Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại từ thực tiễn xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: ViJensoo ViJensoo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn trình bày những nội dung chính sau: Những vấn đề lý luận và pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án; Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại từ thực tiễn xét xử sơ thẩm tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh; Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại từ thực tiễn xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN ĐỨC DŨNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ, THƯƠNG MẠI TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ SƠ THẨM CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT KINH TẾ HÀ NỘI - 2021
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN ĐỨC DŨNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ, THƯƠNG MẠI TỪ THỰC TIỄN XÉT XỬ SƠ THẨM CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật Kinh tế Mã số: 8.38.01.07 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. DƯƠNG QUỲNH HOA HÀ NỘI - 2021
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đặc thù của nền kinh tế Việt Nam hiện nay là nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Mặt khác khi nước ta đã gia nhập tổ chức thương mại thế giới (WTO), nhiều quan hệ kinh tế cũng mang những diện mạo sắc thái mới. Tương ứng với sự đa dạng phong phú của các quan hệ này, các tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại ngày càng đa dạng, phức tạp và với số lượng lớn [39]. Ở Việt Nam nói chung cũng như ở TP Hồ Chí Minh nói riêng hầu hết các tranh chấp kinh tế, thương mại đều được lựa chọn giải quyết bằng con đường tòa án, bởi các bên tham gia hoạt động thương mại khi giao kết hợp đồng thương mại thường không biết và không nêu quy định lựa chọn trọng tài trong hợp đồng nên khi xảy ra tranh chấp không được áp dụng thủ tục này nên việc lựa chọn giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại theo thủ tục tòa án được coi là giải pháp hữu hiệu nhất. Hiện nay, có hai hình thức tài phán quan trọng, đó là Tòa án và Trọng tài. Tòa án là cơ quan tố tụng, được thành lập và tổ chức hoạt động trên cơ sở quy định của pháp luật. Trọng tài cũng là cơ quan tài phán nhưng mang tính chất của tài phán tư, không đại diện cho quyền lực nhà nước. Ở Việt Nam, các bên khi ký hợp đồng thường thỏa thuận lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp bằng Toà án như một giải pháp cuối cùng để bảo vệ có hiệu quả nhất các quyền và lợi ích của mình khi thất bại trong việc sử dụng cơ chế thương lượng, hoà giải [42]. Tuy nhiên việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án mặc dù về thủ tục và hoạt động đã được quy định rõ trong Bộ luật tố tụng dân sự nhưng trong thực tiễn, việc áp dụng vào giải quyết trong từng vụ án cụ thể còn nhiều bất cập và gặp khó khăn như hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và đồng bộ, sự phối hợp của các cơ quan liên quan đến thủ tục giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại còn chậm trễ, nhận thức về pháp luật của các đương sự tham gia trong vụ án còn hạn chế, chưa thực hiện đúng quyền và nghĩa vụ của mình… Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế lớn nhất của cả nước nên có số doanh nghiệp và công ty tương đối nhiều, trong những năm gần đây các tranh chấp 1
kinh tế, thương mại đang có xu hướng gia tăng dưới nhiều hình thức khác nhau. Trong thời gian vừa qua, công tác xét xử của Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh cũng đã đạt được những thành quả nhất định. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn nhiều vướng mắc, quan điểm giải quyết giữa các Tòa án còn chưa thống nhất do pháp luật giải quyết còn nhiều quy định bất cập, chưa rõ ràng nhưng chưa có sự hướng dẫn cụ thể… Điều này đã ít nhiều làm giảm hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại của Tòa án, chưa thật sự đảm bảo việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại được công minh, nhanh chóng và chính xác; tình trạng tồn đọng án, giải quyết án kéo dài vẫn còn đã gây không ít phiền hà, mệt mỏi cho đương sự, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích cho các bên đương sự…Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu các vấn đề pháp lý về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án để đưa ra các giải pháp khoa học nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án là vấn đề cấp thiết. Xuất phát từ các yêu cầu khách quan về giải quyết tranh chấp thương mại bằng phương thức Tòa án nói chung và thực trạng giải quyết tranh chấp tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, học viên lựa chọn đề tài “Giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại từ thực tiễn xét xử sơ thẩm của Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu cho mình 2. Tình hình nghiên cứu lên quan đến đề tài Hiện tại, có rất nhiều công trình nghiên cứu và các công trình khoa học đã nghiên cứu về nội dung giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng các phương thức khác nhau có thể kể đến như: Tác giả Nguyễn Văn Trình (2019), Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại bằng tố tụng Tòa án - Thực tiễn tại Tòa án nhân dân TP. Hồ Chí Minh, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Viện Đại học Mở Hà Nội. Qua tìm hiểu các quy định của pháp luật, thực trạng áp dụng tại TAND TP. Hồ Chí Minh, tác giả nêu lên một số vướng mắc khi áp dụng pháp luật vào thực tiễn và đề xuất một số giải pháp để phát huy ưu điểm, khắc phục những tồn tại của TAND TP. Hồ Chí Minh trong quá trình giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại. Qua đó, giúp cho việc giải 2
quyết TC kinh tế, thương mại tại Tòa án trở nên hoàn thiện hơn, linh hoạt hơn để Tòa án luôn là sự lựa chọn của các bên để giải quyết các tranh chấp của mình khi phát sinh. Tòa kinh tế TAND TP. Hồ Chí Minh đảm nhận vai trò giải quyết các tranh chấp kinh tế, thương mại phát sinh trên địa bàn [43]. Tác giả Đinh Thị Trang (2013), Pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại theo thủ tục tố tụng tòa án ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Đinh Thị Trang, bảo vệ tại Khoa Luật trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội. Đánh giá thực trạng của pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng thủ tục tố tụng tại tòa án ở Việt Nam hiện nay. So sánh thủ tục tố tụng tòa án với một số thủ tục tố tụng khác. Tìm hiểu nguyên nhân và giải pháp hoàn thiện, nâng cao chất lượng giải quyết án kinh tế, thương mại tại tòa án. Qua đó tìm hiểu, phát hiện ưu và nhược điểm của thủ tục này để các cơ sở kinh tế, thương mại có được sự lựa chọn tốt nhất trong việc giải quyết các tranh chấp của mình, nhanh chóng khắc phục những hạn chế bất cập làm ảnh hưởng đến quá trình sản xuất kinh doanh. Trên cơ sở đó đề xuất những phương hướng hoàn thiện pháp luật tố tụng hiện nay ở Việt Nam để phục vụ tốt hơn trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới [42]. Tác giả Nguyễn Thanh Lan (2018), Thực tiễn giải quyết các tranh chấp về kinh doanh thương mại tại tòa án trên địa bàn tỉnh Bến Tre, Trường Đại học Kinh tế Tp. Hồ Chí Minh. qua hệ thống cơ sở lý luận, các quy định của pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại thực áp dụng pháp luật hiện hành khi giải quyết tranh chấp tại Toà án địa phương. Những qui định pháp luật điều chỉnh các quan hệ về kinh doanh thương mại và giải quyết các tranh chấp trong hoạt động thương mại của các chủ thể kinh doanh là cơ sở pháp lý quan trọng tạo điều kiện thuận lợi để tòa án giải quyết các tranh chấp giữa các đương sự khi tham gia tố tụng, tuy nhiên một số qui định vẫn còn thiếu sót hạn chế. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu luận văn đã đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện một số vấn đề về luật hình thức và một số vấn đề về luật nội dung trong hoạt động giải quyết các tranh chấp về kinh doanh thương mại, nhằm đáp ứng được những đòi hỏi mà công cuộc cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế đã đặt ra và trên hết là quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể kinh doanh phải được giải quyết nhanh chóng, kịp thời và hiệu quả khi phát sinh tranh chấp [11]. 3
Tác giả Trịnh Hữu Bình (2017), Giải quyết tranh chấp kinh doanh, thương mại tại tòa án theo thủ tục rút gọn, Luận văn thạc sĩ Luật, Trường Đại học Trà Vinh. Trên cơ sở những quy định về trình tự thủ tục giải quyết các vụ án theo thủ tục rút gọn tại chương XVIII, XIX của BLTTDS năm 2015, luận văn được nghiên cứu tại Tòa án nhân dân tỉnh Trà Vinh. Tác giả phân tích những quy định mới của thủ tục rút gọn được quy định trong BLTTDS năm 2015 sau đó so sánh với thủ tục thông thường để thấy được những giá trị thiết thực của thủ tục rút gọn trong giải quyết án, điểm nổi bật là rút ngắn được thời gian giải quyết án mà vẫn đảm bảo tính khách quan của pháp luật, bên cạnh đó những hạn chế của điều luật từ giai đoạn nhận đơn khởi kiện, xác định chứng cứ, quyết định xét xử theo thủ tục rút gọn từ cấp sơ thẩm đến cấp phúc thẩm được tác giả nêu ra phân tích cụ thể, để giúp cho những người làm công tác xét xử nhận thức rõ hơn, thông suốt hơn về tính chất của một vụ kiện, từ đó xác định vụ án phải được giải quyết theo thủ tục rút gọn, qua đó đề xuất hoàn thiện những hạn chế của pháp luật còn tồn tại, để thủ tục rút gọn được mang tính khả thi cao và là sự xác định lựa chọn hàng đầu của Thẩm phán trong hoạt động xét xử của Tòa án nhằm mang lại hiệu quả thiết thực [1]. Bên cạnh đó, tác tìm đọc: Hoàng Minh Chiến (2007), “Các phương thức giải quyết tranh chấp thương mại”, Giáo trình Luật thương mại, Nxb Công An Nhân Dân; Trần Đức Thắng, “Nhận diện tranh chấp thương mại”, Tạp chí Dân chủ và pháp luật; Trường Đại học Kiểm Sát Hà Nội, “Các yếu tố đảm bảo áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại tòa án nhân dân”; Đặng Thanh Hoa (2015), “Thủ tục rút gọn giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại trong pháp luật tố tụng dân sự Việt Nam”, Luận án Tiến sĩ Luật học, trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh; Phạm Lê Mai Ly (2014), “Pháp luật hòa giải tranh chấp kinh doanh thương mại ở Việt Nam”, Luận văn Thạc sĩ Luật học, khoa Luật Đại học Quốc Gia Hà Nội do TS. Phạm Thị Thanh Thủy hướng dẫn; “Thẩm quyền dân sự theo loại việc của Tòa án về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại”, Luận văn thạc sĩ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Hiên, bảo vệ tại Khoa Luật trực thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội, năm 2014; “Thực tiễn áp dụng pháp luật 4
trong việc giải quyết các tranh chấp kinh doanh, thương mại tại Tòa án”, bài viết của tác giả Triệu Thị Quỳnh Hoa đăng trên tạp chí Tòa án nhân dân số 19/2012… Các công trình nghiên cứu kể trên đã nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng pháp luật trong lĩnh vực tranh chấp thương mại, từ đó đánh giá được thực trạng giải quyết, tìm ra những tồn tại, hạn chế trong quá trình giải quyết tranh chấp. Tuy nhiên, các công trình nêu trên chưa thực sự được áp dụng thực tiễn khoa học, khiến cho việc áp dụng luật trên thực tế trong công tác giải quyết tranh chấp thương mại bằng Tòa án còn gặp nhiều lúng túng, chưa có định hướng cụ thể. Trên thực tế cũng chưa có công trình nào nghiên cứu về giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của đề tài nhằm nghiên cứu và làm rõ những vấn đề lý luận, thực trạng pháp luật và thực tiễn giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại trong xét xử sơ thẩm tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh, chỉ ra những bất cập, hạn chế và nguyên nhân của nó. Từ đó, đề ra một số kiến nghị và giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại nói chung và tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh nói riêng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, đề tài xác định các nhiệm vụ cụ thể như: i) Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại theo con đường Tòa án như khái niệm tranh chấp và giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng con đường toà án (ii) Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về pháp luật điều chỉnh hoạt động giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án tại cấp sơ thẩm; (iii) Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng toà án tại cấp sơ thẩm iv) Phân tích, đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh. 5
v) Đưa ra phương hướng và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế thương mại tại cấp sơ thẩm toà án ND TP HCM. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu về những vấn đề lý luận, thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại tại Toà án nhân dân. Luận văn cũng đồng thời đi sâu vào phân tích thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại tại Toà án nhân dân TP Hồ Chí Minh tại các phiên xét xử sơ thẩm với những đặc thù nhất định so với các địa phương khác. Qua đó thấy được những hạn chế trong quá trình giải quyết, đưa ra những giải pháp và kiến nghị hoàn thiện pháp luật cụ thể và nâng cao chất lượng giải quyết kinh doanh, thương mại tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài phân tích, nghiên cứu về thực tiễn giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại trong xét xử sơ thẩm tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh từ năm 2016 đến năm 2020. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận trên quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và chính sách, quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về pháp luật và các học thuyết khoa học pháp lý liên quan. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu, đề tài sử dụng các phương pháp sau đây: (i) Phương pháp phân tích - tổng hợp: Được sử dụng trong tất cả các chương nhằm lý giải những vấn đề thuộc về bản chất, các quan điểm liên quan đến vấn đề giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại theo con đường Tòa án tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh. Từ đó đánh giá được các ưu điểm, hạn chế và tìm ra nguyên nhân của những hạn chế đó nhằm xây dựng các giải pháp góp phần hoàn thiện hệ 6
