Luận văn Thạc sĩ Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Mỹ thuật: Phương pháp dạy tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

24
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về khảo sát thực trạng về sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong phân môn Thường thức mỹ thuật ở trường THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang, đề tài đề xuất một số biện pháp sử dụng phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực cho học sinh trong các nhà trường một cách hợp lý, hiệu quả, qua đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn học nói riêng và chất lượng dạy học của nhà trường nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Mỹ thuật: Phương pháp dạy tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGHỆ THUẬT TRUNG ƯƠNG NGU ỄN THỊ CHU ỀN PHƯƠNG PHÁP DẠ HỌC TÍCH CỰC TRONG PHÂN MÔN THƯỜNG THỨC MĨ THUẬT Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÂN TRUNG, HU ỆN TÂN ÊN, TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: L u n và Ph ng ph p y họ n thu t M số: NGƯỜI HƯ NG D N HOA HỌC: TS QUÁCH THỊ NGỌC AN Hà N i, 7
LỜI CAM ĐOAN T i xin m o n luận v n Th s L luận v PPDH m n MT: “PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng” l ng trình tổng hợp tƣ liệu v nghiên ứu ủ riêng t i. Cá số liệu, kết quả nêu trong luận v n l trung thự . M t số th ng tin liên qu n, số liệu v trí h dẫn ều ƣợ ghi rõ t i phần t i liệu th m khảo v phụ lụ trong luận v n. Hà Nội, ngày 27 tháng 9 năm 2017 T giả u n văn Đ k Nguyễn Thị Chuyền
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán quản lí DH : D y họ GD&ĐT : Giáo dụ v Đ o t o GV : Giáo viên HS : Họ sinh MT : M thuật Nxb : Nh xuất ản PPDH : Phƣơng pháp d y họ QTDH : Quá trình d y họ TTMT : Thƣờng thứ m thuật THCS : Trung họ ơ sở
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lí do họn ề t i ................................................................................................. 1 2. Lị h sử nghiên ứu ............................................................................................. 3 3. Mụ í h v nhiệm vụ nghiên ứu ..................................................................... 8 4. Đối tƣợng v ph m vi nghiên ứu ...................................................................... 8 5. Phƣơng pháp nghiên ứu .................................................................................... 9 6. Những óng góp ủ luận v n ......................................................................... 10 7. Bố ụ ủ luận v n ......................................................................................... 11 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI........................... 12 1.1. Cơ sở lí luận về phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ M thuật ở á trƣờng Trung họ ơ sở ........................................................ 12 1.1.1. M t số khái niệm ơ ản ............................................................................ 12 1.1.2. Mụ tiêu, n i dung, ấu trú M n M thuật v phân m n Thƣởng thứ M thuật trong trƣờng Trung họ ơ sở ................................................................ 18 1.1.3. Đặ iểm tâm - sinh lí ủ họ sinh Trung họ ơ sở ................................ 23 1.1.4. Sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ M thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở ...................................................................... 27 1.1.5. Cá yếu tố ảnh hƣởng ến quá trình sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng trung họ ơ sở ................ 38 1.2. Thự tr ng sử dụng phƣơng pháp d y họ họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ M thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng ...................................................................................................... 39 1.2.1. Khái quát về ị n nghiên ứu ................................................................ 39 1.2.2. Khái quát về quá trình khảo sát thự tr ng ................................................ 41 1.2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 43
