Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng - từ thực tiễn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ------------/------------ BỘ NỘI VỤ ----/----

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LÊ NGUYÊN ANH

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ ƢU ĐÃI

NGƢỜI CÓ CÔNG VỚI CÁCH MẠNG – TỪ THỰC TIỄN

QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

HÀ NỘI - NĂM 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ------------/------------ BỘ NỘI VỤ ----/----

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LÊ NGUYÊN ANH

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ ƢU ĐÃI

NGƢỜI CÓ CÔNG VỚI CÁCH MẠNG – TỪ THỰC TIỄN

QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG

Chuyên ngành: Quản lý công

Mã số: 8 34 04 03

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA: PGS.TS DƢƠNG ĐỨC CHÍNH

HÀ NỘI - NĂM 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự

hướng dẫn của PGS.TS Dương Đức Chính.

Luận văn cao học này là sản phẩm của sự tìm tòi, nghiên cứu và

trình bày của bản thân tôi về đề tài luận văn. Các số liệu, thông tin, quan

điểm, quan niệm của các đề tài và các nhà nghiên cứu khác được trích

dẫn trong luận văn đều được ghi rõ nguồn gốc đúng theo quy định. Kết

quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chưa

được dùng để bảo vệ một học vị nào khác.

Học viên Lê Nguyên Anh

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản lý nhà nước bằng pháp luật

về ưu đãi người có công với cách mạng - từ thực tiễn quận Hoàn Kiếm,

thành phố Hà Nội”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên

của nhiều cá nhân và tập thể cán bộ thuộc Phòng LĐTBXH quận Hoàn

Kiếm, phòng Chính sách người có công của Sở LĐTBXH thành phố Hà

Nội. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân,

tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Lãnh đạo Học viện Hành chính

Quốc gia, cùng tập thể các Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, cán bộ quản lý

của Học viện đã tận tình truyền đạt những kiến thức khoa học quý báu,

tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS Dương Đức Chính đã tận tình

hướng dẫn bản thân tôi nghiên cứu để hoàn thành tốt luận văn này.

Trong quá trình thực hiện luận văn chắc chắn không tránh khỏi

những hạn chế, thiếu sót, rất mong được sự thông cảm và chia sẻ của các

Quý thầy, cô giáo và người đọc.

Xin chân thành cảm ơn./.

Học viên

Lê Nguyên Anh

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ……………………………………………………..…. 1

Chƣơng 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ

NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ ƢU ĐÃI NGƢỜI CÓ CÔNG VỚI

CÁCH MẠNG ……………………………………………………..…… 11

1.1. Một số khái niệm cơ bản về quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu

đãi người có công với cách mạng và các khái niệm có liên quan……… 11

1.1.1. Khái niệm về quản lý……………………………………………… 11

1.1.2. Khái niệm quản lý nhà nước bằng pháp luật …………….………… 13

1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với người có công với cách mạng 14

1.1.4. Khái niệm về người có công với cách mạng …………………….. 15

1.1.5. Khái niệm về chính sách ưu đãi đối với người có công với cách

mạng …………………………………………………………………………… 18

1.1.6. Các nhân tố liên quan việc thực thi chính sách ưu đãi người có

công với cách mạng ………………………………………………………… 20

1.2. Nội dung quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công

với cách mạng ………………………………………………………………… 24

1.2.1. Xây dựng thể chế, chính sách, pháp luật của nhà nước về ưu đãi

người có công với cách mạng..................................................................... 25

1.2.2. Tổ chức thực thi pháp luật của nhà nước về ưu đãi người có công

33 với cách mạng ……………………………………………………………………

1.2.3. Thực hiện thanh tra, kiểm tra, tổng kết, đánh giá về quản lý nhà

nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng………… 38

1.3. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người

có công với cách mạng ……………………………………………………… 40

1.3.1. Vì sao phải quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người có

công với cách mạng …………………………………………………………… 40

1.3.2. Sự cần thiết xây dựng chính sách quản lý nhà nước bằng pháp

luật về ưu đãi người có công ………………………………………………… 42

1.3.3. Sự cần thiết triển khai thực hiện quản lý nhà nước bằng pháp luật

44 về ưu đãi người có công với cách mạng ......................................................

Kết luận Chương 1 ……………………………………………………………… 47

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG VỀ CHẾ ĐỘ ƢU ĐÃI NGƢỜI CÓ

CÔNG VỚI CÁCH MẠNG VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG

PHÁP LUẬT VỀ ƢU ĐÃI NGƢỜI CÓ CÔNG VỚI CÁCH MẠNG

48 TẠI QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI………………….

2.1. Thực trạng chế độ ưu đãi người có công với cách mạng trên toàn

quốc và quản lý nhà nước về chế độ ưu đãi người có công với cách mạng

trên toàn quốc …………………………………………………………………… 48

2.1.1. Thực trạng chế độ ưu đãi người có công với cách mạng trên toàn

quốc ……………………………………………………………………………… 48

2.1.2. Thực trạng quản lý chế độ ưu đãi người có công với cách mạng

trên toàn quốc …………………………………………………………………… 54

2.1.3. Ưu điểm và hạn chế……………………………………………………… 56

2.2. Thực trạng quản lý nhà nước về chế độ ưu đãi người có công với

cách mạng tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội ………………….. 61

2.2.1. Khái quát về quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội………....…… 61

2.2.2. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Phòng Lao động-Thương

binh và Xã hội quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội …………………… 62

2.2.3. Tình hình người có công với cách mạng tại quận Hoàn Kiếm,

thành phố Hà Nội …………………………………………………….……… 63

2.2.4. Thực trạng về công tác chi trả chế độ trợ cấp ưu đãi người có công

65 tại quận Hoàn Kiếm ……………………………………………….……………

2.2.5. Phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”……………………………………… 70

2.2.6. Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra, tổng kết đánh giá công

75 tác quản lý người có công tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội …

2.2.7. Đánh giá kết quả thực hiện quản lý nhà nước về chế độ ưu đãi

76 người có công trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội ……

Kết luận chương 2………………………………………………………….….... 82

Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CHẾ ĐỘ

ƢU ĐÃI VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC BẰNG PHÁP LUẬT VỀ ƢU

ĐÃI NGƢỜI CÓ CÔNG VỚI CÁCH MẠNG TẠI QUẬN HOÀN

83 KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ………………..

3.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện chính sách pháp luật về ưu đãi đối với

83 người có công với cách mạng ....................................................................

84 3.1.1. Cải cách về điều kiện, tiêu chuẩn xác nhận người có công…… …

3.1.2. Cải cách về chế độ trợ cấp đối với người có công ………………… 87

88 3.1.3. Cải cách về chế độ ưu đãi ngoài trợ cấp đối với người có công

3.2. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về ưu đãi

người có công với cách mạng trên địa bàn quận Hoàn Kiếm, thành phố

90 Hà Nội giai đoạn 2020 - 2025 ...................................................................

3.2.1. Thực hiện việc tuyên truyền về chính sách ưu đãi đối với người có

90 công ………………………………………………………………………………

3.2.2. Nâng cao công tác chỉ đạo, hướng dẫn thiết lập hồ sơ đề nghị giải

91 quyết chính sách người có công với cách mạng ……….……………………

3.2.3. Phân công nhiệm vụ cụ thể gắn liền với với trách nhiệm trong việc

92 thẩm định hồ sơ người có công tại quận Hoàn Kiếm ………………………

3.2.4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý các chế độ

94 chính sách người có công …………………………………….…………..……

3.2.5. Đổi mới các hình thức chăm sóc người có công với cách mạng,

95 các phòng trào “Đền ơn đáp nghĩa” …………………………………..……

3.2.6. Đẩy mạnh và phát huy vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội… 96

3.2.7. Thực hiện tốt công tác thanh tra, kiểm tra, kịp thời phát hiện, uốn

nắn, xử lý các vi phạm trong giải quyết chính sách ưu đãi đối với người

97 có công với cách mạng …………………………………………………………

Kết luận chương 3……………………………………………………….……… 98

99 KẾT LUẬN ……………..………………….…………………………..

101 TÀI LIỆU THAM KHẢO ………………….……………………...….

105 PHỤ LỤC ……………………………………………………………....

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CĐHH chất độc hoá học

HĐKC hoạt động kháng chiến

HĐCM hoạt động cách mạng

LĐTBXH Lao động - Thương binh và Xã hội

KT-XH kinh tế - xã hội

NCC người có công

NĐ Nghị định

QLNN quản lý nhà nước

UBND Ủy ban nhân dân

XHCN Xã hội Chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Trang

Bảng 2.1. Số liệu người có công cả nước đã được xác nhận 49

Bảng 2.2. Số lượng NCC tại quận Hoàn Kiếm đã được xác nhận 63

Bảng 2.3: Số lượng NCC tại quận Hoàn Kiếm đang hưởng chế độ trợ cấp hàng tháng

Bảng 2.4. Kinh phí ngân sách được phân bổ các năm 68

Bảng 2.5. Số lượng NCC và thân nhân, người phục vụ NCC 72

được mua Bảo hiểm y tế

Bảng 2.8. Thống kê chi tiền quà đến đối tượng người có công 2019 74

Bảng 2.9. Thực hiện phong trào Đền ơn đáp nghĩa 74

Biểu 2.1. Biểu đồ ngân sách được phân bổ qua các năm 69

Biểu 2.2. Biểu đồ đánh giá mức độ quản lý chi trả trợ cấp ưu đãi tại 69

quận Hoàn Kiếm

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Đất nước ta trải qua hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước, biết bao

thế hệ người Việt Nam với tinh thần yêu nước thương nòi, ý chí kiên cường

bất khuất và lòng thủy chung, nhân hậu, đã đem máu xương, công sức, của cải

của mình để gìn giữ độc lập tự do, thống nhất Tổ quốc. Kế thừa truyền thống

quý báu đó của dân tộc ta, trong thời đại Hồ Chí Minh, dưới sự lãnh đạo của

Đảng, nhân dân ta đã viết nên trang sử vẻ vang trong đấu tranh chống giặc

ngoại xâm để giành độc lập, tự do và thống nhất đất nước. Trong các cuộc

kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược; trong cuộc chiến

tranh bảo vệ biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, dân tộc ta đã phải chịu

những hy sinh, tổn thất nặng nề. Ngày nay trong xây dựng hòa bình, vẫn có

những người con của dân tộc ta phải hy sinh hoặc chịu thương tật để bảo vệ

cuộc sống bình yên của nhân dân và sự phồn vinh của đất nước.