thống pháp luật về giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại bằng Tòa án ở nước ta hiện nay nói chung và tại TP Hồ Chí Minh nói riêng; (ii) Phương pháp so sánh: Được sử dụng để so sánh số liệu các vụ việc được giải quyết hàng năm, số lượng vụ án thụ lý, kết quả giải quyết. Từ đó rút ra những ưu điểm và hạn chế của từng năm tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh; (iii) Phương pháp thống kê: Được sử dụng để thống kê các vụ án tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh, thương mại đã thụ lý và giải quyết tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh từ năm 2016 đến năm 2020. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng con đường tòa án. Luận văn có thể dùng làm tư liệu tham khảo cho các cơ quan thực thi pháp luật, các sinh viên chuyên ngành luật học. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của đề tài gồm 03 chương: Chương 1. Những vấn đề lý luận và pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án; Chương 2. Thực trạng giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại từ thực tiễn xét xử sơ thẩm tại Tòa án nhân dân TP Hồ Chí Minh; Chương 3. Phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại tại Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm; 7
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP KINH TẾ, THƯƠNG MẠI BẰNG TÒA ÁN 1.1. Khái quát giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án 1.1.1. Khái niệm tranh chấp kinh tế, thương mại Bất kỳ quốc gia nào trên thế giới khi phát triển nền kinh tế thị trường đều đề cao quyền tự do kinh doanh cho công dân, từ đó tạo ra động lực giúp cho thương nhân ra đời và phát triền một cách mạnh mẽ. Khi các quan hệ kinh tế, thương mại ngày càng phát triển thì tranh chấp phát sinh từ hoạt động thương mại cũng ngày càng nhiều và phức tạp. Hiện nay, ở Việt Nam, cùng với sự phát triển và hội nhập kinh tế thế giới, khái niệm tranh chấp kinh tế, thương mại được sử dụng ngày càng phổ biến rộng rãi. Theo từ điển Tiếng việt, thuật ngữ tranh chấp được hiểu là “sự bất đồng, mâu thuẫn về quyền và nghĩa vụ phát sinh giữa các bên có liên quan” [49]. Ở nước ta, khái niệm tranh chấp thương mại lần đầu tiên được đề cập trong Luật Thương mại 1997, cụ thể tại Điều 238 quy định “tranh chấp thương mại là tranh chấp phát sinh do việc không thực hiện hoặc thực hiện không đúng hợp đồng thương mại”. Luật Thương mại số 36/2005/ QH11 (sau đây gọi chung là Luật Thương mại 2005), Luật Doanh nghiệp số 68/2014/QH13 (sau đây gọi chung là Luật Doanh nghiệp 2014) và Luật Trọng tài thương mại số 54/2010/QH12 (sau đây gọi chung là Luật Trọng tài thương mại 2010) không khái niệm thế nào là tranh chấp kinh tế, thương mại. Trong Luật Thương mại 2005 chỉ đưa ra định nghĩa hoạt động thương mại “là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, bao gồm mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác” [13]. Tại Điều 30 Bộ luật Tố tụng dân sự số 92/2015/QH13 (sau đây gọi chung là Bộ luật Tố tụng dân sự 2015) cũng chỉ quy định những trường hợp tranh chấp về kinh tế, thương mại thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án mà không có khái niệm cụ thể [24]. Theo tác giả Hoàng Minh Chiến: “Tranh chấp trong kinh doanh (hay tranh chấp thương mại) là những mâu thuẫn (bất đồng hay xung đột) về quyền và nghĩa vụ giữa 8
các bên trong quá trình thực hiện các hoạt động kinh doanh hoặc có liên quan đến hoạt động kinh doanh” [3]. Theo tác giả Nguyễn Hợp Toàn: “Tranh chấp kinh tế được hiểu là sự bất đồng chính kiến, sự mâu thuẫn hay xung đột về quyền và lợi ích kinh tế giữa các chủ thể tham gia vào các quan hệ kinh tế ở các cấp độ khác nhau.” [38]. Mặc dù có nhiều quan niệm khác nhau về tranh chấp kinh tế, thương mại nhưng có thể hiểu một cách chung và khái quát nhất rằng: Tranh chấp kinh tế, thương mại là những vướng mắc, bất đồng, mâu thuẫn, xung đột về quyền và nghĩa vụ giữa các bên trong quá trình thực hiện hoạt động thương mại giữa các cá nhân, tổ chức có đăng ký kinh doanh với nhau và đều có mục đích sinh lợi. 1.1.2. Đặc điểm pháp lý của tranh chấp kinh tế, thương mại Trong điều kiện kinh tế thị trường, với sự đa dạng của các loại hình kinh doanh và các phương thức kinh doanh, sự phát sinh những mâu thuẫn, bất đồng về quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể tham gia hoạt động trong lĩnh vực thương mại là điều khó tránh khỏi. Dưới đây là một số đặc điểm pháp lý của tranh chấp kinh tế, thương mại: Thứ nhất, tranh chấp kinh tế, thương mại xảy ra, hậu quả thiệt hại về vật chất đối với các bên khi các bên không có sự thoả thuận thống nhất một cách giải quyết có lợi nhất cho cả hai bên; Thứ hai, mâu thuẫn, bất đồng giữa các bên trong quan hệ thương mại là điều kiện cần và đủ để tranh chấp phát sinh. Hoạt động thương mại của doanh nghiệp là hoạt động thiết lập một mạng lưới các hành vi thương mại, mà mục tiêu của các bên khi tham gia vào các quan hệ này là lợi nhuận. Các bên tuy hợp tác, song vẫn cạnh tranh nhau để sao cho mình thu về được lợi ích nhiều nhất; Thứ ba, Chủ thể chủ yếu của tranh chấp kinh tế, thương mại là thương nhân. Một tranh chấp được coi là tranh chấp thương mại khi có ít nhất một bên là thương nhân [36]. Ngoài ra, tham gia vào các hoạt động thương mại còn có các cá nhân hoạt động thương mại một cách độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh (Không phải là thương nhân theo Luật thương mại). Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp, các cá nhân tổ chức khác cũng có thể là chủ thể của tranh chấp kinh tế, thương mại như tranh chấp giữa công ty với thành viên công ty; tranh chấp giữa 9
các thành viên công ty với nhau liên quan đến việc thành lập, hoạt động, hợp nhất, giải thể, chia, tách công ty; tranh chấp giữa các bên không phải là Thương nhân nhưng có thỏa thuận về việc giải quyết tranh chấp theo quy định của Luật Thương mại và các tranh chấp khác về kinh tế, thương mại; Thứ tư, tranh chấp thương mại có tính chất đa dạng, phức tạp, từ tranh chấp này có thể dẫn đến tranh chấp khác. Đó là tính phức tạp và đa dạng của các quan hệ kinh tế giữa các chủ thể có lợi ích khác nhau trong nền kinh tế thị trường [11]. 1.1.3. Giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại Ngày nay, cùng với xu hướng hội nhập ngày càng tăng và sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, các tranh chấp kinh doanh thương mại sẽ ngày càng gia tăng. Việc lựa chọn các phương thức giải quyết giải quyết tranh chấp nói riêng hay các vấn đề liên quan đến quá trình giải quyết nói chung dựa trên một nguyên tắc đó là quyền tự định đoạt của các bên. Quan hệ thương mại có thể được thiết lập bởi giữa các thương nhân với nhau hoặc là giữa thương nhân với bên không phải thương nhân. Một tranh chấp được gọi là tranh chấp kinh doanh thương mại khi có ít nhất một bên tham gia là thương nhân. Bên cạnh đó cũng có một số trường hợp, các cá nhân tổ chức khác cũng có thể là chủ thể của tranh chấp thương mại như: giữa công ty – thành viên trong công ty; giữa các thành viên công ty với nhau có liên quan đến hoạt động, giải thể, chia tách,… công ty;… Nội dung của tranh chấp thương mại là những xung đột như về quyền, về nghĩa vụ và về lợi ích của các bên trong hoạt động thương mại. Các quan hệ thương mại có bản chất là các quan hệ tài sản, vì thế nội dung của tranh chấp thường liên quan trực tiếp đến lợi ích kinh tế của các bên. Giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại có 4 phương thức. Đó là hòa giải tranh chấp kinh doanh thương mại; thương lượng; giải quyết thông qua tố tụng tại Tòa Án; giải quyết qua trọng tài thương mại. Từ những đặc điểm pháp lý của tranh chấp kinh tế, thương mại, đặt ra vấn đề cấp thiết đó là khi tranh chấp phát sinh, các bên tranh chấp phải tìm kiếm các giải pháp, cách thức để loại trừ tranh chấp và bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình một cách nhanh chóng, thuận lợi, có hiệu quả và không ảnh hưởng đến quá trình kinh doanh của mình [12]. 10
Giải quyết tranh chấp là việc cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét và ra quyết định xử lí các tranh chấp dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động, trên cơ sở xem xét các tài liệu, chứng cứ có trong vụ việc tranh chấp nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức. Theo từ điển tiếng Việt, “giải quyết tranh chấp là các hình thức, phương pháp nhằm giải quyết các bất đồng, mâu thuẫn về quyền và nghĩa vụ phát sinh giữa các bên có liên quan” [45]. Từ phân tích nêu trên, có thể hiểu rằng: Giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại là cách thức mà các bên lựa chọn để giải quyết bất đồng xung đột quyền và lợi ích của các chủ thể trong quá trình hoạt động kinh tế, thương mại. 1.1.4. Giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng phương thức Tòa án Giải tranh chấp kinh tế, thương mại bằng phương thức Tòa án là hình thức giải quyết tranh chấp thông qua hoạt động của cơ quan tài phán Nhà nước, nhân danh quyền lực Nhà nước để đưa ra phán quyết buộc các bên có nghĩa vụ thi hành, kể cả bằng sức mạnh cưỡng chế [8]. Trong quá trình giải quyết các tranh chấp kinh tế, thương mại, tòa án phải tuân theo một trình tự, thủ tục nhất định mà pháp luật đã quy định, cụ thể đó là những nguyên tắc cơ bản; trình tự, thủ tục khởi kiện; trình tự, thủ tục giải quyết vụ việc tại tòa án, thi hành bản án, quyết định của tòa án; quyền và nghĩa vụ của những người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng cũng như của những cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan,… Đây chính là thủ tục tố tụng tòa án. Như vậy, tố tụng tòa án chính là trình tự, thủ tục mà pháp luật quy định để giải quyết các tranh chấp kinh tế, thương mại bằng tòa án. Thực tiễn pháp luật tố tụng của các nước cho thấy, tố tụng tòa án đều có chung một số đặc điểm cơ bản sau : - Ở hầu hết các nước trên thế giới, thủ tục tố tụng tòa án áp dụng cho các tranh chấp kinh tế, thương mại được dựa trên nền tảng thủ tục tố tụng dân sự cùng với một số quy định đặc thù cho phù hợp với hoạt động kinh tế, thương mại, chẳng hạn như: về hội đồng xét xử, về thời gian của các trình tự tố tụng,… Do vậy, ở các quốc gia này người ta không hình thành luật tố tụng riêng cho các tranh chấp trong kinh doanh mà chỉ có luật về tố tụng dân sự. 11
Ví dụ: Ở Cộng hoà Liên bang Đức, Luật tố tụng đối với các vụ án dân sự và thương mại được quy định thống nhất trong Bộ luật tố tụng dân sự; ở Pháp, Anh và Mỹ các tranh chấp trong lĩnh vực kinh doanh thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án đều được áp dụng theo thủ tục tố tụng dân sự [8]. - Tố tụng tòa án là thủ tục giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại của Tòa án – một cơ quan Nhà nước, hoạt động xét xử của nó mang tính quyền lực Nhà nước nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước và đóng vai trò là cơ quan bảo vệ pháp luật. - Phán quyết của tòa án được đảm bảo thi hành và thủ tục giải quyết của Tòa án rất chặt chẽ, rất phức tạp và không thể thay đổi được. Phán quyết của tòa án có thể bị kháng cáo, kháng nghị hoặc có thể được xem xét lại theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. - Trong tố tụng tòa án, các phiên tòa xét xử thường được tổ chức công khai, bản án được công bố rộng rãi. * Ưu điểm và nhược của giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án - Ưu điểm giải quyết bằng Tòa án + Tòa án là cơ quan xét xử của Nhà nước nên phán quyết của tòa án có tính cưỡng chế cao. Trình tự, thủ tục tố tụng chặt chẽ; và đảm bảo hiệu lực thi hành của phán quyết tại Tòa. Nếu các bên không chấp hành sẽ bị cưỡng chế bởi cơ quan thi hành án. Các bên được bảo toàn quyền lợi và nghĩa vụ của mình bắt buộc phải thực hiện theo phán quyết của Tòa. + Nguyên tắc xét xử công khai có tính răn đe đối với những thương nhân kinh doanh vi phạm pháp luật. Đây cũng là một lợi thế; vì khi có những vụ xét xử công khai sẽ nhận ra những doanh nghiệp mang tính lừa lọc; hay vi phạm để tránh những trường hợp khác xảy ra. + Các tòa án, đại diện cho chủ quyền quốc gia; có điều kiện tốt hơn các trọng tài viên trong việc tiến hành điều tra; có quyền cưỡng chế, triệu tập bên thứ ba đến tòa. + Các bên không phải trả thù lao cho thẩm phán, ngoài ra chi phí hành chính rất hợp lý. 12
- Hạn chế giải quyết bằng Tòa án + Thủ tục tố tụng tại tòa án thiếu linh hoạt do đã được pháp luật quy định trước đó; + Phán quyết của tòa án thường bị kháng cáo. Quá trình tố tụng có thể bị trì hoãn và kéo dài; có thể phải qua nhiều cấp xét xử; ảnh hưởng đến quá trình sản xuất, kinh doanh. + Nguyên tắc xét xử công khai của tòa án tuy là nguyên tắc được xem là tiến bộ; mang tính răn đe nhưng đôi khi lại là cản trở đối với doanh nhân khi những bí mật kinh doanh bị tiết lộ; và uy tín trên thương trường bị giảm sút. Đối với các tranh chấp thương mại có yếu tố nước ngoài thì: + Phán quyết của tòa án thường khó đạt được sự công nhận quốc tế. Phán quyết của tòa án được công nhận tại một nước khác thường thông qua hiệp định song phương hoặc theo nguyên tắc rất nghiêm ngặt. + Mặc dù thẩm phán quốc gia có thể khách quan; họ vẫn phải buộc sử dụng ngôn ngữ và áp dụng quy tắc tố tụng của quốc gia họ và thường cùng quốc tịch với một bên. 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án Hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân nói chung và hoạt động giải quyết các tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án nói riêng là hoạt động áp dụng pháp luật. Trong quá trình giải quyết tranh chấp thương mại bằng Tòa án, có những yếu tố ảnh hưởng nhất định đến công tác xét xử, phán quyết của Tòa án. Trong khuôn khổ của đề tài, em xin đưa ra một số yếu tố cơ bản sau: Thứ nhất, hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật Một trong những yếu tố quan trọng nhất tác động trực tiếp tới việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án là hệ thống pháp luật. Khi áp dụng pháp luật nói chung, áp dụng pháp luật trong giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại nói riêng “Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật” hay nói một cách khác, khi giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại, Tòa án phải tuân theo và áp dụng các quy định của Hiến pháp, pháp luật Tố tụng dân sự và 13