Chƣơng 2: BIỆN PHÁP SỬ DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG PHÂN MÔN THƢỜNG THỨC MĨ THUẬT Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TÂN TRUNG, HUYỆN TÂN YÊN, TỈNH BẮC GIANG ................................................................................................................. 61 2.1. Nguyên tắ ề xuất iện pháp ....................................................................... 61 2.1.1. Đảm ảo thự hiện mụ tiêu phân m n Thƣờng thứ M thuật trong hƣơng trình m thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở ................................................ 61 2.1.2. Kh i thá ƣu iểm ủ phƣơng pháp d y họ truyền thống; vận dụng linh ho t á phƣơng pháp d y họ tí h ự ........................................................ 61 2.1.3. Đảm ảo tính ồng , hệ thống ................................................................ 62 2.1.4. Đảm ảo tính hiệu quả ................................................................................. 62 2.2. Cá iện pháp sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng ...................................................................................................... 63 2.2.1. Nâng o nhận thứ ho i ngũ án quản lí, giáo viên về tầm qu n trọng ủ việ sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở ................................................. 63 2.2.2. Bồi dƣỡng phát triển n ng lự d y họ ho i ngũ giáo viên M thuật trƣờng Trung họ ơ sở ........................................................................................ 65 2.2.3. Phát huy tính tí h ự họ tập ủ họ sinh trong quá trình d y họ phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở ................................ 66 2.2.4. Lự họn á phƣơng pháp d y họ tí h ự phù hợp với mụ tiêu, n i dung d y họ v ặ iểm ủ họ sinh ............................................................... 69 2.2.5. Sử dụng phối hợp á phƣơng pháp d y họ tí h ự trong quá trình d y họ phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng Trung họ ơ sở .................. 71 2.2.6. Thự hiện kiểm tr - ánh giá kết quả sử dụng á phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật m t á h thƣờng xuyên ..... 73 2.3. Mối qu n hệ giữ á iện pháp ................................................................... 74
2.4. Khảo sát về tính ần thiết v tính khả thi ủ á iện pháp sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ơ trƣờng Trung họ ơ sở Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng ................. 75 2.4.1. Khái quát về quá trình khảo sát .................................................................. 75 2.4.2. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 77 2.5. Thự nghiệm sƣ ph m ................................................................................... 83 2.5.1. Khái quát hung về quá trình thự nghiệm ................................................ 83 2.5.2. Kết quả thự nghiệm .................................................................................. 84 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 92 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ............... 95 PHỤ LỤC ............................................................................................................. 96