Chính vì vậy, ưu đãi người có công (NCC) với cách mạng là tôn vinh,

biết ơn, đền đáp công lao, đền ơn trả nghĩa đối với những người và gia đình

đã cống hiến, đóng góp, hy sinh cho sự nghiệp cách mạng quang vinh của

Đảng, của dân tộc. Đây là đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước, là

làm theo tư tưởng Hồ Chí Minh về ưu đãi người có công, kế thừa truyền

thống đạo lý cao đẹp của dân tộc “Uống nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ

người trồng cây”. Chủ tịch Hồ Chí Minh là người khởi xướng và nêu lên tư

tưởng về ưu đãi xã hội đối với người có công với cách mạng. Nghị quyết Đại

hội đại biểu toàn quốc của Đảng qua các kỳ Đại hội đều ghi nhận về ưu đãi xã

hội đối với người có công. Ban chấp hành Trung ương các khóa đều ban hành

Nghị quyết, Chỉ thị, Kết luận về công tác đền ơn đáp nghĩa, về tăng cường sự

lãnh đạo của Đảng đối với công tác ưu đãi người có công với cách mạng.

Trong thời kỳ đổi mới của đất nước, ưu đãi xã hội đối với NCC là một nguyên

tắc Hiến định ghi nhận ở Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt

Nam. Trong suốt các thời kỳ kháng chiến, xây dựng bảo vệ Tổ quốc, công

cuộc đổi mới và phát triển đất nước, vấn đề ưu đãi xã hội đối với NCC với

cách mạng ở nước ta luôn gắn liền với tăng trưởng kinh tế, tiến bộ công bằng

xã hội.

Chính sách ưu đãi NCC có ý nghĩa quan trọng, thể hiện đặc trưng và ưu

việt của chế độ chính trị của đất nước. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong

thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bổ sung và phát triển năm 2011 của Đảng

đã khẳng định “Thực hiện tốt chính sách đối với người và gia đình có công

với nước” là một nhiệm vụ quan trọng. Tại Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản

XI (Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá X tại Đại

hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng) nêu rõ định hướng thực hiện

chính sách ưu đãi NCC: “Huy động mọi nguồn lực xã hội cùng với Nhà nước

chăm lo tốt hơn nữa đời sống vật chất và tinh thần của những người và gia

đình có công. Giải quyết dứt điểm các tồn đọng về chính sách NCC, đặc biệt

là người tham gia hoạt động bí mật, lực lượng vũ trang, thanh niên xung

phong trong các thời kỳ cách mạng và kháng chiến. Tạo điều kiện, khuyến

khích người và gia đình có công tích cực tham gia phát triển kinh tế để nâng

cao đời sống vật chất, tinh thần, có mức sống cao hơn mức sống trung bình

của dân cư tại địa bàn” [40].

Theo đó, hệ thống ngành dọc quản lý bằng pháp luật và thực thi chính

sách ưu đãi đối với NCC được phân cấp từ trung ương (cấp Bộ) đến Ủy ban

nhân dân (UBND) cấp tỉnh Sở Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTBXH)

đến UBND cấp huyện (phòng LĐTBXH) đến UBND cấp xã theo quy định tại

Nghị định số 31/2013/NĐ-CP ngày 09/4/2013 của Chính phủ [15].

Những kết quả đạt được trong thực hiện quản lý nhà nước bằng pháp

luật về ưu đãi NCC đã góp phần quan trọng bảo đảm, nâng cao đời sống

tinh thần, vật chất của NCC và gia đình họ; tạo nên đồng thuận và ổn định

chính trị - xã hội của đất nước. Tuy vậy, thực tế thực hiện chính sách ưu

đãi NCC trong thời gian qua cũng bộc lộ một số tồn tại, hạn chế, như: diện

đối tượng NCC, điều kiện, tiêu chuẩn xác nhận NCC chưa phù hợp; chế độ

trợ cấp thiếu khoa học bất hợp lý chưa phù hợp với thực tiễn xã hội; Công

tác quản lý Nhà nước về ưu đãi NCC còn nhiều điểm yếu kém cả về tổ

chức bộ máy, công chức công vụ, chậm đổi mới cải cách thủ tục hành

chính, dịch vụ công ở lĩnh vực NCC. Trách nhiệm quản lý của các Bộ,

ngành, địa phương còn bộc lộ nhiều hạn chế; công tác thanh tra, kiểm tra

chưa thường xuyên.

Từ thực trạng trên tác giả chọn đề tài: “Quản lý nhà nước bằng pháp

luật về ưu đãi người có công với cách mạng - từ thực tiễn quận Hoàn

Kiếm, thành phố Hà Nội” để nghiên cứu, đánh giá và để có cái nhìn khách

quan, có thể phân biệt được luận cứ nào là hợp lý và luận cứ nào chưa hợp lý,

nhằm thúc đẩy sự tiến bộ trong việc xây dựng hành lang pháp lý trong quản lý

nhà nước về chính sách ưu đãi NCC và trong việc quản lý nhà nước bằng

pháp luật tại đơn vị hành chính cấp huyện (quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà

Nội) trong công tác thực thi chính sách ưu đãi đối với NCC.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học cũng đã có một số đề tài khoa học,

luận án, luận văn đề cập liên quan đến một vài khía cạnh của lĩnh vực đời

sống NCC với cách mạng ở nhiều khía cạnh và mức độ khác nhau:

Các đề tài nghiên cứu khoa học:

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (mã số CT 2015-01-07) “Cơ sở thực

tiễn xác định các mục tiêu, nhiệm vụ chủ yếu trong lĩnh vực trợ giúp xã hội

giai đoạn 2016-2020” - Chủ nhiệm: Nguyễn Văn Hồi. Đề tài tập trung chủ

yếu hướng vào nhóm cư dân thiệt thòi, yếu thế thường bị tổng thương. Họ

không có khả năng bảo đảm được nhu cầu tối thiểu của cuộc sống.

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (mã số CB 2013-06-01) “Chính sách

đối với người bị nhiễm chất độc hóa học/Dioxin - thực trạng và giải pháp” - Chủ

nhiệm: Tạ Vân Thiều. Đề tài tập trung chính sách đối với tình trạng người

khuyết tật (nạn nhận chất độc hóa học) và chính sách đối với NCC (người hoạt

động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học), cụ thể chăm sóc y tế, ưu tiên trong

lao động, học tập,…

Các bài nghiên cứu đăng trên báo, tạp chí:

- Lê Tấn Dũng - Thứ trưởng Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội “Thực

hiện chính sách người có công - Kết quả và những vấn đề đặt ra” đăng trên trang

Văn hóa-Xã hội - Tạp chí Cộng sản, tháng 9-2019.

- Đặng Danh Hưng, Trưởng phòng Thương binh, liệt sĩ và người có công,

Cục Chính sách - Tổng cục Chính trị - Bộ Quốc phòng “Một số vấn đề về chính

sách ưu đãi người có công với cách mạng” đăng trên trang Thông tin điện tử -

Hội đồng lý luận Trung ương, 2019.

- Thu Hương - Hội phụ nữ quận Hoàn Kiếm, Phong trào “Đền ơn đáp

nghĩa” tại quận Hoàn Kiếm, đăng trên Báo Phụ nữ Thủ đô, 2018.

- Web: Thủ tục hành chính giải quyết chính sách ưu đãi đối với người có

công: http://hoankiem.generitas.vn/thu-tuc-hanh-chinh.

- Chí Tâm “Hoàn Kiếm đẩy mạnh phong trào "Đền ơn đáp nghĩa" - Báo

Lao động Xã hội, 2019.

- Đào Ngọc Dung, Bộ trưởng Bộ LĐTBXH, trả lời phỏng vấn về nội dung

“Góp phần xoa dịu nỗi đau” do phóng viên Thu Hà Lan Phương - Báo Đại

Đoàn kết thực hiện, 2017

- Lê Minh Long - “Chặn trục lợi chính sách người có công” - đăng trên Báo

Đại Đoàn kết, 2019

Các luận án, luận văn đã bảo vệ:

- Tác giả Phạm Hải Hưng, Luận văn Thạc sĩ Quản lý hành chính công,

Học viện Hành chính quốc gia (2007), đề tài “ Nâng cao năng lực của cơ quan

Hành chính nhà nước trong thực hiện pháp luật ưu đãi người có công với cách

mạng ở nước ta hiện nay". Luận văn đã phân tích thực trạng thực hiện và tổ

chức thực hiện pháp luật ưu đãi đối với người có công, từ đó đưa ra các giải

pháp nhằm nâng cao năng lực cơ quan Hành chính nhà nước trong thực hiện

pháp luật đối với người có công ở nước ta hiện nay.

- Tác giả Ngô Công Viên, Luận văn Quản lý hành chính công, Học viện

Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (2015), đề tài "Nâng cao hiệu quả thực hiện

chính sách ưu đãi người có công với cách mạng trên địa bàn tỉnh Điện Biên,

giai đoạn 2015 - 2018". Trên cơ sở đánh giá kết quả thực hiện các chính sách,

chế độ ưu đãi của Đảng, Nhà nước đối với người có công với cách mạng tại

tỉnh Điện Biên những năm qua, luận văn đã đề ra phương hướng, giải pháp

nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng

trên địa bàn tỉnh. Tạo điều kiện để người có công tiếp cận, nắm bắt, hiểu rõ

các quy định về chính sách, cung cấp các giấy tờ, thủ tục liên quan để hoàn

thiện hồ sơ giải quyết chính sách được nhanh gọn, thuận lợi, dễ dàng.

- Tác giả Đỗ Huyền Trang, Luận văn Thạc sĩ Công tác xã hội, Đại học

Lao động – Xã hội (2017), đề tài “Hoạt động chăm sóc sức khỏe người có

công với cách mạng tại phường Tiền An, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc

Ninh”. Luận văn đi sâu tìm hiểu, đánh giá về hoạt động chăm sóc sức khỏe người

có công với cách mạng tại phường Tiền An, thành phố Bắc Ninh. Điều này có ý

nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả của chính sách ưu đãi xã

hội với đối tượng người có công trên địa bàn, hướng họ đến một cuộc sống an

toàn, tốt đẹp hơn.

- Tác giả Nguyễn Văn Vân, Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính sách

công, Học viện Khoa học Xã hội, đề tài “Thực hiện chính sách người có công

với cách mạng từ thực tiễn huyện Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng” (2016), đã

đề cập đến một số vấn đề lý luận cơ bản, đánh giá thực trạng thực thi chính

sách người có công với cách mạng, nêu lên những giải pháp nhằm khắc phục

những tồn tại hạn chế, tổ chức thực hiện tốt hơn chính sách người có công với

cách mạng trên địa bàn huyện Hòa Vang.

