Luận văn Thạc sĩ Khoa học quản lý: Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình (khảo sát qua các chương trình của VTV3 - Đài truyền hình Việt Nam từ năm 1996 - 2003)

- 1 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

TỔ CHỨC SẢN XUẤT CÁC CHƯƠNG TRÌNH

TRÕ CHƠI TRUYỀN HÌNH

( KHẢO SÁT TRÊN VTV3 ĐÀI THVN TỪ NĂM 1996-2003)

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN : TS. ĐINH HƢỜNG

HỌC VIÊN THỰC HIỆN : VŨ THANH HƢỜNG

HÀ NỘI, THÁNG 1/2004.

- 1 -

- 2 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ..........................................................................................................................3

CHƯƠNG MỘT: TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRÕ CHƠI TRUYỀN HÌNH - CÔNG VIỆC QUAN TRỌNG NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU QUẢ CHƯƠNG TRÌNH PHÁT SÓNG. ............................................................................................................................. 17

1.1 VAI TRÕ CỦA CÔNG TÁC TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRÕ CHƠI TRUYỀN HÌNH. ......... 17

1.1.1 Đặc trưng của trò chơi truyền hình so với các loại hình báo chí khác. .......................... 17

1.2 Tổ chức sản xuất một chương trình trò chơi trên truyền hình. ............................................. 22

1.2.1 Tổ chức sản xuất một trò chơi truyền hình.................................................................... 40

1.3 Tầm quan trọng của nội dung kịch bản trong trò chơi truyền hình. ........................................ 52

1.4 Sự hấp dẫn của hình thức trò chơi truyền hình và ý nghĩa của công tác tổ chức sản xuất. ..... 63

CHƯƠNG HAI: TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRÕ CHƠI TRUYỀN HÌNH TRÊN SÓNG VTV3 - ĐÀI TRUYỀN HÌNH VIỆT NAM. ........................................................................................... 70

2.1 KHẢO SÁT MỘT SỐ CHƢƠNG TRÌNH TRÕ CHƠI TRUYỀN HÌNH. ................................ 70

2.2 CÁC YẾU TỐ - ĐIỀU KIỆN ĐỂ CÓ MỘT CHƢƠNG TRÌNH TRÕ CHƠI HẤP DẪN. .... 86

2.3 CÁC BƢỚC TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH TRÕ CHƠI TRUYỀN HÌNH.... 97

CHƯƠNG BA: MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CHƯƠNG TRÌNH TRÒ CHƠI TRUYỀN HÌNH THÔNG QUA .......................................................................... 108

CÔNG TÁC TỔ CHỨC SẢN XUẤT ...................................................................................... 108

3.1 Cần xây dựng thêm nhiều chƣơng trình theo hình thức trò chơi truyền hình. ........... 110

3.2 Đổi mới nội dung và hình thức các chƣơng trình trò chơi truyền hình. .............................. 112

3.3 Cần khắc phục nhƣợc điểm của các chƣơng trình trò chơi truyền hình để nâng cao hiệu qủa tuyên truyền , tổ chức và giáo dục. ......................................................................................... 115

KẾT LUẬN .............................................................................................................................. 128

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................................... 134

- 2 -

- 2 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình PHẦN MỞ ĐẦU

1. Tính thời sự và lý do chọn đề tài.

Trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay, vai trò của vô tuyến truyền

hình ngày càng trở nên quan trọng. Nó đã khẳng định mình không chỉ nhƣ

một phƣơng tiện thông tin đại chúng hữu hiệu mà còn là công cụ đắc lực

trong việc tuyên truyền, giáo dục và giải trí.

Nếu nhƣ trên thế giới, cùng với sự phát triển của khoa học và công

nghệ vào đầu những năm 30 của thế kỷ XX, truyền hình ra đời với sự đánh

dấu của một loại hình dịch vụ mới xuất hiện chỉ với tiêu chuẩn phát sóng 240

dòng ở 25 khuôn hình trong một giây, thì ngày nay truyền hình đã phát triển

một cách vƣợt bậc về chất lƣợng truyền dẫn phát sóng và nội dung phong phú

đa dạng... Ở Việt Nam, tuổi đời của truyền hình Việt Nam mới đƣợc hơn 30

năm, từ hai chiếc camera “ngựa trời” phát hình thử nghiệm ngày 7/9/1970,

đến nay ngành truyền hình Việt Nam đã có bƣớc phát triển vƣợt bậc về trang

thiết bị và công nghệ sản xuất các chƣơng trình. Chỉ tính riêng 5 kênh của

Truyền hình Việt Nam là VTV1, VTV2, VTV3, VTV4 và VTV5 (chƣơng

trình tiếng dân tộc) thì tổng thời lƣợng mỗi ngày phát sóng đã lên đến 61,5

giờ/ngày. Riêng VTV3 chiếm 18 giờ phát sóng/ngày. Trong đó mảng trò chơi

truyền hình mới đƣợc đƣa vào sản xuất trong vòng 7 năm với nhiều bỡ ngỡ và

khó khăn nhƣng lại hứa hẹn nhiều khả năng phát triển trong tƣơng lai.

Nếu lấy một khung chƣơng trình phát sóng của VTV3 năm 2003 (có

thể lấy cụ thể lịch phát sóng của Đài THVN trên kênh VTV3 từ ngày

4/11/2002 đến 1/12/2002 (trong 4 tuần) thì tổng thời lƣợng phát sóng các

chƣơng trình là 30.240 phút/tháng, bằng 504 giờ/tháng trong đó thời lƣợng

phát sóng các chƣơng trình trò chơi truyền hình là 56 giờ/tháng chiếm 11,11%

tổng thời lƣợng phát sóng. Các chƣơng trình phim, sân khấu là 104 giờ/tháng

- 2 -

- 3 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình chiếm 20,63%, thời lƣợng phát sóng các chƣơng trình ca nhạc, thƣ giãn là 39

giờ/tháng chiếm 7,73%... còn lại là các chƣơng trình tổng hợp khác nhƣ phim

tài liệu, các chuyên mục, thể thao, các chƣơng trình gặp gỡ và đối thoại, tạp

chí, tin tức... Nhƣ vậy, các chƣơng trình trò chơi truyền hình chiếm một thời

lƣợng đáng kể trong tổng thời lƣợng phát sóng của kênh giải trí thông tin -

kinh tế VTV3 và đóng góp quan trọng vào chất lƣợng làn sóng truyền hình.

Không phải ngẫu nhiên mà trong bảng điều tra xã hội học của Trung

tâm nghiên cứu dƣ luận xã hội (Ban Tƣ tƣởng văn hoá TW) với vùng dân cƣ

sinh sống: thành thị 50%, nông thôn 49%, miền núi 5%, trong đó dân tộc

Kinh 95%, dân tộc ít ngƣời 5%, nam giới là 62%, nữ giới 38%, theo lứa tuổi

dƣới 30 là 34%, tuổi từ 31 đến 45 là 29% và tuổi trên 45 là 37%... thì trong

nhóm các chƣơng trình đƣợc khán giả quan tâm, xếp thứ tự chênh lệch giữa

từng chƣơng trình trò chơi truyền hình với các chuyên mục lớn khác nhƣ thời

sự, phim truyện, thể thao, ca nhạc... thì tên tuổi của một số chƣơng trình trò

chơi truyền hình cụ thể đã đƣợc đƣa vào so sánh và bình chọn với số lƣợng

khán gỉa yêu thích rất cao. Trong đó, số các chƣơng trình đƣợc số ngƣời từ

5% trở lên cho là chƣơng trình yêu thích nhất của mình có: “Chiếc nón kỳ

diệu” chiếm 37%, “Đƣờng lên đỉnh Olympia” chiếm 22% , “Ở nhà chủ nhật”

chiếm 16 % và “Hành trình văn hoá” chiếm 13 %. Thực sự chỉ với từng

chƣơng trình trò chơi truyền hình cụ thể đƣợc đem ra so sánh với cả một

chuyên mục lớn với rất nhiều chƣơng trình vệ tinh nhỏ xung quanh đã là hạnh

phúc lớn lao đối với những ngƣời thực hiện chứ còn chƣa nói đến sự yêu

thích và hâm mộ của khán giả. Đây là nguồn động viên lớn tiếp sức cho công

tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình trò chơi truyền hình càng cần quy mô và

khoa học hơn nữa nhằm nâng cao chất lƣợng, phục vụ khán giả cả nƣớc.

Nhân dịp tới thăm Đài Truyền hình Việt Nam năm 1997, nguyên Tổng

bí thƣ Đỗ Mƣời đã phát biểu: “Mảng giải trí luôn là nhu cầu rất lớn của khán

- 3 -

- 4 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình giả và ngày càng phải đáp ứng cao hơn. Đảng và Chính phủ luôn thƣờng

xuyên động viên, khuyến khích sức sáng tạo, tìm tòi những chƣơng trình văn

hoá và thể thao có sức tập hợp quần chúng, nhất là lớp trẻ. Trong lĩnh vực

này, cần chú ý giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, chống xa hoa lãng phí, xu

hƣớng lai căng, tây hoá”. Nhƣ vậy, việc cho ra đời thêm nhiều chƣơng trình

trò chơi truyền hình mang tính giải trí và giáo dục cao vừa là trách nhiệm vừa

là việc thử sức của những ngƣời làm truyền hình trong một lĩnh vực còn khá

mới mẻ với công chúng Việt Nam. Trong đó ý nghĩa của công tác tổ chức sản

xuất đòi hỏi một trách nhiệm nặng nề và nghiêm túc cần đƣợc nghiên cứu và

ứng dụng có hiệu quả.

Là kênh truyền hình quốc gia với nhiệm vụ nâng cao và phổ biến các

chƣơng trình thể thao, giải trí và thông tin kinh tế, ngay từ khi mới thành lập

năm 1996, với đội ngũ những ngƣời thực hiện vẻn vẹn có 9 nhân lực chủ yếu

đƣợc bổ sung từ nhiều Ban biên tập và các bộ phận khác nhau trong Đài

truyền hình, Ban lãnh đạo VTV3 lúc bấy giờ đã có định hƣớng mở ra nhiều

chuyên mục giải trí với ý tƣởng xây dựng các chƣơng trình trò chơi truyền

hình. Từ những bƣớc sơ khởi đó, đến nay đội ngũ những ngƣời thực hiện các

chƣơng trình trò chơi truyền hình ngày càng lớn mạnh và không ngừng nâng

cao về chất lƣợng và nghiệp vụ. Số lƣợng cán bộ - phóng viên, biên tập viên

hiện nay của Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế là hơn 100 ngƣời, cho

thấy sự lớn mạnh của đội ngũ những ngƣời làm công tác thông tin giải trí và

sự quan tâm của Lãnh đạo Đài Truyền hình Việt Nam đối với mảng tuyên

truyền này.

Từ thực tiễn của ngành truyền hình đã đặt cho chúng ta những vấn đề

cần nghiên cứu và tổng kết về mặt lý luận, trách nhiệm đang dồn lên vai

những ngƣời làm truyền hình để luôn không những có thêm nhiều chƣơng

trình hay, sinh động, bổ ích mang tính giáo dục và tƣ tƣởng tốt mà còn luôn

- 4 -

- 5 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình tạo ra một cách thức tổ chức sản xuất chƣơng trình khoa học, hiện đại mang

tính chuyên nghiệp hoá.

Vai trò của công tác tổ chức sản xuất trong các chƣơng trình trò chơi

truyền hình ngày càng đƣợc coi trọng và chuyên môn hoá từng khâu sản xuất

để nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình phát sóng phục vụ nhân dân. Một

chƣơng trình trò chơi truyền hình hấp dẫn chỉ có thể đƣợc thực hiện từ một

đội ngũ sản xuất chuyên nghiệp, sáng tạo bên cạnh công tác tổ chức sản xuất

dày dặn kinh nghiệm chuyên môn và vững vàng về tƣ tƣởng chính trị.

Cùng với tốc độ phát triển nhanh chóng của phƣơng tiện kỹ thuật, các

chƣơng trình truyền hình ngày càng trở nên phong phú hơn. Một loạt chƣơng

trình mới đã ra đời trong đó có các chƣơng trình trò chơi truyền hình. Những

chƣơng trình này đã thu hút sự chú ý của đông đảo công chúng nhân dân,

bƣớc đầu khẳng định đƣợc chỗ đứng trong lòng khán giả và bởi vậy nó đặt ra

cho lý luận truyền hình một đối tƣợng nghiên cứu mới.

Vì vậy, một nhiệm vụ cấp thiết đặt ra là nghiên cứu những quy luật và

đặc điểm của hình thức mới, nghiên cứu, khảo sát những thế mạnh của các trò

chơi truyền hình, tìm ra những hƣớng phát triển cho công tác tổ chức sản xuất

các chƣơng trình trò chơi truyền hình - một công việc có ý nghĩa quan trọng

quyết định sự hấp dẫn và thành công của một chƣơng trình.

Các chƣơng trình trò chơi truyền hình ngày càng phát triển, nhiều đề tài

mới, hình thức mới đƣợc cập nhật cùng với sự phát triển của công nghệ và kỹ

thuật hiện đại. Diện phủ sóng của các chƣơng trình trò chơi truyền hình không

chỉ dừng lại ở một địa phƣơng, một quốc gia mà nó đã lan rộng và toả khắp

năm châu bốn biển, mang đến một phong thái mới và cách thức sản xuất mới

đối với những ngƣời làm truyền hình. Hơn lúc nào hết với cƣờng độ sản xuất

cao, với khung chƣơng trình cố định đã đƣợc phê duyệt, đội ngũ sản xuất

- 5 -

- 6 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình không nhiều vậy thì công tác tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền

hình chỉ có thể đáp ứng tốt khi guồng máy thực hiện đồng bộ và có kế hoạch

khoa học.

Tổ chức sản xuất một chƣơng trình trò chơi truyền hình là một công

việc tổng hợp bao gồm việc lên kế hoạch về nội dung tƣ tƣởng cho từng

chƣơng trình trò chơi, vừa là sợi dây liên hệ - khích thích sự sáng tạo giữa các

thành viên trong nhóm thực hiện cùng một trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi

để đạt đƣợc mục đích sáng tạo và sản xuất nên các chƣơng trình trò chơi

truyền hình.

Tuy mới định hình và phổ biến trên kênh truyền hình VTV3 đƣợc 7

năm, nhƣng thực chất các chƣơng trình trò chơi truyền hình đã xuất hiện trên

thế giới từ rất lâu với đầy đủ tính lý luận, kinh nghiệm và thực tế sản xuất.

Cho đến nay, ở Việt Nam chƣa có công trình khoa học tầm cỡ nào nghiên cứu

và đánh giá về công tác tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền hình.

Với hơn 7 năm kinh nghiệm sản xuất, do vậy đến nay việc cung cấp cho các

cơ quan báo chí một sự định giá, phân tích và tổng kết khách quan về sự cần

thiết và vai trò quan trọng của công tác tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi

truyền hình là hết sức cần thiết và quan trọng để góp phần nâng cao chất

lƣợng các chƣơng trình trò chơi phát sóng trên VTV3 Đài Truyền hình Việt

Nam.

Để đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành truyền hình và việc nghiên

cứu kỹ luỡng công tác tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền hình một

cách khách quan, khoa học, thiết nghĩ đây chính là thời điểm thích hợp và cần

thiết để đúc rút lại kinh nghiệm tổ chức, rút ra từ thực tiễn và lý luận để có

một phƣơng pháp nghiên cứu đúng đắn và hiệu quả.

- 6 -

- 7 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Tác giả luận văn có cơ hội đƣợc trực tiếp tham gia vào công tác tổ chức

sản xuất các chƣơng trình trò chơi truyền hình tại Ban Thể thao - giải trí -

thông tin kinh tế từ những năm đầu tiên khi áp dụng thử nghiệm một số

chƣơng trình trò chơi mới, và liên tục cho đến nay là tròn 7 năm, tôi tự ý thức

đƣợc rằng công tác tổ chức sản xuất ngày càng trở nên ngày càng quan trọng

và cần thiết trong sự phát triển chung của ngành truyền hình cả nƣớc. Chính

vì vậy, đối với tôi, đây là đề tài trăn trở để nghiên cứu với nhiều thuận lợi

cũng nhƣ khó khăn về thực tế công việc đƣợc giao.

Qua nghiên cứu này hy vọng từ đây sẽ là căn cứ giúp cho các cơ quan

thông tấn báo chí nói chung và các Đài Phát thanh - Truyền hình địa phƣơng

và khu vực, các chuyên ngành đào tạo báo hình... nói riêng có thêm nguồn tƣ

liệu, lý thuết, tính khoa học và thực tiễn để bổ sung cho hệ thống lý luận hoàn

chỉnh hơn với vị trí đặc biệt quan trọng của công tác sản xuất chƣơng trình trò

chơi truyền hình trong thời gian tới.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn.

Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm hiểu công tác tổ chức sản xuất

các chƣơng trình trò chơi truyền hình nhƣ một hình thức báo chí mới xuất

hiện, những thế mạnh của nó trong việc thu hút khán giả truyền hình, đi sâu

phân tích những đặc điểm của kịch bản và cách thức tổ chức thực hiện

chƣơng trình, tìm đối tƣợng tham gia phù hợp, chuẩn bị đạo cụ minh hoạ, liên

hệ cố vấn chuyên môn và hệ thống cộng tác viên đắc lực, tập luyện và tổ chức

buổi ghi hình tại trƣờng quay và hiện trƣờng, chu toàn khâu hậu kỳ và dựng

băng phát sóng... Trên cơ sở khảo sát một số chƣơng trình trò chơi truyền

hình đã và đang phát sóng trên kênh VTV3 để đƣa ra những nhận định, phân

tích và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lƣợng chƣơng trình trò chơi truyền

hình nói chung. Chúng tôi sẽ tập trung vào nghiên cứu đối tƣợng chủ yếu là

- 7 -

- 8 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình đặc trƣng của công việc tổ chức sản xuất: nêu bật sự khác biệt giữa công việc

tổ chức đặc biệt này với việc sản xuất những chƣơng trình báo hình khác;

nhấn mạnh vai trò và vị trí của việc tổ chức khoa học nhằm nâng cao chất

lƣợng và hiệu quả trong việc sản xuất và dàn dựng trò chơi truyền hình, sự

phối hợp nhịp nhàng và đồng bộ giữa từng thành viên trong êkíp làm và phân

tích cách xây dựng kịch bản chính và kịch bản chi tiết. Từ đó đề xuất, kiến

nghị những hƣớng đi thích hợp trong điều kiện hiện nay.

Công việc tổ chức sản xuất một chƣơng trình trò chơi truyền hình đƣợc

lấy cụ thể từ một chƣơng trình thông qua nhóm thực hiện trực tiếp. Từ đó so

sánh, khái quát và nêu bật chức danh và vai trò của tùng thành viên trong

nhóm. Trò chơi truyền hình là chƣơng trình đòi hỏi sự làm việc có tính tập thể

cao nhất so với các chƣơng trình báo hình khác. Có thể ví êkíp thực hiện nhƣ

một chiếc đồng hồ, vậy thì chiếc đồng hồ chỉ hoạt động tốt khi từng chiếc

đinh vít đƣợc vận hành và khởi động liên tục. Do vậy công tác tổ chức sản

xuất khoa học và đƣợc nghiên cứu, ứng dụng một cách khoa học và chuyên

nghiệp là để thúc đẩy mỗi phần việc đƣợc giao của chính từng khâu sản xuất

làm việc sáng tạo và hiệu quả là hết sức quan trọng.

Từng bƣớc rút kinh nghiệm và mày mò học hỏi từ những chƣơng trình

trò chơi truyền hình khác đƣợc phát sóng trên nhiều kênh của đài Truyền hình

Việt Nam, kết hợp với việc học tập và luôn theo sát mỗi bƣớc tiến bộ của các

chƣơng trình trò chơi truyền hình nƣớc ngoài, đó là yêu cầu bắt buộc của

những ngƣời tham gia sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền hình. Với công

việc tổ chức sản xuất, thì việc làm này càng có ý nghĩa để từng chƣơng trình

sau lại có cái mới, tiến bộ và khắc phục nhƣợc điểm của chƣơng trình trƣớc.

Sự tham gia nhiệt tình của khán giả sẽ là thƣớc đo chính xác nhất cho tính hấp

dẫn của các chƣơng trình trò chơi truyền hình. Chỉ có một chƣơng trình trò

chơi hay, hấp dẫn với nội dung bổ ích phong phú, ngƣời chơi thông minh,

- 8 -

- 9 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình ngƣời dẫn chƣơng trình duyên dáng ứng xử nhanh, và đằng sau đó là việc tổ

chức sản xuất hợp lý khoa học mới làm nên diện mạo một chƣơng trình trò

chơi hấp dẫn. Công việc tổ chức sản xuất luôn là công việc thầm lặng không

xuất hiện ồn ào trên màn hình, không cố định những quy chuẩn nhất định mà

để đạt hiệu quả thì đó luôn là công việc cẩn trọng, nhìn xa trông rộng, có kiến

thức khoa học xã hội rộng lớn với việc thấm nhuần những chủ trƣơng, tƣ

tƣởng của Đảng và Nhà nƣớc và đặc biệt là sự nhạy cảm chính trị. Mối quan

hệ của công tác tổ chức sản xuất một chƣơng trình trò chơi là hết sức lớn,

không chỉ bao hàm sự quan hệ giữa thành viên trực tiếp tham gia trong nhóm

sản xuất mà có còn bao hàm nhiều khâu liên quan khác với đồng nghiệp, khán

giả, những ngƣời tham gia chơi, các nhà khoa học, xã hội học, những nhà

nghiên cứu tham gia cố vấn cho chƣơng trình Đó vừa là mục đích của những

ngƣời nghiên cứu và làm công việc tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi mà

cũng là mục đích của luận văn này.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn.

Luận văn này mong muốn không chỉ là một đóng góp cho lý luận báo

chí truyền hình về một hình thức mới mẻ trên truyền hình Việt Nam mấy năm

gần đây và đang có xu hƣớng phát triển những năm tiếp theo. Mà hy vọng

rằng những kết quả nghiên cứu và những đề xuất của luận văn sẽ giúp cho

những ngƣời sản xuất trò chơi truyền hình, nhìn lại một cách có hệ thống cách

tổ chức hợp lý, hiệu quả và logic cho một số dạng chƣơng trình trò chơi

truyền hình để có những cải tiến nâng cao chất lƣợng trong tƣơng lai.

Là một công trình nghiên cứu bƣớc đầu phân tích, đánh giá và so sánh

tổng quát dựa trên các chứng cứ, tài liệu, các chƣơng trình thực tiễn, khoa học

và khách quan. Do vậy, nó sẽ là cơ sở lý luận có giá trị lý luận và thực tiễn

nhất định cho các Đài phát thanh và truyền hình cả nƣớc áp dụng sản xuất

- 9 -

- 10 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình chƣơng trình trò chơi truyền hình, là cơ sở giúp cho công tác đào tạo báo hình

trong các khoa báo chí tại một số trƣờng đại học có thêm tính lý thuyết và

thực tiễn cụ thể qua từng chƣơng trình trò chơi truyền hình đã và đang phát

sóng.

Hoạt động thực tiễn của ngành truyền hình 33 năm qua cho thấy công

tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình truyền hình nói chung và thể loại trò

chơi truyền hình nói riêng thƣờng đƣợc hình thành một cách tự phát, mang

đậm màu sắc cảm tính, thiếu sự đào tạo, nghiên cứu và ứng dụng để tổ chức

một cách khoa học. Có thể đây là một trong nhiều nguyên nhân quan trọng

khiến chất lƣợng của các chƣơng trình trò chơi truyền hình nói riêng và các

chƣơng trình truyền hình nói chung chƣa đáp ứng đƣợc nhu cầu đông đảo của

khán giả. Riêng các chƣơng trình trò chơi truyền hình lại mới ra đời ở Việt

Nam trên kênh VTV3 chƣa lâu do một nhóm vài êkíp khác nhau thuộc Ban

Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế thực hiện, kinh nghiệm thiếu và phần lớn

là sự học hỏi, rút kinh nghiệm từ các chƣơng trình trò chơi truyền hình của thế

giới qua băng hình, với một buổi tập dƣợt thử chƣơng trình cũng với phóng

viên, biên tập viên của Nhật Bản và Pháp sang cùng trực tiếp hƣớng dẫn. Các

trò chơi truyền hình của ta thƣờng đƣợc lấy từ mô hình trò chơi truyền hình

của những nơi có công nghệ sản xuất trò chơi đầy kinh nghiệm là Nhật Bản,

Pháp và Mỹ, Tây Ban Nha...theo khung chƣơng trình cố định.

4. Tình hình nghiên cứu đề tài.

Luận văn này là một trong những công trình khảo sát đầu tiên về cách

tổ chức sản xuất hiệu quả - khâu quan trọng để xây dựng nên một chƣơng

trình trò chơi hay, tuy không xa lạ với khán giả truyền hình nƣớc ngoài nhƣng

còn khá mới của báo hình Việt Nam. Và cũng bởi đây là một đề tài mới mẻ,

chƣa từng đƣợc nghiên cứu đầy đủ hệ thống trong lý luận báo chí, chƣa có

- 10 -

- 11 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình những tài liệu chuyên sâu, nên chắc chắn những ngƣời làm luận văn không

thể tránh khỏi những khó khăn, hoặc thiếu sót trong quá trình nghiên cứu và

giải quyết đề tài. Là ngƣời đƣợc đào tạo qua cử nhân báo chí và hiện đang

công tác tại cơ quan báo hình, trực tiếp đƣợc phân công vào công việc tổ chức

sản xuất trò chơi truyền hình trên sóng VTV3, tôi xin trình bày những hiểu

biết của mình về vai trò quan trọng của công tác tổ chức sản xuất trong việc

thực hiện có hiệu quả trò chơi truyền hình, với đề tài: Tổ chức sản xuất các

chương trình trò chơi truyền hình (khảo sát qua các chƣơng trình của

VTV3 - Đài truyền hình Việt Nam từ năm 1996 - 2003).

Vì đây là đề tài khá mới mẻ, phần nghiên cứu công việc tổ chức sản

xuất truyền hình rất ít tài liệu, nên chỉ xin nghiên cứu và khảo sát ở dạng

chƣơng trình trò chơi truyền hình mà thôi, và phạm vi khảo sát chỉ giớí hạn

trong một số chƣơng trình trò chơi tiêu biểu trên sóng VTV3 - Đài Truyền

hình Việt Nam.

Từ khi trên Kênh VTV3 xuất hiện một số chƣơng trình trò chơi truyền

hình, rải rác trên nhiều tờ báo chuyên ngành, trong các cuộc hội thảo nghiệp

vụ hay sinh hoạt ngoại khoá tại cơ quan báo hình cũng đã đề cập đến công tác

tổ chức sản xuất khi các chƣơng trình trò chơi gặp thành công hoặc thất bại

cần rút kinh nghiệm.

Về mặt lý luận, năm 1998, Thạc sỹ Trần Bảo Khánh, giảng viên khoa

Báo chí - Phân viện Báo chí và Tuyên truyền - Học viện hành chính quốc gia

Hồ Chí Minh đã bảo vệ thành công luận văn: “ Đặc điểm và phƣơng pháp tổ

chức sản xuất chƣơng trình ở Đài Truyền hình Việt Nam” (khảo sát năm 1996

-1997). Tuy nhiên luận án không đặt ra nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể vào việc

tổ chức chƣơng trình truyền hình nói chung và các chƣơng trình trò chơi

truyền hình nói riêng. Năm 2000, Thạc sỹ Vũ Văn Quang - Trung tâm Đào

- 11 -

- 12 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình tạo - Đài Truyền hình Việt Nam cũng đã bảo vệ thành công luận văn: “ Hoạt

động nghề nghiệp của êkíp phóng viên trong sáng tạo tác phẩm truyền hình”.