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Nhận thứ ủ CBQL,GV về ngh ủ phân m n TTMT ở trƣờng THCS ....................................................................................... 44 Bảng 1.2.Đánh giá ủ HS về v i trò ủ phân m n TTMT .......................... 45 Bảng 1.3. Nhận thứ ủ CBQL,GV về á PPDH tí h ự ......................... 46 Bảng 1.4. Nhận thứ ủ CBQL,GV về sự ần thiết ủ việ sử dụng á PPDH tí h ự trong QTDH phân m n TTMT .................................. 47 Bảng 1.5. Đánh giá ủ CBQL,GV về khả n ng vận dụng ủ PPDH tí h ự trong quá trình d y họ phân m n TTMT.................................... 49 Bảng 1.6. Đánh giá ủ CBQL,GV về mứ sử dụng á PPDH tí h ự trong QTDH phân m n TTMT ........................................................... 50 Bảng 1.7. Đánh giá ủ CBQL,GV về hiệu quả sử dụng á PPDH tí h ự trong QTDH phân m n TTMT ở trƣờng THCS ................................. 52 Bảng 1.8. Đánh giá ủ HS về á h truyền t kiến thứ ủ giáo viên trong QTDH phân m n TTMT ........................................................... 54 Bảng 1.9 Đánh giá ủ CBQL,GV v họ sinh về mứ hứng thú ủ HS trong quá trình họ tập phân m n TTMT ........................................... 55 Bảng 1.10. Cá yếu tố ảnh hƣởng ến ho t ng sử dụng á PPDH tí h ự trong QTDH phân m n TTMT .................................................... 57 Bảng 2.2. Tính ần thiết ủ á iện pháp sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, 7tỉnh Bắ Gi ng ............................................................................................ 78 Bảng 2.3. Tính khả thi ủ á iện pháp sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng ............................................................................................ 81 Bảng 2.4. Kết quả khảo sát ầu v o ủ á lớp TN v ĐC ........................... 84 Bảng 2.5. Xếp lo i kết quả ầu v o ủ á lớp TN v á lớp ĐC ............... 85 Bảng 2.6. Kết quả ánh giá ầu r ủ á lớp TN v ĐC ............................. 85 Bảng 2.7. Xếp lo i kết quả ầu r ủ á lớp TN v ĐC .............................. 86 Bảng 2.8. Hứng thú ủ họ sinh trong quá trình họ tập phân m n TTMT . 86 Bảng 2.9. Mứ hiểu i s u quá trình họ tập ủ HS ............................... 87
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu ồ 1.1. Nhận thứ ủ CBQL,GV về ngh ủ phân m n TTMT ở trƣờng THCS ................................................................... 44 Biểu ồ 1.2.Đánh giá ủ HS về v i trò ủ phân m n TTMT.................. 46 Biểu ồ1.4. Đánh giá ủ HS về á h truyền t kiến thứ ủ giáo viên trong QTDH phân m n TTMT ............................................ 55 Biểu ồ1.5. Cá yếu tố ảnh hƣởng ến ho t ng sử dụng á PPDH tí h ự trong QTDH phân m n TTMT ............................... 58 Biểu ồ 2.1. Đánh giá về tính ần thiết ủ á iện pháp sử dụng á PPDH tí h ự trong DH phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng .................................. 80 Biểu ồ 2.2. Đánh giá về tính khả thi ủ á iện pháp sử dụng á PPDH tí h ự trong DH phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng .................................. 83
1 MỞ ĐẦU 1. Lí o họn đề tài Nhiều quố gi trên thế giới ã t ƣợ những th nh tựu to lớn trong quá trình phát triển nhờ sớm oi trọng v i trò ủ giáo dụ v o t o với qu n iểm oi Giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu, h y phƣơng hâm Thắng trong cuộc đua về giáo dục sẽ thắng trong cuộc đua về phát triển kinh tế. Giáo dụ v Đ o t o (GD&ĐT) ó v i trò l nền tảng, ng lự thú ẩy sự phát triển kinh tế - xã h i. Với vị trí v v i trò qu n trọng, giáo dụ lu n phải th y ổi v l m mới mình ể áp ứng ƣợ những yêu ầu ủ xã h i. Nghị quyết Đ i h i i iểu lần thứ XII ủ Đảng C ng sản Việt N m ã nêu rõ: “GD&ĐT cần tập trung vào việc phát triển nhanh nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao”. Để l m ƣợ iều n y, giáo dụ ần phải ó sự ổi mới n ản v to n diện giáo dụ – o t o trong ó ó ổi mới phƣơng pháp d y họ (PPDH) theo hƣớng phát huy tính tí h ự họ tập ủ ngƣời họ . Trong m t thời gi n d i, giáo viên ƣợ tr ng ị phƣơng pháp ể truyền thụ tri thứ ho họ sinh theo qu n hệ m t hiều: Thầy truyền t, trò tiếp nhận. Kết quả l HS họ tập m t á h thụ ng, thiếu tính lập sáng t o trong quá trình họ tập. Theo qu n iểm giáo dụ hiện i, d y họ l m t quá trình tƣơng tá (GV – HS, HS – HS, HS - GV …), trong ó, “Họ sinh” l m t trung tâm, l ối tƣợng ủ ho t ng “d y”, ồng thời l hủ thể ủ ho t ng “họ ” – ƣợ uốn hút v o á ho t ng họ tập do GV tổ hứ v hỉ o, th ng qu ó tự lự khám phá những iều mình hƣ rõ, hƣ ó hứ kh ng phải thụ ng tiếp thu những tri thứ ã ƣợ GV sắp ặt. Để t ƣợ iều ấy, trong quá trình d y họ , ngƣời thầy ần phải khơi dậy ở á em tính h m hiểu iết, d y á em iết suy ngh v h nh ng tí h ự . Vì thế, việ ổi mới PPDH theo hƣớng tí h ự ể họ sinh hủ ng, tí h ự , sáng t o trong họ tập l m t vấn ề ần thiết v kh ng thể thiếu. Bởi, khi ổi mới
2 PPDH theo hƣớng phát huy tính tí h ự họ tập ủ HS thì húng t mới góp phần khắ phụ những iểu hiện trì trệ nghiêm trọng trong giáo dụ hiện n y, góp phần qu n trọng nâng o hất lƣợng giáo dụ v o t o v th m gi ƣợ v o “sân hơi” quố tế trong việ nâng o hất lƣợng giáo dụ v tiếp ận phƣơng pháp giáo dụ mới theo qu n iểm giáo dụ hiện i. Ở á trƣờng Trung họ ơ sở (THCS), M thuật l m n họ hính thứ trong hƣơng trình v kế ho h d y họ ủ á nh trƣờng. Nó lập v ình ẳng với á m n họ khá . M n họ n y hiếm vị trí khá qu n trọng trong ho t ng d y họ ở trƣờng trung họ ơ sở. Đây l m n họ ó nhiệm vụ giáo dụ ho họ sinh thị hiếu thẩm m – m t trong những yếu tố ần thiết giúp á em hình th nh v phát triển m t nhân á h to n diện ể trở th nh những on ngƣời ủ thời i mới. Th ng qu ó, n ng lự qu n sát, khả n ng tƣ dung hình tƣợng, tính sáng t o ủ á em ƣợ phát triển. Cá em iết ảm nhận ái ẹp v hơn thế nữ l t o r ái ẹp kh ng hỉ ho ản thân m òn ho mọi ngƣời xung qu nh. D y v họ m thuật ở THCS kh ng nhằm o t o họ s h y ngƣời l m nghệ thuật m nhằm giáo dục thị hiếu thẩm m cho học sinh. Chủ yếu t o iều kiện cho học sinh tiếp xú l m quen v thƣờng thứ ái ẹp, tập t o r ái ẹp vận dụng ái ẹp v o trong u c sống hằng ng y. Phân m n Thƣờng thứ M thuật (TTMT) l m t phân m n h y nhằm trang bị, cung cấp ho á em m t số hiểu biết về nghệ thuật t o hình th ng qua m t số kiến thứ sơ lƣợc lịch sử m thuật Việt N m v thế giới. Qu ó góp phần hình th nh ở học sinh khả n ng ảm thụ ái ẹp trong nghệ thuật t o hình ƣợc thể hiện qu ƣờng nét, hình mảng, hình khối, ậm nh t, kh ng gi n ánh sáng, m u sắc, bố cụ . Cá em ƣợ l m quen với m t số tá giả tá phẩm nổi tiếng từ ó thấy ƣợ giá trị nghệ thuật trong á tá phẩm v khả n ng sáng t o củ tá giả. Bên nh hiểu biết về t o hình truyền thống học sinh òn ƣợc mở r ng tầm nhìn r thế giới, á em ƣợ l m quen với á tá phẩm kiệt tá ủ á d nh ho thế giới qu á thời kì lịch sử. Đối với
3 học sinh khối 8,9 á em ã ƣợc l m quen với phân m n n y từ lớp 6,7 nên phần n o ũng dễ d ng tiếp thu hơn, á em ó thể tìm hiểu, sƣu tầm tƣ liệu trên sá h áo, t p hí v Internet ể phục vụ cho việc học tập. Từ ó, á em ng nhận thứ rõ hơn tầm quan trọng củ thƣờng thứ m thuật ối với cu c sống v phục vụ á phân m n khá . Trƣờng THCS Tân Trung l m t trƣờng miền núi ủ huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng . Trong những n m qu , trƣờng ã ó sự huyển iến dần về việ sử dụng những phƣơng pháp d y họ theo hƣớng phát huy tính tí h tí h ự họ tập ủ họ sinh trong m n m thuật. Tuy nhiên, sự huyển iến hƣ m ng l i hiệu quả rõ rệt, phần n o vẫn hƣ áp ứng ƣợ yêu ầu ng y ng o việ nâng o hất lƣợng kết quả họ tập ủ trƣờng nhất l với phân m n TTMT. Xuất phát từ ơ sở l luận v thự tiễn nêu trên húng t i họn ề t i nghiên ứu: “Phương pháp dạy tích cực trong phân môn Thường thức mĩ thuật ở trường THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang” ể tiến h nh nghiên ứu. 2. Lị h sử nghiên ứu 2.1. Trên th gi i Nền giáo dụ phƣơng Tây ổ i ó nh triết họ , ngƣời thầy v i ủ Hy L p – So r t (469 – 390 TCN) ã từng d y họ trò ủ mình ằng á h lu n ặt r âu h i gợi mở nhằm giúp ngƣời họ dần phát hiện r hân l , với phƣơng hâm: “Sự tự nhận thứ , nhận thứ hính mình” 17; 29 nhằm mụ í h phát hiện r “ hân l ” ằng á h ặt âu h i gợi mở ho ngƣời nghe dần tự tìm r kết luận. Đến thời Phụ Hƣng ó nhiều nh giáo dụ tiến ã nêu lên những tƣ tƣởng qu n tâm ến họ sinh v hú phát huy tính tí h ự , lập ủ họ sinh nhƣ: Mont igne (1533 – 1592), nh qu t ngƣời Pháp, ng hủ trƣơng giảng d y ằng ho t ng, ằng qu n sát trự tiếp h ng ng y, ho tr i du