- Tác giả Phan Hoài Nam, Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính sách

công, Học viện Chính sách và phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2019), đề

tài: “Thực hiện chính sách người có công với cách mạng tại tỉnh Điện Biên”.

Luận Văn tập trung nghiên cứu thực tiễn chế độ ưu đãi đối với người có công

là dân tộc; đồng thời, nâng cao mức sống, ổn định đời sống cho các hộ gia

đình người có công trên toàn tỉnh Điện Biên.

- Tác giả Đoàn Quốc Bảo, Luận văn Thạc sĩ Quản lý công, Học viện

Chính trị Quốc gia (2019), đề tài: “Thanh tra việc thực hiện chính sách ưu

đãi người có công với cách mạng trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn. Luận văn tập

trung nghiên cứu thực trang thanh tra việc thực hiện chính sách ưu đãi

người có công trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn từ năm 2014 – 2018 và đề xuất

tăng cường thanh tra việc thực hiện chính sách ưu đãi người có công tại

tỉnh Bắc Kạn đến năm 2025.

- Đề án “Ứng dụng công nghệ thông tin trong lĩnh vực người có công”

của cơ quan Cục Người có công - Trung tâm thông tin thuộc Bộ Lao động

Thương binh và Xã hội, 2018.

Các công trình nghiên cứu khoa học, luận án, luận văn nêu trên chỉ

tiếp cận ở khía cạnh tác động của chính sách an sinh xã hội tại vùng miền

có ảnh hưởng đến đời sống của gia đình NCC và nạn nhân chiến tranh; tìm

hiểu về vấn đề chăm sóc sức khỏe, về thực trạng đời sống người có công,

đánh giá việc tổ chức thực hiện pháp luật đối với NCC hay đánh giá hiệu

quả của việc thực hiện Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng nhưng chưa

có đề tài nào đi sâu vào việc quản lý thực thi chính sách ưu đãi với NCC tại

quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, bên cạnh đó cũng chưa có đề tài nào

nghiên cứu để có thể đưa ra các giải pháp để thực hiện tốt hơn các chính

sách ưu đãi NCC…

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1 Mục đích

Trên cơ sở những lý luận và thực tiễn trong việc triển khai thực hiện

công tác quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công với

cách mạng tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, đề xuất phương

hướng, giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách ưu đãi người có

công với cách mạng.

3.2. Nhiệm vụ

- Làm rõ điều kiện, tiêu chuẩn xác nhận đối tượng NCC như: Điều kiện, tiêu

chuẩn xác nhận đối tượng NCC, trong đó có hệ thống văn bản chính sách

pháp luật về việc xác nhận đối tượng NCC hưởng ưu đãi; việc tổ chức xác

nhận đối tượng NCC ở các cấp, các ngành, các địa phương.

- Nghiên cứu về chế độ trợ cấp ưu đãi đối với NCC: Đánh giá chế độ trợ

cấp hàng tháng đối với NCC; Đánh giá chế độ trợ cấp một lần đối với NCC.

- Về chế độ ưu đãi ngoài trợ cấp, trong đó có ưu đãi về giáo dục đào tạo

nghề, hỗ trợ việc làm đối với NCC và thân nhân của họ; chế độ bảo hiểm y tế;

chế độ chăm sóc sức khỏe (điều dưỡng, chỉnh hình phục hồi chức năng, bảo

hiểm y tế,...); hỗ trợ cải thiện nhà ở đối với hộ gia đình NCC; tìm kiếm, quy

tập hài cốt liệt sĩ, thăm viếng, di chuyển hài cốt liệt sĩ.

- Nêu khái quát một số đặc điểm tình hình chung của quận Hoàn Kiếm;

tập trung phân tích, đánh giá đúng thực trạng ưu điểm, hạn chế và nguyên

nhân trong công tác quản lý nhà nước về ưu đãi người có công trên địa bàn

quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.

- Xác định phương hướng, kiến nghị, đề xuất một số giải pháp để bổ

sung, hoàn thiện hệ thống chính sách và thực hiện quản lý nhà nước bằng

pháp luật về ưu đãi NCC với cách mạng.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Bao gồm: các diện đối tượng NCC theo quy định của Pháp lệnh Ưu đãi

người có công, là cơ sở lý luận và thực tiễn để đánh giá việc quản lý chính

sách của cơ quan quản lý nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất một số

giải pháp nhằm đạt hiệu quả trong quản lý nhà nước bằng pháp luật đối với

chính sách ưu đãi NCC nói chung và tại quận Hoàn Kiếm nói riêng.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Luận văn nghiên cứu việc thực hiện các chế độ, chính

sách ưu đãi của Đảng, Nhà nước đối với NCC với cách mạng và thân nhân

của họ tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.

- Về thời gian: Luận văn nghiên cứu thực trạng thực hiện quản lý chính

sách ưu đãi đối với NCC với cách mạng tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà

Nội từ năm 2012 đến năm 2019 và đề xuất giải pháp giai đoạn 2020 - 2025.

- Về nội dung: Quản lý nhà nước bằng pháp luật về thực hiện chính

sách ưu đãi đối với NCC với cách mạng.

5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu

- Cơ sở lý luận: Dựa trên các cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác -

Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng, nhà nước được thể

chế trong các văn kiệm, nghị quyết của đảng, các văn bản quy phạm pháp

luật của nhà nước

- Cơ sở phân tích thực tiễn: là phương pháp sử dụng các kỹ thuật chuyên

môn nhằm thu thập thông tin, số liệu, tài liệu từ các nguồn tài liệu đã được

công bố hoặc rút ra từ các nguồn tài liệu những thông tin cần thiết phục vụ

cho quá trình nghiên cứu.

- Phương pháp nghiên cứu: Các chính sách của nhà nước cũng như

địa phương về người có công, các báo cáo tổng kết về công tác thực hiện

chính sách đối với NCC của phòng LĐTBXH quận Hoàn Kiếm, thành phố

Hà Nội và các bài viết có liên quan đến công tác chính sách an sinh xã hội

của quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.

Dựa vào các nguồn thông tin được thu thập, tổng hợp thành các

bảng biểu số liệu làm cơ sở cho việc đánh giá chính sách:

+ Phương pháp thu thập tài liệu

+ Phương pháp thống kê, tổng hợp, so sánh số liệu:

+ Phương pháp phân tích số liệu

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn

Về lý luận: Luận văn tổng hợp, phát triển cơ sở lý luận về chính

sách ưu đãi đối với NCC. Qua đó xác định nghiên cứu mở rộng chính

sách, cơ chế bảo đảm việc thụ hưởng của NCC; thực trạng và giải pháp

hoàn thiện hệ thống cơ sở pháp lý giải quyết chế độ ưu đãi NCC của Nhà

nước và địa phương phù hợp với điều kiện thực tế.

Về thực tiễn: Luận văn đánh giá thực trạng triển khai, thực hiện

chính sách, chế độ ưu đãi NCC tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.

Đề xuất một số giải pháp cho quản lý, tổ chức thực hiện hiệu quả chính

sách NCC giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền, người quản lý thực thi

chính sách bằng pháp luật, trên cơ sở hướng tới mục tiêu quan tâm, chăm

lo, tạo điều kiện tốt nhất cho NCC.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của

luận văn gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề lý luận về quản lý nhà nước bằng pháp

luật về ưu đãi người có công với cách mạng

Chương 2: Thực trạng về chế độ ưu đãi người có công với cách

mạng và quản lý nhà nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công với

cách mạng tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội

Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện chế độ ưu đãi và quản lý nhà

nước bằng pháp luật về ưu đãi người có công với cách mạng tại quận

Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC

BẰNG PHÁP LUẬT VỀ ƯU ĐÃI NGƯỜI CÓ CÔNG VỚI CÁCH MẠNG

1.1. Một số khái niệm cơ bản về quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật

về ƣu đãi ngƣời có công với cách mạng và các khái niệm có liên quan

1.1.1. Khái niệm về quản lý

Từ khi xã hội loài người được hình thành, hoạt động tổ chức, quản

lý đã được quan tâm. Hoạt động quản lý bắt nguồn từ sự phân công lao

động nhằm đạt được hiệu quả cao hơn. Đó là hoạt động giúp cho người

đứng đầu tổ chức phối hợp sự nỗ lực của các thành viên trong nhóm, trong

cộng đồng nhằm đạt được mục tiêu đề ra.

Theo quan niệm của C.Mác: “Bất kỳ lao động xã hội trực tiếp hay lao

động chung nào đó mà được tiến hành tuân theo một quy mô tương đối lớn

đều cần có sự quản lý ở mức độ nhiều hay ít nhằm phối hợp những hoạt động

cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của

toàn bộ cơ thể sản xuất, sự vận động này khác với sự vận động của các cơ

quan độc lập của cơ thể đó. Một nhạc công tự điều khiển mình, nhưng một

dàn nhạc phải có nhạc trưởng”. Tức theo Mác quản lý là nhằm phối hợp các

lao động đơn lẻ để đạt được cái thống nhất của toàn bộ quá trình sản xuất. Ở

đây Mác đã tiếp cận khái niệm quản lý từ góc độ mục đích của quản lý. Theo

quan niệm của các nhà khoa học nghiên cứu về quản lý hiện nay: Quản lý là

sự tác động chỉ huy, điều khiển các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của

con người để chúng phát triển phù hợp với quy luật, đạt tới mục đích đã đề ra

và đúng với ý chí của người quản lý.

Quản lý là một khái niệm rất rộng bao gồm nhiều dạng. Trong đó, quản

lý xã hội là dạng quản lý phức tạp nhất, bao gồm nhiều lĩnh vực như: quản lý

nhà nước, quản lý hành chính công, quản lý kinh tế, quản lý xã hội, quản lý

ngành. Quản lý nói chung theo nghĩa tiếng Anh là Administration, vừa có

nghĩa quản lý (hành chính, chính quyền), vừa có nghĩa quản trị (kinh doanh) –

(trong văn bằng Thạc sĩ quản trị kinh doanh của MBA Master of Business

Administration).