Trong luận án có đề cập đến một phần rất nhỏ vai trò của công tác tổ chức sản

xuất các tác phẩm truyền hình nói chung, nhƣng không đi sâu khai thác riêng

về chƣơng trình trò chơi truyền hình. Bên cạnh đó, tháng 11 năm 2001, Tổng

giám đốc Đài Truyền hình Việt Nam, ông Vũ Văn Hiến đẫ phê duyệt quyết

định số 910/QĐ - THVN về danh mục các nhiệm vụ khoa học - công nghệ

năm 2002 và hợp đồng khoa học công nghệ số 50/HĐ KHCN-THVN giao

cho Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế thực hiện đề tài nghiên cứu khoa

học cấp ngành với nội dung: “ Quy chuẩn hoá hoạt động nghiệp vụ và đội ngũ

sản xuất chƣơng trình truyền hình tại trƣờng quay Đài Truyền hình Việt Nam

nhằm tăng năng suất lao động và nâng cao chất lƣợng chƣơng trình” do tiến

sỹ Tạ Bích Loan - Phó trƣởng Ban biên tập làm chủ nhiệm đề tài. Rất may

mắn cho tác giả luận văn cũng đƣợc tham gia vào nhóm nghiên cứu khoa học

này với nhiều tham luận và những kinh nghiệm cùng nhiều tài liệu tham khảo

và nghiên cứu quý báu cho một đề tài luận văn đang ấp ủ.

Kế thừa kết quả nghiên cứu khoa học của các đồng nghiệp và những

ngƣời đi trƣớc, dựa vào những nguồn tài liệu trao đổi tại các chƣơng trình hội

thảo nghiệp vụ... luận án này xin tập trung đi sâu về công tác tổ chức sản xuất

các chƣơng trình trò chơi truyền hình đã và đang phát sóng trên kênh VTV3

nhằm tìm tòi, phát hiện và đúc rút kinh nghiệm về những bất cập trong từng

khâu sản xuất, tìm nguyên nhân và những giải pháp tác động trong công tác tổ

chức sản xuất một chƣơng trình trò chơi cụ thể để so sánh, phân tích và khái

quát lên một mô hình tổ chức sản xuất chung cho các chƣơng trình trò chơi

trong thời gian tới. Có thể nói đây là đề tài đầu tiên đi sâu nghiên cứu về công

việc đặc thù trong công tác tổ chức sản xuất của mảng trò chơi truyền hình -

một hình thức giải trí mới xuất hiện vài năm gần đây.

- 12 -

- 13 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình 5. Phƣơng pháp luận nghiên cứu.

Luận án đƣợc hình thành trên cơ sở dựa vào hệ thống lý luận của chủ

nghĩa Mác - Lênin và tƣ tƣởng Hồ Chí Minh hiện nay.

Luận án sử dụng phƣơng pháp nghiên cứu phân tích, thống kê, khảo sát

thực tiễn và điều tra xã hội học. Công tác sƣu tầm tài liệu đƣợc thực hiện dƣới

dạng quan sát trực tiếp, phỏng vấn, trao đổi trực tiếp, làm bảng câu hỏi, thu

thập thống kê, hệ thống và phân tích...

Ngoài các phƣơng pháp công cụ thì việc phỏng vấn những chuyên gia,

các nhà báo lão thành - nhiều kinh nghiệm trong ngành truyền hình sẽ đƣợc

chú trọng bởi tính thực tiễn và kinh nghiệm của họ.

Luận văn còn dùng phƣơng pháp phát 500 phiếu điều tra cho các đồng

nghiệp đang công tác trong nhiều vị trí khác nhau tại 12 Đài phát thanh và

truyền hình địa phƣơng và các Đài truyền hình khu vực (với việc thăm dò cho

các đối tƣợng có trình độ, vị trí và bộ phận công tác, độ tuổi, giới tính đa dạng

khác nhau... đã có ít nhiều kinh nghiệm sản xuất các chƣơng trình truyền

hình) nhằm thăm dò ý kiến về vai trò của công tác tổ chức sản xuất đối với

việc phân công công việc và chức danh cụ thể, những ảnh hƣởng và tác động

trực tiếp vào sức hấp dẫn của từng chƣơng trình trò chơi truyền hình cụ thể,

để từ đó một phần khách quan rút ra ý nghĩa thực tiễn và hiện trạng của công

tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình truyền hình nói chung và trò chơi truyền

hình nói riêng.

Bên cạnh những phiếu điều tra trên diện hẹp trong nội bộ những ngƣời

đang công tác trong ngành truyền hình, có một tài liệu khá cập nhật của Ban

Văn hoá - Tƣ tƣởng trung ƣơng thăm dò ý kiến của dƣ luận xã hội cho các

chƣơng trình và đang phát sóng trên Đài THVN. Kết quả này đƣợc coi là một

trong những tiêu chí chung để nhìn nhận lại thị hiếu nghe nhìn và đối tƣợng

- 13 -

- 14 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình cùng với những yêu cầu phục vụ để có kế hoạch tổ chức sản xuất. Chúng tôi

cũng xin căn cứ một phần từ những con số tổng kết, đánh giá kết quả của

bảng thăm dò ý kiến dƣ luận xã hội này để làm tài liệu tham khảo đƣa vào

luận văn.

Công tác nghiên cứu này đƣợc thực hiện chủ yếu bằng phƣơng pháp

quy nạp có kết hợp phƣơng pháp loại suy để rút ngắn thời gian công tác mà

vẫn đảm bảo tính logic và khoa học.

6. Nội dung của luận văn.

Phần Mở đầu.

Chƣơng 1. Tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền hình - công việc

quan trọng nhằm nâng cao chất lƣợng, hiệu quả chƣơng trình phát sóng.

Chƣơng 2.Tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền hình trên VTV3 -

Đài truyền hình VN.

Chƣơng 3. Một số đề xuất để nâng cao chất lƣợng tổ chức sản xuất chƣơng

trình trò chơi truyền hình.

Kết luận.

Phụ lục.

Tài liệu tham khảo.

- 14 -

- 15 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

CHƢƠNG MỘT

TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRÒ CHƠI TRUYỀN HÌNH - CÔNG VIỆC

QUAN TRỌNG NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG, HIỆU QUẢ

CHƢƠNG TRÌNH PHÁT SÓNG.

1.1 VAI TRÒ CỦA CÔNG TÁC TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRÒ CHƠI

TRUYỀN HÌNH.

1.1.1 Đặc trưng của trò chơi truyền hình so với các loại hình báo chí khác.

Hoạt động sáng tạo báo chí nhằm mục đích góp phần hình thành và

phát triển y thức, nhận thức của con ngƣời. Sản phầm báo chí là một loại sản

phẩm hàng hoá đặc biệt, mang giá trị sử dụng đặc biệt. Vì là đặc biệt nên sản

phẩm báo chí đƣợc hình thành khác với quy trình sản xuất vật chất, trong đó

có ba yếu tố: lao động, đối tƣợng lao động và tƣ liệu lao động. Sự khác biệt

- 15 -

- 16 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

chính phụ thuộc vào cách thức và đề tài mà một tác phẩm báo chí quyết định

chọn lựa. Có nhiều cách truyền tải thông tin tới khán giả, có thể cũng cùng

một nội dung thông tin ấy nhƣng đƣợc làm mới đi, khác hơn, thay đổi về

hình thức và cách thức thể hiện là ta đã có một thể loại báo chí mới. Đối với

báo hình, thể loại là một cách đánh giá và quy chuẩn vào một hình thức thể

hiện nhất định thông qua nhóm thực hiện sản xuất. Các tác phẩm truyền hình

có những đặc điểm tƣơng đối khác so với các loại hình báo viết và báo nói,

chính sự sinh động của hình ảnh và kết cấu của thể loại đã mang đến một

màu sắc mới phong phú và đa dạng cho truyền hình. Lợi thế này đƣợc khai

thác trong mọi loại báo hình nhƣ dạng chính luận, tài liệu, đối thoại, chuyên

mục hay tin tức, phóng sự. Riêng đối với trò chơi truyền hình, khái niệm này

khi mới ra đời đã gây không ít mơ hồ hoặc hoài nghi về cách thức thể hiện vì

nó khá mới mẻ và lạ lẫm với một bộ phận khán giả Việt Nam. Vậy đặc trƣng

của chƣơng trình trò chơi truyền hình là gì?

Có thể nói, cũng giống nhƣ các loại hình báo hình khác, trò chơi truyền

hình cũng đƣợc xây dựng trên những ý tƣởng về hình ảnh và âm thanh. Khi

nói đến trò chơi thƣờng ngƣời ta nghĩ đến hai yếu tố vận động và trí tuệ. Đối

với những ngƣời làm báo hình thì việc đƣa những trò chơi từ cuộc sống lên

truyền hình nhiều khi là một công việc sáng tạo không ngừng, để sao cho từ

một trò chơi chân thực, dân dã... mang đến một ý nghĩa về tƣ tƣởng và giáo

dục nhất định cho những ngƣời tham dự. Đôi khi các trò chơi trên truyền

hình chỉ mang ý nghĩa thuần tuý là trò chơi vận động (VD: chƣơng trình

“Trò chơi liên tỉnh - Interville ” theo mô hình của Pháp (sản xuất trong 2 năm

1997 và 1998) nhƣng cũng có thể xây dựng trò chơi hoàn toàn dựa trên ý

tƣởng về tâm lý ứng xử, giao tiếp xã hội nhƣ (“Từ ánh mắt đến trái tim”, sản

xuất năm 1997...) còn đa phần thì các trò chơi đều là dạng kết hợp của nhiều

yếu tố xen kẽ, liên quan nhƣ: “Hành trình văn hoá”, “Ở nhà chủ nhật”,

- 16 -

- 17 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

“Chiếc nón kỳ diệu”, “Đƣờng lên đỉnh Olympia”, “Vƣờn cổ tích”, “Những

đứa trẻ ngộ nghĩnh”... hay chƣơng trình “Trò chơi âm nhạc”, “Trò chơi điện

ảnh”... sự kết hợp này mang đến một màu sắc mới lạ và sinh động cho các

phần thi.

Từ ý nghĩa của một trò chơi đơn thuần đƣợc đan xen, lồng ghép trong ý

nghĩa giáo dục tƣ tƣởng, một yêu cầu tự thân của mỗi tác phẩm báo chí mà

một chƣơng trình trò chơi truyền hình không nằm ngoài quy luật đó.

Chƣơng trình trò chơi truyền hình thƣờng dựa vào một nhóm ngƣời

nào đó tham gia, họ là đại diện cho đối tƣợng chơi của chƣơng trình. Ví dụ:

nếu nhƣ ở chƣơng trình “Đƣờng lên đỉnh Olympia” là các em học sinh giỏi

đại diện cho các trƣờng PTTH thì các gia đình gồm vợ chồng con cái lại

đoàn tụ vui vẻ trong “Ở nhà chủ nhật”. Nếu nhƣ các em nhỏ lứa tuổi cấp I

tham gia nghe và đọc truyện trong “Vƣờn cổ tích”, các bạn sinh viên đại diện

cho các trƣờng đại học và cao đẳng xuất hiện trong “Trò chơi âm nhạc” thì ở

“Chiếc nón kỳ diệu” hay “Hành trình văn hoá” lại mở rộng đối tƣợng cho tất

cả mọi ngƣời... Từ những gƣơng mặt đại diện cho đối tƣợng chơi này họ

đƣợc trực tiếp cùng tham gia vào từng câu hỏi qua các phần thi của chƣơng

trình, với nhiều thông tin kiến thức lồng ghép sao cho sinh động và dễ hiểu.

Ngồi trƣớc màn ảnh nhỏ, khán giả không chỉ hồi hộp theo dõi quá trình suy

luận của các đối tƣợng tham gia chơi đang đấu trí trực tiếp trên truyền hình

mà chính họ còn đƣợc thông qua cách chơi tiếp nhận thêm nhiều điều thú vị

qua nội dung thông tin mà chƣơng trình mang lại. Các chƣơng trình trò chơi

truyền hình đều muốn thông qua cách giáo dục nhẹ nhàng của các đối tƣợng

chơi mà nói lên ý nghĩa tuyên truyền giáo dục cụ thể. Bởi đó mới chính là

chức năng của báo chí thông qua các phƣơng tiện truyền hình. Biết nắm bắt

các phƣơng tiện kỹ thuật cùng sự sáng tạo trong cách dàn dựng... đó là những

- 17 -

- 18 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

thuận lợi của các chƣơng trình truyền hình vƣợt trội so với các loại hình báo

chí khác.

Nếu nhƣ trò chơi đơn thuần trong cuộc sống đƣợc diễn ra ngoài xã hội

thì trên truyền hình các trò chơi đƣợc hợp thức hoá trong bối cảnh của trƣờng

quay. Chỉ có một số ít lồng ghép thêm bối cảnh cuộc sống trực tiếp của xã

hội thông qua nội dung thi đƣợc truyền qua hình ảnh từ màn hình lớn phát

trong trƣờng quay. Phần minh họa câu hỏi rất sinh động của chƣơng trình “Ở

nhà chủ nhật”, sự xuất hiện thêm nhiều phong tục qua các địa danh du lịch

trong nƣớc của “Hành trình văn hoá” hay những câu hỏi vui, những thí

nghiệm sinh động và dí dỏm của “Đƣờng lên đỉnh Olympia”, sự xuất hiện

hồn nhiên vui tƣơi của khán giả cùng tham gia hát trong “Trò chơi âm

nhạc”... đã mang thêm chút gia vị cho mỗi chƣơng trình. Đây là quá trình

sáng tạo của những ngƣời tham gia thực hiện để có một chƣơng trình trò chơi

truyền hình không rập khuôn máy móc và tăng thêm phần sáng tạo phong

phú, sinh động.

Khi theo dõi truyền hình bạn sẽ thấy, các thể loại báo hình nhƣ tin tức,

phóng sự, phim tài liệu hoặc phim truyền hình thƣờng sử dụng hình ảnh và

nội dung từ thực tế sinh động bên ngoài xã hội, các chƣơng trình toạ đàm,

giao lƣu hay đối thoại thƣờng lấy bối cảnh chính là trong trƣờng quay với sự

tham gia của các nhân vật... thì với thể loại trò chơi truyền hình còn có sự

tham gia thêm của phần tính toán điểm số thay đổi theo mỗi nội dung câu

hỏi, sự cổ vũ nhiệt tình của cổ động viên trong trƣờng quay và những âm

thanh chúc mừng rộn rã. Chính sự náo nhiệt này thƣờng là yếu tố tạo cho các

chƣơng trình truyền hình luôn gần gũi với khán giả, vui tƣơi trẻ trung và có

sự tham gia đa chiều từ ngƣời chơi, ngƣời cổ vũ, ngƣời xem và ngƣời dẫn

chuơng trình. Đây chính là ƣu thế vƣợt trội để tâm lý của những ngƣời tham

- 18 -

- 19 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

gia chơi không bị áp lực với ánh đèn sân khấu và sự nghiêm túc thái quá của

nội dung cần tuyên truyền.

Có lẽ cũng chính vì yếu tố này mà đecor sân khấu dành cho các chƣơng

trình trò chơi thƣờng mang tính hoành tráng hiện đại nhƣng rất ấm cúng và

vui tƣơi. Những buổi ghi hình thƣờng luôn vang lên những tiếng cƣời vui vẻ

của khán gỉa cổ vũ và những ngƣời tham gia, xoá đi những mặc cảm lần đầu

tiên lên truyền hình. Với các chƣơng trình trò chơi truyền hình thì các đối

tƣợng tham gia đƣợc coi là yếu tố vô cùng quan trọng, họ có thể là “linh

hồn” của chƣơng trình nếu ứng xử và suy luận thông minh, hài hƣớc, dí dỏm,

nói năng chuẩn xác về câu chữ, logic trong suy luận, và cả đôi chút ƣa nhìn

(yếu tố này có lẽ chỉ riêng truyền hình mới đƣa vào tiêu chuẩn lựa chọn)...

nhƣng lại có thể gây phản cảm và giảm ý nghĩa giáo dục và tuyên truyền nếu

đối tƣợng tham gia chơi không đáp ứng đƣợc yêu cầu là đại diện của chƣơng

trình. Chính vì vậy công tác tuyển chọn, gặp gỡ và tập luyện cho các đối

tƣợng tham gia chơi là hết sức cần thiết và nên coi trọng trong mỗi chƣơng

trình trò chơi.

* Từ trò chơi trong cuộc sống con người đến trò chơi trên làn sóng truyền

hình.

Trò chơi là một trong những hoạt động đa dạng của con ngƣời xuất

hiện đồng thời với lao động. Trong cuộc sống con ngƣời luôn tìm cách bƣớc

sang thế giới trò chơi để giải trí, cho cuộc sống thêm đa dạng và hài hoà. Từ

những tên gọi của các thể loại trò chơi, chúng ta có thể rút ra những chức

năng của nó: trò chơi mang ý nghĩa tín ngƣỡng, trò chơi giải trí, trò chơi thi

tài, trò chơi rèn luyện sức khoẻ, trò chơi thể thao, trò chơi dành cho trẻ em...

Những chức năng đa dạng trên của trò chơi cộng với vai trò, vị trí năng

động của nó trong cấu trúc xã hội, trong cuộc sống con ngƣời đã giúp chúng

- 19 -

- 20 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình ta có thể tìm lại đƣợc bộ mặt văn hoá dân tộc trong quá trình hình thành và

phát triển của nó. Bởi vậy chúng ta có thể khẳng định rằng trong cuộc sống

con ngƣời không thể thiếu trò chơi. Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, cùng

với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhiều trò chơi dân gian bị chìm vào

quên lãng hoặc không có điều kiện phát triển trong cuộc sống đô thị, vậy làm

thế nào để đƣa chúng lên truyền hình, góp phần khơi gợi lại một nét văn hoá

truyền thống quý báu của dân tộc mà không làm mất đi tính trí tuệ, dân gian,

vừa giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc, vừa tiếp thu có chọn lọc tinh hoa của văn

hoá thế giới là điều cần thiết và vô cùng quan trọng.

Khi trò chơi đƣợc đƣa vào các chƣơng trình trên làn sóng truyền hình,

thì cùng một trò chơi đó không chỉ những khán giả trực tiếp đƣợc chứng kiến

diễn biến của trò chơi mà khắp nơi có tới hàng nghìn, hàng vạn khán giả và

đông hơn thế nữa... cùng đƣợc chứng kiến, tham gia một cách rất tự nhiên. Và

lúc này ranh giới giữa truyền hình với khán giả bị xóa nhoà đi. Đây là một

trong những yếu tố thành công mà truyền hình đã tạo ra đƣợc với khán giả.

Nếu biết coi trọng và làm tốt công việc này thì coi nhƣ một phần thành công

của chƣơng trình trò chơi đã đƣợc định sẵn.

1.2 Tổ chức sản xuất một chương trình trò chơi trên truyền hình.

Bên cạnh việc dẫn chƣơng trình, dàn dựng, phỏng vấn, thu hình và phát

sóng, thì có thể nói việc lên kế hoạch lâu dài và hiệu quả kế hoạch ghi hình

định kỳ và chuẩn bị tốt nội dung, chủ đề tƣ tƣởng, luật chơi... trong công tác

sản xuất đƣợc coi là công việc quan trọng hàng đầu. Để liên tục có một

chƣơng trình trò chơi hấp dẫn trên làn sóng truyền hình, không chỉ phụ thuộc

vào những yếu tố về nội dung và hình thức thể hiện mà một phần rất quan

trọng là tính lâu bền, bám sát vào thực tiễn cuộc sống, xác định rõ đối tƣợng

- 20 -

- 21 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình phản ánh và đặc biệt là phụ thuộc vào các sự kiện cập nhật và có khả năng

đón đầu về các hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội có ý nghĩa của Đảng và

Nhà nƣớc. Để xây dựng đƣợc các chƣơng trình truyền hình, các chuyên mục..

thì việc tạo lập đựơc một êkip thực hiện cùng với một cách phân công công

việc khoa học, hợp lý sẽ qua vai trò của công tác tổ chức sản xuất sẽ dẫn đến

những thành công và tính lâu bền của một sản phẩm truyền hình. Bên cạnh

các chƣơng trình truyền hình nói chung thì hình thức trò chơi truyền hình là

một dạng chƣơng trình mới đƣa vào sản xuất trong vài năm gần đây, và đang

cần có một nghiên cứu mang tính khoa học nhằm nâng cao chất lƣợng các

chƣơng trình phát sóng.

Vậy tổ chức sản xuất chương trình trò chơi truyền hình là công

việc có ý nghĩa tổng hợp mang tầm bao quát , trong đó bao gồm việc

quản lý chung về nội dung chương trình và thời lượng . Đây là vị trí

trung gian trong bộ máy thực hiện, có trách nhiệm lập kế hoạch sản xuất

cho một quy trình trò chơi truyền hình vận hành, mang lại kết quả tốt.

Tổ chức sản xuất cũng phải là cầu nối giải quyết mọi mâu thuẫn phát

sinh hoặc các mối quan hệ khác nảy sinh trong quá trình triển khai công

việc.

Quan niệm này khi đƣợc áp dụng đối với từng dạng chƣơng trình

cụ thể với quy mô khác nhau thì sẽ có những đòi hỏi về yêu cầu khác

nhau. Với các chƣơng trình truyền hình có tính chất đòi hỏi sự sáng tạo

và lao động tập thể cao nhƣ trò chơi truyền hình, thì vai trò của công tát

tổ chức sản xuất càng trở nên quan trọng. Việc áp dụng chức danh này

trong một quy trình sản xuất theo quan niệm của mỗi quốc gia sản xuất

- 21 -

- 22 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình chƣơng trình truyền hình đều có những điểm khác nhau, tuy nhiên tầm

quan trọng của chức danh này là không thể phủ nhận.

Trong công tác tổ chức sản xuất có thể nhắc đến hai chức danh rất quan

trọng, đó là đạo diễn chƣơng trình và giám đốc sản xuất. Đạo diễn là ngƣời

chịu trách nhiệm hoàn toàn về nghệ thuật của chƣơng trình, còn giám đốc sản

xuất chịu trách nhiệm về những phần còn lại. Thông thƣờng thì, trƣớc khi lên

kế hoạch sản xuất, giám đốc sản xuất trao đổi về những yêu cầu cụ thể với

đạo diễn để lên kế hoạch về tài chính, phối hợp và sử dụng kỹ thuật, mời các

chức danh cùng phối hợp tham gia thực hiện và chuẩn bị về phƣơng tiện kỹ

thuật. Sau đó giám đốc sản xuất sẽ làm việc trực tiếp với từng bộ phận liên

quan để họp và lên ý tƣởng cùng những yêu cầu cụ thể để thực hiện và triển

khai tinh thần của cuộc họp. Ngƣời ta vẫn nói ví von rằng, nếu đạo diễn

chƣơng trình là ngƣời đầy mơ mộng và có khả năng tƣởng tƣợng phong phú

về tính nghệ thuật và hình ảnh của chƣơng trình thì giám đốc sản xuất lại là

con ngƣời thực tế với đầy tính hiện thực nhằm dung hoà những gì có thể đạt

đƣợc nhằm góp phần tạo nên một sản phẩm truyền hình cao, có chất lƣợng và

hoàn chỉnh. Khái niệm này không chỉ đƣợc các đài truyền hình lớn trên thế

giới áp dụng mà ở Việt Nam, Đài THVN cũng đang tuân thủ theo nguyên tắc

kế thừa và phát huy sức sáng tạo tập thể thông qua mẫu quy trình tổ chức

chuẩn hoá, nhằm tỏ chức và xây dựng nên một dây chuyền sản xuất chuyên

nghiệp và hoàn thiện.

Một chƣơng trình truyền hình tốt là một chƣơng trình truyền hình vừa

cần nội dung chất lƣợng cao vừa phải có kế hoạch công việc chuyên nghiệp

và đội ngũ thực hiện thiện chiến. Trên thế giới, cơ chế để đánh giá một sản

phẩm truyền hình chất lƣợng tốt sẽ căn cứ vào nhiều yếu tố, trong đó nhân sự

tham gia đóng vai trò quyết định tính sáng tạo và khả năng kéo dài cũng nhƣ

- 22 -

- 23 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình tính lâu bền của chƣơng trình. Nếu trong nhóm thực hiện có bất cứ một thành

viên nào mang tính sáng tạo trong công việc hoặc không làm tốt nhiệm vụ

đƣợc giao thì đều đƣợc hƣởng chế độ khen thƣởng hoặc kỷ luật kịp thời. Và

chắc chắn rằng trong các chƣơng trình thực hiện tiếp theo thành viên đó sẽ

tiếp tục tham gia thực hiện hoặc tạm thời bàn giao công việc cho nhân sự

khác. Do vậy, vai trò của đạo diễn chƣơng trình và giám đốc sản xuất trong

quy trình tổ chức có vai trò quyết định và kích thích tính sáng tạo trong từng

quy trình thực hiện và kích thích tính ganh đua và sáng tạo trong công việc

của mỗi chức danh đƣợc giao. Tuy nhiên việc nghiêm khắc trong công việc

của vai trò ngƣời lãnh đạo và cũng là linh hồn của chƣơng trình nhƣ đạo diễn

và giám đốc sản xuất lại đòi hỏi tính quyết đoán, sự nhạy cảm và kinh nghiệm

cao trong công việc.

Việc lên kế hoạch lâu dài cho việc sản xuất chƣơng trình không chỉ

mang lại sự chủ động cho nhóm những ngƣời thực hiện, mà việc tính toán

một cách khoa học và logic là vô cùng cần thiết trong tình hình bùng nổ thông

tin và xu hƣớng hội nhập toàn cầu nhƣ hiện nay. Truyền hình Việt Nam đƣợc

xem là một trong những loại hình báo chí vô cùng quan trọng và phát triển

mạnh mẽ trong khu vực, với trang thiết bị hiện đại và đội ngũ những ngƣời

thực hiện đông đảo, đã đến lúc cần phải thấy rõ sự cần thiết và quan trọng của

công việc tổ chức sản xuất một chƣơng trình truyền hình nói chung và dạng

trò chơi truyền hình nói riêng, phụ thuộc vào tính chất và đặc trƣng của từng

thể loại nhằm nâng cao hiệu quả và chất lƣợng của các chƣơng trình phát sóng

để làm tốt công tác tuyền truyền và giáo dục quần chúng.

Công tác tổ chức các chƣơng trình trò chơi truyền hình hiện nay đã

đƣợc giao trực tiếp cho nhóm thực hiện mà đứng đầu là một trƣởng nhóm

chịu trách nhiệm trƣớc Ban biên tập. Phần lớn các chƣơng trình trò chơi

truyền hình đang phát sóng trên VTV3 hiện nay đều có thời lƣợng từ 35 đến

- 23 -

- 24 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình 50 phút/chƣơng trình, với định kỳ 1 tuần/lần. Nhƣ vậy khối lƣợng công việc

là vô cùng lớn. Nếu không có cách tổ chức khoa học, hợp lý thì sẽ gây lúng

túng, vội vàng, dẫn đến việc chất lƣợng chƣơng trình không ổn định. Ở nƣớc

ta chƣơng trình trò chơi truyền hình tính đến nay mới ra đời và tồn tại đƣợc 7

năm (tính từ chƣơng trình đầu tiên: “Sinh viên Việt Nam năm 1996 “- gọi tắt

là SV‟96).