4 lị h. Muốn giảng d y tốt, ngƣời thầy phải tìm hiểu họ sinh, lắng nghe họ sinh “Phải ể ho họ sinh h y trƣớ khi nhận xét” hứ kh ng nên ắt tr phải nhắm mắt theo những nhận ịnh hủ qu n ủ thầy. Ông ã ề r phƣơng pháp giáo dụ “họ qu h nh”. Ông ho rằng: “Muốn t ƣợ mụ tiêu n y, tốt nhất, kiến hiểu nhất l ắt họ trò liên thự h nh ể họ , họ qu h nh. Vậy vấn ề kh ng phải l giảng d y m t á h giáo iều, thầy nói liên tụ , th o th o ất tuyệt. Trái l i, hủ yếu ằng ho t ng, vận dụng khả n ng xem oán ủ mình 31; 152 -153]. J.A.Komensky (1592 – 1670) ng tổ ủ ng nh sƣ ph m ận i òi h i ngƣời thầy phải l m thế n o ho họ sinh thí h thú họ tập từ ó ố gắng n lự ản thân ể nắm lấy tri thứ , ng ã ƣ r í quyết về PPDH: “Bí quyết ủ giáo dụ l r n luyện ho á em m t tâm hồn dễ d ng, tí h ự , tự do, ng n ản ƣợ á iều m á em muốn l m, ngƣợ l i ẩy ƣợ á em l m những iều m húng kh ng muốn l m” v “ hủ yếu d y á em tinh thần lập trong qu n sát, trong m tho i v trong việ vận dụng v o thự tiến – qu việ l m hứ kh ng phải qu lời giảng” . 31;226] J.J.Rousseau (1712 – 1778) thiên t i l luận ủ Pháp thời kỳ kh i sáng, kị h liệt phê phán nh trƣờng ƣơng thời l m dụng lời nói, ng oi trọng sự phát triển tự nhiên, tự do, oi trọng tự giáo dụ ủ tr , phản ối việ h n ép á tính ủ tr . Ông ho rằng muốn giáo dụ on ngƣời tốt phải ằng ho t ng tiếp ận ối tƣợng với ho t ng, với thự tế. Ông nhận xét, á h giảng d y ho sẽ t o nên những on ngƣời ho , ừng ho tr em kho họ m phải ể nó tự tìm tòi r kho họ . Ông viết: “Kh ng d y á em m n kho họ m hỉ khêu gợi tinh thần yêu hu ng kho họ v ấp ho á em phƣơng pháp họ kho họ , khi n o tinh thần yêu hu ng kho họ phát triển hơn nữ . Đó l nguyên tắ n ản ủ m i nền giáo dụ tốt” 31; 315 . Nhƣ vậy, ến thế k XVIII, d y họ lấy họ sinh l m trung tâm ã trở th nh m t tƣ tƣởng.
5 Đến thời hiện i, John Dewey (1859 – 1952) – nh triết họ lớn nhất nƣớ M nử ầu thế kỉ XX, ồng thời l nh giáo dụ v i, óng góp lớn l ov o ng u ải á h giáo dụ ủ nhân lo i ho rằng hủ trƣơng giáo dụ phải dự v o kinh nghiêm thự tế ủ họ sinh. Việ giảng d y phải kí h thí h ƣợ hứng thú ủ họ sinh, phải ể tr em lập tìm tòi, thầy giáo l ngƣời tổ hứ , thiết kế, ngƣời ố vấn. Ông ho rằng: “Nếu m t kinh nghiệm khơi dậy sự tò mò, t ng ƣờng tính sáng t o, gây r những h m muốn v mụ í h ủ m nh ể ƣ m t ngƣời vƣợt qu những vùng hết trong tƣơng l i, khi ấy nó trở th nh m t ng lự ” 16, tr. 171-172 . Ngo i ra, ng òn qu n niệm: “Phƣơng pháp l phƣơng pháp ủ n ng lự v hứng thú ủ tr em hứ kh ng phải l ủ ngƣời lớn những ngƣời trƣởng th nh. Ngƣời thầy kh ng phải l m t vị qu n tò , m t quyền uy oán trong lớp họ m ngƣời thầy l m t th nh viên ủ ng ồng lớp. Vì thế, phƣơng pháp sẽ l ái gì ó tự nhiên, kh ng ản trở sự phát triển tự nhiên ủ tr em, kh ng th y thế tr em ằng những ng ụ non” 16, 14]. Đầu thế kỉ XX, á nƣớ ó phong tr o “Nh trƣờng mới”, ã ề o sự ho t ng tí h ự ủ họ sinh, khuyến khí h họ sinh tự sắp xếp thời gi n họ tập theo khả n ng ủ mình, tự mình họ lấy ho mình, tự mình thấy trá h nhiệm ủ mình trƣớ ng việ . Họ sinh n o gi i thì họ nh nh, họ sinh n o họ kém thì tiến hậm, kh ng i ợi i, kh ng ần sự gò ép. Họ hủ trƣơng ể ho tr em tự do ho n to n, phát triển n ng khiếu ủ từng tr em riêng iệt. I.F.Kharl mop, nh giáo dụ X Viết trong uốn “Phát huy tính tí h ự ủ ngƣời họ nhƣ thế n o ” ã khẳng ịnh: “M t trong những vấn ề n ản ủ nh trƣờng X Viết hiện ng lo lắng v giải quyết l việ phát huy tính tí h ự trong ho t ng nhận thứ ủ họ sinh trong quá trình d y họ 17, tr. 57].