Trong thực tế, khi dùng theo thói quen, chúng ta coi thuật ngữ "quản lý"

gắn liền với quản lý nhà nước, quản lý xã hội, quản lý ở khu vực công, tức là

quản lý ở tầm vĩ mô. Xét về từ ngữ, thuật ngữ “quản lý" (tiếng Việt gốc Hán)

có thể hiểu là hai quá trình tích hợp vào nhau; quá trình "quản" là sự coi sóc,

giữ gìn, duy trì ở trạng thái "ổn định"; quá trình “ lý" là sửa sang, sắp xếp, đổi

mới để đưa tổ chức vào thế “phát triển”.

Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý, ví dụ:

- Quản lý là sự tác động chỉ huy, điều khiển, hướng dẫn các quá trình xã

hội và hành vi hoạt động của con người nhằm đạt tới mục tiêu đã đề ra,

Nguyễn Minh Đạo, Cơ sở khoa học quản lý, nhà xuất bản Chính trị quốc gia,

Hà Nội 1997.

- Quản lý là việc đạt tới mục đích của tổ chức một cách có kết quả và

hiệu quả thông qua quá trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra các

nguồn lực của tổ chức, Khoa học quản lý, tập I, Trường Đại học Kinh tế quốc

dân, Hà Nội 2001.

Từ những quan niệm này cho thấy, quản lý là một hoạt động liên tục và

cần thiết khi con người kết hợp với nhau trong tổ chức. Vì thế chủ thể phải

hiểu đối tượng và điều khiển đối tượng một cách có hiệu quả. Chủ thể có thể

là một người, một nhóm người; còn đối tượng có thể là con người (một hoặc

nhiều người), giới vô sinh hoặc giới sinh vật. Tóm lại: Quản lý là một quá

trình tác động, gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý một

cách hợp quy luật nhằm đạt được mục tiêu chung.

Như vậy, quản lý là sự tác động của chủ thể quản lý lên đối tượng quản

lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Việc tác động theo cách nào còn tuỳ

thuộc vào các góc độ khoa học khác nhau, các lĩnh vực khác nhau cũng như

cách tiếp cận của người nghiên cứu.

1.1.2. Khái niệm quản lý nhà nước bằng pháp luật

Quản lý nhà nước (QLNN) là một dạng quản lý xã hội đặc biệt mang

tính quyền lực nhà nước và sử dụng pháp luật để điều chỉnh hành vi hoạt động

của con người trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, do các cơ quan

trong bộ máy Nhà nước thực hiện nhằm thỏa mãn nhu cầu hợp pháp của con

người, duy trì sự ổn định và phát triển của xã hội.

QLNN là sự tác động của các chủ thể mang quyền lực nhà nước chủ yếu

bằng pháp luật tới các đối tượng quản lý nhằm thực hiện các chức năng đối

nội đối ngoại của nhà nước chủ quan của quản lý nhà nước là tổ chức hay

mang quyền lực nhà nước trong quá trình hoạt động tới đối tượng quản lý.

Chủ thể QLNN bao gồm: các cơ quan nhà nước, các tổ chức xã hội, các

cá nhân được nhà nước trao quyền quản lý.

Khách thể của QLNN: Là trật tự quản lý nhà nước. Quản lý hành

chính nhà nước là một hình thức hoạt động của nhà nước được thực hiện

trước hết và uỷ quyền các cơ quan hành chính nhà nước .

QLNN diễn ra trên tất cả các lĩnh vực. Các lĩnh vực quản lý luôn

thay đổi; do đó phải linh hoạt, để áp dụng pháp luật đối với từng trường

hợp cụ thể.

QLNN là hoạt động mang tính chất quyền lực nhà nước, được sử dụng

quyền lực nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội. QLNN được xem là

một hoạt động chức năng của nhà nước trong quản lý xã hội và có thể xem là

hoạt động chức năng đặc biệt. QLNN được hiểu theo hai nghĩa:

Theo nghĩa rộng: QLNN là toàn bộ hoạt động của bộ máy nhà nước, từ

hoạt động lập pháp, hoạt động hành pháp, đến hoạt động tư pháp.

Theo nghĩa hẹp: QLNN chỉ bao gồm hoạt động hành pháp, có thể hiểu là

quản lý hành chính nhà nước như sau: quản lý hành chính Nhà nước là hoạt

động thực thi quyền hành pháp nhằm tác động có tổ chức và điều chỉnh

bằng quyền lực Nhà nước đối với các quá trình xã hội và hành vi của công

dân do các cơ quan trong hệ thống hành chính từ Trung ương đến cơ sở tiến

hành để thực hiện được chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước, phát triển

các mối quan hệ xã hội, duy trì trật tự, an ninh, thỏa mãn các nhu cầu hợp

pháp của các công dân.

1.1.3. Khái niệm quản lý nhà nước đối với người có công với cách mạng

QLNN đối với NCC với cách mạng là quá trình xây dựng và ban hành

các văn bản mang tính chất quy phạm phạm luật để thực thi chính sách ưu

đãi đối với NCC với cách mạng, như từ quản lý số lượng NCC, đặc điểm,

tình hình đời sống của NCC, xác định tiêu chuẩn xác nhận NCC, cho đến

công tác tổ chức, điều hành của hệ thống các cơ quan hành chính nhà nước,

nhằm thực hiện tốt trách nhiệm của nhà nước trong việc đãi ngộ, ưu tiên

đặc biệt về đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần đối với những công dân có

những hy sinh, cống hiến với đất nước để thực hiện tốt hơn chính sách an

sinh xã hội chung trong cả nước.

1.1.4. Khái niệm về người có công với cách mạng

Nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam do

Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và rèn luyện, đã làm nên biết bao chiến công

hiển hách, giành độc lập và thống nhất Tổ quốc, bảo vệ xây dựng Tổ quốc

Việt Nam Xã hội Chủ nghĩa. Mỗi giây phút chúng ta được sống trong hòa

bình, hạnh phúc, no ấm chính là nhờ vào công lao của các chiến sĩ, của đồng

bào đã chiến đấu anh dũng hy sinh hoặc để lại một phần xương máu ở chiến

trường để giành độc lập cho dân tộc, họ đã đánh đổi cả xương máu và nước

mắt vì nền độc lập của dân tộc. Hòa bình đã trở lại nhưng nỗi đau chiến tranh

vẫn khắc khoải đè nặng lên vai những người lính mang thương tật trở về,

người ở lại mang trong tim một nỗi đau khôn nguôi, những người mẹ Việt

Nam anh hùng có lẽ đã cạn nước mắt để trông ngóng những người con mãi

nơi xa và có những anh hùng đã mãi mãi nằm lại nơi đất Mẹ.

Thực hiện nhiệm vụ chăm sóc thương binh, bệnh binh, gia đình liệt sĩ và

thân nhân của họ không chỉ là nhiệm vụ, trách nhiệm của Đảng và Nhà nước

mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Điều này thể hiện truyền thống “Uống

nước nhớ nguồn”, “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” của dân tộc và tình yêu thương

giữa con người với nhau. Để ghi nhớ công ơn của những người con ưu tú của

dân tộc, năm 1947 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 20/SL lấy ngày

27/7 hàng năm là ngày để nhân dân ta tỏ lòng “Hiếu nghĩa bác ái” và lòng yêu

mến đối với các anh hùng liệt sĩ, thương binh, bệnh binh (sau này là ngày

thương binh liệt sĩ). Từ đó đến nay, dù trong hoàn cảnh nào, Đảng, Nhà nước

và nhân dân ta đã làm hết sức mình chăm sóc thương binh, bệnh binh và thân

nhân các liệt sĩ [19]

Thực hiện chủ trương của Đảng, nhà nước có những chính sách và việc

làm thích hợp để có sự đãi ngộ xứng đáng đối với những NCC đang còn sống

và thân nhân của những người đã hy sinh. Chính sách không chỉ giúp cho

NCC yên ổn về đời sống vật chất, vui vẻ về tinh thần mà còn tôn vinh, khen

thưởng và ghi nhận công lao với những danh hiệu cao quý, mang ý nghĩa

chính trị sâu sắc, thể hiện niềm tin của nhân dân nói chung và NCC nói riêng

vào Đảng và nhà nước.

Về cụm từ người có công chỉ xuất hiện từ khi Pháp lệnh Ưu đãi người có

công số 26/2005/PL- UBTVQH11 ngày 29/6/2005 sửa đổi Pháp lệnh ưu đãi

người hoạt động cách mạng, liệt sĩ và gia đình liệt sĩ, thương binh, bệnh binh,

người hoạt động kháng chiến, người có công giúp đỡ cách mạng ngày

29/8/1994 nhưng cho tới nay vẫn chưa có một văn bản pháp luật nào nêu rõ

khái niệm người có công mà chỉ định nghĩa từng loại đối tượng khi có một

quyết định pháp luật của người có thẩm quyền được nhà nước giao công nhận

họ theo tiêu chí quy định hiện hành trong từng thời kỳ.

Như vậy, NCC là một khái niệm xuất hiện trong lịch sử đấu tranh giành

độc lập và bảo vệ Tổ quốc của dân tộc ta và được hiểu theo 2 nghĩa như sau:

Theo nghĩa rộng, người có công là những người đã tự nguyện hiến dâng

cuộc đời mình cho việc đại nghĩa, cho sự nghiệp của đất nước. Họ có những

đóng góp, những cống hiến xuất sắc phục vụ cho lợi ích của đất nước, của dân

tộc. Người có công gồm những người không phân biệt tôn giáo, tín ngưỡng,

dân tộc, nam nữ tuổi tác, miễn là họ có những hành động quả cảm có lợi cho

dân tộc

Theo nghĩa hẹp, khái niệm người có công để chỉ những cá nhân, không

phân biệt tôn giáo, tín ngưỡng, dân tộc, nam nữ,…có những đóng góp, cống

hiến, hy sinh trong các cuộc kháng chiến dân tộc và bảo vệ Tổ quốc, được các

cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận theo quy định của pháp luật.

Tiêu chí cơ bản để xác định người có công đó là phải có đóng góp, cống

hiến xuất sắc vì lợi ích dân tộc. Những đóng góp, những cống hiến của họ có

thể là trong các cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do cho Tổ quốc và cũng có

thể là trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước.

Như vậy, khái niệm NCC được hiểu là: “Người có công là người không

biệt dân tộc, tôn giáo, giới tính, tuổi tác,…có những cống hiến, sức lực, tài

năng, trí tuệ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, độc lập dân tộc hay

đem lại thành tích vẻ vang cho đất nước được cơ quan có thẩm quyền công

nhận theo quy định của pháp luật”.