Truyền hình Việt Nam đƣợc ra đời từ sự kế thừa của nhiều ngành khoa

học, kỹ thuật công nghệ và các lọai hình nghệ thuật khác... với hơn 33 năm

phát triển, thời gian còn chƣa phải là dài so với nhiều lĩnh vực văn hoá nghệ

thuật khác, cùng với sự ổn định, tiếp tục học hỏi, quan sát, áp dụng và cải tiến

dần dần... nên chức danh tổ chức sản xuất tuy rất đƣợc coi trọng nhƣng hiện

vẫn chƣa đƣợc đƣa vào danh mục chính thức trong êkíp thực hiện một chƣơng

trình truyền hình nói chung và trò chơi truyền hình nói chung. Tuy nhiên, với

sự nhận thức đúng dắn và tầm quan trọng của công tác tổ chức sản xuất, lãnh

đạo Đài THVN và các ban ngành đang nhanh chóng triển khai xây dựng một

khung định mức với từng chức danh cụ thể mới, và đây sẽ là cơ sở cho việc

hoàn thiện các quy trình tổ chức một chƣơng trình truyền hình trong thời gian

tới.

Đối với truyền hình Việt Nam, chức danh tổ chức sản xuất các chƣơng

trình truyền hình nói chung vẫn còn là một chức danh mới mẻ, chƣa đƣợc

đánh giá và nghiên cứu một cách hệ thống, chứ chƣa nói đến công tác tổ chức

đặc thù của riêng thể loại trò chơi truyền hình mới xuất hiện gần đây. Vậy mà

các chƣơng trình trò chơi thì không thể dừng lại, gián đoạn phát sóng với bất

kỳ lý do gì khi khán giả đang háo hức dõi theo từng bƣớc. Với đội ngũ nhóm

thực hiện không nhiều cho một chƣơng trình trò chơi (khoảng từ 4 đến 7 nhân

sự chính cho một chƣơng trình trò chơi) vậy thì nếu không coi trọng và đƣa

công tác tổ chức sản xuất vào một công nghệ sản xuất chuyên nghiệp hoá thì

- 24 -

- 25 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình khó tránh khỏi những bất cập đáng tiếc. Có thể chƣa từng xảy ra một chƣơng

trình trò chơi nào bị gián đoạn do công tác tổ chức yếu kém hoặc có xảy ra thì

khán giả cũng không chủ động theo dõi sát sao kịp thời. Nhƣng ý thức đƣợc

vấn đề đó với tầm quan trọng của công tác này thì dù chƣa quá muộn nhƣng

đây là lúc cần làm ngay, khi truyền hình Việt Nam đã và đang phủ sóng qua

vệ tinh để mở rộng giao lƣu với bạn bè thế giới, và ngay cả trong nƣớc, việc

nâng cao chất lƣợng chƣơng trình và chuyên nghiệp hoá các sản phẩm truyền

hình đã và đang là vấn đề đặt ra cho những ngƣời làm công tác quản lý.

Tuy ra đời chƣa lâu trên sóng truyền hình Việt Nam, song trò chơi

truyền hình đã xuất hiện nhƣ một hình thức mới của báo chí, vai trò của công

việc tổ chức sản xuất trò chơi truyền hình càng cần phải thể hiện đƣợc các

chức năng của báo chí trong mỗi trò chơi để ngƣời xem không bị cảm giác

chức năng giải trí - thƣ giãn lấn át đi các chức năng vốn có khác của báo chí.

C. Mác đã từng nói: “ Duy nhất chỉ có tập thể mới cho phép cá nhân

làm chủ được những phương tiện giúp cho tất cả những năng khiếu của cá

nhân đơm hoa kết trái ” (trích trong cuốn rèn luyện tâm linh trí tuệ để nâng

cao sức sáng tạo - NXB Thanh niên 2001) tác giả Victor Peskeslis do Vũ

Liêm và Hải Thanh dịch. Nhƣ vậy việc tổ chức công việc một cách khoa học

chứa đựng rất nhiều tiềm năng để tăng nhịp độ của sự tiến bộ. Xu hƣớng hiện

nay là đào tạo những chuyên gia tổ chức quản lý giỏi. Khái niệm này không

chỉ áp dụng cho lĩnh vực báo chí, nơi phản ánh công cụ tuyên truyền và các

chính sách của Đảng, nhà nƣớc, đại diện cho tiếng nói của nhân dân. Đầu tƣ

cho từng khâu nhỏ trong hoạt động sản xuất của quy trình sáng tạo truyền

hình cũng có nghĩa là đầu tƣ cho dân trí và giáo dục.

Tính giáo dục là chức năng có mục đích trong trò chơi truyền hình. Trò

chơi truyền hình phải thể hiện tính giáo dục một cách độc đáo, ngƣời xem

- 25 -

- 26 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình đƣợc cung cấp thông tin về các đƣòng lối chính sách của Đảng và Nhà nƣớc

một cách sinh động và kịp thời, tiếp thu một cách tự nguyện, tự nhiên, tránh

cảm giác bị căng thẳng hay bị lên lớp giáo dục. Với những ngƣời tham gia

chơi, trò chơi truyền hình mang lại cho họ tinh thần rèn luyện thể thao, ý chí

luyện tập, sự khéo léo, tinh thần đoàn kết và các kiến thức khác từ văn hóa,

truyền thống dân tộc và những kinh nghiệm đúc rút từ xã hội. Nhiều khi chính

trò chơi truyền hình, qua các hình thức thể hiện sinh động cùng công tác tổ

chức hợp lý, logic còn dạy cho ngƣời chơi biết cách cƣ xử tốt, có lối sống văn

hóa, lịch sự, tăng thêm kiến thức hiểu biết ngòai lĩnh vực chuyên môn vẫn

đảm trách.

Giải trí là một chức năng quan trọng của báo chí. Trò chơi truyền hình

là một hình thức đáp ứng đƣợc nhu cầu giải trí của nhân dân lao động. Các

chƣơng trình trò chơi truyền hình đã tạo ra một không khí náo nức, sôi động,

cuốn hút không chỉ những ngƣời trực tiếp tham gia. Diễn biến bất ngờ của trò

chơi luôn tạo nên sự hào hứng cho khán giả. Bởi vậy có thể nói rằng tính giải

trí là tính chất nổi bật đƣợc nhắc đến đầu tiên của hình thức trò chơi truyền

hình. Nhƣng quan trọng là phải thông qua giải trí thƣ giãn để giáo dục chính

trị tƣ tƣởng và đạo đức - thẩm mỹ cho công chúng một cách hiệu qủa.

Trò chơi truyền hình là một trong những hình thức tuyên truyền hiệu

qủa cao bởi tính tuyên truyền đƣợc lồng ghép trong những nội dung vui vẻ và

phong phú, không gây cho ngƣời xem cảm giác tuyên truyền nhàm chán và

khô khan. Chính ƣu điểm lợi thế này vừa khác so với các thể loại báo chí khác

nhƣng cũng mang lại nhiều thách thức và khó khăn cho những ngƣời tham gia

thực hiện.

Nhƣ vậy, một trò chơi trên làn sóng truyền hình hay một chƣơng trình

trò chơi nói chung trong cuộc sống đời thƣờng cũng đều phải tuân thủ và bám

- 26 -

- 27 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình sát các chức năng của báo chí, bởi hình thức mới này vẫn không nằm ngoài

kênh hoạt động truyền thông với chức năng chính là giáo dục, giải trí, thông

tin tuyên truyền... đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khán giả truyền hình.

Vai trò của tổ chức sản xuất càng trở nên quan trọng trong việc làm kịch bản,

lên kế hoạch định kỳ và phân công nhân sự một cách hợp lý, nhắc nhở nhóm

thực hiện đáp ứng đƣợc việc thể hiện và định hƣớng các chức năng báo chí

trong mỗi chƣơng trình trò chơi.

Vai trò của công việc tổ chức sản xuất cho một chương trình trò chơi là

khá phức tạp, đòi hỏi kinh nghiệm tổ chức, chủ động và nhạy bén trong một

số trường hợp đột xuất, có mối quan hệ rộng và mật thiết với một số cá nhân

và đơn vị phối hợp, cần nắm rõ những sự kiện và nội dung cần đề cập cho

phù hợp, tránh bỏ sót hoặc trùng lặp nội dung phản ánh.

* Mô hình tổ chức sản xuất một chƣơng trình trò chơi trên truyền hình.

Sau khi đề cƣơng kịch bản của một trò chơi truyền hình đƣợc duyệt sản

xuất thì cũng là lúc mô hình tổ chức sản xuất đƣợc thành lập. Sự thành lập

nhóm thực hiện một chƣơng trình trò chơi có thể sẽ do Ban biên tập đề xuất

dựa trên công việc và năng lực của các thành viên (đối với các chƣơng trình lẻ

hoặc đột xuất ngoài kế hoạch khung phát sóng cố định) hoặc cũng có thể do

đạo diễn chƣơng trình, giám dốc sản xuất hoặc tác giả kịch bản tự thành lập

nhóm thông qua sự phân công nhân sự theo quy định của Ban biên tập (đối

với những chƣơng trình và nhóm thực hiện các chƣơng trình theo kế hoạch

định sẵn).

Thông thƣờng một nhóm thực hiện một chƣơng trình trò chơi truyền

hình bao gồm: giám đốc sản xuất, đạo diễn chƣơng trình, tác giả kịch bản, tổ

chức sản xuất, nhóm biên tập, ngƣời dẫn chƣơng trình (MC), diễn viên minh

- 27 -

- 28 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình hoạ, nhóm quay phim, đạo diễn hình, nhóm sản xuất kỹ thuật (đạo diễn về

hình ảnh, âm thanh, ánh sáng và kỹ thuật dựng hậu kỳ), nhóm trợ lý trƣờng

quay, trợ lý đạo diễn, phụ trách mỹ thuật, đạo cụ chƣơng trình, cộng tác viên,

ban cố vấn (hoặc ban giám khảo), nhạc công và chủ nhiệm... Trong đó đạo

diễn chƣơng trình và giám đốc sản xuất là ngƣời có quyết định cao nhất đối

với từng thành viên trong nhóm thực hiện để phần công nhân sự và tổ chức

thực hiện.

Sau đây là phác họa sơ đồ nhóm thực hiện một chƣơng trình trò chơi

truyền hình thông thƣờng:

Ghi chú:

- NQP : Nhóm quay phim.

- T.lý TG : Trợ lý thời gian.

- Nhóm T.lý TQ Nhóm trợ lý trƣờng quay. :

- MC : Ngƣời dẫn chƣơng trình.

- TCSX : Tổ chức sản xuất

- 28 -

- 29 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Trên thực tế thì khi bắt tay vào việc sản xuất một chƣơng trình trò chơi

sẽ có rất nhiều phần việc phát sinh nằm ngoài dự kiến ban đầu về cả nhân sự

tham gia và phƣơng tiện kỹ thuật phụ trợ. Do vậy sự linh hoạt, đầy kinh

nghiệm và sáng tạo trong việc phân công quản lý đối với hai chức danh quan

trọng bậc nhất là giám đốc sản xuất và đạo diễn chƣơng trình cùng với sự

đồng lòng của một tập thể êkíp sáng tạo, đoàn kết mới tạo nên một sản phẩm

truyền hình tốt.

Một mô hình tổ chức sản xuất chuẩn cho một nhóm sản xuất chƣơng

trình trò chơi truyền hình tại Việt Nam bao gồm ít nhất có 14 chức danh chính

(nhƣ sơ đồ mô hình trên) đại diện cho mỗi phần việc nhỏ. Tuy nhiên, theo quy

trình sản xuất các trò chơi truyền hình của nƣớc ngoài (dạng Show - Games)

thì các chức danh đƣợc phân công trong một quy trình có thể lên tới 26 chức

danh tuỳ thuộc vào quy mô của từng chƣơng trình. Chƣơng trình “Đƣờng lên

đỉnh Olimpia” hiện đang sản xuất tại Đài THVN đƣợc xem là một chƣơng

trình trò chơi dạng quy mô khá lớn và có cách tổ chức chuyên nghiệp theo

quy trình và công nghệ của thế giới thì sự phân công nhân sự trong nhóm tổ

chức lên tới 22 đầu việc. Nhƣng trên thực tế, nhân sự cụ thể đƣợc phân công

cho mỗi nhóm thực hiện các chƣơng trình trò chơi truyền hình tại Ban Thể

thao - giải trí - thông tin kinh tế hiện nay chỉ có khoảng từ 04 đến 07 ngƣời

cho 1 nhóm để chịu trách nhiệm sản xuất chính. Đây vừa là thách thức vừa là

thuận lợi đối với nhóm thực hiện chƣơng trình vì cùng một lúc trong một

chƣơng trình, có thể mỗi cá nhân vừa phải đảm đƣơng kiêm nhiệm thêm các

chức danh khác. Việc này đòi hỏi phải có trách nhiệm với công việc cao hơn,

vừa phát huy sức sáng tạo và khả năng sắp xếp tổ chức công việc hợp lý, phát

huy năng động tự chủ trong mỗi bản thân. Ngoài ra, trong lúc ghi hình tại

trƣờng quay, các nhân sự của nhóm khác sẽ đƣợc huy động thêm để bổ sung

vào các chức danh còn trống. Do vậy, yêu cầu làm việc tập thể và thích nghi

- 29 -

- 30 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình với nhiều chức danh trong một chƣơng trình sẽ là những vấn đề đặt ra cho

mỗi cá nhân khi tham gia vào công việc sản xuất.

Xin lấy một ví dụ cụ thể, nếu nhƣ trong chƣơng trình “Trò chơi liên

tỉnh 1997” dành cho các đội tuyển là vận động viên thể thao các tỉnh, thành

phố, đại diện cho các đội thi đấu (đây là chƣơng trình đầu tiên mà Đài THVN

mua bản quyền sản xuất của Đài truyền hình Pháp TF1 với mô hình thử

nghiệm việc tổ chức sản xuất cùng công nghệ trò chơi truyền hình chuyên

nghiệp và chính thức tin tƣởng giao cho Ban Thể thao - giải trí - thông tin

kinh tế thực hiện). Khi bắt tay vào sản xuất, phía Đài Truyền hình Pháp đã cử

sang Việt nam 22 thành viên bao gồm: đạo diễn chƣơng trình, giám đốc sản

xuất, tổ chức sản xuất, nhóm biên tập, trợ lý đạo diễn, nhóm quay phim, nhóm

kỹ thuật, nhóm đạo cụ, nhóm thiết kế trƣờng quay, nhóm mỹ thuật, trợ lý thời

gian, tổ hoá trang, nhóm hậu cần và chủ nhiệm... Ngoài ra còn có sự tham gia

phối hợp của các nhân sự của Đài THVN gồm: ngƣời dẫn chƣơng trình, tổ

trọng tài, tổ thƣ ký, trợ lý trƣờng quay, nhóm biên tập viên và phiên dịch...

gồm 10 ngƣời. Công tác tổ chức sản xuất đƣợc thực hiện chuyên nghiệp ngay

từ khi chọn địa điểm có quy mô lớn gần trung tâm thành phố, để cùng một lúc

có thể vừa ghi hình vừa chuẩn bị đạo cụ cho phần thi tiếp sau để không làm

gián đoạn thời gian phải chuẩn bị đạo cụ và luyện tập khi ghi hình. Việc tổ

chức liên tục 15 chƣơng trình vòng loại cùng một thời điểm liên tiếp đã làm

cho ban tổ chức đỡ tốn kém về tài chính khá nhiều: nhƣ chi phí thuê địa điểm,

tránh lãng phí thời gian trống dành cho việc ăn nghỉ và đi lại cho mỗi đội chơi

đến dự thi. Thời gian tập thử, làm quen với trò chơi mới và lịch thi đấu ghi

hình dành cho các đội tuyển đƣợc sắp xếp khoa học đến mức không lúc nào

địa điểm nhà thi đấu Phan Đình Phùng (Tp Hồ chí Minh) phải đóng cửa

không sử dụng. Nhân sự đƣợc mời tham gia trong quy trình sản xuất (cả phiá

Pháp và phía Việt Nam) đều đƣợc sử dụng hết công suất khi ghi hình, nhƣng

- 30 -

- 31 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình vẫn đảm bảo bố trí một thời gian nghỉ ngơi hợp lý và làm việc khoa học, kích

thích sự sáng tạo cho lần ghi hình tiếp theo. Kết quả sau lần đầu tiên phối hợp

thực hiện một chƣơng trình quy mô lớn nhƣ vậy, việc ghi hình đầy hào hứng,

chất lƣợng chƣơng trình tốt, các nhân sự đƣợc phân công hợp lý, đúng năng

lực, và mở ra một hƣớng kinh nghiệm đầy mới mẻ về cách làm chuyên nghiệp

cho nhóm biên tập viên trong Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế.

Với lòng quyết tâm và khả năng sáng tạo - khoa học trong từng công

việc đƣợc giao, với nguồn nhân sự không quá cồng kềnh, nếu biết cách tổ

chức sản xuất hợp lý thì một chƣơng trình trò chơi truyền hình vẫn có thể tổ

chức chuyên nghiệp, tiết kiệm chi phí và đạt hiệu quả cao.

Cách thức sản xuất chƣơng trình ở các Ban biên tập - Đài THVN từ

trƣớc tới nay thƣờng vẫn là lên kế hoạch ghi hình từng chƣơng trình, không

có nhiều chƣơng trình dự trữ hoặc sản xuất gối đầu, mặc dù kế hoạch phát

sóng đã đƣợc lên khung chƣơng trình phát sóng đến hết năm với thời lƣợng

cố định. Ví dụ các chƣơng trình đối thoại, toạ đàm, phim tài liệu hay các dạng

phóng sự ... cụ thể là chuyên mục “Chính sách và cuộc sống” của nhà báo

Trƣờng Phƣớc phát trên kênh VTV1, vẫn chỉ sử dụng cách tổ chức ghi hình 1

tuần /1 lần thƣờng quay vào sáng thứ bảy hàng tuần tại trƣờng quay để phát

sóng vào ngày thứ năm của tuần tiếp sau, với thời lƣợng luôn cố định là 45

phút/ tuần. Có thể lấy thêm một ví dụ nữa ở các chƣơng trình văn học nghệ

thuật, ca nhạc giới thiệu các ban nhạc và giọng ca trẻ, giao lƣu, toạ đàm với

các văn nghệ sỹ, ca sỹ... do Ban Văn nghệ (VTV1) sản xuất vẫn có cách sản

xuất thiếu dự trữ, phát lại nhiều chƣơng trình cũ vì chƣa có chƣơng trình mới

bổ sung. Bên cạnh đó là cách làm thiếu sáng tạo, dập khuôn và ít chịu tìm tòi,

xây dựng hình thức truyền tải sinh động và mới mẻ. Do vậy chất lƣợng nhiều

chƣơng trình phát sóng chƣa cao.

- 31 -

- 32 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Tất nhiên, với đặc thù riêng, nhiều chƣơng trình không thể tổ chức ghi

hình liên tiếp để gối đầu do những nguyên nhân khách quan về tính thời sự

cập nhật, vấn đề mời khách tới trƣờng quay, hay bổ sung nguồn thông tin và

tài liệu liên quan đến nhân vật. Tuy nhiên, với một công nghệ sản xuất truyền

hình hiện đại và chuyên nghiệp thì việc lên kế hoạch tổ chức ghi hình thƣờng

kỳ có dự trữ, vẫn là bài toán chuyên nghiệp mà truyền hình các nƣớc trên thế

giới áp dụng (trừ các chƣơng trình tin tức và thời sự hàng ngày).

Mỗi buổi ghi hình chỉ diễn ra vẻn vẹn trong hơn 1 giờ đồng hồ (khoảng

80 phút ghi hình để dựng băng phát sóng với thời lƣợng 30 phút-đến 45 phút),

rồi lại đƣợc lặp lại vào tuần sau. Nhƣ vậy vừa tốn chi phí lắp đặt và dàn dựng

cho sân khấu toạ đàm (theo dự toán trung bình của một lần lắp đặt vận chuyển

và dàn dựng sân khấu là 2,5 triệu đồng), vừa vất vả cho nhân công phục vụ,

lại kéo theo một đội ngũ biên tập viên, nhóm quay phim không sử dụng hết

năng suất. Và cái chính là tâm lý luôn lo lắng nếu nhỡ xảy ra trục trặc về sức

khoẻ của nhóm thực hiện chính (đạo diễn, ngƣời dẫn chƣơng trình, về yếu tố

kỹ thuật trục trặc... hoặc về yếu tố khách quan nhƣ: khách mời hoặc lý do thời

tiết khi ghi hình và còn biết bao lý do bất khả kháng khác không lƣờng hết ví

dụ nhƣ tính nhạy cảm của vấn đề, hoặc thậm chí là chƣơng trình đã ghi hình

và hoàn tất xong nhƣng không đạt hiệu quả nội dung cần thiết để phát sóng...

thì sẽ không xử lý kịp để có chƣơng trình phát sóng gối tiếp. Đã có nhiều tình

trạng nhƣ thế xảy ra và khi đó mặc dù lịch phát sóng đã đăng tải công khai

trên các phƣơng tiện thông tin đại chúng qua kênh giới thiệu trên màn ảnh

nhỏ và báo truyền hình... thì cũng chỉ còn cách duy nhất là thay thế bằng một

chƣơng trình khác phát lại. Do vậy, cách tổ chức sản xuất khoa học hơn cần

phải đƣợc áp dụng đối với tất cả các chƣơng trình truyền hình chứ không chỉ

riêng mảng trò chơi truyền hình, phải tính đến việc còn có chƣơng trình dự

- 32 -

- 33 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình trữ hoặc để một khoảng trống về thời gian nhất định để đầu tƣ vào nhiều phần

việc khác nhằm cải tiến nội dung và hình thức của chƣơng trình.

Tổ chức sản xuất kiểu thủ công này cũng đã từng đƣợc áp dụng cho các

chƣơng trình trò chơi truyền hình của VTV3 trong thời kỳ đầu sản xuất, khi

chƣa chuyên nghiệp hoá. Tuy vậy, sau một thời gian rút kinh nghiệm và có sự

hỗ trợ của các chuyên gia trong các chƣơng trình mua bản quyền với phía

nƣớc ngoài, nhƣ chƣơng trình “Trò chơi liên tỉnh 1997-1998” (công nghệ sản

xuất của Pháp) và “Những ngƣời bạn ngộ nghĩnh 1998” (công nghệ sản xuất

của Nhật Bản) hay “Chiếc nón Kỳ diệu” (công nghệ sản xuất của Mỹ),

“Đƣờng lên đỉnh Olympia” (công nghệ sản xuất của Hàn Quốc) hay “Thế kỷ

âm nhạc” (công nghệ sản xuất của Tây Ban Nha)... đến nay tình trạng ấy

không tồn tại ở các chƣơng trình trò chơi của VTV3 nữa. Nhƣng tiếc thay, do

nhiều lý do mà chủ yếu vẫn là yếu tố từ kinh nghiệm và sự quản lý - chỉ đạo,

tình trạng này vẫn còn tồn tại ở nhiều chuyên mục của Ban Chuyên đề hay

Ban Khoa giáo, Ban Văn nghệ... trong Đài THVN. Lý do cốt lõi vẫn là khâu

tổ chức sản xuất chƣa đƣợc coi trọng và chuyên nghiệp hoá.

Nhiều khán giả đến xem và cổ vũ trực tiếp cho các đội chơi trong nhiều

chƣơng trình trò chơi truyền hình tại trƣờng quay S9 - Đài THVN không còn

ngạc nhiên vì cảm giác mới lạ ban đầu. Chỉ trong vòng hai ngày ghi hình liên

tiếp, chƣơng trình “Hành trình văn hoá” ghi hình tới 7 chƣơng trình (phát

sóng cho 9 tuần), “Ở nhà chủ nhật” ghi 6 chƣơng trình, “Chiếc nón kỳ diệu”

ghi hình 8 chƣơng trình và “Vƣờn cổ tích” ghi hình 5 chƣơng trình... Chỉ khi,

việc sắp xếp công tác tổ chức ghi hình khoa học và hợp lý mới có thể tổ chức

sản xuất đƣợc guồng máy đội ngũ thực hiện chuyên nghiệp nhƣ thế. Và mặc

dù mỗi tuần đều đặn một chƣơng trình phát sóng với thời lƣợng và nội dung

đã lên kế hoạch sẵn trƣớc ít nhất là một tháng, thì các chƣơng trình đều có sẵn

“của ăn của để”. Mọi công việc tổ chức tiếp về nội dung cho hay, hình thức

- 33 -

- 34 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình sao sinh động và hấp dẫn cùng với điều kiện nghỉ ngơi hợp lý đã tạo động lực

tiếp sức cho nhóm thực hiện phát huy đƣợc chất lƣợng của các chƣơng trình

trò chơi ghi hình tiếp sau.

Sự kiện SEA Games 22 sắp tới sẽ diễn ra vào trung tuần tháng 12/2003

là một trong những sự kiện lớn mà Việt Nam vinh dự đƣợc đăng cai. Đây sẽ

là bộ mặt trong quan hệ ngoại giao để chúng ta hội nhập với thế giới và là cơ

hội để học hỏi và giao lƣu với các nƣớc trong khu vực.Tuy chỉ diễn ra vẻn

vẹn có gần 2 tuần nhƣng mọi sự chuẩn bị đã đƣợc Thủ tƣớng chính phủ chỉ

đạo cho các ban - ngành lên kế hoạch khá chu đáo. Đài THVN cũng là một

trong những đơn vị tham gia trực tiếp trong quá trình tuyên truyền cho sự kiện

thể thao lớn nhất này. Quán triệt tinh thần và chỉ đạo của Thủ tƣớng chính

phủ, Uỷ ban thể dục thể thao, Đài THVN đã và đang có kế hoạch thu hình,

đào tạo nhân sự, chuẩn bị nội dung tuyên truyền cho SEA Games ngay từ

giữa tháng 8/2003. Kế hoạch đó đã cụ thể tới mức Đài THVN đã lập ra một

Ban nội dung và kỹ thuật chịu trách nhiệm trong kỳ SEA Games tới, thông

báo và phân công rõ ràng tới các chƣơng trình, chuyên mục...để chủ động tổ

chức, sản xuất và hoàn thiện các chƣơng trình phát sóng trong tháng 12/ 2003.

Để có đầy đủ các chƣơng trình phát sóng trong suốt gần 1 tháng này, các

chuyên mục phải hoàn thành và nộp băng chƣơng trình trƣớc ngày

25/10/2003. Mục đích của công việc này là để chuẩn bị tốt nhân sự và chuyển

toàn bộ hệ thống thiết bị kỹ thuật tới các sân vận động và các địa điểm thi

đấu, nhằm làm tốt công tác tuyên truyền. Rõ ràng rằng, nếu không có kế

hoạch hết sức cụ thể cùng với những quy định nghiêm ngặt và những yêu cầu

chuẩn xác thì ngay cả các Ban biên tập, và từng chƣơng trình, chuyên mục cụ

thể… sẽ khó có thể lên kế hoạch để tổ chức sản xuất một cách chuyên nghiệp

nhƣ hiện nay.

- 34 -

- 35 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Riêng đối với Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế, một trong

những đơn vị chịu trách nhiệm sản xuất và tuyên truyền chính cho nội dung

SEA Games lần này thì mọi kế họach đã đƣợc mã hoá và quán triệt tới từng

đầu mục chƣơng trình, do kế hoạch có sẵn trƣớc hai tháng nên không hề gây

một áp lực tâm lý hoặc quá tải trong công việc. Một trong nhiều lý do có thể

thấy rằng, với cách tổ chức sản xuất trong nhiều năm qua, mà thực chất là sự

đổi mới quản lý trong nhiều năm trở lại đây đã tạo đà và kinh nghiệm cho các

chƣơng trình tự lên đƣợc kế họach cho mình để tổ chức sản xuất một cách

khoa học và logic.