6 Nhƣ vậy, á nh giáo dụ từ xƣ ến n y trên thế giới ã ƣ r nhiều qu n iểm, tƣởng khá nh u về tƣ tƣởng d y họ lấy họ sinh l m trung tâm, nhƣng giữ họ ó những iểm hung giống nh u: Trong quá trình d y họ phải hú ến ặ iểm sinh l ủ họ sinh, tr em l tr em hứ kh ng phải l ngƣời lớn thu nh l i v mọi tr em ều ó nét riêng. Vì vậy, phải hú ến ặ iểm, quyền lợi ủ từng á thể họ sinh. Phải t o iều kiện ể ho họ sinh ho t ng, kí h thí h họ sinh ho t ng m t á h tí h ự , sáng t o. Phải ho họ sinh tiếp xú với thự tế xã h i, thiên nhiên, qu ó ể tí h lũy vốn tri thứ ần thiết. Nêu úng mứ v i trò ủ giáo viên, ịnh hƣớng, tổ hứ , iều khiển ho t ng d y – họ . Nói tóm l i, d y họ lấy ngƣời họ l m trung tâm l m t qu n iểm úng ắn, tiến , ng y ng ƣợ phát triển v mở r ng, phù hợp với yêu ầu ủ thời i. 2.2. iệt Nam Tƣ tƣởng “Lấy ngƣời họ l m trung tâm” ƣợ tiếp nhận ở nƣớ t m t số n m gần ây, trong thời kì ổi mới phƣơng pháp, theo Nghị quyết Trung ƣơng 2 (12 1996, khó VIII) nêu rõ: “Đổi mới m nh mẽ phƣơng pháp giáo dụ v o t o, khắ phụ lối truyền thụ m t hiều, r n luyện nếp tƣ duy sáng t o ủ ngƣời họ . Từng ƣớ áp dụng á phƣơng pháp tiên tiến v phƣơng pháp hiện i v o quá trình d y họ , ảo ảm iều kiện v thời gi n tự họ , tự nghiên ứu ho họ sinh. Phát triển phong tr o tự họ , tự o t o thƣờng xuyên v r ng khắp to n dân” 8 , nó l ơ sở ịnh hƣớng, khuyến khí h qu n iểm d y họ tí h ự , thể hiện tƣ tƣởng d y họ “Lấy ngƣời họ l m trung tâm”. Đó hính l sự phát triển tiến lên m t ƣớ mới về tƣởng ải tiến PPDH, ắt ầu từ những n m 60 ủ thế k XX, v ó ũng hính l quá trình tí h lũy ƣợ kinh nghiệm tự ải tiến phƣơng pháp theo hƣớng: “Biến
7 quá trình o t o th nh quá trình tự o t o”, “Thầy hỉ o, trò hủ ng”, “D y họ á thể hó ”, “D y họ nêu vấn ề”. Luật Giáo dụ ủ Nƣớ C ng hò xã h i Chủ ngh Việt N m ƣợ Quố h i th ng qu 20 5 2005, 2009, ở Điều 5: “Yêu ầu về n i dung, phƣơng pháp giáo dụ ” ã nêu rõ: “Phƣơng pháp giáo dụ phải phát huy tính tí h ự , tự giá , hủ ng, tƣ duy sáng t o ủ ngƣời họ , ồi dƣỡng n ng lự tự họ , lòng s y mê họ tập v hí vƣơn lên”, l ơ sở pháp l ho ng nh giáo dụ triển kh i ó hiệu quả PPDH tí h ự ở trong tất ả á ậ họ . Điều ốt lõi ƣợ nhấn m nh trong sự tiếp thu tƣởng n y l tinh thần tự họ , tự nghiên ứu, tự hủ ủ ngƣời họ v v i trò ủ ngƣời thầy, xét ến ùng l giúp ho họ sinh tự hiểu iết ản thân ể tự họ ó hiệu quả. 21; tr5]. Ngo i r , á nh Giáo dụ họ nhƣ Ph n Trọng Luận, Lê Khánh Bằng, Ph m Viết Vƣợng, Nguyễn Cảnh To n, Nguyễn Hữu Long trong những i viết ủ mình ều kiến giải về tính tí h ự ủ ngƣời họ trên á gó nhƣ sự tìm tòi, s y mê khám phá tri thứ , kh i thá n i lự ngƣời họ . Do ó,vấn ề trên ần ƣợ tiếp tụ nghiên ứu. Cá tá giả ã ho thấy rằng d y họ theo hƣớng phát huy tính tí h ự họ tập ủ ngƣời họ l việ ho họ hủ ng, sáng t o, lập… trong họ tập. PPDH tí h ự hƣớng v o ngƣời họ , lấy ngƣời họ l m trung tâm ủ quá trình d y họ hứ kh ng phải l tính tí h ự ủ ngƣời thầy. Mặt khá , á tá giả ũng ã ƣ r m t số phƣơng pháp mới theo hƣớng phát huy tính tí h ự ủ ngƣời họ . Tuy nhiên, á tá giả ũng hƣ ề ập ến việ sử dụng á phƣơng pháp theo hƣớng phát huy tính tí h ự họ tập ủ họ sinh trong d y họ m n M thuật nói hung v phân m n Thƣờng thứ m thuật nói riêng ở á trƣờng trung họ ơ sở t i huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng, ặ iệt l ối với phƣơng pháp d y họ theo dự án v phƣơng pháp d y họ nêu v giải quyết vấn ề. Chính vì vậy, nghiên ứu sử dụng á phƣơng pháp d y