Căn cứ theo Khoản 1 Điều 2 Pháp lệnh Ưu đãi NCC với cách mạng số

04/2012/UBTVQH13 sửa đổi bổ sung một số điều của Pháp lệnh ưu đãi NCC

với cách mạng thì người có công bao gồm 12 diện đối tượng:

a) Người hoạt động cách mạng trước ngày 01 tháng 01 năm 1945;

b) Người hoạt động cách mạng từ ngày 01 tháng 01 năm 1945 đến

ngày khởi nghĩa tháng Tám năm 1945;

c) Liệt sĩ ;

d) Bà mẹ Việt Nam anh hùng;

đ) Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân;

e) Anh hùng Lao động trong thời kỳ kháng chiến;

g) Thương binh, người hưởng chính sách như thương binh;

h) Bệnh binh;

i) Người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học;

k) Người hoạt động cách mạng, hoạt động kháng chiến bị địch bắt tù, đày;

l) Người hoạt động kháng chiến giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc và

làm nghĩa vụ quốc tế;

m) Người có công giúp đỡ cách mạng.”

1.1.5. Khái niệm về chính sách ưu đãi đối với người có công với

cách mạng

Khái niệm thuật ngữ chính sách được sử dụng rộng rãi trên sách báo,

trên các phương tiện thông tin đại chúng và trong đời sống xã hội như chính

sách kinh tế, chính sách xã hội, có thể thấy chính sách được hiểu theo nhiều

cách khác nhau và được thể hiện trong các sách cũng như những tài liệu.

Theo Từ điển tiếng Việt do Nhà xuất bản Đà Nẵng và Trung tâm Từ điển

học xuất bản năm 1997 (Hoàng Phê chủ biên) và Từ điển Bách khoa Việt

Nam mở cũng đưa ra khái niệm về chính sách như sau: “Chính sách là những

chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện

trong một thời gian nhất định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất,

nội dung và phương hướng của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường

lối, nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa…” [43].

Chính sách là một phần không thể thiếu trong hệ thống quản lý của nhà

nước, chính sách vừa mang tính khách quan, vừa mang tính chủ quan. Chính

sách trước hết mang tính chất chính trị thể hiện rõ nhất tính nhà nước.

Về mặt bản chất, chính sách là kết tinh ý chí của chủ thể về phương

thức tác động đến các đối tượng nên cũng được coi là một dạng thức vật chất

đặc biệt, vì vậy chính sách cũng cần phải có chức năng nhất định để tồn tại.

Chức năng của chính sách chỉ được hiện thực hóa khi nó tham gia vào quá

trình vận động, triển khai thực thi trong đời sống xã hội.

Thực thi chính sách: là toàn bộ quá trình chuyển hóa ý chí của chủ thể

trong quá trình chính sách thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt

được mục tiêu định hướng của Nhà nước. Trong quá trình thực thi chính sách,

các nguồn lực vật chất, tài chính, khoa học công nghệ và con người được đưa

vào các hoạt động có tính định hướng để đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Thực thi chính sách để khẳng định tính đúng đắn của chính sách có

nghĩa là chính sách này được thực thi triển khai rộng rãi trong đời sống xã

hội và được xã hội chấp nhận thì điều này cũng phản ánh tính đúng đắn của

chính sách này và ngược lại.

Thực thi chính sách công có thể hiểu là quá trình đưa chính sách công

vào thực tiễn đời sống xã hội thông qua việc ban hành các quy định, thủ tục,

chương trình hoặc dự án và thực hiện chúng nhằm hiện thực hóa mục tiêu

chính sách. Hay nói cách khác là toàn bộ quá trình chuyển kết quả ý chí chính

trị của nhà nước được thể hiện bằng một tập hợp các quyết định có liên quan

đến nhau, bao hàm trong đó định hướng, mục tiêu và cách thức giải quyết

những vấn để công trong xã hội. ủa chủ thể trong chính sách thành hiện thực

với các đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu định hướng

Tổ chức thực thi chính sách có vị trí rất quan trọng, nó là một khâu

hợp thành chu trình chính sách, nếu khuyết thiếu công đoạn này thì chu trình

chính sách không thể tồn tại vì nó là trung tâm kết nối các bước trong chu

trình chính sách thành một hệ thống, nhất là với thực thi chính sách, bước

này là bước quan trọng không thể thiếu vì nó là khâu hiện thực hoá chính sách

vào đời sống xã hội. Chúng ta đều nhận thấy hoạch định một chính sách tốt là

hết sức khó khăn và trải qua rất nhiều công đoạn nhưng cho dù chính sách có

tốt đến mấy nhưng không được tổ chức thực thi hay thực thi kém thì nó cũng

không mang lại hiệu quả.

Chính sách ưu đãi người có công với cách mạng là một chính sách đặc

biệt, thể hiện sâu sắc bản chất ưu việt của xã hội ta, có liên quan tới nhiều lĩnh

vực của đời sống xã hội như: Kinh tế, chính trị, văn hóa, tư tưởng, lịch sử,

pháp lý và truyền thống đạo lý của dân tộc. Đảng và Nhà nước ta tổ chức

nghiên cứu, hoạch định ban hành hệ thống chính sách, chế độ và tổ chức thực

hiện, kiểm tra việc thực hiện đến từng đối tượng tùy điều kiện kinh tế - chính

trị - xã hội ở từng giai đoạn mà Nhà nước điều chỉnh chế độ ưu đãi xã hội

theo hướng nâng cao và cải thiện hơn nữa đời sống vật chất và tinh thần cho

người có công thể hiện sự quan tâm, biết ơn của Đảng, Nhà nước và nhân dân

đối với sự hy sinh, cống hiến của họ cho đất nước; bù đắp một phần nào đó

cho họ về đời sống vật chất cũng như tinh thần.

Từ những luận biện trên, có thể định nghĩa về chính sách ưu đãi người

có công với cách mạng: Chính sách người có công với cách mạng là chính

sách quan trọng về vai trò và chức năng, sử dụng các biện pháp khác nhau để

xây dựng và triển khai đưa các chính sách người có công với cách mạng vào

cuộc sống.

1.1.6. Các nhân tố liên quan việc thực thi chính sách ưu đãi người có

công với cách mạng

Bất kỳ một chính sách nào đều trải qua quá trình tổ chức, thực thi, quá

trình triển khai thực hiện chính sách diễn ra trong một thời gian dài, liên quan

đến nhiều cơ quan, tổ chức, nhiều địa phương và nhiều nhóm đối tượng thụ

hưởng, do đó kết quả của việc tổ chức thực thi chính sách bị tác động bởi

nhiều yếu tố.

Về yếu tố khách quan: Tính chất của vấn đề chính sách, môi trường

thực thi chính sách, mối quan hệ giữa các đối tượng trong quá trình thực thi

chính sách, tiềm lực của các nhóm đối tượng và đặc tính của các đối tượng

chính sách.

Về yếu tố chủ quan: Ảnh hưởng của năng lực cán bộ thực thi chính

sách công, việc tuân thủ quy trình thực thi chính sách, các điều kiện vật chất

để thực thi chính sách và sự đồng tình, ủng hộ của người dân.

Chính sách ưu đãi đối với người có công với cách mạng của Đảng và

Nhà nước trong hơn 70 năm qua được ban hành, bổ sung, sửa đổi và hoàn

thiện. Chính sách đó đã nhanh chóng được thực hiện tạo ra sức mạnh tổng

hợp về chính trị, kinh tế và xã hội, sự đồng thuận giữa Đảng, Nhà nước, nhân

dân và bản thân NCC với cách mạng, có tác động sâu sắc đến toàn xã hội,

cùng với Nhà nước chăm lo cho NCC với cách mạng, phát huy truyền thống,

đạo lý của dân tộc "uống nước nhớ nguồn, "Đền ơn đáp nghĩa" trong thời kỳ

đổi mới.

1.1.6.1. Vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước trong

việc thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng

Trong công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng và lãnh đạo, cùng với

sự phát triển KT-XH của đất nước, Đảng hết sức quan tâm đến việc thực hiện

chính sách ưu đãi đối với thương binh, bệnh binh và gia đình liệt sĩ. Tại phần

thứ hai, những phương hướng, nhiệm vụ chủ yếu trong 5 năm 1991-1995

trong Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương khoá VI trình tại Đại

hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII của Đảng đã nhấn mạnh: "Quan tâm chăm

sóc thương binh, gia đình liệt sĩ và những người có công với cách mạng vừa

là trách nhiệm của Nhà nước, vừa là trách nhiệm của toàn dân, sớm ban hành

chế độ toàn dân đóng góp vào quỹ đền ơn, trả nghĩa để chăm lo đời sống

thương binh, gia đình liệt sĩ và những người có công với cách mạng”.

Xuyên suốt trong mọi giai đoạn lịch sử của cách mạng, Đảng và nhà

nước ta luôn coi công tác thương binh, liệt sĩ và NCC là vấn đề chính trị, tư

tưởng, tình cảm và xã hội. Đảng ta luôn xác định con người vừa là mục tiêu,

vừa là động lực của sự phát triển, trong đó việc tạo điều kiện phát huy đối với

NCC có ý nghĩa sâu sắc trong chiến lược con người.

Thực hiện Nghị quyết của Đảng, Nhà nước ta đã ban hành các hệ

thống chính sách, pháp luật ưu đãi NCC từng bước hoàn thiện và phù hợp với

điều kiện kinh tế - xã hội (KT-XH) từng thời kỳ; qua đó đối tượng NCC ngày

càng mở rộng, chế độ ưu đãi ngày một nâng cao, gắn liền với sự bảo đảm

công bằng và sự đồng thuận của toàn xã hội. Ðến nay, việc xác nhận các đối

tượng NCC với cách mạng đã cơ bản hoàn thành; chế độ, chính sách cho đối

tượng này ngày càng được hoàn thiện, bám sát thực tế, làm cơ sở cho các

phong trào xã hội Đền ơn đáp nghĩa phát triển rộng khắp trong cả nước và đi

vào chiều sâu, từng bước giải quyết một cách cơ bản những nhu cầu bức thiết

về đời sống của các gia đình thương binh liệt sĩ và NCC .