hệ thống các văn bản Luật chuyên ngành khác như: Bộ luật Dân sự 2015, Luật Thương mại 2005 (sửa đổi bổ sung 2017, 2019), Luật Quản lý ngoại thương 2017, Luật Phá sản 2014, Luật Cạnh tranh 2018, Luật Doanh nghiệp 2014, Luật Đầu tư 2014, Luật Sở hữu trí tuệ 2005 (sửa đổi bổ sung 2009, 2019), Luật Các tổ chức tín dụng 2010 (sửa đổi bổ sung 2017), hệ thống văn bản Luật Ngân hàng nhà nước Việt Nam 2010, Luật Ngân sách nhà nước 2015… nhằm đưa ra bản án, quyết định chính xác nhất, đúng pháp luật, có hiệu quả cao. Đặc biệt, trong thời gian giao thoa hiệu lực giữa các văn bản Luật với nhau hiện nay thì vẫn còn nhiều vướng mắc và bất cập, ví dụ như Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 đã có hiệu lực, tuy nhiên Tòa án cần phải có các văn bản hướng dẫn để áp dụng, từ đó dẫn tới việc kéo dài thời gian giải quyết vụ án. Xã hội thì luôn luôn vận động và phát triển, còn pháp luật thì vẫn “đứng yên”. Trong quá trình làm luật, các nhà làm luật không thể dự liệu được hết tất cả các tình huống có thể xảy ra, từ đó pháp luật trở nên “cũ” không theo kịp với xu hướng phát triển của kinh tế, xã hội. Do vậy, khi áp dụng pháp luật để giải quyết các tranh chấp kinh tế, thương mại Tòa án sẽ gặp những trở ngại và khó khăn nhất định điển hình là Luật Thương mại sửa đổi 2019. Chính vì vậy, hệ thống pháp luật ảnh hưởng trực tiếp đến việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại theo con đường Tòa án [13]. Thứ hai, năng lực đội ngũ cán bộ công chức Tòa án Thực tế đã chứng minh, hiệu quả hoạt động xét xử của Tòa án phụ thuộc vào nhiều điều kiện, yếu tố, những nguyên nhân chủ quan, khách quan khác nhau, trực tiếp hoặc gián tiếp. Một trong những yếu tố vô cùng quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án đó là chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức ngành Tòa án mà trước hết là trình độ chuyên môn, phẩm chất đạo đức, năng lực, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ Thẩm phán. Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân là những người trực tiếp được giao nhiệm vụ giải quyết các tranh chấp kinh tế, thương mại, nhân danh nhà nước để ra phán quyết. Do vậy, chất lượng đội ngũ cán bộ tham gia giải quyết tranh chấp cần phải có chất lượng cao, có thể kể đến một số tiêu chí sau: 14
- Nắm vững các quy định của pháp luật về lĩnh vực kinh tế, thương mại, thu thập và xử lý thông tin để thực hiện có hiệu quả chức năng, quyền hạn, nhiệm vụ được giao; - Có đạo đức nghề nghiệp tốt… Có như vậy thì khi giải quyết tranh chấp mới đạt hiệu quả cao, thời gian ngắn, ít tốn kém... Nếu Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân không có trình độ, đạo đức nghề nghiệp không cao thì khi giải quyết tranh chấp sẽ đưa ra một phán quyết kém chất lượng, từ đó dẫn đến hậu quả án bị hủy, bị sửa… làm cho thời gian kéo dài, chi phí tốn kém. Đặc thù của kinh tế, thương mại là mục đích lợi nhuận, cần phải nắm bắt cơ hội làm ăn… do đó, nếu vụ án kéo dài thì các thương nhân khó lòng có thể yên tâm thực hiện các công việc kinh doanh, hoạt động thương mại của mình. Vì vậy, đội ngũ Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân cũng ảnh hưởng lớn đến việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án. Thứ ba, về cơ sở vật chất và chế độ đãi ngộ Cơ sở vật chất của Tòa án và chế độ đãi ngộ đối với cán bộ ngành Tòa án cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến việc giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án. Cơ sở vật chất phục vụ trực tiếp đến việc giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực kinh tế, thương mại bao gồm: trụ sở làm việc, các phương tiện kỹ thuật phục vụ cho công tác giải quyết tranh chấp, các tài liệu tham khảo, tài kiệu tra cứu (sách, báo, văn bản luật…) có những ảnh hưởng nhất định đến việc nâng cao chất lượng xét xử của Tòa án. Chế độ đãi ngộ tốt sẽ khuyến khích cán bộ hăng hái làm việc, công tâm, chống lại sự tha hóa, biến chất, bị mua chuộc, tham nhũng, nhận hối lộ… Khi chế độ đãi ngộ không chú trọng, không được hợp lý thì đội ngũ cán bộ Tòa án sẽ có hiện tượng lơ là công việc, vòi vĩnh các đương sự… từ đó làm sai lệch hồ sơ vụ án và có những bản án, quyết định không đúng với vụ việc tranh chấp, không đúng tinh thần của pháp luật. Do vậy, cơ sở vật chất và chế độ đãi ngộ ảnh hưởng không nhỏ đến việc giải quyết tranh chấp kinh doanh thương mại bằng Tòa án. 1.1.6. Vai trò của phương thức giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án Khi có tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại, các bên phải tìm cách giải quyết và tháo gỡ các bất đồng, xung đột, trong đó có phương thức giải quyết tranh chấp tại Tòa án. Cùng với các vai trò chung, giải quyết quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án cũng có những vai trò nhất định. 15