8 họ tí h ự trong d y họ phân m n Thƣờng thứ M thuật ở trƣờng THCSTân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng, nhằm tìm hiểu thự tr ng sử dụng PPDH v ề xuất iện pháp thự hiện. Mụ đí h và nhiệ vụ nghiên ứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên ơ sở nghiên ứu l luận v khảo sát thự tr ng về sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng, ề t i ề xuất m t số iện pháp sử dụng phƣơng pháp d y họ theo hƣớng phát huy tính tí h ự ho họ sinh trong á nh trƣờng m t á h hợp l , hiệu quả, qu ó góp phần nâng o hất lƣợng d y họ m n họ nói riêng v hất lƣợng d y họ ủ nh trƣờng nói hung. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hó ơ sở lí luận về phƣơng pháp d y họ tí h ự , phân m n TTMT v sử dụng á phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS. - Khảo sát, ánh giá thự tr ng sử dụng á phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. - Đề xuất m t số iện pháp nâng o hiệu quả sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. - Thự nghiệm sƣ ph m. Đối t ợng và ph vi nghiên ứu 4.1. Đối PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng.
9 4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề t i nghiên ứu về á phƣơng pháp ó l : PPDH dự án, PPDH nêu v giải quyết vấn ề, PPDH nghiên ứu trƣờng hợp. Chúng t i thự hiện khảo sát 30 CBQL, GV v 200 họ sinh ủ trƣờng THCS Tân Trung huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng 5. Ph ng ph p nghiên ứu 5.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Nghiên ứu, tổng hợp, hệ thống hó v khái quát hó á t i liệu liên qu n ến việ sử dụng á PPDH tí h ự ở trƣờng THCS. 5.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 5.2.1.Phương pháp quan sát Tiến h nh qu n sát, dự giờ, hủ ng qu n sát việ sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. 5.2.2.Phương pháp điều tra giáo dục Chúng t i tiến h nh khảo sát thự tr ng ằng nket với hệ thống âu h i ể th m dò kiến CBQL, GV v họ sinh về thự tr ng sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. 5.2.3.Phương pháp đàm thoại Chúng t i m tho i, tr o ổi ùng với GV v HS nhằm tìm hiểu thự tr ng sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. 5.2.4.Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động sư phạm Phƣơng pháp nghiên ứu sản phẩm ho t ng ƣợ sử dụng trong việ nghiên ứu, ánh giá thự tr ng v phân tí h kết quả thự nghiệm. Sản phẩm ho t ng ủ ngƣời họ ƣợ thể hiện qu kết quả ủ á i thảo luận nhóm, kết quả tự ánh giá về ản thân ngƣời họ th ng qu ảng tự ánh giá, th ng qu