1.1.6.2. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất để thực hiện chính sách

ưu đãi người có công với cách mạng

Chính sách ưu đãi đối với NCC là đường lối, chủ trương nhất quán của

Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện chế độ đãi ngộ đối với NCC với đất

nước nhằm mục đích ghi nhận công lao đóng góp, sự hy sinh to lớn của họ,

đồng thời bù đắp phần nào đời sống vật chất và tinh thần đối với NCC và thân

nhân, ghi nhận lòng biết ơn của Đảng, Nhà nước, cộng đồng xã hội đối với

NCC và thân nhân của họ, góp phần vào việc ổn định chính trị - xã hội của

quốc gia. Chính vì vậy, Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng số

04/2012/UBTVQH13 đã nêu rõ “Các chế độ ưu đãi người có công với cách

mạng và thân nhân của họ được điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế xã

hội của đất nước trong từng thời kỳ; Hàng năm nhà nước dành phần ngân

sách bảo đảm thực hiện các chế độ ưu đãi người có công với cách mạng và

thân nhân của họ””[39]

1.1.6.3. Sự ủng hộ, đồng tình của người dân và trực tiếp là các đối

tượng trong việc thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng

Phong trào toàn dân chăm sóc thương bệnh binh, gia đình liệt sĩ có vị

trí quan trọng trong việc ổn định và nâng cao đời sống của một bộ phận

NCC. Nó không chỉ góp phần bù đắp những thiếu hụt của các gia đình chính

sách về vật chất và tinh thần mà còn cùng với chính sách của Đảng, Nhà

nước tạo nên mặt bằng chung cho phù hợp với từng loại đối tượng. Làm tốt

việc này, không chỉ kế thừa, khơi dậy giá trị nhân văn, tinh thần của dân tộc,

mà còn góp phần giáo dục lòng yêu nước, giữ vững niềm tự hào dân tộc,

củng cố hậu phương quân đội, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ trong

việc trân trọng, giữ gìn, phát huy giá trị đạo đức cao đẹp của dân tộc trong

sự nghiệp đổi mới của đất nước.

Sự tham gia của các ngành, đoàn thể và cả hệ thống chính trị, sự vào

cuộc của cộng đồng dân cư có ý nghĩa quan trọng trong hiệu quả của việc

thực hiện chính sách, giúp bản thân đối tượng hưởng chính sách và gia đình

họ được chăm sóc, được đảm bảo một cách đầy đủ, chu đáo những chế độ đãi

ngộ của Nhà nước, giúp cho họ phát huy tinh thần tự lực tự cường, nỗ lực

khắc phục khó khăn vươn lên trong cuộc sống.

Tóm lại, chính sách NCC với cách mạng muốn triển khai thực hiện tốt

vào đời sống xã hội cần phải có sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân và chính

đối tượng thụ hưởng chính sách.

1.1.6.4. Năng lực thực thi của đội ngũ cán bộ công chức trong việc

thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng

Năng lực là là sự liên kết mang tính tổng hợp giữa kiến thức, kỹ năng và

thái độ, có ảnh hưởng đến công việc; chúng tương quan lẫn nhau trong quá

trình thực thi nhiệm vụ. Năng lực thực thi công vụ của đội ngũ công chức hành

chính bao gồm nhiều yếu tố, như trình độ, năng lực được đào tạo, kỹ năng, kinh

nghiệm trong công tác cũng như tinh thần, thái độ thực thi công vụ.

Trong quá trình thực thi chính sách ưu đãi NCC với cách mạng, cần đặc

biệt quan tâm đến năng lực cán bộ công chức, vì đây là yếu tố có vai trò quyết

định đến kết quả của tổ chức thực hiện chính sách. Các cán bộ, công chức khi

được giao nhiệm vụ tổ chức thực hiện chính sách ưu đãi NCC với cách mạng

cần nêu cao tinh thần trách nhiệm và chấp hành tốt kỷ luật trong lĩnh vực này

mới đạt hiệu quả thực hiện chính sách. Cán bộ, công chức có đạo đức, năng lực

thực tế thì thực hiện chính sách tốt và ngược lại. Trong thực tế, năng lực thiếu

dẫn đến các cơ quan có thẩm quyền đưa ra những kế hoạch dự kiến không sát

thực tế, hiệu lực không có, nguồn lực huy động bị lãng phí, hiệu quả làm biến

dạng chính sách trong quá trình tổ chức thực hiện.

1.2. Nội dung quản lý nhà nƣớc bằng pháp luật về ƣu đãi ngƣời có

công với cách mạng

Xuyên suốt trong mọi giai đoạn lịch sử của cách mạng, Đảng và nhà

nước ta luôn coi công tác thương binh, liệt sĩ và NCC là vấn đề chính trị, tư

tưởng, tình cảm và xã hội. Đảng ta luôn xác định con người vừa là mục tiêu,

vừa là động lực của sự phát triển, trong đó việc tạo điều kiện phát huy đối với

NCC có ý nghĩa sâu sắc trong chiến lược con người.

Thực hiện Nghị quyết của Đảng, Nhà nước ta đã ban hành các hệ thống

chính sách, pháp luật ưu đãi NCC từng bước hoàn thiện và phù hợp với điều

kiện KT-XH từng thời kỳ; qua đó đối tượng NCC ngày càng mở rộng, chế độ

ưu đãi ngày một nâng cao, gắn liền với sự bảo đảm công bằng và sự đồng

thuận của toàn xã hội. Ðến nay, việc xác nhận các đối tượng NCC với cách

mạng đã cơ bản hoàn thành; chế độ, chính sách cho đối tượng này ngày càng

được hoàn thiện, bám sát thực tế, làm cơ sở cho các phong trào xã hội Đền ơn

đáp nghĩa phát triển rộng khắp trong cả nước và đi vào chiều sâu, từng bước

giải quyết một cách cơ bản những nhu cầu bức thiết về đời sống của các gia

đình thương binh liệt sĩ và NCC .

1.2.1. Xây dựng thể chế, chính sách, pháp luật của nhà nước về ưu

đãi người có công với cách mạng.

Thể chế về chính sách ưu đãi NCC với cách mạng là hệ thống các văn

bản pháp luật về lĩnh vực NCC. Đó là tổng thể các quy tắc, quy định do cơ

quan nhà nước có thẩm quyền ban hành để điều chỉnh các quan hệ phát sinh

trong lĩnh vực thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng. Đây

là cơ sở quan trọng đầu tiên để xây dựng chính sách có liên quan đến lĩnh vực

ưu đãi người có công mà chủ thể là nhà nước.

Theo Từ điển Bách khoa toàn thư mở đã đưa ra khái niệm về chính

sách như sau: “Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực hiện đường

lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất định,

trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng

của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị,

kinh tế, văn hóa…”.

Như vậy, có thể hiểu: Chính sách là chương trình hành động do các nhà

lãnh đạo hay nhà quản lý đề ra để giải quyết một vấn đề nào đó thuộc phạm vi

thẩm quyền của mình.

- Chính sách xã hội: Là một hệ thống những quan điểm, chủ trương,

phương hướng, biện pháp của nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội khác

được thể chế hoá để giải quyết những vấn đề xã hội mà trước hết là những

vấn đề xã hội gay cấn nhằm bảo đảm sự an toàn và phát triển xã hội. Chính

sách xã hội là chính sách đối với con người, tìm cách tác động vào các hệ

thống quan hệ xã hội (quan hệ các giai cấp, các tầng lớp xã hội, quan hệ các

nhóm xã hội khác nhau) tác động vào hoàn cảnh sống của con người và của

các nhóm xã hội, (bao gồm điều kiện lao động và điều kiện sinh hoạt) nhằm

điều chỉnh các quan hệ xã hội, bảo đảm và thiết lập được công bằng xã hội

trong điều kiện xã hội nhất định.

- Chính sách công: Cho đến nay, có không ít định nghĩa khác nhau về

chính sách công, trong đó có một số định nghĩa khá phức tạp và bao hàm

tương đối rộng các chức năng và hoạt động, nhưng nhìn chung lại thì chính

sách công (theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, Nhà xuất bản Khoa học xã hội,

Hà Nội, 1995, trang 475) nêu: “Chính sách là những chuẩn tắc cụ thể để thực

hiện đường lối, nhiệm vụ. Chính sách được thực hiện trong một thời gian nhất

định, trên những lĩnh vực cụ thể nào đó. Bản chất, nội dung và phương hướng

của chính sách tùy thuộc vào tính chất của đường lối, nhiệm vụ chính trị, kinh

tế, văn hóa...”.

Chính sách công là một tập hợp các quyết định có liên quan nhằm lựa

chọn mục tiêu và giải pháp và công cụ chính sách để giải quyết vấn đề chính

sách theo mục tiêu tổng thể đã xác định của đảng chính trị cầm quyền; Là vấn

đề chính sách và mục tiêu chính sách, các giải pháp và công cụ chính sách; Là

thái độ chính trị của Đảng cầm quyền. Chính sách công được coi là sản phẩm

của quá trình chính trị. Chính sách công luôn mang tính chất thực tiễn, tính

chất đa ngành, liên ngành, xuyên ngành và tính chuẩn tắc, ...

Do vậy, từ nhận định trên có thể thấy rằng chính sách ưu đãi NCC được

kế tục truyền thống của cha ông, ngay từ khi đất nước mới giành được độc

lập, Đảng và Nhà nước ta đã sớm xây dựng chính sách ưu đãi xã hội, đặc biệt

là chính sách ưu đãi người có công với đất nước trong sự nghiệp bảo vệ Tổ

quốc và trong sự nghiệp xây dựng đất nước. Được chia thành các giai đoạn

như sau:

- Giai đoạn từ 1945 đến 1954: Sau khi giành được chính quyền, nhân

dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng phải bắt tay ngay vào cuộc kháng chiến

chống thực dân Pháp. Thời kỳ này đất nước gặp muôn vàn khó khăn, nhưng

Đảng, Chính phủ sớm thiết lập một số văn bản pháp luật ưu đãi một số đối

tượng có công như: thương binh, gia đình liệt sĩ, đồng thời động viên toàn dân

lấy lên phong trào toàn dân chăm sóc giúp đỡ các đối tượng này. Ngày

16/2/1947 Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đã ký Sắc lệnh số 20/SL

“Về chế độ hưu bổng, thương tật đối với thương binh, tử sĩ”. Đây là văn bản

pháp luật đầu tiên của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa quy định về

những ưu đãi đối với người có công với cách mạng [19].

Sau đó được sửa đổi, bổ sung bằng Sắc lệnh 242/SL ngày 12/10/1948

về “Hưu bổng thương tật và tiền tuất cho thân nhân tử sĩ”, quy định về tiêu

chuẩn xác nhận thương binh, truy tặng tử sĩ, thực hiện chế độ lương hưu

thương tật đối với thương binh, chế độ tiền tuất đối với gia đình tử sĩ.

