấp vì lãi suất thấp hơn các nguồn vốn bên ngoài thị trƣờng. Từ đó, ta thấy đƣợc lãi suất đầu tƣ không chỉ ảnh hƣởng đến ngƣời gửi tiền mà còn ảnh hƣởng đến ngƣời vay tiền, qua đó tác động đến trạng thái thanh khoản của ngân hàng. Bên cạnh việc ảnh hƣởng đến xu hƣớng hành động của ngƣời gửi tiền, ngƣời vay tiền, lãi suất đầu tƣ còn ảnh hƣởng đến giá thị trƣờng của các tài sản mà ngân hàng có thể bán để tăng cung thanh khoản và trực tiếp ảnh hƣởng đến chi phí vay mƣợn trên thị trƣờng tiền tệ.  Chiến lƣợc quản trị thanh khoản của ngân hàng không phù hợp và kém hiệu quả. Chẳng hạn nhƣ việc ngân hàng nắm giữ các chứng khoản có tính thanh khoản thấp, nhu cầu chi trả vƣợt quá mức dự trữ của ngân hàng,... 2.1.3. Các chỉ số đánh giá rủi ro thanh khoản Để đo lƣờng rủi ro thanh khoản, ngoài phƣơng pháp dựa vào khe hở thanh khoản, ngƣời ta còn dựa vào các chỉ số thanh khoản. Nếu phƣơng pháp dựa vào khe hở thanh khoản đánh giá tính thanh khoản của ngân hàng dựa vào sự chênh lệch cung cầu thanh khoản thì cách đánh giá rủi ro thanh khoản dựa vào chỉ số thanh khoản sẽ thông qua các chỉ số sau đây:  Tỷ số tài sản thanh khoản/ Tổng tài sản Berger (1995) tính toán rủi ro thanh khoản của ngân hàng thông qua tỷ số tài sản thanh khoản trên tổng tài sản. Bên cạnh đó cũng có một số nghiên cứu chỉ ra rằng rủi ro thanh khoản đƣợc đo lƣờng thông qua tỷ số tài sản thanh khoản trên tổng tài sản: Degger Alper và Adem Anbar (2011), Fredrick Mwaura Mwangi (2014), Ali Sulieman Alshatti (2015), Vodova (2011). Tỷ số tài sản thanh khoản trên tổng tài sản cũng là một trong những chỉ số lành mạnh tài chính của IMF đƣợc nhiều nƣớc đang áp dụng, đo lƣờng rủi ro thanh khoản của ngân
10 hàng, cho biết khả năng đáp ứng nhu cầu rút tiền mặt theo ƣớc tính và bất thƣờng của khách hàng. Trong đó, tài sản thanh khoản bao gồm tiền mặt, tiền gửi ở ngân hàng trung ƣơng, kỳ phiếu và trái phiếu kho bạc, tiền gửi ở NHTM khác trừ đi tiền gửi của NHTM khác (Fredrick Mwaura Mwangi, 2014).  Chất lượng tài sản Theo Fredrick Mwaura Mwangi (2014), chất lƣợng tài sản đƣợc đánh giá bằng tỷ số nợ xấu trên tổng nợ và tài sản thanh khoản. Trong mô hình nghiên cứu về tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, Fredrick Mwaura Mwangi (2014) cũng sử dụng chỉ tiêu chất lƣợng tài sản là đại diện cho rủi ro thanh khoản..  Tổng các khoản cho vay/ Tổng tiền gửi Đây còn đƣợc goi là tỷ lệ cấp tín dụng so với tổng nguồn vốn huy động. Tỷ lệ này đƣợc sử dụng để đánh giá rủi ro thanh khoản trong nghiên cứu của Xuezhi Qin và Dickson Pastory (2012) hay trong mô hình đo lƣờng tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của Saleh Taher Alzorqan (2014). Ngoài ra, trong những chỉ số lành mạnh của IMF đƣa ra, có chỉ số tổng tiền gửi của khách hàng trên tổng dƣ nợ. Nghiên cứu của Ali Sulieman Alshatti (2015) đã chỉ ra rằng tỷ lệ đầu tƣ là một trong những tỷ lệ đại diện cho rủi ro thanh khoản của một ngân hàng và dùng tỷ lệ này để xác định, phân tích tác động của rủi ro thanh khoản đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng. Đồng thời, nghiên cứu này cũng chỉ ra cách xác định tỷ lệ đầu tƣ bằng cách lấy cho vay ròng chia cho tổng tiền gửi ròng.  Cho vay/Tổng tài sản Nghiên cứu của Ali Sulieman Alshatti (2015) đã sử dụng tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản nhƣ là một yếu tố đại diện cho rủi ro thanh khoản trong mô hình hồi quy tuyến tính về tác