10 kết quả họ tập ủ ngƣời họ v kết quả trắ nghiệm v nghiên ứu việ sử dụng phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n Thƣờng thứ m thuật ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. 5.2.5.Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục Tr o ổi kinh nghiệm với á thầy, giáo v ủ ản thân... 5.2.6.Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia Phƣơng pháp huyên gi ƣợ tiến h nh nhằm xin kiến óng góp ủ á nh huyên m n ó kinh nghiệm trong l nh vự Giáo dụ họ v Tâm l họ về á vấn ề ó liên qu n ến phƣơng pháp d y họ phát huy tính tí h ự ể xây dựng khung ơ sở lí luận, xử lí v giải thí h á số liệu, ặ iệt l về ngh v tính khả thi ủ á iện pháp ã ề xuất. 5.2.7.Phương pháp thực nghiệm sư phạm Thự nghiệm sử dụng á phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. 5.3. Nhóm phương pháp nghiên cứu hỗ trợ Sử dụng thống kê toán họ , xử l số liệu ằng phần mềm SPSS ể xử l số liệu về thự tr ng sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. 6 Những đóng góp ủa u n văn - Khảo sát thự tr ng sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. - Phát hiện những yếu tố ảnh hƣởng tí h ự , tiêu ự ến việ phƣơng pháp d y họ tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng. - Sử dụng PPDH phát huy tính tí h ự họ tập ủ họ sinh m t á h ó hiệu quả ể kí h thí h ƣợ tính tí h ự nhận thứ ủ HS, nâng o hiệu quả họ tập.
11 7. Bố ụ ủa u n văn Ngo i phần Mở ầu, Kết luận, T i liệu th m khảo v Phụ lụ , n i dung ủ luận v n ƣợ thể hiện ở 2 hƣơng: Chương 1: Cơ sở lí luận v thự tiễn ủ ềt i Chương 2: Biện pháp sử dụng PPDH tí h ự trong phân m n TTMT ở trƣờng THCS Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắ Gi ng.
12 Ch ng CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 1.1. C sở í u n về ph ng ph p y họ tí h ự trong phân n Th ờng thứ Mĩ thu t ở tr ờng Trung họ sở 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Quá trình dạy học Theo Từ điển Tiếng Việt: “Quá trình là trình tự các bước diễn biến và phát triển” 36 . Theo qu n niệm n y, QTDH l quá trình ó trình tự á ƣớ diễn iến ủ tiến trình DH. QTDH sẽ ó phần mở ầu, diễn iến v kết thú . Cá h hiểu về QTDH nhƣ vậy òn quá ơn giản, hƣ phản ánh ƣợ n i dung, á th nh phần th m gi v o QTDH. Theo nhóm tá giả Trần Thị Tuyết O nh v á ng sự thì QTDH ƣợ hiểu nhƣ s u: “QTDH là một quá trình dưới sự lãnh đạo, tổ chức, điều khiển của người giáo viên, người học tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức – học tập của mình nhằm thực hiện những nhiệm vụ DH” 26, tr.139 . Theo qu n iểm n y, trong QTDH, giáo viên l hủ thể ủ ho t ng d y, họ sinh l hủ thể ủ ho t ng họ , giáo viên giữ v i trò hủ o trong QTDH, ngh l giáo viên m t mặt phải lãnh o, tổ hứ , iều khiển những tá ng ến họ sinh, mặt khá phải tiếp nhận v iều khiển, iều hỉnh tốt th ng tin phản hồi về kết quả họ tập thể hiện trong quá trình, trong sản phẩm ho t ng họ tập ủ họ sinh. Ngƣợ l i, họ sinh vừ l ối tƣợng hịu sự tá ng ủ ho t ng d y, vừ l hủ thể ủ ho t ng nhận thứ – họ tập. Muốn họ tập t kết quả, họ sinh phải tuân theo sự lãnh o, tổ hứ , iều khiển ủ giáo viên, ồng thời tí h ự , hủ ng v sáng t o trong ho t ng họ tập ủ mình. Quá trình tƣơng tá giữ giáo viên v họ sinh nhằm giúp họ sinh l nh h i hệ thống kiến thứ , hình th nh hệ thống k n ng, k xảo vận dụng tri thứ ó hiệu quả, qu ó hình th nh ho họ sinh thứ úng ắn v những phẩm hất nhân á h ủ ngƣời ng dân.