Trong giai đoạn từ 1945 đến 1954, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành

153 văn bản như: Sắc lệnh, Nghị định, thông tư, thông lệnh, quyết định nhằm

thể chế, quản lý chính sách ưu đãi có liên quan quy định những vấn đề về

thương binh, tử sĩ…và những ưu đãi dành cho thân nhân của họ. Đồng thời,

Đảng, Nhà nước cũng khuyến khích, động viên toàn dân dấy lên phong trào

giúp đỡ, chăm sóc đối tượng này như phong trào đón thương binh về làng,

giúp binh sĩ tử nạn, lập quỹ tình nghĩa… Nghị định số 51/TB-NĐ ngày

27/7/1949 và Nghị định số 367/TB-NĐ ngày 30/08/1950 thì Nhà nước sẽ tổ

chức các trại an dưỡng để thu nhận và chăm sóc thương binh, bệnh binh (đây

là văn bản pháp luật để thành lập các Trung tâm điều dưỡng người có công

trong cả nước); Thông tư 20/TT ngày 14/7/1951 quy định việc trao bằng Tổ

quốc ghi ơn tử sĩ (đây là văn bản pháp luật đầu tiên về cấp Bằng Tổ quốc ghi

công đối với liệt sĩ),…

Về tiêu chuẩn để xác định thương binh, tử sĩ; quy định trợ cấp hằng

tháng đối với thương binh, thân nhân tử sĩ, việc huấn luyện nghề, sắp xếp việc

làm, các chính sách ưu tiên đối với thương binh; gia đình tử sĩ được tặng

"Bảng Tổ quốc ghi ơn", thương binh được cấp Huy hiệu Thương binh; tổ

chức các Trại an dưỡng để thu nhận và chăm sóc thương binh, bệnh binh;

đồng thời tháng 7-1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh phát động phong trào "Đón

thương binh về làng" chăm sóc; lập quỹ nghĩa thương; tổ chức bộ máy Bộ

Thương binh - Cựu binh. Thành lập trong mỗi khu kháng chiến một Sở

Thương binh - Cựu binh, trong mỗi tỉnh hoặc liên tỉnh một Ty Thương binh -

Cựu binh.

Như vậy, trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, mặc dù hoàn

cảnh đất nước còn nghèo, nhưng Nhà nước đã ban hành một số văn bản thể

chế chính sách theo pháp luật quy định sự ưu đãi đối với thương binh, gia

đình liệt sĩ, đồng thời đề ra chủ trương hết sức đúng đắn là toàn dân tham gia

chăm sóc thương binh, gia đình liệt sĩ.

- Giai đoạn từ 1955 đến 1975: thời kỳ này Đảng, nhà nước ta đã ban

hành trên 600 văn bản, trong các văn bản ban hành trong thời kỳ này đáng chú

ý nhất là Nghị định số 16/CP ngày 30/10/1964 kèm theo bản Điều lệ tạm thời

về chế độ đãi ngộ với quân nhân, thanh niên xung phong, dân quân du kích

với việc quy định chế độ thương tật mới là 8 hạng, mức khởi điểm là 21%.

Quy định chế độ tiền tuất mới gồm tuất hàng tháng và tuất một lần đối với gia

đình và thân nhân liệt sĩ. Đồng thời, để phù hợp với tình hình thực tế của cuộc

kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nhà nước đã ban hành nhiều văn bản thể

hiện trách nhiệm đối với người có công như: Văn bản quy định những ngành

nghề dành để sắp xếp thương binh vào làm việc, các cơ quan xí nghiệp phải

nhận thương binh theo tỷ lệ 5% biên chế; quy định chế độ ưu đãi trong giáo

dục - đào tạo, trong y tế, được miễn, giảm giá vé tàu xe…đánh giá đúng và

động viên kịp thời sự đóng góp của nhân dân, pháp luật ưu đãi người có công

đã bổ sung các đối tượng mới đó là: Chế độ đối với các gia đình liệt sĩ, gia

đình quân nhân từ trần, mất tích miền Nam, tập kết ra Bắc (Thông tư số

41/NV ngày 01/9/1962); Chế độ đối với dân công thời chiến (nghị định số

77/CP ngày 26/04/1966); Chế độ ưu đãi đối với lực lượng vận tải nhân dân

(theo Quyết định số 84/CP ngày 04/5/1966); Chế độ cán bộ y tế làm nhiệm vụ

cấp cứu phòng không (Nghị định số 111/CP ngày 28/6/1973).

Sự quan tâm của Đảng, Chính phủ đối với người có công trong giai

đoạn này đã góp phần to lớn, ổn định hậu phương, động viên cán bộ chiến sĩ

và nhân dân hăng hái trong chiến đấu, hết lòng chi viện sức người, sức của

cho tiền tuyến lớn miền Nam, thực hiện thắng lợi cuộc kháng chiến chống

Mỹ, cứu nước.

- Giai đoạn từ 1976 đến 1985: Sau khi đất nước thống nhất, Nhà nước

đã ban hành trên 700 văn bản quy định thể chế chính sách ưu đãi người có

công, bổ sung đối tượng, tiêu chuẩn xác nhận thương binh, bệnh binh, liệt sĩ

trong công cuộc xây dựng bảo vệ Tổ quốc và làm nghĩa vụ quốc tế. Trên cơ

sở đó, chính sách ưu đãi người có công trong giai đoạn này đã khắc phục

được một số bất hợp lý, hình thành hệ thống văn bản pháp quy có hiệu lực

thống nhất trong cả nước.

Trong cuộc sống yên bình của đất nước đã được độc lập, thống nhất, cả

nước đã dấy lên phong trào đi tìm "địa chỉ đỏ", tìm đồng đội thân yêu. Trong

thời gian này đã có hơn 60 vạn hài cốt liệt sĩ được đưa vào gần 3.000 nghĩa

trang liệt sĩ, ở 159 huyện và có gần 1.000 bia ghi tên liệt sĩ được xây dựng.

Có thể khẳng định trong giai đoạn 1976-1985, trong điều kiện đất nước

vừa có hòa bình lại phải tiến hành cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên

giới Tây Nam (1978) và biên giới phía Bắc (1979), song Nhà nước đã ban

hành, bổ sung, sửa đổi nhiều văn bản pháp luật ưu đãi đối với người có công,

khắc phục được một số bất hợp lý, hình thành một số văn bản pháp quy có

hiệu lực thực hiện thống nhất trong cả nước, giải quyết một khối lượng lớn

công việc do hậu quả chiến tranh để lại.

Tuy nhiên, còn tản mạn, chắp vá, nội dung còn rườm rà, phức tạp, hạn

chế trong việc giải quyết các vấn đề mang tính cơ bản, lâu dài của chế độ ưu

đãi người có công. Cũng chính trong giai đoạn này, nhà nước đã khuyến

khích nhân dân địa phương nếu phát hiện hài cốt liệt sĩ thì thông báo chính

quyền địa phương để quy tập hài cốt vào nghĩa trang liệt sĩ; Khi kết thúc

chiến tranh tại Lào, Campuchia, quân tình nguyện Việt Nam rút về nước,

đồng thời nhà nước có chủ trương tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ mang về

đất mẹ nhưng do thiếu kinh nghiệm, văn bản pháp luật hướng dẫn không cụ

thể, cũng một phần đất nước đang tập trung cho công cuộc xây dựng lại nền

kinh tế nên dẫn đến tình trạng nhiều mộ liệt sĩ còn thiếu thông tin như hiện

nay tại các nghĩa trang liệt sĩ trong toàn quốc.

- Giai đoạn từ 1986 đến 1994: Đây là giai đoạn có ý nghĩa đối với sự

phát triển của chế độ ưu đãi xã hội nước ta. Trong bối cảnh lịch sử đất nước ta

từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị trường, chế độ ưu đãi

đối với người có công đã có những thay đổi rất quan trọng, đáp ứng nhu cầu

điều chỉnh các quan hệ xã hội trong lĩnh vực ưu đãi xã hội theo cơ chế mới.

Nhà nước đã ban hành rất nhiều văn bản chính sách về chế độ ưu đãi, đánh

dấu bước chuyển biến quan trọng quyết định đến mọi đời sống của người có

công thông qua các văn bản quy phạm pháp luật. Đáng chú ý là nghị định số

236/HĐBT ngày 18/9/1985 của Hội đồng Bộ trưởng bổ sung, xóa bỏ sự khác

biệt trong các quy định ưu đãi do lịch sử để lại. Cùng với sự chuyển đổi này,

việc điều chỉnh bằng pháp luật các mối quan hệ xã hội cũng được thay đổi

cho phù hợp với cơ chế mới. Chính sách ưu đãi người có công theo đó cũng

được thay đổi, bổ sung cho hợp lý hơn (Quyết định số 79/HĐBT ngày

05/7/1989, Quyết định số 8/HĐBT ngày 05/01/1990, Nghị định số 27/CP

ngày 23/04/1993…).

Những năm cuối của giai đoạn này, đất nước đã dần ổn định, nền kinh

tế đã có sự phát triển, những mâu thuẫn xã hội của nền kinh tế thị trường trở

nên mạnh mẽ, đòi hỏi Nhà nước phải có sự quan tâm hơn nữa đến chính sách

người có công. Nổi bật nhất là vào ngày 29/8/1994 Ủy ban Thường vụ Quốc

hội đã ban hành 02 văn bản rất quan trọng đối với chính sách người có công,

đó là Pháp lệnh Ưu đãi người hoạt động cách mạng, liệt sĩ và gia đình liệt sĩ,

thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến, người có công giúp đỡ

cách mạng; Pháp lệnh Quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt

Nam anh hùng”. Tiếp theo đó Nhà nước đã ban hành một số Nghị định,

Thông tư… để hướng dẫn thực hiện Pháp lệnh trên cũng như hoàn thiện hơn

những quy định về ưu đãi người có công. Hai quy định này đã đánh dấu cho

sự phát triển, tiến bộ của pháp luật ưu đãi người có công trong hệ thống các

chính sách, pháp luật.