Công nghệ sản xuất này hiện cũng đã đƣợc áp dụng trong hầu khắp các

chƣơng trình trò chơi của thế giới. Và riêng Ban Khoa giáo - Đài Truyền hình

Việt Nam (VTV2), tuy là kênh chức năng giáo dục nhƣng cũng đã nhanh

nhậy có nhiều chuyên mục trò chơi mới nhƣ: “Khám phá thế giới Computer”,

hay “Theo dòng lịch sử”, “Nữ sinh và tƣơng lai” cũng đã bắt đầu áp dụng mô

hình ghi hình liên tiếp từ 2 đến 3 chƣơng trình /1 lần thực hiện.

Nhƣ vậy, việc xác định đƣợc các phần việc trong mô hình chuẩn của

một chƣơng trình trò chơi truyền hình là việc quan trọng, bởi từ đó mới có thể

xây dựng đƣợc một phƣơng pháp tổ chức sản xuất và phân công công việc

một cách hợp lý, chi tiết và cụ thể.

Trên thế giới, các chƣơng trình trò chơi truyền hình đã đƣợc đƣa vào

sản xuất từ nhiều năm nay với đầy đủ kinh nghiệm từ lý thuyết và thực tiễn.

Mô hình tổ chức sản xuất một chƣơng trình trò chơi đƣợc phân công theo

từng nhiệm vụ và phần việc cụ thể theo từng chức danh. Trên thế giới, những

chƣơng trình trò chơi truyền hình đƣợc gọi tên chung là các chƣơng trình

Shows - Games. Còn với Đài Truyền hình Việt Nam, sự ra đời của chƣơng

trình trò chơi truyền hình đầu tiên trên kênh VTV3 đƣợc đánh dấu bằng sự ra

- 35 -

- 36 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình đời của chƣơng trình “SV96”, đây cũng là chƣơng trình đƣợc lấy mô típ và

cách thức dàn dựng từ một dạng “shows” tƣơng tự của Đài truyền hình Nga

và đƣợc cải tiến đi đôi chút cho phù hợp với Việt Nam.Tuy nhiên, khi đƣợc

sản xuất và ghi hình tại Việt Nam, thì mô hình quy trình tổ chức sản xuất

đƣợc rút gọn và đơn giản hoá đi ở nhiều công đoạn do điều kiện khách quan,

quy mô của chƣơng trình và hạn chế về tài chính, nhân lực và kinh nghiệm.

Hầu hết các chƣơng trình trò chơi truyền hình của VTV3 đều đƣợc mua

bản quyền từ nƣớc ngoài. Theo giải thích của ông Lại Văn Sâm, trƣởng Ban

biên tập VTV3 đăng trên Tạp chí truyền hình (số 6 tháng 9 năm 2002) thì:

“Trong lĩnh vực này các nƣớc đã đi trƣớc mình quá xa, nếu mình tự lọ mọ đi

thì bao giờ mới tiến bộ. Chúng tôi đã chọn cách đón đầu, lựa chƣơng trình

nào hay và phù hợp với Việt Nam thì mua bản quyền. Chƣơng trình đầu tiên

mua bản quyền là ''Trò chơi liên tỉnh”. Đến nay có khá nhiều chƣơng trình trò

chơi truyên hình đang phát sóng trên VTV3 đƣợc mua bản quyền từ nƣớc

ngòai và cũng có nhiều chƣơng trình trò chơi khác là nhờ ý tƣởng sáng tạo

của chính các bạn biên tập viên. Theo tôi điều quan trọng là chúng ta tổ chức

sản xuất chƣơng trình nhƣ thế nào chứ không phaỉ cứ phụ thuộc vaò các

chƣơng trình mua bản quyền thì mới hay, hấp dẫn và chất lƣợng tốt.”

Tuy nhiên không phải cứ mua bản quyền thì rập khuôn làm y hệt theo

nội dung và hình thức, “fomat” của chƣơng trình đó. Khi đƣa vào sản xuất tại

Việt Nam, nội dung một số trò chơi hoặc luật chơi phải thay đổi cho phù hợp.

Nhiều trò chơi gần nhƣ phải làm mới lại hoàn toàn, cách dẫn dắt, hình thức

thể hiện và nhất là khâu xây dựng nội dung kịch bản phải làm mới cho phù

hợp với tâm lý tiếp nhận của ngƣời Việt Nam. Do vậy hầu hết các chƣơng

trình mua bản quyền đều có thay đổi so với nguyên mẫu (VD nhƣ: “Trò chơi

liên tỉnh”, “Đƣờng lên đỉnh Olympia”, “Chiếc nón kỳ diệu”, “Những đứa trẻ

tinh nghịch” hay “Trò chơi âm nhạc”, “Hành trình văn hoá”... Theo quy trình

- 36 -

- 37 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình sản xuất “Chiếc nón kỳ diệu” tại Mỹ thì không có phần giao lƣu nhiều giữa

những ngƣời chơi, không có phần chia điểm, tặng điểm nên tính ăn thua và

cạnh tranh rất cao, làm giảm tính văn hoá của trò chơi. Nhƣ vậy nếu áp dụng

nguyên mẫu vào Việt Nam thì tính chất là một trò chơi giải trí bị chi phối khá

nhiều.

Trên kênh VTV3 hiện nay, không phải tất cả các chƣơng trình trò chơi

truyền hình đều đƣợc Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế và Trung tâm

dịch vụ quảng cáo truyền hình mua bản quyền từ nƣớc ngoài, có nhiều

chƣơng trình trò chơi hay, bổ ích và hấp dẫn đƣợc xuất phát từ những ý tƣởng

của các biên tập viên chƣơng trình qua quá trình sáng tạo. Những chƣơng

trình trò chơi này đã tiết kiệm cho Đài THVN một nguồn chi không nhỏ, góp

phần tiết kiệm ngân sách cho Nhà nƣớc. Và một điều thuận lợi nữa là chúng

ta có thể hoàn toàn độc lập thay đổi khung nội dung và hình thức thể hiện

(format) của chƣơng trình khi cần thiết mà không cần phải xin ý kiến hoặc

trao đổi với bên đối tác, tài trợ... Ông Vũ Văn Hiến - Tổng giám đốc Đài

THVN, trong một cuộc họp giao ban giữa lãnh đạo các đơn vị nhân dịp tổng

kết cuối năm 2002 vừa qua, cũng đã khuyến khích và biểu dƣơng các ý tuởng

sáng tạo của nhiều chƣơng trình trò chơi mà các biên tập viên tự sáng tạo với

nội dung hay, hấp dẫn, phù hợp với thuần phong mỹ tục của ngƣời VN mà lại

không phải mất chi phí mua bản quyền của nƣớc ngoài. Có thể kể ra đây

những chƣơng trình trò chơi truyền hình nhƣ thế nhƣ: “SV 1996 - SV2000”,

“Bảy sắc cầu vồng”, “Câu lạc bộ bạn yêu nhạc”, “Từ ánh mắt đến trái tim”,

“Ông mặt trời tý hon”... trƣớc đây, đến “Vƣờn cổ tích”, “Ở nhà chủ nhật”,

“Trò chơi điện ảnh” ,” Khởi động cùng SEA Games”... hôm nay. Tất cả các

chƣơng trình này đều có chất lƣợng sản xuất và quy mô không hề thua kém

các chƣơng trình mua bản quyền của nƣớc ngoài, phƣơng pháp tổ chức cũng

rất chuyên nghiệp và đều đã đƣợc đánh giá là các chƣơng trình bổ ích, sinh

- 37 -

- 38 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình động và có lịch phát sóng kéo dài trong nhiều năm liên tiếp. Do vậy, chúng ta

hoàn toàn có thể yên tâm trong tƣơng lai không xa, khi công tác tổ chức sản

xuất các chƣơng trình trò chơi đƣợc đánh giá đúng vai trò của nó và có sự

quan tâm chỉ đạo của các cấp quản lý thì việc cho ra đời thêm nhiều chƣơng

trình trò chơi hay sẽ là một khả năng trong hiện thực.

Thông thƣờng các chƣơng trình trò chơi truyền hình đều đƣợc phát

sóng định kỳ theo kế hoạch năm với các chủ đề và thời lƣợng gần nhƣ đã định

sẵn. Việc lên đƣợc kịch bản nội dung rồi thành lập nhóm sản xuất chƣơng

trình đều đòi hỏi sự khoa học của công tác tổ chức sản xuất. Tổ chức sản xuất

có thể đƣợc coi là mắt xích quan trọng nhƣ một kim chỉ nam cho mọi hoạt

động của nhóm thực hiện. Từ những phƣơng hƣớng, đƣờng lối và phân công

nhân lực cụ thể, quy trình sản xuất mới đƣợc tiến hành. Càng khoa học, chính

xác, thận trọng và sáng tạo trong tổ chức sản xuất bao nhiêu thì kết quả của

từng chƣơng trình càng đƣợc phát huy thấy rõ, mà biểu hiện quan trọng nhất

lại đƣợc cảm nhận ngay từ trong mỗi sản phẩm truyền hình.

1.2.1 Tổ chức sản xuất một trò chơi truyền hình.

Có thể nói, tổ chức sản xuất là công việc mang tính tổng hợp đòi hỏi

những khâu tham gia phải có kinh nghiệm, khả năng chuyên môn tốt và phối

hợp nhịp nhàng, sáng tạo trong một êkíp tập thể. Tuy vậy vai trò của giám đốc

sản xuất và đạo diễn chƣơng trình luôn đƣợc đánh giá ở mức độ quan trọng

tới chất lƣợng và uy tín của mỗi chƣơng trình. Trên thế giới, định nghĩa về

công việc này đƣợc hiểu khá rộng và linh hoạt đối với mỗi phƣơng thức sản

xuất và quy trình thực hiện. Tuy nhiên đối với các chƣơng trình trò chơi

truyền hình, với tính chất đặc thù và những yêu cầu riêng biệt so với các thể

loại báo hình khác, nên công tác tổ chức sản xuất đƣợc xác định trong quy

chuẩn chung nhƣng có có thêm nhiều yêu cầu mới mẻ.

- 38 -

- 39 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

*Yêu cầu cơ bản của nhóm thực hiện:

Trƣớc tiên, nhóm thực hiện phải là một tập thể đồng lòng yêu nghề và

sáng tạo. Giám đốc sản xuất và đạo diễn chƣơng trình sẽ có trách nhiệm

thành lập nhóm thực hiện phụ thuộc vào năng lực chuyên môn và vai trò, vị

trí của từng chức danh cụ thể để lựa chọn nhân sự. Nhóm thực hiện ở đây

đƣợc tạm chia thành 2 nhóm nhỏ: nhóm tiền kỳ và nhóm sản xuất.

*Nhóm tiền kỳ gồm: giám đốc sản xuất, đạo diễn chƣơng trình, một số

thành viên xây dựng nội dung kịch bản, nhóm biên tập phần quay phóng sự

hoặc câu hỏi minh hoạ bằng hình ảnh, nhóm quay phim và kỹ thuật ghi hình

tiền kỳ, nhóm diễn viên minh hoạ, và nhóm phục vụ phƣơng tiện ghi hình ..

Nhóm tiền kỳ này thƣờng phảỉ có sự trao đổi kỹ càng giữa các thành

viên tham gia trực tiếp trƣớc khi xuống hiện trƣờng về nội dung chƣơng

trình, những yêu cầu bắt buộc về mặt hình ảnh và âm thanh, kỹ thuật. Quá

trình thu thập thông tin và nội dung câu hỏi tại hiện trƣờng đòi hỏi phải có sự

bàn bạc nhất trí để phối hợp, thống nhất chặt chẽ và chính xác giữa các nhân

sự liên quan trƣớc khi ghi hình.

*Nhóm sản xuất bao gồm: đạo diễn chƣơng trình, đạo diễn hình, đạo

diễn kỹ thuật (âm thanh + ánh sáng + hình ảnh), nhóm quay phim, trợ lý

trƣờng quay, tổ đạo cụ, mỹ thuật sân khấu và tổ hoá trang...

Một tác phẩm truyền hình bao giờ cũng là nỗ lực chung của một tập

thể, một nhóm sản xuất. Trò chơi truyền hình lại là một trong những thể loại

mang tính tập thể cao nhất vì có sự phối hợp liên quan giữa nhiều khâu sản

xuất. Một chƣơng trình trò chơi truyền hình thƣờng kết hợp cả việc thực hiện

tại hiện trƣờng và trƣờng quay, trong khi nhiều thể loại báo chí khác không

cần sự kết hợp này. Có lẽ chính vì yếu tố này mà công tác tổ chức sản xuất

các chƣơng trình trò chơi truyền hình lại càng cần mang tính khoa học hơn

- 39 -

- 40 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

các thể loại báo hình khác. Một đạo diễn sẽ đƣợc đánh giá là một đạo diễn

giỏi hay không đều thông qua tác phẩm của mình. Cũng tƣơng tự nhƣ vậy,

một cái nhìn khoa học, kinh nghiệm và sáng tạo trong chƣơng trình trò chơi

truyền hình sẽ đánh giá một công tác tổ chức sản xuất tốt.

Phòng trò chơi và gặp gỡ trên truyền hình của Ban Thể thao - Giải trí -

Thông tin kinh tế hiện nay, đƣợc coi là nơi có đội ngũ những biên tập viên tổ

chức các chƣơng trình trò chơi chuyên nghiệp và thiện chiến nhất hiện nay

của Đài THVN. Trong tổng số 8 đầu mục chƣơng trình đang phát sóng năm

2003, thì có đến 7 chƣơng trình là nằm trong hình thức trò chơi truyền hình

bao gồm: “Chiếc nón kỳ diệu”, “Ở nhà chủ nhật”, “Hành trình văn hoá”,

“Những đứa trẻ tinh nghịch”, “Vƣờn cổ tích” và “Đƣờng lên đỉnh Olympia”

và thêm một chƣơng trình mới đƣa vào sản xuất nhân sự kiện Việt Nam đăng

cai SEA Games 22 với tên gọi: “Khởi động cùng Sea GAMES” bắt đầu phát

sóng tháng 7/2003. Tại đây hiện chỉ sản xuất thêm hai chuyên mục thuộc thể

loại gặp gỡ tạo đàm và tạp chí truyền hình, đó là chƣơng trình: “Ngƣời đƣơng

thời” và “Thời trang & cuộc sống”.

Các chƣơng trình trò chơi là một trong những dạng chƣơng trình sản

xuất có nhu cầu sử dụng trƣờng quay để ghi hình nhiều nhất, bên cạnh các thể

loại nhƣ: toạ đàm, gặp gỡ, đối thoại và giao lƣu... Chính vì vậy yêu cầu cơ

bản của nhóm thực hiện là phải ăn khớp, nhịp nhàng và tạo hiệu quả cao trong

công tác ghi hình tại trƣờng quay. Để chuyên nghiệp hoá êkíp thực hiện trong

quy trình sản xuất chƣơng trình, tiểu ban “Trò chơi và gặp gỡ truyền hình” có

đề ra bản nội quy ghi hình các chƣơng trình trò chơi tại trƣờng quay và quy

chế làm việc nhƣ sau:

1. Có mặt trƣớc khi ghi hình tại trƣờng quay ít nhất 30 phút.

2. Thực hiện tốt các quy định về phòng cháy, chữa cháy tại trƣờng quay.

- 40 -

- 41 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình 3. Nhóm thực hiện (nhóm quay phim + nhóm trợ lý trƣờng quay và biên tập

viên..) mặc đồng phục màu đen khi ghi hình (để tránh lọt hình vào máy quay).

4. Không nhai kẹo cao su, hút thuốc lá, ăn qùa vặt và gọi điện thoại di động

trong trƣờng quay khi ghi hình.

5. Thái độ hoà nhã, nhẹ nhàng với khán giả đến tham dự tại trƣờng quay.

6. Êkíp làm luôn phải trong tƣ thế sẵn sàng và nghiêm túc trong khi ghi hình.

7. Êkíp làm không đƣợc phép ngồi vào hàng ghế khán giả khi đang ghi hình.

*Các chức danh cụ thể trong nhóm sản xuất một chương trình trò chơi

truyền hình:

Để thực hiện sản xuất một chƣơng trình trò chơi truyền hình đòi hỏi sự

phối hợp đồng bộ giữa 3 nhóm chính: nhóm nội dung, nhóm kỹ thuật và

nhóm mỹ thuật.

* Nhóm nội dung bao gồm: Giám đốc sản xuất, đạo diễn, tổ chức sản xuất,

tác giả kịch bản, nhóm trợ lý, thƣ ký, quay phim, đạo diễn hình, biên tập viên

và chủ nhiệm chƣơng trình.

* Nhóm kỹ thuật bao gồm: Đạo diễn kỹ thuật, quản lý trƣờng quay, kỹ thuật

viên âm thanh, kỹ thuật viên ánh sáng, kỹ thuật viên đƣờng hình, kỹ thuật

viên vi tính..

* Nhóm mỹ thuật bao gồm: Hoạ sĩ thiết kế sân khấu, hoạ sỹ thể hiện, tổ đạo

cụ truờng quay và tổ hoá trang.

Trong đó:

- Giám đốc sản xuất: Là ngƣời chịu trách nhiệm chính về tài chính của

chƣơng trình, đƣợc quyền đƣa ra những yêu cầu về đặt hàng và sản xuất.

Chức danh này phải là một ngƣời hoặc nhóm ngƣời có khả năng tổng hợp và

- 41 -

- 42 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình khái quát công việc một cách kinh nghiệm và có toàn quyền trong việc quyết

định nhân sự, cách sản xuất và chịu trách nhiệm về chất lƣợng cuối cùng của

mỗi chƣơng trình.

- Đạo dĩễn chƣơng trình: Là ngƣời lên kế hoạch ghi hình và nội dung

các chƣơng trình phát sóng theo tháng, quý hoặc năm cho khớp với thời lƣợng

và ngày phát sóng mà cơ quan chủ quan giao. Là ngƣời đƣợc tín nhiệm phân

công chịu trách nhiệm về chƣơng trình, là ngƣời có năng lực đƣa ra những ý

tƣởng về nghệ thuật và quyết định toàn bộ về phần nội dung và hình ảnh sẽ

thực hiện của chƣơng trình. Đạo diễn chƣơng trình cùng với giám đốc sản

xuất sẽ cùng phối hợp và bàn bạc để quyết định tổ chức êkíp thực hiện, phân

công nhiệm vụ cho từng cá nhân. Ngƣời này cũng phải có khả năng tập trung

mọi ngƣời họp về kịch bản, tổ chức luyện tập, ghi hình thử và ghi hình thật…

đạo diễn cũng phải là ngƣời biết về cỡ cảnh và sự kết hợp các cỡ cảnh trong

từng chƣơng trình sao cho phù hợp, biết cách sắp xếp vị trí máy quay phù hợp

với chƣơng trình để tạo ra sự kết hợp khéo léo giữa các camera và các cỡ cảnh

của từng CAM và sử dụng đúng quy tắc về trục.

- Tổ chức sản xuất: Quản lý chung về nội dung và thời lƣợng của

chƣơng trình, đứng ở vị trí trung gian giữa đạo diễn, giám đốc sản xuất và

êkíp thực hiện. Chức danh naỳ có vai trò quan trọng quản lý thực hiện mọi

mắt xích trong quá trình sản xuất, có tầm bao quát chung và nhắc nhở đạo

diễn cùng êkíp về lịch làm việc và tiến độ công việc phải hoàn thành.

- Nhóm biên tập viên: Có thể kiêm luôn vài trò là tác giả kịch bản

chƣơng trình (nếu là các chƣơng trình trò chơi có quy mô nhỏ), biên tập nội

dung chƣơng trình phát sóng trƣớc khi ghi hình và hoàn tất phần hậu kỳ phát

sóng. Liên hệ với các đơn vị liên quan (cố vấn chuyên môn, cộng tác viên, các

tổ chức cơ quan, đoàn thể cùng phối hợp thực hiện).

- 42 -

- 43 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

- Đạo diễn hình: Là ngƣời chịu trách nhiệm về phần hình ảnh, âm thanh

của một chƣơng trình trò chơi, đồng thời tìm nhân lực phối hợp trong nhóm

quay phim sao cho phù hợp và phân công nhân sự hợp lý, đúng năng lực và

khả năng chuyên môn để chọn góc máy, thể hiện hiệu quả ánh sáng và đồ hoạ

vi tính (nếu có).

- Nhóm quay phim: Trong các chƣơng trình trò chơi thƣờng chia làm 2

nhóm quay: nhóm quay minh hoạ tại hiện trƣờng (đối với một số chƣơng

trình có cách thể hiện mới lạ và sinh động theo fomat mới) và nhóm ghi hình

trong trƣờng quay. Cả hai công đoạn này đều do đạo diễn hình phân công

nhân sự cho phù hợp.

- Nhóm trợ lý bao gồm:

+ Trợ lý đạo diễn: Đọc kỹ kịch bản, chuẩn bị băng ghi hình và nhắc đạo diễn

hình những nội dung chính cần nhấn mạnh trong nội dung và cách thể hiện,

cùng có mặt trên phòng điều khiển với đạo diễn hình trong quá trình ghi băng

tại trƣờng quay, ghi chép các thông tin liên quan để nhắc cho BTV hoàn tất

băng phát sóng những điểm cần khác phục trong phần hậu kỳ. Tóm lại trợ lý

đạo diễn là ngƣời giúp việc cho đạo diễn trong công việc rà soát kịch bản,

giúp đạo diễn điều khiển máy quay theo trình tự kịch bản.

+ Thƣ ký trƣờng quay: Là ngƣời có nhiệm vụ theo dõi ghi lại toàn bộ time

code của băng ghi hình theo trình tự kịch bản. Đây là công việc rất quan trọng

giúp cho đạo diễn quản lý đƣợc thời lƣợng của chƣơng trình và đồng thời rất

thuận lợi cho công việc làm hậu kỳ ( trên thế giới thì đây phải là một nghề

đựơc đào tạo chính quy mà hiện nay tại Việt Nam chúng ta chƣa thực hiện

đƣợc).

+ Quản lý trƣờng quay: Có nhiệm vụ giúp dạo diễn theo dõi và quản lý toàn

bộ diễn biến trong trƣờng quay theo nội dung kịch bản, liên lạc trực tiếp với

- 43 -

- 44 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình đạo diễn - đôn đốc các trợ lý khác và nhắc nhở quay phim di chuyển máy

quay, góc độ máy và cỡ cảnh theo yêu cầu của đạo diễn.

+ Nhóm trợ lý trƣờng quay: Là nhóm ngƣời đƣợc phân công một hoặc nhiều

việc cụ thể tại trƣờng quay và chịu sự đôn đốc của đạo diễn. Nhắc nội dung

cho ngƣời dẫn chƣơng trình, bao quát sự việc diễn ra trong trƣờng quay, luôn

chủ động trong điều chỉnh không khí và nội dung chƣơng trình theo kịch bản

đã định. Chủ động và phản ứng nhanh nếu có bất kỳ thay đổi trong diễn ra

trong trƣờng quay lúc ghi hình. Ngoài ra còn có thêm một công việc quan

trọng là làm công tác khán giả trƣớc và trong khi ghi hình để luôn khuấy động

phần không khí vui tƣơi. Lập kế hoạch mời và gặp gỡ trƣớc, luyện tập thử nội

dung và hình thức thi cho các đối tƣợng tham gia, phù hợp với nội dung và

chủ đề của chƣơng trình.

- Chủ nhiệm: Chuyên lo về vẫn đề thanh quyết toán tài chính của từng

chƣơng trình, lo đời sống và ăn nghỉ của nhóm thực hiện nếu phải di chuyển

và ghi hình ngoại cảnh hoặc mở rộng địa bàn thực hiện tại các địa phƣơng. Lo

về quà tặng và giải thƣởng cho từng chƣơng trình theo định mức đã đƣợc phê

duyệt.

- Nhạc công: Hiệu quả âm nhạc trong các chƣơng trình trò chơi là rất

cần thiết. Ngƣời nhạc công phải nắm rõ quy luật và cách tạo hiệu quả âm nhạc

ở mỗi trƣờng đoạn. Có khi đó chỉ đơn giản là những đoạn nhạc ngắn có tính

chất chúc mừng, nhƣng cũng có lúc cần những đoạn nhạc đệm dài theo yêu

cầu của đạo diễn. Đôi khi có những bất ngờ xảy ra cần có khoảng trống giữa

các lần chuẩn bị đạo cụ thì một chút âm thanh sẽ làm cho không khí chƣơng

trình bớt căng thẳng và hồi hộp. Mỗi tính chất riêng của một chƣơng trình trò

chơi cần đến một cách sử dụng nhạc nền khác nhau, do vậy cần có sự bàn bạc

thống nhất trƣớc đối với nhạc công để có hiệu quả phối hợp ăn ý nhất.

- 44 -

- 45 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

- Đạo diễn kỹ thuật: Luôn ngồi cùng phòng điều khiển với đạo diễn

hình, giám sát các kỹ thuật viên trong trƣờng quay làm việc về điều chỉnh tín

hiệu kỹ thuật. Đây là ngƣời chịu trách nhiệm chung về mọi vấn đề liên quan

đến kỹ thuật và những yêu cầu chuyên biệt mà phần nội dung yêu cầu.

- Kỹ thuật viên bấm hình (Swicher) là ngƣơì hiểu biết về kỹ thuật, nắm

tƣờng tận các chức năng và khả năng của bàn điều khiển Mixer và lấy hình

theo lệnh của đạo diễn hay phối hợp các kỹ xảo khi đạo diễn yêu cầu.

- Kỹ thuật viên âm thanh: Phụ trách âm thanh tại trƣờng quay nhƣ tiếng

nền của khán gỉa trƣờng quay, âm thanh của đối tƣợng tham gia chƣơng trình

nhƣ ngƣời dẫn chƣơng trình (MC) và ngƣời chơi qua hệ thống mi-cơ-rô,

VTR, CD, DAT... âm thanh này phải đƣợc trộn lẫn một cách hài hoà và hợp

lý vào chung tín hiệu đƣờng hình, đúng tiêu chuẩn phát sóng.

- Kỹ thuật viên ánh sáng (chuyên gia ánh sáng): tạo hiệu quả ánh sáng

sân khâú theo yêu cầu nội dung kịch bản. Ánh sáng rất quan trọng trọng các

chƣơng trình trò chơi để tạo hiệu quả hỗ trợ cho hình ảnh. Đối với các chƣơng

trình trò chơi, ánh sáng không chỉ làm tôn vinh sân khấu sao cho vui mắt,

hoành tráng và hấp dẫn... mà còn cần điều chỉnh ánh sáng trọng tâm tới ngƣời

dẫn chƣơng trình và các đối tƣợng tham gia chơi sao cho có điểm nhấn. Hiệu

quả ánh sáng sẽ phụ thuộc vào yêu cầu của đạo diễn và nội dung của chƣơng

trình. Ánh sáng là một môn nghệ thuật vì thế việc đánh ánh sáng trong trƣờng

quay phải đựơc đào tạo cơ bản và ngƣời làm ánh sáng nghệ thuật phải đƣợc

coi là chuyên gia về ánh sáng. Đây là chức danh hiện hoàn toàn thiếu về đào

tạo cơ bản tại Đài THVN.

- Kỹ thuật hình ảnh: Điều chỉnh về mặt chất lƣợng hình ảnh sao cho rõ

nét hoặc theo những hiệu quả hình ảnh đặt truớc theo ý đồ nội dung kịch bản

- 45 -

- 46 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình và đạo diễn khi có yêu cầu. Chịu trách nhiệm đầu ghi băng theo yêu cầu của

đạo diễn và chất lƣợng hình ảnh đủ tiêu chuẩn phát sóng.

- Kỹ thuật viên vi tính: Là ngƣời phụ trách vi tính và đồ hoạ, bảng chữ

và chạy chƣơng trình theo lệnh của đạo diễn.