Thứ nhất, giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án góp phần ổn định môi trường kinh doanh Hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lợi, trong đó các thương nhân hướng đến mục đích của cuối cùng của hoạt động này là lợi nhuận. Khi có tranh chấp xảy ra giữa các bên thì sẽ có những tác động tiêu cực đến hoạt động kinh doanh của các thương nhân. Thông thường, họ sẽ theo đuổi đến cùng vụ tranh chấp để bảo vệ quyền và lợi ích một cách tối đa cho mình, tuy nhiên nếu không tìm cách giải quyết kịp thời, các thương nhân sẽ bỏ bê công việc làm ăn hiện tại và cũng như các cơ hội đầu tư kinh doanh ngay trước mắt để đuổi theo một tranh chấp đang diễn ra. Khi tranh chấp diễn ra quá lâu mà các bên chưa giải quyết được thì sẽ dẫn đến sự mệt mỏi, tiêu tốn tiền của và kéo dài thời gian, từ đó dẫn tới lãng phí thời gian và tiền bạc và các cơ hôi làm ăn kinh doanh [35]. Khi tranh chấp được giải quyết tại Tòa án, các bên có thể yên tâm tiếp tục thực hiện hoạt động kinh tế, thương mại của mình bởi lẽ Tòa án là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhân danh quyền lực nhà nước ra phán quyết, phán quyết của Tòa án được đảm bảo thực hiện bởi nhà nước. Do đó, bản án, quyết định của Tòa án được áp dụng một cách triệt để. Vì vậy, khi giải quyết tranh chấp thương mại bằng Tòa án sẽ giúp cho hoạt động kinh doanh của các thương nhân được ổn định và phát triển. Mặt khác, đặc trưng trong lĩnh vực kinh tế, thương mại là tính chất đa dạng, phong phú và phức tạp, từ tranh chấp này có thể dẫn đến tranh chấp khác. Từ đó, khi giải quyết triệt để được tranh chấp này sẽ làm ngăn ngừa được các tranh chấp khác phát sinh, tránh cả một chuỗi dài nảy sinh tranh chấp dẫn đến môi trường kinh doanh bị đảo lộn không được ổn định, các hoạt động kinh tế, thương mại của các Thương nhân trong nền kinh tế cũng khó có thể phát triển một cách ổn định, ít nhiều cũng bị ảnh hưởng bởi các tranh chấp. Do vậy, với hoạt động xét xử của Tòa án, Tòa án là người thứ ba đứng ra để giải quyết, tháo gỡ các bất đồng, xung đột giữa các bên, từ đó làm giảm thiểu được đáng kể các tranh chấp xảy ra và phòng ngừa được các tranh chấp khác có thể phát sinh. Vì vậy, việc giải quyết tranh chấp thương mại của Tòa án có vai trò ổn định môi trường kinh doanh [38]. 16
Thứ hai, giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án có vai trò bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên bị xâm phạm Khi thương nhân cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị xâm phạm, thì thương nhân được quyền khởi kiện ra Tòa án để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho mình. Khi giải quyết tranh chấp, Tòa án dựa vào tài liệu, chứng cứ có trong hồ sơ vụ án và diễn biến phiên tòa để xem xét bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên bị xâm hại. Toà án sẽ ra quyết định, bản án để buộc bên xâm hại phải chịu các chế tài mà Tòa án áp dụng. Nếu bên xâm hại không thực hiện những hành vi mà Tòa án yêu cầu thì có thể bị cưỡng chế thực hiện bởi cơ quan Thi hành án và các cơ quan chức năng có thẩm quyền khác. Thông thường, bên xâm hại sẽ phải hoàn trả những gì mà đã gây thiệt hại cho bên bị xâm hại, ngoài ra còn phải bồi thường và bị phạt vi phạm hợp đồng (nếu trong hợp đồng có thỏa thuận việc phạt vi phạm). Từ đó có thể thấy rằng, Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bên bị xâm hại bằng các chế tài và được đảm bảo thực hiện bằng quyền lực Nhà nước. 1.2. Khái quát pháp luật điều chỉnh về giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án 1.2.1.1. Khái niệm pháp luật giải quyết tranh chấp kinh tế, thương mại bằng Tòa án Để xem xét một cách toàn diện và đầy đủ về bản chất, vai trò, chức năng cũng như giá trị của pháp luật giải quyết tranh chấp thương mại tại Tòa án trước hết đòi hỏi phải làm sáng tỏ pháp luật giải quyết tranh chấp thương mại bằng Tòa án là gì? Trước hết cần phải hiểu thế nào là pháp luật hay nói một cách khác pháp luật là gì? Theo quan điểm Mác - Lênin, “pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự chung do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội theo mục tiêu và định hướng cụ thể và được đảm bảo thực hiện bởi nhà nước”. Như vậy, có thể thấy đặc điểm của pháp luật là tính giai cấp, tính quy phạm phổ biến, tính bắt buộc chung, tính được đảm bảo bởi Nhà nước [38]. Trong hoạt động kinh tế, thương mại, khi có tranh chấp phát sinh, tùy thuộc vào đặc điểm, tính chất của tranh chấp, các bên sẽ lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp sao cho phù hợp, trong đó có phương thức giải quyết tranh chấp bằng 17