- Giai đoạn từ 1995 đến nay: Từ năm 1995 đến nay, công cuộc đổi mới

đất nước đạt nhiều thành tựu. Tuy còn nhiều khó khăn nhưng nhìn chung đất

nước ta đang phát triển nhanh chóng về mọi mặt. Đảng, Nhà nước đã có sự

quan tâm sâu sắc đến mọi mặt đời sống của nhân dân, hệ thống chính sách,

pháp luật đang ngày dần hoàn thiện. Chính sách mở cửa, hội nhập đem lại

chính sách đối với người có công nâng cao đời sống của người dân ngày càng

tốt hơn. Trong giai đoạn này có một số điểm nổi bật, đánh dấu sự phát triển

của pháp luật ưu đãi người có công. Ngày 29/6/2005 Ủy ban thường vụ Quốc

hội đã ban hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng số

26/2005/PL-UBTVQH11 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, có hiệu lực kể từ

ngày 01/10/2005 (thay thế cho Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng

năm 1994 - được sửa đổi năm 2000 và năm 2002). Pháp lệnh này đã mở rộng

thêm một số đối tượng được hưởng ưu đãi (từ 7 lên đến 12 nhóm với 12 đối

tượng, không chỉ bao gồm những người có công với cách mạng mà còn bao

gồm cả thân nhân của họ);

Trong công cuộc đổi mới đất nước, song song với việc phát triển nhà

nước ta cũng đã quan tâm đặc biệt đối với đối tượng chính sách và cũng đã

tiếp tục ban hành: Pháp lệnh số 04/2012/PL-UBTVQH13 ngày 16/7/2012 của

Ủy ban thường vụ Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Pháp Lệnh ưu

đãi người có công với cách mạng, có hiệu lực kể từ ngày 01/09/2012; Nghị

định số 31/2013/NĐ-CP ngày 09/4/2013 quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành

một số điều của Pháp lệnh ưu đãi người có công với cách mạng; Thông số

05/2013/TT-BLĐTBXH ngày 15/5/2013 hướng dẫn về thủ tục lập hồ sơ, quản

lý hồ sơ, thực hiện chế độ ưu đãi người có công với cách mạng và thân nhân.

Sau nhiều lần sửa đổi, bổ sung một số điều và điều chỉnh mức trợ cấp cho phù

hợp cho tình hình thực tế.

Tóm lại, dù ở bất kỳ thời kỳ, chế độ nào thì việc quản lý một đối tượng

hay nhiều dạng đối tượng, nhất là đối tượng người có công, cần thể chế bằng

chính sách pháp luật của nhà nước. Với chức năng của mình, Nhà nước ban

hành chính sách Ưu đãi xã hội và triển khai thực hiện chúng một cách tốt

nhất, hiệu quả nhất. Nhà nước đóng vai trò vừa là người lãnh đạo, thực hiện

vừa là người định hướng cho việc triển khai pháp luật, chính sách về ưu đãi

xã hội, huy động tối đa nguồn lực từ cộng đồng, xã hội để giúp đảm bảo cho

người có công được hưởng những quyền lợi của mình, cải thiện cuộc sống

của họ, giúp họ vượt qua khó khăn vươn lên và tiếp tục cống hiến cho đất

nước trong công cuộc đổi mới xây dựng tổ quốc.

Pháp lệnh Ưu đãi người hoạt động cách mạng, liệt sĩ và gia đình liệt sĩ,

thương binh, bệnh binh, người hoạt động kháng chiến, người có công giúp đỡ

cách mạng đã được Uỷ ban Thường vụ Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ

nghĩa Việt Nam khoá IX thông qua ngày 29/8/1994. Từ đó đến nay, Pháp lệnh

đã được sửa đổi qua các năm 1998, 2000, 2002, 2005, 2007, 2012, 2018 và

được đổi tên thành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng. Pháp lệnh

là văn bản pháp lý quan trọng thể chế hóa chủ trương, đường lối chỉ đạo của

Đảng về công tác người có công với cách mạng, là nền tảng pháp lý cho các

cấp chính quyền tổ chức triển khai chăm lo đời sống vật chất, tinh thần người

có công và thân nhân người có công với cách mạng.

1.2.2. Tổ chức thực thi pháp luật của nhà nước về ưu đãi người có

công với cách mạng

1.2.2.1. Chủ trương của Đảng, sự quản lý của nhà nước trong việc thực

thi chính sách ưu đãi người có công với cách mạng

Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã

khái quát sâu sắc quan điểm và chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước ta đối với

vấn đề có tầm chiến lược này: ...“Phải đối đãi với những người, những gia

đình liệt sĩ và thương binh như là những người đã có cống hiến rất lớn, rất lớn

đối với sự nghiệp cách mạng, đối với sự nghiệp chống Mỹ cứu nước của nhân

dân..; đó là một vấn đề rất quan trọng.., một vấn đề chính trị, một vấn đề tư

tưởng, một vấn đề tình cảm, một vấn đề xã hội, một trong những vấn đề lớn

của nước ta…, một vấn đề của tất cả chúng ta, một vấn đề lớn của Đảng ta,

Nhà nước ta, của các tổ chức quần chúng, một vấn đề của các cơ quan có

trách nhiệm ở Trung ương và của cơ quan có trách nhiệm ở địa phương, của

tỉnh, của huyện, của xã. Một vấn đề mà không cho phép một người Việt Nam

nào không quan tâm, nếu người Việt Nam đã quan tâm đến sự nghiệp cách

mạng của nước ta, của dân ta, quan tâm đến sự nghiệp chống Mỹ cứu nước

của chúng ta hiện nay...”.

Ngày 19/7/2017 Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 14 -

CT/TW, trong đó có nêu rõ: “Thời gian qua, nhất là từ khi thực hiện Chỉ thị

số 07 của Ban Bí thư khoá X về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo công tác

thương binh, liệt sĩ, người có công và phong trào "Đền ơn đáp nghĩa"; công

tác người có công với cách mạng đã được các cấp uỷ, tổ chức đảng, chính

quyền triển khai thực hiện và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Hệ thống

pháp luật, chính sách về người có công với cách mạng từng bước được hoàn

thiện; đối tượng chính sách người có công với cách mạng được mở rộng” [1].

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý chính sách ưu đãi

NCC với cách mạng vẫn còn những hạn chế nhất định. Một bộ phận NCC với

cách mạng vẫn chưa được xác nhận (do không có giấy tờ gốc chứng minh); số

liệt sĩ chưa tìm thấy hài cốt hoặc chưa xác định được danh tính còn nhiều;

việc huy động, bố trí các nguồn lực thực hiện chính sách ưu đãi NCC còn hạn

chế; một số nghĩa trang, công trình ghi công liệt sĩ xuống cấp chưa được quan

tâm tu bổ, tôn tạo; đời sống của một bộ phận gia đình NCC với cách mạng

còn nhiều khó khăn, nhất là ở các vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số;

tình trạng khai man hồ sơ, trục lợi chính sách vẫn còn xảy ra, gây bức xúc

trong xã hội” [1].

1.2.2.2. Nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất để thực thi chính sách ưu

đãi người có công với cách mạng

Chính sách ưu đãi đối với NCC là đường lối, chủ trương nhất quán của

Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện chế độ đãi ngộ đối với NCC với đất

nước nhằm mục đích ghi nhận công lao đóng góp, sự hy sinh to lớn của họ,

đồng thời bù đắp phần nào đời sống vật chất và tinh thần đối với NCC và thân

nhân, ghi nhận lòng biết ơn của Đảng, Nhà nước, cộng đồng xã hội đối với

NCC và thân nhân của họ, góp phần vào việc ổn định chính trị - xã hội của

quốc gia. Thực hiện trợ cấp, ưu đãi NCC đòi hỏi sự tham gia tích cực, chủ

động của các ngành, các cấp, các tổ chức trong hệ thống chính trị đồng bộ từ

cơ chế chính sách đến tổ chức, bộ máy triển khai thực hiện chính sách; nguồn

lực đầu tư, bao gồm: nhân lực, khoa học, kỹ thuật, công nghệ, tài chính, trong

đó nguồn lực tài chính có vai trò đặc biệt quan trọng.

Hiện nay, chính sách ưu đãi NCC được thực hiện thông qua 02 nguồn

lực tài chính đó là nguồn ngân sách nhà nước và nguồn xã hội hóa. Trong đó

nguồn ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo, đây là nguồn chi thường

xuyên đảm bảo ổn định, ngoài ra còn có một số nội dung như chi đầu tư phát

triển, chi hỗ trợ NCC về nhà ở. Ngân sách nhà nước thực hiện chi chính là trợ

cấp, phụ cấp cùng với chế độ bảo hiểm y tế và các ưu đãi khác (trang cấp thiết

bị, điều dưỡng, nhà ở, quà, ưu đãi giáo dục, công tác mộ, nghĩa trang, việc

làm, vay vốn...).

Ngoài ngân sách trung ương, các địa phương đã bố trí thêm kinh phí từ

nguồn ngân sách địa phương để thực hiện chính sách đối với NCC. Cùng với

nguồn lực tài chính từ ngân sách nhà nước, chủ trương xã hội hóa cũng đã thu

được kết quả tích cực như: Năm phong trào tình nghĩa được triển khai trên

toàn quốc, bao gồm: huy động quỹ “Đền ơn đáp nghĩa”; tặng sổ tiết kiệm tình

nghĩa; xã, phường làm tốt công tác tình nghĩa; phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam

anh hùng; xây dựng và sửa chữa nhà tình nghĩa.

Trong những năm qua, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ

trương, chính sách và tổ chức thực hiện kịp thời các chính sách ưu đãi đối với

NCC nhằm từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho họ, góp

phần giữ vững ổn định chính trị - xã hội. Hệ thống các văn bản chính sách

không ngừng được sửa đổi hoàn thiện sát với thực tế, phù hợp với điều kiện

kinh tế - xã hội của đất nước.

1.2.2.3. Thưc thi chính sách ưu đãi người có công trong đội ngũ cán bộ

công chức quản lý lĩnh vực ngành

Thể chế chính sách pháp luật ưu đãi NCC là một hệ thống các văn bản

pháp luật về lĩnh vực người có công. Đó là tổng hợp các quy tắc, quy định do

các cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành để điều chỉnh các quan hệ phát

sinh trong thực hiện chính sách ưu đãi người có công với cách mạng.

Đối với ngành LĐTBXH là cơ quan quản lý nhà nước pháp quyền, thể

hiện ở đội ngũ cán bộ công chức thực thi đúng chức trách, nhiệm vụ, quyền hạn

của mình mà pháp luật đã quy định nên năng lực của họ, sự liên kết mang tính

tổng hợp giữa kiến thức, kỹ năng và thái độ, có ảnh hưởng đến hiệu quả của

thực thi chính sách; chúng tương quan lẫn nhau trong quá trình thực thi nhiệm

vụ. Năng lực thực thi công vụ của đội ngũ công chức hành chính bao gồm

nhiều yếu tố, như trình độ, năng lực được đào tạo, kỹ năng, kinh nghiệm trong

công tác cũng như tinh thần, thái độ thực thi công vụ.