- Hoạ sĩ thiết kế: Sáng tạo ra một decor sân khấu cho phù hợp với nội

dung và tính chất của từng chƣơng trình trò chơi. Thiết kế sân khấu trong

chƣơng trình trò chơi vừa có những yêu cầu đặc thù riêng vừa cần tạo hiệu

quả độ sâu trên một không gian hẹp, do vậy hoạ sĩ thiết kế sân khấu luôn cần

có nhiều kinh nghiệm và cách làm mới bối cảnh trong từng chƣơng trình.

- Hoạ sĩ thể hiện: Phụ trách chuyển ý đồ của hoạ sĩ thiết kế thành hiện

thực trên sân khấu. Đây là công việc định hình và cụ thể hoá sân khấu, lắp đặt

và dàn dựng theo từng chƣơng trình ghi hình tại trƣờng quay.

- Tổ đạo cụ: Chuyên phục vụ kê dọn và lau chùi, sửa chữa, bảo dƣỡng

sân khấu của chƣơng trình và làm mới các đạo cụ phục vụ ghi hình tại trƣờng

quay. Đối với các chƣơng trình trò chơi truyền hình, nhiều phần thi cần có

đạo cụ phù hợp với nội dung nhằm tính chất minh hoạ hoặc trang trí thì đây

cũng là công việc của tổ đạo cụ.

- Tổ hoá trang: Đặc thù hoá trang trên sân khấu và việc phối hợp tốt với

ánh sáng trƣờng quay để tạo hiệu quả ghi hình. Ngƣời hoá trang có thể kiêm

cả công việc hoá trang cho ngƣời dẫn chƣơng trình, lo phục trang và trang

điểm cho các đối tƣợng tham gia sẽ xuất hiện trong các chƣơng trình trò

chơi...Vì là đặc thù hoá trang sân khấu nên phần trang điểm này thƣờng có

kinh nghiệm tốt và nhạy cảm với ánh sáng trƣờng quay để chỉnh sửa sao cho

hợp lý. Có những khi công việc hoá trang lại mang tính chất mô phỏng hình

tƣợng một nhân vật hoặc mang một ý nghĩa biểu cảm về nội dung riêng biệt

nên công việc này không chỉ tập trung ở phần trang điểm cho nhân vật xuất

- 46 -

- 47 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình hiện mà còn cần có thêm nhiều kinh nghiệm và kiến thức để mô phỏng nội

dung khi có yêu cầu của đạo diễn.

*Tính sáng tạo của mỗi cá nhân trong nhóm thực hiện:

Sự thách thức của các phƣơng tiện kỹ thuật, sự cạnh tranh thông tin

giữa các ban biên tập, giữa Đài truyền hình này với Đài truyền hình khác, sự

ganh đua về nghề nghiệp giữa cơ quan báo hình với báo viết và báo nói... đã

khiến cho mỗi chƣơng trình truyền hình cần luôn đòi hỏi tìm kiếm nội dung

truyền tải mới, sao cho sinh động và hấp dẫn với đề tài phong phú đa dạng và

mang tính thời sự cao. Bên cạnh đó sự phát triển không ngừng của kỹ thuật và

công nghệ sản xuất chƣơng trình cho phép các thành viên trong nhóm thực

hiện có thể đáp ứng ngày một tốt hơn yêu cầu của đạo diễn và ngƣời sản xuất

chƣơng trình.

Sự sáng tạo của nhóm sản xuất sẽ làm cho chƣơng trình của họ có cá

tính và phong cách riêng. Tuy nhiên sự sáng tạo luôn phải bám sát và kết hợp

nhuần nhuyễn giữa nội dung và hình thức của chƣơng trình, luôn phải tuân

thủ theo nguyên tắc làm nổi bật chủ đề tƣ tƣởng của tác phẩm báo chí bằng

hình thức hấp dẫn và những thủ pháp độc đáo. Bản chất của báo chí là lao

động sáng tạo, không có sáng tạo thì không có tác phẩm báo chí hay. Sự sáng

tạo luôn xuất phát từ bản lĩnh và yêu cầu của nghề nghiệp.

VTV3 với chức năng là kênh Thể thao - giải trí và thông tin kinh tế,

vẫn luôn là kênh truyền hình có nhiều chƣơng trình trò chơi nhất đã và đang

phát sóng của Đài THVN. Hiện nay Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế

cũng đƣợc xem là nơi có mô hình sản xuất chƣơng trình tốt nhất hiện nay.

Sơ đồ hệ thống tổ chức của Ban

Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế:

- 47 -

- 48 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

BAN BIÊN TẬP TT-GT-TTKT

THỂ THAO

CHUYÊN MỤC

CA NHẠC TẠP KỸ

NGHỆ THUẬT ĐIỆN ẢNH

TÀI VỤ TỔNG HỢP

TRÒ CHƠI – GẶP GỠ TRUYỀN HÌNH

PHÒNG QUAY PHIM

Theo sơ đồ này có thể thấy rằng, phòng quay phim là nơi cùng một lúc

tham gia vào nhiều chƣơng trình trò chơi truyền hình. Nhƣ vậy, nhóm quay

phim này sẽ thuận tiện hơn trong việc so sánh công tác tổ chức và tính sáng

tạo của mỗi chƣơng trình trò chơi. Hình ảnh là một yếu tố quan trọng trong

các chƣơng trình truyên hình nói chung và chƣơng trình trò chơi nói riêng.

Nếu chỉ quan niệm rằng việc sáng tạo hình ảnh trong trƣờng quay đơn giản

hơn nhiều so với các chƣơng trình phải ghi hình ngoại cảnh là một sai lầm

lớn. Chính sự nhàm chán trong bối cảnh một trƣờng quay với thời lƣợng phát

sóng khoảng từ 30 đến 45 phút thì việc sáng tạo bằng hình ảnh là một yêu cầu

quan trọng. Mỗi chƣơng trình trò chơi truyền hình thƣờng có kết cấu gồm 3

phần thi, vậy thì với đặc thù mỗi chƣơng trình cần phải tìm ra một cách thể

hiện bằng hình ảnh sao cho sinh động và đẹp mắt.

- 48 -

- 49 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Sự sáng tạo của mỗi cá nhân trong quá trình sản xuất đều gắn với khả

năng, lòng yêu nghề và trách nhiệm với công việc. Tuy vậy, khối lƣợng công

việc nhiều phục vụ cho việc sản xuất cùng một lúc nhiều chƣơng trình trò

chơi truyền hình cùng diễn trong một trƣờng quay với công nghệ và máy móc

thiết bị chƣa đồng bộ và thiếu thốn nhiều thiết bị hỗ trợ khác. Việc khuyến

khích dộng viên với những cá nhân có sáng tạo trong công việc và kiểm điểm,

hoặc phê bình kịp thời sẽ là một động lực để... cỗ máy sản xuất luôn vận hành

tốt và kích thích nhiều sáng tạo.

Với gần 100 nhân sự gồm cả diện biên chế chính thức và hợp đồng thử

việc đang công tác tại Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế, với 7 phòng

ban và 23 đầu mục các chƣơng trình phát sóng định kỳ với thời lƣợng 18 giờ/

ngày, quả là con số không nhỏ với đội ngũ biên tập viên, phóng viên ít ỏi

không phải đều đã qua đào tạo chính quy về báo chí. So với bộ máy tổ chức

của các ban khác trong Đài THVN thì Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh

tế đƣợc tổ chức khá gọn nhẹ và hiệu quả. Một phần cũng do đội ngũ thực hiện

đa phần còn trẻ và say mê công việc, sự thi đua giữa từng chƣơng trình, từng

nhóm sản xuất luôn đƣợc đánh gía bằng việc chấm điểm công khai hàng

tháng và sự nỗ lực của từng cá nhân trong một tập thể đoàn kết là điều rất

đáng biểu dƣơng. Phần lớn các chƣơng trình trò chơi truyền hình hiện nay

đang đƣợc tổ chức sản xuất và phát sóng trên kênh VTV3 đều đƣợc áp dụng

theo mô hình sản xuất một chƣơng trình hiện đại của các nƣớc tiên tiến nhƣ

Nhật Bản, Pháp, Tây Ban Nha và Mỹ... Do vậy, việc trao đổi chƣơng trình,

luôn học hỏi để không tụt hậu với quy trình sản xuất hiện đại luôn đổi mới, là

động lực kích thích mỗi nhóm thực hiện chƣơng trình trò chơi truyền hình

luôn phải phấn đấu học hỏi.

1.3 Tầm quan trọng của nội dung kịch bản trong trò chơi truyền hình.

- 49 -

- 50 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Chuẩn bị kịch bản là công việc bắt buộc và rất cần thiết cho mỗi

chƣơng trình truyền hình. Nó không những giúp cho phóng viên chuẩn bị

trƣớc những vấn đề sẽ làm và sẽ phát sóng mà còn là cơ sở để chuẩn bị trƣớc

về vật chất, máy móc, thiết bị, nhân sự tham gia... Kịch bản các chƣơng trình

trò chơi truyền hình phải đƣa ra đƣợc mô hình tổ chức một chƣơng trình cụ

thể, các nội dung quan trọng nhất nhƣ luật chơi, hình thức tổ chức, đối tƣợng

tham gia, thể thức thi đấu, cách tính điểm... Chỉ khi đã có kịch bản trong tay

thì công tác tổ chức sản xuất mới thực sự đƣợc chủ động thực hiện và tiến

hành hiệu quả. Kịch bản trò chơi truyền hình có hai loại chính đó là: kịch bản

chính (diễn biến tổng thể) và kịch bản chi tiết (nội dung cụ thể của từng

chƣơng trình).

Ngƣời ta từng so sánh rằng sự quan trọng của kịch bản đối với một

chƣơng trình truyền hình cũng tƣơng tự nhƣ bộ khung xƣơng sống trên cơ thể

con nguời vậy. Với trò chơi truyền hình thì kịch bản cũng đƣợc coi là linh

hồn, là yếu tố quyết định thành công trong việc tổ chức sản xuất chƣơng trình.

Có trong tay một kịch bản hay và hấp dẫn thì yếu tố thành công có thể đƣợc

quyết định tới 60%, chỉ còn việc phối hợp giữa các quy trình sản xuất và tính

sáng tạo của từng bộ phận thực hiện là có thể cầm chắc trong tay yếu tố hấp

dẫn của chƣơng trình. Nhƣng ngƣợc lại, nếu kịch bản diễn biến tổng thể

không có sự đan xen giữa các yếu tố hợp lý, luật chơi không rõ ràng và tính

tranh đua trong các phần thi không thể hiện rõ thì dù cho kịch bản chi tiết

đƣợc lập ra công phu và chu đáo đến đâu cũng không mang lại đƣợc kết quả

nhƣ mong muốn.

Đối với mỗi chƣơng trình truyền hình, dù ở thể loại báo chí nào cũng

đều cần có kịch bản trƣớc khi ghi hình. Xây dựng kịch bản là cách phác hoạ

những nét chung nhất của vấn đề mà chƣơng trình cần đề cập. Không phải

những ý tƣởng ban đầu ấy sẽ đƣợc bê nguyên xi vào tác phẩm truyền hình khi

- 50 -

- 51 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình phát sóng, tuy nhiên dù có nhiều thay đổi và thêm bớt trong quá trình sáng tạo

thì mỗi chƣơng trình truyền hình cũng không thể thiếu đƣợc kịch bản ban đầu.

So với các loại hình văn hoá nghệ thuật khác nhƣ văn học, sân khấu,

điện ảnh, hội hoạ, hay âm nhạc... thì truyền hình ra đời muộn hơn. Do vậy

trong quá trình xây dựng kịch bản, các tác phẩm truyền hình đã tiếp thu và

phát triển đƣợc nhiều kinh nghiệm. Đặc điểm nổi bật nhất của kịch bản sân

khấu và điện ảnh là nghệ thuật hƣ cấu, tái hiện cuộc sống thông qua lăng kính

chủ quan của tác giả, thể hiện cái tôi rõ nét qua dấu ấn của cá nhân. Kịch bản

của những tác phẩm văn học thì lại đƣợc xây dựng theo ý đồ, lập luận, cảm

xúc, số phận của những nhân vật thƣờng đƣợc ghép nối với nhau theo đƣờng

dây liên tƣởng của cảm xúc. Trong khi đó kịch bản các chƣơng trình truyền

hình lại mang hơi thở của cuộc sống với những con nguời thật, công việc thật,

xây dựng trong bối cảnh cụ thể và thời gian phần nhiều là hiện tại. Đây cũng

là đặc điểm trong sự phản ảnh của các thể loại báo chí.

Trong các chƣơng trình truyền hình dù là ở thể loại nào: phóng sự, tin

ngắn, phim tài liệu truyền hình, chuyên mục hay đối thoại, giao lƣu... đều cần

có kịch bản. Do tính thời sự của báo chí và chức năng của các tác phẩm

truyền hình nên kịch bản ở đây thƣờng đƣợc xây dựng trên những ý tƣởng

chân thực, chính xác, cụ thể đến từng chi tiết. Do vậy yếu tố văn học trong

kịch bản các chƣơng trình truyền hình nói chung không đƣợc coi là yếu tố

quan trọng, mà tất cả thƣờng dành để miêu tả và khái quát nội dung từ những

hành động, lời bình hay chi tiết, công việc của sự kiện, con ngƣời cụ thể...

Kịch bản của chƣơng trình trò chơi truyền hình cũng không nằm ngoài

quy luật chung đó, nó không phải dạng kịch bản văn học, và cũng chƣa bao

giờ đƣợc nhìn nhận nhƣ một kịch bản văn học bởi bản thân trò chơi truyền

- 51 -

- 52 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình hình đã mang đầy đủ các chức năng của báo chí, đó là hình thức thông qua trò

chơi để cung cấp thông tin, giáo dục, giải trí và tuyên truyền...

Kịch bản chính (kịch bản diễn biến tổng thể) phải là kịch bản có nội

dung khái quát, toát lên tƣ tƣởng và cách xây dựng chƣơng trình một các rõ

ràng. Nhìn vào kịch bản này, nhóm sản xuất chƣơng trình có thể nắm đƣợc

bao quát tổng thể nội dung và cách thức các chƣơng trình. Đây chính là một

công trình quan trọng đòi hỏi sự sáng tạo nhƣng vẫn cần đề xuất rất cụ thể

những chỗ nhấn của chƣơng trình và yêu cầu đối với từng bộ phận tham gia

phối hợp sản xuất. Nhìn vào kịch bản diễn biến tổng thể này ngƣời ta có thể

đƣa ra những phƣơng án thực hiện cùng với những sáng taọ riêng của từng

khâu trong quá trình thực hiện. Giáo sƣ John W. Bloch trong cuốn “Kịch bản

điện ảnh Mỹ” đã đánh gía: “Kịch bản là cái gốc, là bản thiết kế của bộ phim,

và phim là một công trình hình ảnh”. Đấy là loại hình kịch bản dành cho điện

ảnh với yêu cầu cao về nghệ thuật, còn với kịch bản trò chơi truyền hình, nó

vừa phải toát lên sự khái quát của tầm tƣ tƣởng vừa phải thể hiện đƣợc cụ thể

từng yếu tố trong mỗi phần chơi. Bởi trò chơi truyền hình là một thể loại báo

chí với đầy đủ chức năng của loại hình chuyên biệt này. Chính sự đan xen

giữa chi tiết và khái quát vừa giúp nhóm sản xuất hiểu rõ nội dung cần thể

hiện vừa phát huy đƣợc sự sáng tạo trong từng phần thi.

Một kịch bản diễn biến tổng thể của trò chơi truyền hình đòi hỏi sự lao

động nghiêm túc của một tập thể hoặc một cá nhân, bên cạnh những yếu tố

đua tranh, bất ngờ, kịch tính và hấp dẫn còn cần cả những yếu tố tƣởng tƣợng

mở. Sự logic của một kịch bản tổng thể sẽ là sợi dây dẫn dắt cho ngƣời dẫn

chƣơng trình đƣa ra những lời lẽ thuyết phục, tạo cho ngƣời chơi hào hứng và

hiểu luật dễ dàng, đồng thời là việc tiếp cận của khán giả đối với chƣơng trình

sẽ có nhiều sức thu hút hơn. Sự hấp dẫn của một chƣơng trình trò chơi truyền

hình nằm nhiều ở yếu tố luật thi và đối tƣợng tham gia chơi. Chính vì vậy

- 52 -

- 53 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình trong kịch bản tổng thể phaỉ nêu rõ cách thức tổ chức, từng trò chơi cụ thể,

nhóm đối tƣợng tham gia, và ý nghĩa của từng phần chơi cụ thể. Nếu làm tốt

đƣợc nội dung này thì việc phát triển kịch bản chung thành những kịch bản

chi tiết cho từng quá trình sản xuất sẽ gặp niều thuận lợi và phát huy sức sáng

tạo của từng thành viên trong êkíp thực hiện.

Mọi trò chơi đều mang tính ƣớc lệ, tuy là “chơi” chứ không phải là

“thực”, nhƣng từ trò chơi đó, yếu tố khái quát mang ý nghĩa và tầm tƣ tƣởng

nhất định đều đƣợc đan cài trong từng lời dẫn, cách thức chơi, luật chơi và thể

thức thi đấu. Đây chính là yếu tố khác biệt giữa một trò chơi trong cuộc sống

với một trò chơi đƣợc khái quát đƣa lên truyền hình. Nếu nhóm làm kịch bản

hoặc cá nhân làm kịch bản tận dụng và nắm đƣợc quy luật này thì tính giáo

dục trong trò chơi sẽ đƣợc nâng lên một bƣớc, tạo cho giá trị của chƣơng trình

mang tính tƣ tƣởng hơn và do vậy trò chơi sẽ có ý nghĩa nhiều hơn. Việc tạo

dựng giữa trò chơi vận động và trò chơi trí tuệ phải đƣợc đan xen hợp lý trong

từng thể thức luật. Điều này phải đƣợc thể hiện ngay trong yếu tố kịch bản. Vì

chỉ khi xây dựng đƣợc một kịch bản hoàn chỉnh và hợp logic thì yếu tố thành

công trong các chƣơng trình trò chơi mới có cơ hội thành công, và thu hút

khán giả.

Khi làm kịch bản các chƣơng trình trò chơi thì nhóm làm kịch bản phải

tính toán, dự báo và tiên lƣợng trƣớc là trò chơi đó sẽ diễn ra nhƣ thế nào,

trong thời gian bao lâu, đối tƣợng và số lƣợng nào sẽ tham gia cho phù hợp?,

và điều quan trọng nhất là phán đoán tính bất ngờ và hiệu quả mà trò chơi đó

mang lại. Từ một “gốc” trò chơi ban đầu có thể biến tấu, thêm bớt một số yếu

tố hoặc tạo thêm “chƣớng ngại vật” để trò chơi thêm tính ganh đua và gay cấn

hơn. Chính yếu tố phức tạp trong trò chơi sẽ kích thích tính bất ngờ và yêu

cầu phát huy sự sáng tạo cho cả những đối tƣợng chơi, khán giả và những

ngƣời sản xuất chƣơng trình.

- 53 -

- 54 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Không có một ý tƣởng nào hoàn chỉnh ngay từ ban đầu, với trò chơi

truyền hình cũng vậy, đây là yêu cầu của sự sáng tạo và đòi hỏi của tập thể

nên tác giả kịch bản hoàn toàn có thể xây dựng một trò chơi mẫu theo ý tƣởng

ban đầu, mời các đối tƣợng và cộng sự chơi thử để rút kinh nghiệm và bổ

sung các yếu tố bất ngờ, thêm tính logic và gay cấn cho trò chơi. Trong

chƣơng trình “Trò chơi liên tỉnh - Interville 1997” sản xuất lần đầu tiên năm

1997, các trò chơi: Ném bóng vào rổ, chạy vƣợt chƣớng ngại vật, đánh cầu

lông, leo dốc bằng tay... chƣa thu hút đƣợc sự hào hứng của khán giả và đối

tƣợng chơi, chính cũng một phần bởi yếu tố ít tính đua tranh, thiếu sự bất ngờ,

cách xây dựng trò chơi đơn điệu và không đòi hỏi tính sáng tạo và khéo léo

cần thiết của tính tập thể. Trong khi đó trò chơi: cô gái Hà Lan đi lấy sữa, đua

thuyền chuối vƣợt chƣớng ngại vật, hay trò: toàn đội cắm cờ trên mặt nƣớc...

lại tạo đƣợc sự gay cấn ngay từ đầu và thu hút sự cổ vũ nồng nhiệt của khán

giả. Đây cũng là những trò chơi đƣợc lặp lại nhiều lần do tính hấp dẫn tự thân

của tác giả kịch bản ngay khi tạo lập ý tƣởng tổ chức những trò chơi này. Vào

vòng trong, nhiều đội vẫn đƣợc ban tổ chức sếp tham gia chơi lại một số trò

chơi này, tuy không còn mới nhƣng hiệu quả của những trò chơi này vẫn gây

đƣợc sự hào hứng cho khán giả. Chính sự tiếp thu và tự rút kinh nghiệm trong

quá trình tổ chức ghi hình các chƣơng trình trò chơi truyền hình sẽ dần tạo

nên sự hoàn thiện cho khâu kịch bản và quyết định thành công của một

chƣơng trình trò chơi truyền hình.

Sau khi xây dựng đƣợc kịch bản tổng thể thì việc phân chia chức năng

sản xuất theo quy trình bằng kịch bản chi tiết lại là một công việc đòi hỏi

những yếu tố cụ thể hoá thêm một bƣớc. Với nhóm sáng tác nhƣ đạo diễn

hình, trợ lý trƣờng quay, biên tập viên hay ngƣời dẫn chƣơng trình cần thêm

những nội dung cụ thể về thể thức luật, cách xây dựng hình ảnh, sự di chuyển

của đối tƣợng chơi và ngƣời dẫn chƣơng trình... thì với nhóm kỹ thuật và mỹ

- 54 -

- 55 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình thuật, kịch bản chi tiết ở đây lại đƣợc xác định nhiều ở những yếu tố liên quan

đến thiết bị phục vụ, đạo cụ cho từng phần chơi hay hiệu quả và yêu cầu phối

hợp về chất lƣợng âm thanh, ánh sáng và hình ảnh...

Kịch bản chi tiết là nội dung cụ thể của từng chƣơng trình nhƣ chủ đề,

cách xây dựng trò chơi và luật thi... Kịch bản chi tiết phải chỉ ra cho nhóm sản

xuất thấy đƣợc hình dung cụ thể về mọi yếu tố hình ảnh và kỹ thuật đi kèm

theo diễn biến chƣơng trình. Đây vừa có thể kết hợp dạng kịch bản văn học

(nhƣ câu hỏi, lời dẫn..) với những yếu tố phân cảnh chi tiết nhƣ sự kiện, cách

chơi, đạo cụ hỗ trợ. Và nhƣ vậy, từ kịch bản diễn biến tổng thể có thể xây

dựng nên nhiều kịch bản chi tiết cho từng nhóm sản xuất: đạo diễn hình và

quay phim, ngƣời dẫn chƣơng trình, trợ lý trƣờng quay, nhóm đạo diễn kỹ

thuật, nhóm đạo diễn mỹ thuật... Và với mỗi nhóm nội dung, kỹ thuật hay mỹ

thuật thì đều cần những dạng kịch bản chi tiết với tính chất khác nhau, phù

hợp với tính chất của từng công việc. Nhƣng vẫn phải là một diễn biến thống

nhất từ một yêu cầu cụ thể để phát huy tính sáng tạo của mỗi nhóm thực hiện.

Theo kết quả cuộc thăm dò dƣ luận khán giả theo dõi các chƣơng trình của

Đài THVN cuối năm 2002 cho thấy, đối tƣợng thƣờng xuyên theo dõi các

chƣơng trình trò chơi trên kênh VTV3 chủ yếu tập trung vào các nhóm: tiểu

thƣơng, tiểu chủ, công chức, học sinh, sinh viên... do đó cần xây dựng luật

chơi, đối tƣợng tham gia trong kịch bản các chƣơng trình trò chơi ngay từ đầu

để đáp ứng nhu cầu cho nhóm đối tƣợng này, đồng thời có kế hoạch mở rộng

và thu hút thêm các đối tƣợng xem và tham gia chƣơng trình một cách mở

rộng hơn. Cũng theo ý kiến khán giả góp ý cho các chƣơng trình trò chơi, thì

một vài chƣơng trình khâu xây dựng kịch bản còn yếu, chƣa hấp dẫn và

không logic trong sáng tạo hìnhn ảnh và nội dung. Nhiều đối tuợng chơi bị

động, kiến thức chƣa sâu và còn dè dặt trong việc thể hiện mình trong sân

chơi là điều làm giảm đi tính hấp dẫn của chƣơng trình. Nhiều ý kiến cũng

- 55 -

- 56 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình cho rằng, hiện còn thiếu kịch bản mảng trò chơi dành cho ngành an ninh, quốc

phòng, ngành giao thông và đặc biệt là sân chơi dành cho ngƣời cao tuổi...

đây cũng là những ý tƣởng góp ý tốt cho những ngƣời xây dựng kịch bản các

chƣơng trình trò chơi để chủ động điều tiết nội dung và hình thức chơi sao

cho sinh động và phù hợp.

Cũng theo bản thăm dò dƣ luận xã hội này thì tỷ lệ số ngƣời yêu thích

và thƣờng xuyên theo dõi các chƣơng trình trò chơi là tƣơng đối cao, ở

chƣơng trình “Chiếc nón kỳ diệu” là 74%, “Đƣờng lên đỉnh Olympia” là 71%,

“Hành trình văn hoá” là 61%, “Ở nhà chủ nhật là” 56%, “Trò chơi âm nhạc”

là 46%... đây vừa điều kích lệ những ngƣời xây dựng và tham gia làm kịch

bản cũng nhƣ tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi. Tuy vậy khán giả cũng

yêu cầu không nên kéo dài số lƣợng thời gian phát sóng một chƣơng trình trò

chơi không quá 2 năm, luôn phải thay đổi những gƣơng mặt ngƣời dẫn

chƣơng trình mới lạ, trẻ trung và hấp dẫn hơn, đối tƣợng tham gia chơi phải

tuyển chọn kỹ càng hơn qua phân loại để họ hào hứng, thông minh hơn và đặc

biệt là tiết tấu và luật chơi của các chƣơng trình phải liên tục đổi mới, tránh sự

nhàm chán và đơn điệu.

Thực chất khi xây dựng đƣợc một kịch bản của chƣơng trình trò chơi

đòi hỏi sự tổng hợp và tính ganh đua, hấp dẫn rất cao. Để xây dựng đƣợc một

ý tƣởng mới lạ cho một chƣơng trình trò chơi nói chung, hay cụ thể là việc

phối hợp giữa từng phần chơi trong kết cấu chung của một chƣơng trình là

điều không dễ. Từ thử nghiệm cho đến chơi thử, rút kinh nghiệm, điều chỉnh,

bổ sung cho đến tổ chức êkíp và tìm đƣợc các nhóm sản xuất phù hợp, đồng

lòng và sáng tạo là điều không đơn giản trong cơ chế kinh phí chi eo hẹp. Tất

cả đều đặt ra cho những ngƣời xây dựng các chƣơng trình trò chơi một trách

nhiệm hết sức nặng nề. Nguyên tổng giám đốc Đài THVN, ông Hồ Anh Dũng

rất khuyến khích các ý tƣởng sáng tạo mới, với việc xây dựng kịch bản các

- 56 -

- 57 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình chƣơng trình trò chơi phù hợp với thuần phong mỹ tục và tâm lý cuả ngƣời

Việt Nam không phải lệ thuộc vào việc mua bản quyền các chƣơng trình trò

chơi của nƣớc ngoài. Do vậy càng đòi hỏi những ngƣời xây dựng nội dung

kịch bản các chƣơng trình trò chơi một trọng trách nặng nề và quan trọng.

Theo bảng thăm dò ý kiến mà tác giả đã thực hiện với các đồng nghiệp

tại các Đài Phát thanh - truyền hình địa phƣơng và khu vực (tổng số phiếu

phát ra là 500 phiếu cho 12 Đài tại 3 miền Bắc - Trung - Nam) thì có rất nhiều

ý kiến của các đồng nghiệp cho rằng, hiện nay chúng ta chƣa có một khung

kịch bản chuẩn (kịch bản khung thống nhất) cho mỗi thể loại báo chí. Với trò

chơi truyền hình, mỗi chƣơng trình hiện nay đều có một khung kịch bản riêng,

không có sự thống nhất chung giữa các phần yêu cầu cụ thể. Thậm chí một số

chƣơng trình trò chơi nhƣ: “Ở nhà chủ nhật”, “Hành trình văn hoá”, “Đƣờng

lên đỉnh Olympia”... kịch bản đều đƣợc thực hiện dƣới dạng kịch bản văn học

với việc cụ thể hoá từng phần thi qua dạng câu hỏi. Các chƣơng trình: “Vƣờn

cổ tích”, “Những đứa trẻ tinh nghịch” hay “Chiếc nón kỳ diệu”... kịch bản

nhiều khi đƣợc đơn giản hoá thành hình vẽ hoặc ô chữ. Sự không thống nhất

trong cách xây dựng khung kịch bản đã tạo cho những khâu liên quan phối

hợp sản xuất nhƣ đạo diễn hình, quay phim, kỹ thuật viên... vừa thực hiện

chƣơng trình theo ngẫu hứng vừa phải tự tìm một cách thể hiện riêng trong

sáng tạo hình ảnh. Đây vừa là cơ hội để kích thích sự sáng tạo trong mỗi quy

trình lại cũng có thể đƣa đến những nhàm chán hoặc bế tắc trong cách thể

hiện.

Sau khi xây dựng đƣợc kịch bản chung cho một chƣơng trình trò chơi,

để việc thực hiện đƣợc quy chuẩn và cụ thể hoá yêu cầu công việc cho từng

bộ phận phối hợp tham gia. Nhóm xây dựng kịch bản hoặc biên tập chƣơng

trình phải xây dựng thành những kịch bản chi tiết riêng cho các bộ phận.

- 57 -

- 58 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Với nhóm quay phim và đạo diễn hình, kịch bản chi tiết phải phác hoạ

rõ nét những yêu cầu cụ thể về góc máy, hình ảnh nhấn, những kỹ xảo cần

thiết hay những động tác máy phối hợp hiệu quả theo chủ đề nội dung tƣ

tƣởng. Ví dụ trong chƣơng trình “Vƣờn cổ tích”, sau khi hình hiệu chƣơng

trình kết thúc, để tạo hiệu quả giữa cổ tích và hiện thực, nhóm biên tập đã yêu

cầu phần thể hiện hình ảnh ngƣời dẫn chƣơng trình bị nhoà đi trong sự lung

linh của ánh đèn màu và khói toả. Hiệu quả về hình ảnh này đã hỗ trợ cùng

với lời dẫn mở của chƣơng trình đã gây nên cảm giác tò mò và bí hiểm của

câu chuyện cổ tích sắp đƣợc mở ra. Còn đối với các chƣơng trình trò chơi

thông thƣờng, sau mỗi phần thi đều là những yêu cầu về góc độ di chuyển của

máy (bằng động tác máy) tạo hiệu quả và điểm nhấn cho từng phần thi.

Với nhóm trợ lý trƣờng quay, kịch bản chi tiết phải thể hiện đƣợc

những yêu cầu về thời lƣợng từng phần thi cụ thể để bảo đảm diễn biến của

chƣơng trình, những tình huống đặc biệt hoặc nội dung cụ thể cho từng phần

để nhóm trợ lý trƣờng quay chủ động chuẩn bị chu đáo trƣớc khi ghi hình.

Với nhóm mỹ thuật thì yêu cầu về kịch bản chi tiết lại nằm ở tính chất

và không khí chung cần truyền tải trong từng phần thi thông qua đối tƣợng

tham gia của một chƣơng trình trò chơi. Yêu cầu về ánh sáng, góc độ, điểm

nhấn và chiều sâu của sân khấu với kết cấu của từng phần thi. Đạo cụ cho

từng phần thi hoặc đạo cụ chung của chƣơng trình, cách bài trí đồ vật mang ý

nghĩa biểu trƣng hoặc cụ thể hoá trên sân khấu... với mục đích qua kịch bản,

nhóm thực hiện có thể hiểu rõ nội dung chƣơng trình và những công việc liên

quan cần chuẩn bị phối hợp cho hiệu quả.

Với nhóm kỹ thuật thì kịch bản chi tiết phải thể hiện đƣợc những yêu

cầu về kỹ thuật nhƣ: ánh sáng chung tổng thể và hiệu quả nhấn, âm thanh nền,

- 58 -

- 59 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình âm thanh chính, chất lƣợng và tính chất đặc biệt của hình ảnh thông qua cách

thể hiện về nội dung.

Hiện nay phần lớn trong các chƣơng trình trò chơi truyền hình, hiệu

quả về âm thanh và ánh sáng chƣa đƣợc chú trọng nên chất lƣợng và điểm

nhấn của các chƣơng trình chƣa tạo đƣợc hiệu quả bất ngờ cho ngƣời xem.

Đây cũng là một phần do lỗi từ khâu xây dựng kịch bản chi tiết chƣa đƣa ra

đƣợc những yêu cầu cụ thể nên việc sáng tạo của nhân sự trong khâu này

chƣa có cơ hội để phát huy. Một phần lỗi ở đây cũng do nhiều khi, nhóm biên

tập chƣơng trình chƣa nắm đƣợc hết những kiến thức tổng thể về chuyên

môn, nhƣ âm thanh, ánh sáng hiệu quả và các thiết bị chuyên ngành hiện có,

để yêu cầu phối hợp tạo hiệu quả. Nhóm thực hiện kịch bản các chƣơng trình

trò chơi truyền hình hiện nay mới đang dừng lại ở việc chú trọng về nội dung

chƣơng trình còn việc phối hợp về chất lƣợng âm thanh và ánh sáng chƣa thực

sự có sự ăn ý trong sáng tạo.

Từ một kịch bản chung thống nhất đến kịch bản chi tiết cho từng bộ

phận phối hợp liên quan là một khâu sáng tạo lần thứ hai. Trong chƣơng trình

“Hành trình văn hoá” hay “Ở nhà chủ nhật”, kịch bản ban đầu chỉ dừng lại ở

những ý tƣởng văn học, khi chuyển thể thành những tiểu phẩm ngắn có chủ

đề theo nội dung câu hỏi thì ngƣời biên tập phải sáng tạo một lần nữa để phân

lời thoại cho diễn viên, tìm bối cảnh và đạo cụ phù hợp để “thêm mắm thêm

muối”, giúp cho nội dung câu hỏi không thay đổi nhƣng yếu tố sinh động, hài

hƣớc, có logic, cô đọng và dễ hiểu phải là những tiêu chí để phấn đấu. Muốn

vậy thì công việc sáng tạo lần thứ hai với việc cụ thể hoá nội dung kịch bản

ban đầu phải đƣợc chuẩn bị và sắp xếp trƣớc.

Để quy chuẩn hoá và tiến tới chuyên nghiệp hơn trong công tác xây

dựng kịch bản chƣơng trình trò chơi, hiện nay tại Tiểu ban Trò chơi và gặp gỡ

- 59 -

- 60 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình trên truyền hình - nơi có số lƣợng các đầu mục chƣơng trình trò chơi đƣợc sản

xuất với số lƣợng nhiều nhất hiện nay trên Đài THVN thì việc áp dụng công

nghệ xây dựng kịch bản trên máy tính qua hệ điều hành Microsoft Excell thay

thế cho hệ điều hành Microsoft Word trƣớc đây đã tỏ ra nhiều tính ƣu việt và

thuận tiện hơn trong cách xây dựng nội dung kịch bản chi tiết cho từng công

đoạn sản xuất. Việc áp dụng cách xây dựng kịch bản trên hệ điều hành

Microsoft Excell đã có thể tạo nên chế độ bảng biểu và tính thời gian nhanh

chóng, chính xác, cách chỉnh sửa họăc thay đổi nội dung, khung - cột nếu cần

trong thời gian nhanh nhất đỡ tốn công sức và thời gian của đạo diễn và nhóm

thực hiện kịch bản chƣơng trình. Cách xây dựng kịch bản này theo một khung

thống nhất sẽ không chỉ áp dụng rất khả thi cho các chƣơng trình trò chơi mà

còn nên nhân rộng đối với các chƣơng trình khác trong việc xây dựng theo

khung kịch bản cố định của nhiều thể loại báo hình khác. Đây cũng đƣợc xem

là một trong những sáng tạo đổi mới để tiến tới chuyên nghiệp hoá dần dần

từng bƣớc các công đoạn trong qúa trình tổ chức sản xuất các chƣơng trình

truyền hình.

Cũng chính căn cứ từ kịch bản mà nhóm thƣ ký trƣờng quay, trợ lý đạo

diễn và ngay cả bộ phận chủ nhiệm của chƣơng trình mới lên đƣợc kế hoạch

cho cách tính thời gian, tìm những điểm nhấn của chƣơng trình để nhắc nhóm

thực hiện, tìm đối tƣợng chơi và chuẩn bị đạo cụ cho phù hợp và lên mức dự

toán kinh phí cho việc sản xuất một chƣơng trình.

Do vậy, có thể nói, vai trò và vị trí của công tác tổ chức nội dung kịch

bản trong trò chơi truyền hình là một công việc vô cùng quan trọng. Nó là

khâu đầu tiên và cũng được coi như khâu quyết định vào yếu tố thành công

của bất kỳ chương trình trò chơi truyền hình nào. Kịch bản thường được coi

là xương sống của một chương trình. Thông qua kịch bản, người đạo diễn

chương trình có thể dự kiến xây dựng bố cục, điểm nhấn và chú trọng vào

- 60 -

- 61 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình từng quy trình sản xuất. Từ đây, đạo diễn có thể giải thích và yêu cầu cụ thể

cho kíp sản xuất trong mọi khâu cùng tham gia phối hợp hiệu quả. Nội dung

thông tin và tuyên truyền cũng như những định hướng giáo dục và giải trí đều

nằm chính ở khâu kịch bản. Chính vì vậy, khi xây dựng kịch bản cho một

chương trình trò chơi đều phải lưu ý vào những yếu tố chi tiết nhất của kịch

bản như chủ đề, ngôn ngữ, cách truyền đạt, lời dẫn, luật chơi, yêu cầu cụ thể

về hình ảnh và kỹ thuật. Với trò chơi truyền hình, nên xây dựng một khung

kịch bản chung thống nhất để các chương trình dựa vào đó xây dựng nên

cách thức chương trình trò chơi của riêng mình cho phù hợp và theo quy

chuẩn chung.

1.4 Sự hấp dẫn của hình thức trò chơi truyền hình và ý nghĩa của

công tác tổ chức sản xuất.

Sự hấp dẫn của trò chơi truyền hình, bắt nguồn từ chính sự hấp dẫn của

truyền hình. So với các chƣơng trình giải trí khác, trò chơi truyền hình ra đời

có muộn hơn, song chính sự ra đời muộn này đã giúp cho những chƣơng trình

trò chơi truyền hình học tập, phát huy các thế mạnh của các thể loại báo chí

khác. Công tác tổ chức sản xuất phải nắm đƣợc lợi thế này để bổ sung vào

việc áp dụng thực hiện có hiệu qủa thành công của chƣơng trình. Mặc dù

không đƣợc quy định một cách bắt buộc trên văn bản nhƣng thông thƣờng,

dạng trò chơi truyền hình sẽ tuân thủ theo những yếu tố lặp lại của những hình

thức sau:

+ Dạng thông tin ngắn, câu hỏi mở (quiz): tăng tiết tấu nhanh và cung

cấp thêm thông tin. (chƣơng trình “Trò chơi âm nhạc 2003”, “Đƣờng lên đỉnh

Olimpia “, “Hành trình văn hoá”.. ).

+ Dạng câu hỏi đúng/sai (yes/no) để lựa chọn. (nhƣ các chƣơng trình:

“Ở nhà chủ nhật” ,”Trò chơi điện ảnh”...).

- 61 -

- 62 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

+ Dạng câu hỏi nhanh (quick) đòi hỏi khả năng phán đoán nhạy bén.

(các chƣơng trình: “ Đƣờng lên đỉnh Olimpia”, ” Chiếc nón kỳ diệu “...).

+ Dạng câu hỏi trắc nghiệm, chọn 1 trong 3 - 4 dữ kiện đã cho và quyết

định chọn 1 phƣơng án tối ƣu và lập luận giải thích (nhƣ trong các chƣơng

trình: “Những đƣa trẻ tinh nghịch”, “Ở nhà chủ nhật”...).

Tất nhiên không phải chƣơng trình trò chơi truyền hình nào cũng theo

mô típ trên, tuỳ thuộc vào nội dung và hình thức thể hiện sao cho sinh động

và phù hợp để mỗi chƣơng trình đều có sự khác biệt và phong phú. Có nhiều

chƣơng trình trò chơi hiện nay là dạng tổng hợp của nhiều dạng câu hỏi này

kết hợp lại. Trong mỗi phần thi, luật chơi lại đƣợc áp dụng xen kẽ một trong

những dạng câu hỏi này để làm tăng thêm phần sinh động của chƣơng trình.

Trò chơi truyền hình ở Việt Nam hiện nay đƣợc đánh giá là một dạng

chƣơng trình với sự tổng hợp của nhiều thể loại báo chí xen kẽ nhƣ: phỏng

vấn, giao lƣu, phóng sự truyền hình, tiểu phẩm ngắn... chính sự kết hợp này

đã làm cho các chƣơng trình trò chơi truyền hình mang nhiều yếu tố mới mẻ,

gây sự hƣng phấn và hấp dẫn cho ngƣời xem.

Chƣơng trình trò chơi truyền hình đầu tiên là SV‟96, tuy xuất hiện trên

sóng VTV3 mới bắt đầu đƣợc thử nghiệm từ đầu năm 1996 đến nay, nhƣng

đã đƣợc đông đảo khán giả yêu thích. Trong đó, theo kết quả của bảng thăm

dò ý kiến khán giả Đài Truyền hình Việt Nam của Trung tâm nghiên cứu dƣ

luận xã hội - Ban văn hoá tƣ tƣởng TW công bố vào đầu năm 2003 thì, tỷ lệ

nhóm khán giả yêu thích các chƣơng trình trò chơi khu vực miền Bắc nhiều

hơn phía Nam. Kết quả này sẽ giúp cho những ngƣời làm chƣơng trình trò

chơi truyền hình tự tìm lại những khuyết điểm trong quá trình sản xuất để cân

bằng mức khán gỉa giữa hai miền. Một phần theo chúng tôi có lẽ do nhiều

nguyên nhân, nhƣng nhìn chung xoay quanh những yếu tố sau:

- 62 -

- 63 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Đa phần đối tƣợng chơi ở khu vực phía Bắc vì bối cảnh ghi hình

thƣờng đƣợc tổ chức tại trƣờng quay của Đài Truyền hình Việt Nam (43

Nguyễn Chí Thanh - Hà Nội).

Ngƣời dẫn chƣơng trình là ngƣời miền Bắc nên giọng nói gây khó nghe

cho nhóm đối tƣợng miền Nam và miền Trung. Nhiều thƣ phản ảnh rằng

ngƣời dẫn chƣơng trình nói nhanh nên khó có thể tiếp thu hết nội dung thông

tin, gây cảm giác chán nản cho ngƣời xem.

Sự hấp dẫn của một chƣơng trình trò chơi truyền hình chỉ có thể thu

đƣợc kết quả cao khi khán gỉa cả ba miền đều thích xem loại chƣơng trình

này. Do vậy, vấn đề đặt ra là phải tự rút kinh nghiệm để làm tốt hơn nữa vai

trò của công tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình trò chơi truyền hình.

Tuy vậy, nhìn chung sức hấp dẫn của các chƣơng trình trò chơi luôn

đƣợc đánh giá và nhìn nhận ở những tiêu chí sau:

*Tính trực tiếp:

Trò chơi truyền hình hấp dẫn bởi sự chứng kiến của bản thân ngƣời

xem qua màn hình không bị có cảm giác phải qua một lăng kính của ai khác

(nhà báo, ngƣời dẫn chƣơng trình...) ngƣời xem lúc này đƣợc thấy rõ: con

ngƣời thật, tình huống thật, và sự kết hợp khéo léo giữa tình huống thực đang

diễn ra với cách ứng xử, cách giải quyết tình huống của ngƣời dẫn chƣơng

trình và những ngƣời tham gia. Khoảng cách giữa ngƣời xem và màn hình

không còn nữa, cả ngƣời xem lẫn ngƣời tham gia đều có cảm giác nhƣ nhau,

tức là họ gần nhƣ cùng đƣợc trực tiếp tham gia vào trò chơi. Để chuẩn bị tốt

- 63 -

- 64 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình đƣợc nội dung này cần phải chuẩn bị kỹ càng ngay từ khâu tổ chức để có kế

hoạch bố trí hợp lý.

Không phải ngẫu nhiên mà gần đây, việc tăng cƣờng tổ chức các

chƣơng trình truyền hình trực tiếp đƣợc phát huy mạnh mẽ. Đây cũng là lợi

thế của báo hình so với các thể loại báo chí khác nhƣ báo nói, báo viết hay

báo ảnh... và là cơ hội để những ngƣời thực hiện sản xuất các chƣơng trình trò

chơi có cách tổ chức sắp xếp làm việc khoa học. Tính trực tiếp làm cho thông

tin ngắn gọn, cô động hơn và truyền tải tới ngƣời xem một cách bao quát,

tổng hợp và nhanh nhất. Ngƣời xem đƣợc trực tiếp hoà mình vào không khí

của chƣơng trình do vậy yếu tố hấp dẫn của chƣơng trình cũng vì thế mà đƣợc

nâng lên.

*Yếu tố tranh đua:

Trong quá trình diễn biến của trò chơi, những ngƣời tham gia đều biểu

lộ hai thái độ: hợp tác và ganh đua. Ngay cả những trò chơi ở dạng thi tài

cũng đều có sự ganh đua. Sự đua tranh rõ nét nhất là trong những trò chơi đối

kháng, lúc này cả khán giả tại hiện trƣờng cũng nhƣ khán giả xem truyền hình

cũng bị thu hút bởi tính tranh đua, cùng vui, buồn với đội chơi và bởi vậy yếu

tố này càng làm tăng thêm tâm lý háo hức chờ đợi mỗi khi cuộc chơi đƣợc

phát sóng. Hình thức này đƣợc nhóm tổ chức sản xuất của chƣơng trình

“Hành trình văn hoá”, “Đƣờng lên đỉnh Olympia”, “Ở nhà chủ nhật” và

“Chiếc nón kỳ diệu”... thể hiện dƣới dạng: kết quả của mỗi phần thi đƣợc

đánh giá bằng tổng số điểm thu đƣợc và công bố vào phía cuối mỗi phần chơi.

Đây vừa là hình thức thông báo công khai cho đội chơi nắm đƣợc kết quả của

mình để kích thích sự nỗ lực và phấn đấu trong các phần thi tiếp theo. Một số

chƣơng trình đƣợc tổ chức sản xuất trong thời gian trƣớc (từ năm 1997- 2002

nhƣ “Hành trình văn hoá” hay “Đƣờng lên đỉnh Olympia”, “Bảy sắc cầu

- 64 -

- 65 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình vồng” ...) lại tận dụng yếu tố tranh đua này cho cả nhóm đối tƣợng khán giả

cổ vũ trong trƣờng quay cho các đội thi và khán giả xem truyền hình (có kèm

quà tặng) của chƣơng trình. Cổ động viên cũng sẽ đƣợc tham gia trả lời câu

hỏi nếu nhƣ đối tƣợng chơi của đội mình trên sân khấu không trả lời đƣợc.

Hai mặt hợp tác và ganh đua đã kéo ngƣời xem, khán giả cổ động viên và

ngƣời chơi gắn bó với nhau hơn, tạo sự tranh đua ngầm giữa các đội và chính

vì thế đã thực sự góp phần tạo đƣợc tính hấp dẫn riêng của thể loại trò chơi

truyền hình.

* Sự tham gia của khán giả truyền hình.

Với đặc trƣng trực tiếp của truyền hình, thể loại trò chơi truyền hình đã

lôi cuốn khán giả, thu hút ngƣời xem cảm thấy mình nhƣ đƣợc cùng trực tiếp

tham gia chơi qua những việc nhƣ thử sức mình đoán câu trả lời... để cũng có

những cảm giác nhƣ vui, buồn, hay nhiều khi chỉ là những cảm xúc bực mình

vì những nội dung đơn giản của câu hỏi trò chơi mà các đối tƣợng tham gia

chơi không giải thích đƣợc... Phần lớn các chƣơng trình khi ghi hình đều có

một lƣợng khán giả rất lớn đến cổ vũ và động viên ngay tại trƣờng quay (nhƣ:

“SV1996-2000”, “Ở nhà chủ nhật”, “Đƣờng lên điỉnh Olimpia”, “Trò chơi âm

nhạc”, “Ông mặt trời tý hon”, “Hành trình văn hoá”, “Chiếc nón kỳ diệu”,

“Vƣờn cổ tích”..), họ đƣợc tận mắt chứng kiến cuộc thi và cùng vui buồn,

thậm chí bực mình hoặc phẫn nộ trƣớc câu hỏi, câu trả lời, nội dung, hình

thức tổ chức hoặc thậm chí phản ứng ngay cả với ngƣời dẫn chƣơng trình...

Tất cả đã tạo thêm hiệu quả xã hội cho cuộc thi và khuyến khích sự tham gia

của khán giả nhiều hơn trong chƣơng trình.

Trong nhiều chƣơng trình trò chơi hiện nay đều xây dựng một phần

chơi dành cho khán giả đến trƣờng quay hoặc gửi giải đáp qua đƣờng bƣu

điện sớm nhất. Hiện nay nhiều chƣơng trình trò chơi trong kịch bản ban đầu

- 65 -

- 66 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình đã tính toán sẵn có phần dành riêng cho khán giả để nhận qùa tặng của

chƣơng trình... Tuy giá trị vật chất của món quà không nhiều, nhƣng giá trị về

tinh thần lại rất lớn, nó vừa là một kỷ niệm đẹp lại là một yếu tố kích thích sự

sáng tạo và tự tin của chính bản thân khán giả đối với chƣơng trình. Tất cả

đều có tính kích thích và mở rộng đối tƣợng tham gia tới đông đảo ngƣời xem

trong cả nƣớc, mang lại hiệu quả thu hút tính hấp dẫn cho chƣơng trình. Việc

cho khán giả đóng góp ý kiến, tham gia vào trò chơi gián tiếp nhƣ gửi câu hỏi,

gửi trò chơi, gợi ý về nội dung và hình thức thể hiện... cũng làm tăng tính xã

hội hoá việc tham gia của khán giả vào chƣơng trình.

*Tính bất ngờ của trò chơi truyền hình.

Sự ganh đua tự do trong trò chơi thi đấu, và những yếu tố bất ngờ trong

trò chơi đã tạo đƣợc một bầu không khí khiến mọi ngƣời tham gia đều cảm

thấy mình bình đẳng thật sự và tạo nên tâm lý muốn theo dõi đến tận cùng.

Kết quả không đƣợc đoán định trƣớc, đã làm ngƣời xem bị cuốn hút, đã giữ

khán giả phải ngồi trƣớc màn hình để xem cho đến khi kết thúc. Đó chính là

một yếu tố hấp dẫn của trò chơi truyền hình. Chƣơng trình Chiếc nón Kỳ diệu

của Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế là một điển hình, những ngƣời tổ

chức sản xuất ngay từ khi tạo lập kịch bản, xác định luật chơi chuyển đổi từ

bản quyền của một chƣơng trình vốn rất ăn khách của kênh truyền hình Mỹ

suốt nhiều năm liền mang tên: Vòng quay may mắn, đã áp dụng yếu tố này để

khán giả và ngay cả ngƣời tham dự cũng không đoán trƣớc đƣợc kết quả vì

yếu tố bất ngờ vốn có của luật chơi.

Tính bất ngờ trong diễn biến của trò chơi là một trong những đặc trƣng

tiêu biểu làm nên sức hấp dẫn của thể loại chƣơng trình này. Nếu khán giả

xem truyền hình đoán trƣớc đƣợc mọi tình huống sẽ xảy ra tiếp theo thì họ

sẵn sàng không bỏ phí thêm một chút thời gian nào nữa để ngồi trƣớc màn

- 66 -

- 67 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình ảnh truyền hình. Trong xu thế cạnh tranh của nhiều loại hình báo chí và các

loại hình nghệ thuật khác thì việc kéo đƣợc khán giả nán lại với màn ảnh tivi

không hề đơn giản. Sức hấp dẫn của các chƣơng trình truyền hình phần lớn

đƣợc khai thác bới yếu tố bất ngờ. Tính bất ngờ kích thích sự tò mò trong

ngƣời xem, chính từ bất ngờ này sang bất ngờ khác sẽ là động lực lôi cuốn

khán gỉa. Tuy nhiên tạo nên đƣợc yếu tố bất ngờ trong chƣơng trình không

đơn giản bởi nó là một trong những yếu tố nghệ thuật với đầy đủ kinh nghiệm

và việc kinh hoạt của những ngƣời xây dựng kịch bản và ngƣời dẫn chƣơng

trình... Cũng theo kết quả thăm dò ý kiến khán gỉa của Đài Truyền hình Việt

Nam thì thời gian khán gỉa dành để theo dõi truyền hình mỗi ngày với ngày

thƣờng xem dƣới 1 giờ là 16%, từ 1 đến 3 giờ là 47%, trên 3 giờ là 37%,

trong khi với. Thứ bảy, Chủ nhật và các ngày lễ Tết thì tỷ lệ khán giả theo dõi

truyền hình mỗi ngày dƣới 1 giờ là 4%, từ 1 đến 3 giờ là 28% và trên 3 giờ là

68%. Với tổng số thời gian trong ngày theo dõi màn ảnh nhỏ ít ỏi nhƣ vậy thì

việc tạo đƣợc sự hấp dẫn trong các chƣơng trình trò chơi truyền hình bằng

việc tạo nên đƣợc thêm nhiều yếu tố bất ngờ là điều vô cùng quan trọng.

Như vậy, sự hấp dẫn của trò chơi truyền hình phụ thuộc vào tính trực

tiếp, yếu tố tranh đua, sự tham gia của khán giả truyền hình và đặc biệt là

tính bất ngờ của trò chơi. Mọi yếu tố đều ảnh hưởng trực tiếp và góp phần

quan trọng vào yếu tố thành công của một trò chơi truyền hình nói chung và

các thể loại báo chí nói riêng. Tất cả những yếu tố này cần phải được tính kỹ

ngay từ khâu tổ chức sản xuất hay lên kế hoạch xây dựng kịch bản ban đầu để

chủ động thực hiện nhằm mang lại hiệu quả và sự phong phú khác nhau của

các chương trình trò chơi. Biến đổi từ các trò chơi dân gian trong cuộc sống

bình dị của con người đến khi chuyển hoá thành trò chơi trên làn sóng truyền

hình là cả một qúa trình dày công nghiên cứu. Phải đi sâu tìm hiểu từ kinh

- 67 -

- 68 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình nghiệm thực tiễn và các yếu tố cấu thành sự hấp dẫn của một trò chơi mới

thấy hết được sức hấp dẫn của chương trình là rất khó.

CHƢƠNG HAI

TỔ CHỨC SẢN XUẤT TRÒ CHƠI TRUYỀN HÌNH

TRÊN SÓNG VTV3 - ĐÀI TRUYỀN HÌNH VIỆT NAM.

2.1 KHẢO SÁT MỘT SỐ CHƢƠNG TRÌNH TRÒ CHƠI TRUYỀN HÌNH.

Trò chơi truyền hình ngay từ khi xuất hiện trên thế giới đã tạo cho mình

một phong cách không giống với các thể loại báo chí khác đã xuất hiện trƣớc

đó. Với tính trực tiếp, tự nhiên, gần gũi kết hợp với nội dung mang tính trí

tuệ, các chƣơng trình trò chơi truyền hình đã thoát khỏi tình trạng gò bó,

mang đến một không khí thoải mái, ganh đua, có chút gì đó thi thố, kích lệ, và

đặc biệt là tính ngẫu hứng và vui nhộn của thể loại các chƣơng trình giải trí.

Do vậy các chƣơng trình trò chơi này thƣờng để lại ấn tƣợng tốt với ngƣời

xem, đồng thời tạo đƣợc mối quan hệ giao lƣu đồng cảm, có sự giao tiếp giữa

khán giả với ngƣời chơi.

Trong bối cảnh hiện nay của Đài THVN, so với các Đài truyền hình tại

các nƣớc phát triển trên thế giới, chúng ta còn thua rất nhiều, nhƣng so với

trong khu vực thì chúng ta cũng đã đạt đựơc những yếu tố tối thiểu về mặt vật

chất, kỹ thuật để sản xuất chƣơng trình mang tiêu chuẩn quốc tế. Chúng ta có

hệ thống máy quay tƣơng dối hiện đại với đầy đủ các thiết bị đi kèm, hệ thống

- 68 -

- 69 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình dựng hậu kỹ tuyến tính và phi tuyến tính rất hiện đại, hệ thống trƣờng quay

tuy chƣa thật nhiều nhƣng cũng rất đầy đủ: máy quay, cần cẩu, hệ thống âm

thanh, màn hình lớn, hệ thống máy tính nối mạng… có thể đáp ứng đầy đủ

cho việc sản xuất một chƣơng trình truyền hình có quy mô lớn, đặc biệt là

việc ghi hình những chƣơng trình trò chơi truyền hình, một dạng chƣơng trình

thƣờng xuyên sử dụng đến yếu tố hệ thống trƣờng quay và những trang thiết

bị kỹ thuật hiện đại đi kèm.

Bây giờ, chúng ta thử nhìn vào lịch phát sóng các chƣơng trình truyền

hình của Đài truyền hình Việt nam năm 2003 (đƣợc đăng tải công khai hàng

tháng trên Tạp chí Truyền hình.

Kênh Tổng số đầu mục các chƣơng Tổng thời lƣợng phát

trình trò chơi TH/ tháng sóng/ tháng phát sóng

( Không tính phát lại)

Làng vui chơi - làng ca hát (1) 50phút VTV1

Nữ sinh và tƣơng lai, Kính vạn

hoa, Cầu mây chính phục không

gian, Theo dòng lịch sử, 160 phút VTV2

Tìm hiểu pháp luật (4)

Chiếc nón kỳ diệu, Ở nhà chủ

nhật, Hành trình văn hoá, Trò

chơi âm nhạc, Trò chơi điện ảnh,

- 69 -

- 70 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Đƣờng lên đỉnh Olympia, Khởi 240 phút VTV3

động cùng Seagames (6)

Nhƣ vậy có thể thấy, từ khi các chƣơng trình Trò chơi truyền hình bắt

đầu xuất hiện trên kênh VTV3 Đài Truyền hình VN với số lƣợng khán giả

yêu thích cao thì trên kênh VTV1 và VTV2 cũng bắt đầu xuất hiện các dạng

chƣơng trình trò chơi nhƣ: Làng vui chơi làng ca hát (1999-VTV1), Kính vạn

hoa, Theo dòng lịch sử (2001-VTV2) hay Cầu mây chinh phục không gian,

Nữ sinh tƣơng lai (2003-VTV2). So với đầu mục các chƣơng trình trò chơi và

tổng thời lƣợng thời lƣợng phát sóng trên kênh VTV3 thì các chƣơng trình trò

chơi trên 2 kênh VTV1 và VTV2 chỉ chiếm một số lƣợng nhỏ và hiện đang

tăng dần, nhƣng cũng đủ cho thấy nhu cầu của khán giả xem truyền hình với

thể loại chƣơng trình trò chơi mới là rất cao. Do vậy việc nghiên cứu để đƣa

thêm nhiều các chƣơng trình trò chơi lên làn sóng Đài Truyền hình Việt Nam

trong thời gian tới là điều cần thiết nhằm đáp ứng nhu cầu của đông đảo khán

giả. Trong tƣơng lai tới đây, kế hoạch sản xuất của năm 2003 với cả 3 kênh

chắc chắn sẽ có thêm nhiều chƣơng trình trò chơi mới đƣợc xây dựng, và hiện

VTV3 đang là đơn vị tiên phong với đội ngũ tổ chức sản xuất đƣợc đánh giá

là nhiều kinh nghiệm trong việc xây dựng cách tổ chức sản xuất. Một số

chƣơng trình trò chơi mới đang trên đƣờng ứng cử vào vị trí thay thế một số

chƣơng trình trò chơi cũ và hết hợp đồng phát sóng cũng đang đƣợc Ban Thể

thao - giải trí - thông tin kinh tế nghiên cứu, đƣa vào sản xuất cuối năm 2003 -

đầu năm 2004.

Tháng 7/2003 kênh Tiếng Việt giải trí đầu tiên của Hãng Truyền hình

Cáp Việt Nam (CATV) đƣợc đƣa vào phát sóng 24/24h trong ngày. Với cách

xây dựng nhiều chuyên mục giải trí mới, sắp tới đây theo nhà báo Nguyên

- 70 -

- 71 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình Hạnh - phụ trách bộ phận biên tập của Hãng truyền hình Cáp VN thì sẽ có

thêm nhiều chƣơng trình giải trí dạng trò chơi truyên hình xuất hiện. Đây sẽ là

một sân chơi đầy thử thách để các kênh của VTV đều sản xuất, nâng cao và tự

hoàn thiện quy trình sản xuất các chƣơng trình trò chơi truyền hình.Trƣớc khi

bắt tay vào công tác tổ chức sản xuất và chứng kiến thêm nhiều chƣơng trình

trò chơi truyền hình mới sẽ xuất hiện trong tƣơng lai trên các kênh phát sóng

của Đài Truyền hình VN, thì chúng ta cần điểm lại một số những chƣơng

trình trò chơi nổi bật qua theo từng giai đoạn để nhìn lại công tác tổ chức sản

xuất các chƣơng trình này cụ thể ra sao và cần rút kinh nghiệm những điều gì?

Xin đƣợc bắt đầu từ chƣơng trình SV‟96, “Chương trình SV' 1996-

2000 không chỉ là một trò chơi truyền hình đơn thuần mà còn là một hoạt

động văn hóa, tinh thần tính trí tuệ thu hút sự chú ý không chỉ đối với thanh

niên, sinh viên, mà còn thu hút đông đảo quần chúng” - nhận xét của hàng

loạt bài báo trong cả nƣớc năm 1996 về chƣơng trình SV‟96 nhƣ vậy quả là

một lời tổng kết, động viên cho sự thành công của một chƣơng trình trò chơi

truyền hình. Từ một ý tƣởng xây dựng một hoạt động vui chơi lành mạnh

trong tầng lớp sinh viên cả nƣớc, để họ có sân chơi khuyến khích thể hiện tài

năng còn tiền ẩn trong sinh viên. Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế đã

kết hợp với Trung ƣơng hội sinh viên Việt Nam đứng ra tổ chức cuộc thi này.

Còn nhớ mỗi lần tổ chức ghi hình chƣơng trình này, chúng tôi đã phải lên kế

hoạch hợp đồng chặt chẽ với an ninh, cứu hoả, lực lƣợng bảo vệ và cả xe cứu

thƣơng... vì số lƣợng sinh viên trực tiếp tới xem và tham dự là rất lớn (mỗi

đêm có khoảng từ 3000 - 4000 sinh viên) với băng rôn, biểu ngữ ...cổ vũ nồng

nhiệt cho các đội.

*Lên kế hoạch về nội dung chủ đề cho từng kịch bản chƣơng trình (tổng số 54

chủ đề) trong suốt 1 năm (căn cứ vào những ngày lễ lớn và sự kiện chính trị,

- 71 -

- 72 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình văn hoá, xã hội cũng nhƣ một số nội dung thiết thực của sinh viên học sinh

góp phần vào công tác hành động với các chủ đề gần gũi và thiết thực).

*Tổ chức đăng ký cho các trƣờng đại học trong cả nƣớc tham dự theo vùng -

miền. (Phối hợp với Trung ƣơng hội Sinh viên VN đăng ký theo ngành dọc).

*Lên kế hoạch bốc thăm về nội dung và thể thức vòng loại để các trƣờng CĐ

- ĐH trong cả nƣớc có thời gian chủ động thành lập đội tuyển và chuẩn bị nội

dung phù hợp.

*Lên kế hoạch tổ chức duyệt và góp ý cho các trƣờng theo chủ đề, thông báo

ngày ghi hình và phát sóng trên VTV3.

*Thuê địa điểm và phân công công việc cụ thể với các ban ngành liên quan

cùng phối hợp thực hiện. (Bộ Giáo dục - đào tạo, Công an, an ninh, cứu hoả, y

tế...).

*Dự kiến thành phần mời tham dự (ban giám khảo, khách VIP, đại diện các

ban ngành...).

*Phân công nhóm sản xuất và chức danh của từng nhân sự trong êkíp thực

hiện.

*Tổ chức ghi hình và phát sóng theo nội dung và chủ đề đã định.

*Hoàn tất khâu hậu kỳ và đăng ký phát sóng theo khung chƣơng trình đã

định...(Tổng số 20 chức danh).

Vì đây là chƣơng trình trò chơi truyền hình đầu tiên đƣợc thử nghiệm

áp dụng sản xuất và phát sóng trên VTV3 nên không tránh khỏi nhiều bỡ ngỡ

nhƣng do khâu tổ chức sản xuất khoa học và logic, rút đƣợc nhiều kinh

nghiệm từ công tác tổ chức sản xuất chƣơng trình trò chơi của nƣớc ngoài

(nhà báo Lại văn Sâm - đạo diễn và ngƣời dẫn chƣơng trình của SV‟96 đã

trực tiếp đƣợc theo dõi quy trình sản xuất những chƣơng trình trò chơi dạng

- 72 -

- 73 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình nhƣ thế này từ quy trình công nghệ sản xuất của Nga, Anh và Pháp. Nhóm

thực hiện chƣơng trình cũng đã đƣợc tham khảo tài liệu và băng hình loại

chƣơng trình này trên băng VHS ...) nên êkíp làm đã tránh đƣợc nhiều sơ xuất

trong quá trình tổ chức. Sau này khi áp dụng vào tổ chức sản xuất chƣơng

trình SV‟2000, nhóm tổ chức đã rút đƣợc rất nhiều kinh nghiệm trong quy

trình để chƣơng trình đạt hiệu quả cao hơn với sự phối hợp ngày càng đồng

bộ mang tính chuyên nghiệp hơn.

Ra đời một năm sau SV96, Bảy sắc cầu vồng’97 đƣợc xem là một cuộc

thi kiến thức mang tính giá trị cao dành cho đối tƣợng học sinh trung học phổ

thông. Chƣơng trình Bảy sắc cầu vồng’97 là một món quà có giá trị lớn của

những ngƣời làm trò chơi truyền hình dành cho một nhóm đối tƣợng đang

trên con đƣờng luôn muốn khám phá và học hỏi cái mới. Khác với luật thi của

các chƣơng trình trò chơi khác, chƣơng trình này đƣợc chú trọng vào nội dung

câu hỏi của 7 lĩnh vực khác nhau trong chƣơng trình học phổ thông trung học.

Mỗi vòng thi lại tạo đựợc đạo diễn chƣơng trình TS Tạ Bích Loan luôn mày

mò tạo sự hấp dẫn riêng và luôn thu hút khán giả bằng những kiến thức mới

mẻ. Sau này khi chƣơng trình kéo dài thêm sang năm 1998, nội dung thi và

hình thức đã đƣợc cải tiến và thay đổi ít nhiều cho sinh động và tránh cảm

giác nhàm chán.

Việc tìm ra 7 lĩnh vực đại diện cho 7 môn học khối PTTH để làm câu

hỏi và kiến thức cho từng phần thi đã là ý tƣởng ngay từ khi thực hiện trên

kịch bản tổng thể. Và cũng xuất phát từ đó mà cái tên 7 sắc cầu vồng với tất

cả sự lung linh, hào quang của ánh sáng tuyệt đẹp này mang lại với chân trời

kiến thức rộng mở đã tạo nên cho chƣơng trình một sức hấp dẫn bởi tính trí

tuệ, mộc mạc nhƣng lại rất sinh động và lôi cuốn khán giả. Ngay cách đặt tên

cho chƣơng trình cũng là một thành công nhỏ, với đầy đủ tính bao quát, sự

tƣởng tƣợng, tính chân thực và vể đẹp lung linh của lứa tuổi cắp sách tới

- 73 -

- 74 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình trƣờng. Để dàn dựng đƣợc nội dung chƣơng trình theo kịch bản của 7 môn

học, chƣơng trình cần một ban cố vấn làm nội dung câu hỏi sao cho sinh

động, độc đáo lại nằm trong khung kiến thức chƣơng trình học PTTH để các

em không quá lạ lẫm, nhằm khám phá và bổ sung kiến thức mới. Các câu hỏi

đƣa ra khi thì bằng hình vẽ, khi thì đƣợc minh hoạ bằng bảng biểu, lúc lại là

những hình ảnh sinh động trên băng hình. Sự phong phú và thay đổi đa dạng

trong nội dung câu hỏi và cách thể hiện đã mang lại sự bất ngờ, tính tò mò,

tính trực tiếp đƣợc tham gia của khán giả vào với chƣơng trình. Khác với SV’

96, ban giám khảo (BGK) xuất hiện từ đầu đến cuối chƣơng trình và cho điểm

công khai sau mỗi phần thi, còn ở 7 sắc cầu vồng, ngay từ khi lên kế hoạch

xây dựng kịch bản chung, ngƣời ta đã không tính đến yếu tố đƣa BGK xuất

hiện trong chƣơng trình, ngƣời dẫn chƣơng trình cũng là ngƣời chấm điểm,

cho điểm khi có câu trả lời đúng hoặc sai theo đáp án.Vì không có sự tham

gia của BGK nhƣng sự có mặt của một vài cố vấn thƣờng xuyên trong chƣơng

trình nhƣ GS sử học Lê Văn Lan hay nhà báo Nhƣ Mai trong nhiều phần giải

thích thêm nội dung câu hỏi và đáp án đã làm cho các em học sinh và khán

gỉa truyền hình hiểu và thấy rõ một cách tƣờng tận hơn những địa danh về sự

kiện lịch sử, văn hoá liên quan đến chƣơng trình. Cách dẫn dắt nội dung câu

hỏi theo một đƣờng dây xuyên suốt với nội dung logic và cách biên tập xử lý

câu hỏi sao cho dễ hiểu, rõ nghĩa, ngắn gọn và đủ ý đã làm cho chƣơng trình

đi vào lòng khán giả một cách nhanh chóng.Trong cuốn Tạp chí truyền hình

số 11/1997, tác giả Phan Đình Mậu đã: “Gần đây trên màn ảnh nhỏ của Đài

THVN đang có một chƣơng trình không chỉ hấp dẫn thu hút lớp trẻ trong các

trƣờng phổ thông, mà ngay cả những ngƣời lớn, những học giả và những bà

nội trợ cũng đều yêu thích và khen ngợi. Đó là chƣơng trình 7 sắc cầu vồng.

Một chƣơng trình thật bình dị, không cần phải phô trƣơng hoặc tô vẽ. Qua

chƣơng trình chúng ta cũng phần nào nhận diện đƣợc trình độ lớp trẻ của đất

- 74 -

- 75 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình nƣớc để tự hào...”. Nhƣ vậy với sƣ nỗ lực và cố gắng của những ngƣời tổ

chức sản xuất chƣơng trình 7 sắc cầu vồng đã tạo nên một sân chơi dành cho

các em học sinh PTTH với phong trào khuyến khích thi đua học tập và rèn

luyện trong khối PTTH, hình thức học mà chơi, chơi mà học đã khuyến khích

các em đến với chƣơng trình một cách hào hứng. Công tác tổ chức sản xuất

của chƣơng trình 7 sắc cầu vồng đƣợc phân công thực hiện nhƣ sau:

- Đạo diễn chƣơng trình: Lập kịch bản chung, mời ban cố vấn cùng cộng tác

để làm thành từng kịch bản chi tiết cho từng số phát sóng, lập kíp thực

hiện.

- Tổ chức sản xuất: lên kế hoạch nhân sự cùng đạo diễn và điều phối mọi

hoạt động trƣớc khi ghi hình. Thông báo thời gian và địa điểm ghi hình cụ

thể từng chƣơng trình, tổ chức họp bàn và thống nhất nội dung.

- Nhóm biên tập viên: Lên kế hoạch và biên tập lại nội dung câu hỏi sao cho

sinh động, minh hoạ câu hỏi bằng nhiều hình thức khác nhau (băng hình,

vẽ minh hoạ, làm dụng cụ thí nghiệm, mời cố vấn đặt câu hỏi...) thực hiện

các phóng sự liên quan, sau đó tham gia trong quá trình ghi hình: làm trợ

lý trƣờng quay, kiểm tra các đầu mối nhân sự liên quan, dựng băng và

hoàn tất các chƣơng trình mang nghiệm thu - phát sóng.

- Nhóm đạo diễn hình và quay phim: Lên kịch bản chi tiết về yêu cầu hình

ảnh. Với mỗi phần thi và mỗi loại hình câu hỏi minh hoạ phải có cách thể

hiện hình ảnh khác nhau cho sinh động, phù hợp với nội dung và yêu cầu

của cuộc thi. Vì đối tƣợng thi là các em học sinh PTTH của các trƣờng,

mỗi đội là 7 em nên hình ảnh trung tâm vẫn là sự năng động và thông

minh của nhóm dự thi qua phàn ứng xử và trả lời, sau đó hình ảnh đƣợc

chú ý nhiều tới phần cổ động viên các trƣờng có học sinh tham dự.

- 75 -

- 76 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình - Nhóm hoạ sỹ và thiết kế mỹ thuật: Lên ý tƣởng về sân khấu cho phù hợp,

chuẩn bị các đạo cụ liên quan. 7 sắc cầu vồng là chƣơng trình trò chơi đầu

tiên có sự vận chuyển sân khấu đi các tỉnh xa khắp cả nƣớc để thực hiện,

nhằm mở rộng đối tƣợng chơi và đáp ứng nhu cầu học hỏi nâng cao kiến

thức cho các địa phƣơng. Do vậy, sân khấu 7 sắc cầu vồng luôn gọn nhẹ

nhƣng lại cần sự lung linh của trí tuệ và sự hồn nhiên của lứa tuổi học trò.

- Nhóm kỹ thuật lƣu động: Bao gồm 1 nhóm đạo diễn kỹ thuật về hình ảnh,

âm thanh trong trƣờng quay hoặc 1 nhóm êkíp khép kín với thiết bị trên

một xe truyền hình lƣu động lớn gồm 3 máy nối liền với bàn điều khiển

của đạo diễn trong xe màu. Năm 1997 khi chƣơng trình 7 sắc cầu vồng ra

đời, Trung tâm kỹ thuật Đài THVN mới chỉ đƣợc trang bị vẻn vẹn 2 xe

truyền hình màu lƣu động, với tối đa là 3 máy quay nối tín hiệu đƣờng

hình vào xe điều khiển. Tính đến nay (2003) Trung tâm đã trang bị tới 5 xe

hiện đại với chất lƣợng kỹ thuật cao tới 7 máy quay lắp đặt và nối tín hiệu

trực tiếp vào bàn điều khiển trong xe. Ngoài ra cuối năm 2003 trung tâm sẽ

đƣa vào thử nghiệm loại xe truyền hình màu thu phát vệ tinh di động. Có

nghĩa là vừa di chuyển vừa thu hình và phát sóng trực tiếp. Đây là điều

kiện thuận lợi cho các chƣơng trình truyền hình trực tiếp có nhiều điều

kiện thực hiện nhiều ý tƣởng hay về nội dung, nhằm nâng cao chất lƣợng

chƣơng trình.

- Nhóm kỹ thuật hậu kỳ: Bao gồm những kỹ thuật viên cũng với biên tập

viên của chƣơng trình dàn dựng lại băng ghi hình để phát sóng đạt chất

lƣợng tốt. Đây là quá trình sáng tạo lần thứ 2 để cho ra một tác phẩm trò

chơi truyền hình hoàn chỉnh.

- Tổng số 16 chức danh.

- 76 -

- 77 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Cùng xuất hiện vào năm 1997, Trò chơi liên tỉnh'97 là loại trò chơi

mang tính thể thao rèn luyện sức khỏe, tuy không mang tính chuyên nghiệp

nhƣng mang tính giải trí cao. Ngay từ khi ra đời chƣơng trình trò chơi truyền

hình đầu tiên phát trên sóng VTV3 khán giả cả nƣớc ngay lập tức đã cảm thấy

vô cùng thú vị về một cách thể hiện mới trẻ trung, hấp dẫn và rất vui nhộn. Vì

đây là một chƣơng trình trò chơi dạng thể thao rèn luyện sức khoẻ nên đối

tƣợng tham gia là các vận động viên thuộc các sở Thể dục thể thao, đại diện

cho các tỉnh thành phố trong cả nƣớc. Quy mô chƣơng trình khá lớn do Ban

Thể thao - giải trí và thông tin kinh tế phối hợp thực hiện với các đồng

nghiệp đài Truyền hình Pháp nên công tác tổ chức sản xuất khá phức tạp.

Vì là dạng trò chơi mang nhiều yếu tố vận động nên ngôn ngữ của

ngƣời dẫn chƣơng trình và trọng tài thƣờng đƣợc sử dụng dƣới dạng mệnh

lệnh thức, lời dẫn luôn hoà nhịp với tiết tấu sôi động của trò chơi để khán giả

và ngƣời chơi cùng cuốn mình vào tiết tấu sôi động của chƣơng trình. Nhiều

lúc ngƣời dẫn chƣơng trình - MC (nhà báo Lại văn Sâm tƣởng nhƣ bị lạc cả

giọng vì sự cổ vũ kích lệ, hay cách phản ứng tự nhiên bằng những giọng cƣời

thoải mái, những câu pha trò hài hƣớc ... có nhiều đoạn dẫn của trò chơi mới,

để tăng phần sinh động và dễ hiểu, MC cũng phải treo ngƣời lên dây cáp để

minh hoạ cho luật chơi mặc dù sức khoẻ hiện tại lúc đó có hạn chế... nhƣng sự

nhiệt tình và trẻ trung, hào hứng của ngƣời dẫn nhƣ vậy đã làm không khí của

trò chơi trở nên gay cấn, sôi động và đầy tính quyết thắng. Tuy ý tƣởng ban

đầu của những ngƣời tổ chức chỉ gói gọn ở việc tạo nên một phong trào rèn

luyện sức khoẻ cho nhân dân và ý thức luyện tập thể dục thể thao đồng thời

tạo nên những phút giây nghỉ ngơi thƣ giãn hợp lý sau những ngày lao động

mệt mỏi cho khán giả xem truyên hình, nhƣng Trò chơi liên tỉnh đã không

dừng ở đó.

- 77 -

- 78 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Nhiều trò chơi bê nguyên xi theo dự kiến của Đầi truyên hình Pháp

muốn áp dụng vào đối tƣợng chơi là ngƣời Việt Nam đã phải loại bỏ do

không phù hợp về thể lực và sức khoẻ, bên cạnh đó là tâm lý đƣa trò chơi

trong cuộc sống đời thƣờng lên truyền hình còn quá xa lạ. Dần dần, do rút

kinh nghiệm và nghe nhiều chiều dƣ luận xã hội phản ảnh qua báo chí, và sự

góp ý của các đồng nghiệp đi trƣớc... nhóm tổ chức sản xuất đã thay đổi nhiều

trò chơi mới, đƣa thêm các trò chơi dân gian, mang sắc thái dân tộc vào

chƣơng trình nhƣ: cƣớp cờ, đánh cầu lông, chạy tiếp sức, vƣợt chƣớng ngại

vật... tuy nhiên những trò chơi này đều đƣợc đƣa thêm vào những điều kiện

khó khăn hơn với những biến tấu để mang tính gây cƣời, tạo sự phức tạp hơn

so với trò chơi ban đầu... Nhƣng cũng qua chƣơng trình này, việc lên kế

hoạch tổ chức sản xuất chuyên nghiệp đã đƣợc nhóm thực hiện học hỏi, rút

kinh nghiệm và tự ý thức rất nhiều.

* Thống nhất nội dung và phƣơng thức hợp tác giữa VTV3 và Đài truyền hình

Pháp (luật chơi, các công việc thực hiện cụ thể giữa 2 bên, quyền lợi và tài

chính, phối hợp thiết bị ghi hình, nhân lực tham gia của 2 phía...).

* Xác định thời gian ghi hình tập trung để giảm chi phí tối thiểu ăn ở đi lại

cho phía Pháp. (ghi hình liên tục 30 chƣơng trình ghi hình trong 1 tháng).

* Thuê địa điểm, dàn dựng sân khấu.

* Lên danh sách các Sở thể thao tham gia chơi, giới hạn số lƣợng vùng miền,

lập kế hoạch thuê địa điểm ăn nghỉ, đi lại cho các đoàn về tập trung tại một

địa điểm gần nơi thí đấu thi tránh lãng phí và tốn kém.

* Luyện tập và phổ biến luật chơi cho các đội. Tổ chức bốc thăm, phân bảng.

* Chuẩn bị đạo cụ ghi hình và quà tặng, giải thƣởng...

- 78 -

- 79 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình * Ghi hình và phát sóng theo chƣơng trình đã định. Với sự phân công êkíp cụ

thể của 26 chức danh.

Bên cạnh SV‟96, Bảy sắc cầu vồng, Trò chơi liên tỉnh... các chƣơng

trình khác nhƣ: “Câu lạc bộ bạn yêu nhạc'1998”, “Từ ánh mắt đến trái

tim'1999”... cũng là những chƣơng trình thu hút đƣợc nhiều khán giả. Tới nay

đã ra mắt thêm nhiều chƣơng trình thú vị nhƣ: “Chiếc nón kỳ diệu '2001-

2003”, “Ông mặt trời tí hon '2001”, “Ở nhà chủ nhật “2000-2003”, “Hành

trình văn hóa “2002-2003”, “Vƣờn cổ tích'1999-2003”, “Thế kỷ âm nhạc -

Trò chơi âm nhạc 2001-2003”, “Những đứa trẻ tinh nghịch 2003”, “Đƣờng

lên đỉnh Olympia 2001-2003” (VTV3), hay “Làng vui chơi - làng ca hát

'2000-2003” (Ban Văn nghệ - VTV1) hay chƣơng trình: “Kính vạn hoa

„2000-2002” “Nữ sinh và tƣơng lai „2002”, “Theo dòng lịch sử „2002-2003”,

“Tìm hiểu pháp luật -2003” (VTV2) đã góp phần vào số lƣợng cũng nhƣ đa

dạng hóa các chƣơng trình trò chơi truyền hình đáp ứng nhu cầu của khán giả

xem truyền hình.

Chiếc nón kỳ diệu vừa mới đây tổ chức sinh nhật tròn 2 tuổi (tháng

5/2003) với một chƣơng trình thật hoành tráng và ấn tƣợng. Đối tƣợng chơi từ

ngƣời đạp xích lô, thợ thủ công, công nhân, nông dân đến các bác sỹ, kỹ sƣ,

các nhà nghiên cứu đã tạo dựng một sân chơi gần gũi, vui nhộn và manh đậm

tính giải trí... Đây cũng là một chƣơng trình trò chơi truyền hình đƣợc khán

giả đánh giá là chƣơng trình yêu thích nhất năm 2002 (theo điều tra của Trung

tâm nghiên cứu dƣ luận xã hội - Ban văn hoá tƣ tƣởng TW) với 74% số lƣợng

khán giả bình chọn bỏ phiếu so với 71% dành cho Olympia, 60% dành cho

Hành trình văn hoá, 56% dành cho Ở nhà chủ nhật và 46% dành cho Trò chơi

âm nhạc... Từ một trò chơi truyền hình đã trở nên vô cùng ăn khách tại Mỹ và

một số nƣớc khác, “Vòng quay may mắn” tên nguyên gốc của chƣơng trình

ban đầu đã đựợc đổi mới cả về nội dung và hình thức để cho phù hợp với tâm

- 79 -

- 80 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình lý ngƣời Việt Nam. Sự hấp dẫn của chƣơng trình này nằm ở yếu tố bất ngờ và

sự ngẫu hứng của luật chơi, mặc dù công tác tổ chức sản xuất của chƣơng

trình này hiện nay đƣợc đánh giá là quy chuẩn nhất với số lƣợng nhân sự

tham gia ghi hình tại trƣờng quay rất đông đến 22 chức danh.

Trong số các chƣơng trình trò chơi truyền hình thì “Chiéc nón kỳ diệu”

là chƣơng trình có cách tổ chức với đủ các chức danh tham gia và huy động

số lƣợng nhân sự tham gia đông đảo. Đạo diễn của chƣơng trình này, nhà báo

Lại Văn Sâm sau khi đựợc trực tiếp tham dự chƣơng trình này ghi hình tại

trƣờng quay Columbia Tristar Picture của truyền hình Mỹ đã áp dụng đầy đủ

mô hình các chức danh và nhân sự vào việc ghi hình chƣơng trình này tại Việt

Nam. Đây có lẽ là mô hình nên nhân rộng trong việc lựa chọn chƣơng trình để

sản xuất với nhiều ý tƣởng hay và hấp dẫn với cách tổ chức chuyên nghiệp.

Chúng ta thử xem laị công tác tổ chức sản xuất của chƣơng trình này:

* Đạo diễn chƣơng trình: lên ý tƣởng và thay đổi nội dung kịch bản nguyên

gốc của dạng trò chơi ban đầu, lên kế hoạch ghi hình thử để rút kinh nghiệm

từ luật chơi, cách hỏi - đáp, giao lƣu giữa các đối tƣợng chơi nhiều vùng miền

trong quá trình tham gia tại trƣờng quay.

Lên kế hoạch chủ đề cho từng chƣơng trình theo khung phát sóng và lập

nhóm thực hiện.

* Nhóm biên tập: mời và tiến hành lựa chọn ngƣời chơi cho từng chủ đề

chƣơng trình phù hợp, phân bố vùng miền, giới và trình độ, tuổi tác để không

tạo sự chênh lệch mất đi tính quyết liệt của trò chơi. Lên kế hoạch và nội

dung cụ thể cho từng ô chữ trong từng vòng thi liên quan đến chủ đề đã định.

Dựng và hoàn tất băng phát sóng.

- 80 -

- 81 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình * Nhóm đạo diễn hình, quay phim và kỹ thuật tiền kỳ - hậu kỳ, mỹ thuật..

Ngoài ra còn rất nhiều các chức danh và nhân sự khác đã nêu giống nhƣ một

số các chƣơng trình ghi hình trong trƣờng quay.

Việc chủ động trong toàn bộ chủ đề và cách xây dựng ô chữ không phụ

thuộc vào ban cố vấn, ban giám khảo, không mất công minh hoạ câu hỏi

thành băng tình huống đã giúp cho phần thực hiện về nội dung đơn giản,

không cần quá đầu tƣ chất xám, nhân lực và tiền bạc.

Nhƣ vậy không nhất thiết một chƣơng trình trò chơi truyền hình ngay

từ ban đầu phải đặt ra những ý tƣởng quá nặng nề và to lớn, bằng những chi

tiết và logic, cách vận dụng những ngôn ngữ và thế mạnh của truyền hình

cũng với việc kết hợp khéo léo giữa việc xây dựng kịch bản với việc sắp xếp

nhân sự, đến việc tuyển chọn chu đáo đối tƣợng chơi và ngƣời dẫn chƣơng

trình thông minh, hài hƣớc... sẽ là những yếu tố quyết định nên thành công

của một chƣơng trình trò chơi truyền hình. Tuy vậy thì quy trình tổ chức sản

xuất luôn đƣợc coi là khâu quan trọng nhất, góp phần tạo nên sự thành công

của mỗi chƣơng trình.

Việc chủ động trong toàn bộ chủ đề và cách xây dựng ô chữ không phụ

thuộc vào ban cố vấn, ban giám khảo đã giúp cho phần thực hiện về nội dung

đơn giản, không cần quá đầu tƣ chất xám, nhân lực và tiền bạc. Giải thƣởng

của chƣơng trình tƣởng rằng rất lớn nhƣng không phải cuộc thi nào ngƣời

chơi cũng đoán đúng đƣợc ô chữ ở vòng thi cuối cùng nên tổng giải thƣởng

tuy không cao nhƣng lại kích thích đƣợc sự hứng khởi của ngƣời tham gia.

Cách giao lƣu hỏi đáp giữa những ngƣời chơi và việc tự nguyện tặng qùa và

tặng điểm trị giá bằng tiền cho các đơn vị bảo trợ xã hội đã làm cho ý nghĩa

của chƣơng trình mang tính xã hội hoá, bớt phần ăn thua vốn có của một trò

chơi. Cách đƣa đẩy câu chuyện theo chiều hƣớng vui vẻ, hoà đồng và hóm

- 81 -

- 82 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình hỉnh của ngƣời dẫn chƣơng trình đã làm cho tính chất cay cú trong các vòng

thi giảm đi thay vào đó là những tiếng cƣời sảng khoái và một không khí vui

tƣơi tràn ngập.

Nhƣ vậy không nhất thiết một chƣơng trình trò chơi truyền hình ngay

từ ban đầu phải đặt ra những ý tƣởng quá nặng nề và to lớn, bằng những chi

tiết và logic, cách vận dụng những ngôn ngữ và thế mạnh của truyền hình

cũng với việc kết hợp khéo léo giữa việc tuyển chọn chu đáo đối tƣợng chơi

và ngƣời dẫn chƣơng trình thông minh, hài hƣớc... sẽ là những yếu tố quyết

định nên thành công của một chƣơng trình trò chơi truyền hình.

Phần lớn các chƣơng trình trò chơi và gặp gỡ trên truyền hình đều có

mô hình sản xuất và phân công nhân sự tƣơng tự nhƣ vậy, tổng số khoảng từ

16 đến 22 chức danh và công đoạn phải thực hiện trong một chƣơng trình ghi

hình tại trƣờng quay. Theo phân công nhân sự chịu trách nhiệm trong mỗi

chƣơng trình chỉ có từ 3 đến 4 ngƣời thì giai đoạn ghi hình trong trƣờng quay

sẽ phải huy động thêm rất nhiều nhân sự bổ sung từ các nhóm khác tham gia.

Từ những chƣơng trình trò chơi truyền hình đƣợc tổ chức đầu tiên năm

1996, 1997... công tác tổ chức còn khá sơ sài, công nghệ máy móc kỹ thuật

lạc hậu, hình ảnh và âm thanh đơn giản, ít sáng tạo... trải qua nhiều năm tự

học hỏi, tự rút kinh nghiệm trong việc tổ chức sản xuất các chƣơng trình trò

chơi với nhau cũng nhƣ với các thể loại báo hình nói chung, công tác tổ chức

đã khoa học hơn, giảm bớt nhân sự không cần thiết, phân công công việc

khoa học, hợp lý và do vậy chất lƣợng của các chƣơng trình trò chơi ngày

càng đƣợc nâng cao rõ rệt.

Sau đây chúng tôi xin đƣợc tổng kết lại mô hình và các chức danh cần

thiết tham gia trong một chƣơng trình trò chơi truyền hình qua sơ đồ kết cấu

- 82 -

- 83 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình trong mối quan hệ giữa những khâu sản xuất và từng thành viên liên quan

trong nhóm thực hiện.

Giám đốc sản xuất

Đạo diễn chương trình (CT)

Quyết định nội dung chương trình

Viết kịch bản

Tác giả kịch bản

- Đạo diễn

- Quay phim

Quay ngoài trời

Chọn bối cảnh

- Biên tập CT, diễn viên

- Trợ lý đạo diễn, diễn viên

Kỹ xảo

Đồ hoạ vi tính

- Đạo diễn

- Đạo diễn

Sắp đặt

Dựng thử

Quay phim

- Đạo diễn CT

- Người dựng - Đạo diễn tiếng động giả

Âm thanh trường quay

Dựng băng theo kế hoạch

Thảo lụân với nhạc sỹ

- Đạo diễn CT

Thu thanh

Thu nhạc

(nếu cần)

Lồng tiếng

thu thanh

(Từ 1 đến 5 ngày trước khi ghi hình)

Hoàn tất băng quay, Tình huống ngoại cảnh

Công việc trong

Đạo diễn kỹ thuật, ánh sáng, hình ảnh, âm thanh, quay phim ,nhóm TL

Trang điểm, trang phục

trường quay

- 83 - Dựng lần cuối

- 84 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Đây là mô hình chung trong khi tổ chức sản xuất một chƣơng trình trò

chơi truyền hình. Với mỗi chƣơng trình lại có cách thể hiện theo nội dung

khác nhau do vậy, sự thay đổi các yếu tố và phân công nhân sự, phân công

chức danh cho phù hợp với mỗi chƣơng trình lại tuỳ thuộc vào kịch bản và

nội dung chƣơng trình đó quyết định. Giám đốc sản xuất và đạo diễn chƣơng

trình sẽ là ngƣời chịu trách nhiệm chung, phân công nhân sự cho nhóm và lên

kế hoạch cụ thể cho từng công đoạn tổ chức.

Cũng là trò chơi truyền hình, nhƣng ở chƣơng trình Hành trình văn

hoá, Ở nhà chủ nhật, Những đứa trẻ tinh nghịch... nhiều câu hỏi và đáp án

đƣợc thể hiện dƣới dạng tình huống minh hoạ có diễn viên hoặc biên tập viên

của chƣơng trình tham gia thể hiện. Trong khi đó Đường lên đỉnh Olympia

hay Trò chơi âm nhạc, Chiếc nón kỳ diệu, Vườn cổ tích... cách đặt câu hỏi

chỉ đơn thuần là lời đọc của ngƣời dẫn chƣơng trình và có phần minh họa

bằng kỹ xảo vi tính đƣa lên trên màn hình cho dễ đọc, dễ hiểu hơn.

2.2 CÁC YẾU TỐ - ĐIỀU KIỆN ĐỂ CÓ MỘT CHƢƠNG TRÌNH TRÒ CHƠI

HẤP DẪN.

Bản thân các chƣơng trình trò chơi truyền hình với tính chất thƣ giãn, giải

trí và tiết tấu nhanh đã mang đến sự hấp dẫn cơ bản đối với khán giả xem

truyền hình. Tuy vậy không thể bằng lòng với những gì đã đạt đƣợc. Khi công

- 84 -

- 85 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình nghệ truyền hình ngày càng hiện đại, đội ngũ sản xuất ngày càng đƣợc nâng

cao về trình độ chuyên môn và đòi hỏi của khán giả truyền hình là vô cùng

lớn thì việc tạo sự hấp dẫn riêng, lâu dài, luôn tạo nét mới, tímh bất ngờ và

ganh đua trong từng phần chơi là yêu cầu bắt buộc.

Theo bảng kết quả thăm dò dƣ luận khán giả Đài THVN cuối năm 2002,

trong phần đánh giá chất lƣợng nội dung và nghệ thuật của các chƣơng trình

giải trí, không phải ngẫu nhiên những ngƣời xây dựng bảng câu hỏi lại xếp tới

12 tiêu chí dành cho thể loại các chƣơng trình giải trí mà trong đó các chƣơng

trình trò chơi truyền hình có ảnh hƣởng và nằm trong dạng thể loại chƣơng

trình này với số lƣợng khá lớn (trong tổng số 11 chƣơng trình đƣa vào bảng

thăm dò thì có tới 5 chƣơng trình là thể loại chƣơng trình trò chơi, đó là:

Chiếc nón kỳ diệu, Đƣờng lên đỉnh Olimpia, Ở nhà chủ nhật, Hành trình văn

hoá, Trò chơi âm nhạc... Đó là các yếu tố đánh giá đƣợc xếp theo thứ tự quan

trọng từ trên xuống dƣới nhƣ sau:

- Nội dung tử tƣởng, giáo dục tốt.

- Tính giải trí tốt.

- Tác dụng nâng cao hiểu biết.

- Hình ảnh tốt.

- Bố cục, tiết tấu tốt.

- Âm nhạc tốt.

- Phông cảnh tốt (Decor sân khấu hoặc bối cảnh thực hiện phần quay minh

hoạ tiểu phẩm).

- Thời gian phát sóng phù hợp.

- Thời lƣợng phát sóng hợp lý.

- 85 -

- 86 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình - Ngƣời dẫn chƣơng trình gây ấn tƣợng tốt.

- Diễn viên nhập vai tốt.

- Nhân vật trong chƣơng trình tốt. (đối tƣợng chơi, ban cố vấn, khán giả, cổ

động viên..).

Rõ ràng rằng yếu tố nội dung tử tƣởng của một chƣơng trình đƣợc thể

hiện qua khâu kịch bản là yếu tố quan trọng hàng đầu. Tuy vậy, trong luận

văn này, tác giả chỉ có mong muốn đề cập đến các chƣơng trình trò chơi

truyền hình, do đó, ngoài các yếu tố và điều kiện nhƣ bảng thăm dò dƣ luận

đã nêu thì việc quan tâm đến những yếu tố nhƣ: tên chƣơng trình, luật chơi,

cách sắp xếp nội dung thi trong từng phần cụ thể và sự tham gia của các đối

tƣợng (êkíp đƣợc phân công thực hiện chƣơng trình) cũng sẽ là những yếu tố

quan trọng quyết định đến thành công của một chƣơng trình trò chơi.

* Tên chương trình:

Trong các chƣơng trình truyền hình nói chung và trò chơi truyền hình

nói riêng, việc đặt tên chƣơng trình là một yếu tố quan trọng để định hƣớng về

nội dung chƣơng trình và gây ấn tƣợng cho khán giả, tên chƣơng trình phải

ngắn gọn, dễ nhớ, dễ hiểu và mang tính bao quát chung, chứa ẩn ý về nội

dung và hình thức thể hiện. Việc đặt tên phải nằm trong khâu lên kế hoạch

ngay từ khi tổ chức ban đầu tức là khi chƣơng trình trò chơi đó còn đang nằm

trên ý tƣởng kịch bản ban đầu. Tên gọi rất quan trọng, góp phần không nhỏ

vào ấn tƣợng ban đầu để một chƣơng trình đƣợc hoàn thiện. Việc đặt tên cho

chƣơng trình cũng là một nghệ thuật.

Bất kỳ một chƣơng trình truyền hình nào từ dạng tin tức của Ban Thời

sự (thời lƣợng chỉ 45 giây), một chuyên mục, phóng sự tài liệu (thời lƣợng từ

- 86 -

- 87 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình 15 đến 30 phút của Ban Chuyên đề), một chƣơng trình khoa học giáo dục của

Ban Khoa giáo hay một chƣơng trình Gặp gỡ - đối thoại hoặc trò chơi truyền

hình của Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế (từ 35 đến 45 phút)... tất cả

các chƣơng trình dù ở thể loại báo chí nào cũng đều phải có tên gọi. Việc đặt

tên cho một tác phẩm truyền hình cũng giống nhƣ việc một sinh linh bé bỏng

chào đời với một cái tên mới mà cha mẹ, ông bà yêu dấu từng ấp ủ để dành

tặng.

Một thời gian dài, khi truyền hình mới tiến đến mục tiêu phục vụ và

cung cấp đầy đủ thông tin tuyên truyền giáo dục cho nhân dân, trên làn sóng

truyền hình những tác phẩm báo chí với tên gọi “rất bao cấp” nhƣ: Nhìn về

vấn đề xuất khẩu lao động - thực trạng và giải pháp, Vấn đề chuyển đổi cơ

cấu kinh tế nông nghiệp - Thực trạng và giải pháp... xuất hiện khá thƣờng

xuyên trên sóng VTV1 từ chuyên mục về “Nông nghiệp - nông thôn” đến

“Lao động và công đoàn” rồi lan sang cả cả chuyên mục CKX, phim tài liệu...

ngƣời ta dùng vấn đề định diễn đạt đƣa lên hàng đầu còn vế đuôi của tên gọi

luôn có một dòng chữ chung nhất: Thực trạng và giải pháp. Việc dễ dãi và

đánh đồng trong việc đặt tên cho đứa con tinh thần của mình ngay từ tên gọi

đã kéo theo sự buông lỏng và hời hợt trong nội dung phản ánh với toàn những

con số báo cáo tổng kết hoặc những số liệu, lời bình khô khan đƣợc trích ra từ

các văn bản tổng kết từ các hội nghị, hội thảo sơ kết. Cách đây chƣa xa, vào

năm 2001, khán giả của Đài phát thanh và truyền hình Hà Nội đầy ngỡ ngàng

khi một phóng sự điều tra của Đài với nội dung phản ánh vấn đề ô nhiễm môi

trƣờng và vệ sinh an toàn thực phẩm tại các lò mổ thức ăn gia súc của Hà Nội

lại đƣợc đặt cho một cái tên... khá dí dỏm: Xôn xao một chợ thịt lợn. Hay

trong một chƣơng trình của chuyên mục Văn hoá xã hội cũng của Đài PT và

Truyền hình Hà Nội với nội dung ca ngợi về một loại hình văn hoá văn nghệ

- 87 -

- 88 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình dân tộc nên tồn tại và phát triển, đó là sinh hoạt ca trù tại một câu lạc bộ

huyện X lại đặt cho một tên gọi khá mỹ miều: Sóng sánh sân đình.

Khi các loại hình nghệ thuật cạnh tranh khốc liệt nhƣ hiện nay, khi

Internet với việc cung cấp cập nhật một khối lƣợng thông tin khổng lồ đã đi

vào từng gia đình thì việc nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình truyền hình là

một yêu cầu cấp thiết. Mỗi một yếu tố dù nhỏ cũng đều là những thay đổi góp

phần kéo ngƣời xem nán lại với màn hình vô tuyến. Từ cách đặt tên cho một

tác phẩm đến cách thể hiện, nội dung đều phải là biểu hiện của những việc

làm nghiêm túc và đầy tính sáng tạo để thể hiện sự tôn trọng chính bản thân

tác giả và quan trọng hơn là một số lƣợng lớn khán giả đang đón nhận đứa

con tinh thần của mình.

Với các thể loại báo chí nhƣ tin tức, phóng sự, ca nhạc... việc đặt tên

nhiều khi chỉ là tiêu đề cho một tác phẩm đơn lẻ, còn với trò chơi truyền hình,

việc xuất hiện định kỳ theo một khung quy định phát sóng nhất định trong

thời gian ít nhất là một năm thì việc đặt tên cho một thể loại giải trí lại có

những yêu cầu riêng. Ngoài yêu cầu về sự khái quát, liên tƣởng, tính dễ hiểu

ngắn gọn và gây ấn tƣợng nhƣ các thể loại báo chí nói chung thì với trò chơi

truyền hình tên gọi lại cần có thêm một chút dí dỏm và hài hƣớc.

Hiện nay phần lớn các chƣơng trình trò chơi truyền hình đều có cách

đặt tên hấp dẫn và hợp lý với tính chất riềng của từng chƣơng trình. Có thể kể

ra đây nhƣ: “Bảy sắc cầu vồng”, “Trò chơi liên tỉnh” , “SV‟96” (1996) đến

“Câu lạc bộ bạn yêu nhạc” , “Từ ánh mắt đến trái tim”(1997), rồi “Ở nhà chủ

nhật”, “Vƣờn cổ tích”, đến “Những ngƣời bạn ngộ nghĩnh” (1998), “Hành

trình văn hoá”, “Trò chơi âm nhạc”, “Trò chơi điện ảnh”, hay “Những đứa trẻ

tinh nghịch” (2000) ...đều là những tên gọi gây ấn tƣợng với khán giả.

- 88 -

- 89 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Với các chƣơng trình có mua bản quyền từ nƣớc ngoài thì việc đặt tên

có phần đơn giản hơn, bởi chỉ cần dựa vào tên gọi gốc của chƣơng trình đó

với sự thay đổi nhỏ sao cho phù hợp hơn với tâm lý ngƣời Việt Nam là đƣợc.

Ở mỗi chƣơng trình trò chơi này, khi mua bản quyền đều có sẵn một tên gọi

khá quen thuộc với khán gỉa thế giới. Thƣờng thì cách đặt tên này cũng đã

đƣợc thử nghiệm và đƣợc sự yêu mến của khán giả nhiều năm với những

thành công nhất định của chƣơng trình trƣớc khi đƣa vào sản xuất tại Việt

Nam.Việc thay đổi tên gọi chỉ cần thiết khi không đáp ứng đƣợc với tâm lý

đón nhận của ngƣời Việt Nam mà thôi. Ví dụ nhƣ tên gọi ban đầu của chƣơng

trình “Chiếc nón kỳ diệu” là: “Vòng quay may mắn - Well the Fourturn” đƣợc

mua bản quyền của Mỹ, còn “Hành trình văn hoá” và “Thế kỷ âm nhạc” thì

gần nhƣ vẫn giữ đƣợc tên gọi so với trò chơi nguyên gốc ban đầu là: “Culture

Quest” mua bản quyền của Mỹ và “Music Century” của Tây Ban Nha.

Với những chƣơng trình đƣợc lên ý tƣởng kịch bản do nhóm sản xuất

và đạo diễn chƣơng trình yêu cầu thì việc đặt tên có phần khó khăn hơn. Bởi

việc đặt tên này luôn phải mới lạ và hội đủ tiêu chí cần thiết. Tuy vậy, điều

quan trọng khi đặt tên cho một chƣơng trình trò chơi là vẫn phải bám vào nội

dung phản ảnh, đối tƣợng tham dự và luật chơi cũng nhƣ tính chất riêng của

chƣơng trình để đặt tên cho phù hợp sao cho dễ hiểu và ngắn gọn.

Chƣơng trình Bảy sắc cầu vồng là một ví dụ trong cách đặt tên rất

thành công. Đây là cuộc thi kiến thức dành cho đối tƣợng là học sinh phổ

thông, nên tên gọi 7 sắc cầu vồng vừa tƣợng trƣng cho 7 lĩnh vực môn học

đƣợc chọn là: văn học, lịch sử, địa lý, giáo dục công dân, khoa học tự nhiên,

thể thao, nghệ thuật, vừa thể hiện sự lung linh của ánh hào quang trí thức

nhân loại không bao giờ vơi cạn.

- 89 -

- 90 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Hoặc một ví dụ khác cho việc đặt tên cho chƣơng trình “Đƣờng lên

đỉnh Olympia” Những ý kiến đầu tiên đƣa ra gợi ý cho việc đặt tên là: Đƣờng

lên đỉnh núi, Con đƣờng chinh phục đỉnh cao trí tuệ... Còn chƣơng trình Ở

nhà chủ nhật... với tên dự kiến ban đầu là: Câu lạc bộ gia đình, Tìm hiểu kiến

thức gia đình, Tìm hiểu những mẹo vặt trong cuộc sống... Chƣơng trình “ Gìơ

thứ 9”- một chƣơng trình trò chơi dành cho đoàn viên công đoàn của các liên

đoàn lao động cả nƣớc có dịp đƣợc đua tài bằng chính tay nghề của mình

cũng có một cách đặt tên khá thú vị. Bởi sau 8 giờ quy định lao động vàng

ngọc thì giờ thứ 9 chính là thời gian để những ngƣời lao động luôn miệt mài

tạo ra những sản phẩm cho xã hội đƣợc nghỉ ngơi, vui vẻ, thƣu giãn, tiếp thu

những kinh nghiệm bên ngòai bằng chính bàn tay và khối óc của. Tên gọi ý

nghĩa này do đồng chí phó Tổng giám đốc Đài THVN Trần đăng Tuấn gợi ý

và lựa chọn.

*Luật chơi:

Bất kể một trò chơi nào cũng phải có luật. Trong chƣơng trình trò chơi

truyền hình, luật chơi đƣa ra có tác dụng là chuẩn mực để phân biệt đội thắng

thua, để giới hạn thời gian thi đấu. Bằng kinh nghiệm và đầu óc tổ chức, công

việc tổ chức sản xuất phải lƣờng trƣớc một số vấn đề nảy sinh cần tránh trong

luật chơi để tính trƣớc khả năng có thể xảy ra trong quá trình thực hiện. Luật

càng chặt chẽ bao nhiêu thì càng góp phần vào tính hấp dẫn và sự thành công

của chƣơng trình bấy nhiêu.

Từ một trò chơi trong cuộc sống hàng ngày trở thành một trò chơi trên

truyền hình là cả một quá trình cụ thể hoá, đơn giản hoặc phức tạp hoá của

luật chơi, tăng tính gay cấn, hấp dẫn, ganh đua và rất nhiều yếu tố khác. Để

trò chơi hấp dẫn và sinh động thì việc đƣa ra thể thức luật đơn giản, ngắn gọn,

- 90 -

- 91 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình dễ hiểu những lại chứa đựng nhiều yếu tố gay cấn và hồi hộp... là những yêu

cầu tối thiểu. Không thể có một chƣơng trình truyền hình kéo dài lê thê không

phân thắng - bại với một trò chơi nhàm chán. Hay trong quá trình ghi hình trò

chơi, các đối tuợng tham gia lại phải tranh cãi nhau về về luật để dẫn đến việc

không phân định thắng - bại. Tất nhiên tính hấp dẫn và nhân bản, mục đích

của một trò chơi truyền hình không nằm ở việc tìm ra ngƣời thắng, kẻ thua mà

quan trọng hơn là thông qua trò chơi mà tuyên truyền về một vấn đề có ý

nghĩa trí tuệ và xã hội, mang tính giải trí cao.

Việc thay đổi luật chơi trong quá trình diễn ra lúc ghi hình là điều tối

kỵ. Những ngƣời thực hiện chƣơng trình có thể tổ chức chơi thử, ghi hình thử

để rút ra những nhƣợc điểm của luật chơi mà chỉnh sửa cho phù hợp. Tuyệt

đối không đƣợc phân vân hoặc thay đổi về luật khi đã công khai tiến hành trò

chơi.

Nhiều chƣơng trình trò chơi truyền hình đã mời thêm cả một ban giám

khảo, hoặc tổ trọng tài... tham gia trực tiếp vào chƣơng trình để đánh giá kết

quả thông qua luật chơi nhƣ chƣơng trình : “SV‟96” , “Trò chơi liên tỉnh ‟97-

98”, “Trò chơi điện ảnh 2003”... Có những chƣơng trình ban giám khảo lại là

chính khán giả của chƣơng trình nhƣ: “Từ ánh mắt đến trái tim”, “Câu lạc bộ

bạn yêu nhạc”... Sự tham gia của đội ngũ ban giám khảo công minh và rất

đông đảo này đã làm tăng thêm yếu tố xã hội hoá của trò chơi. Nhƣng phần

nhiều các chƣơng trình trò chơi truyền hình hiện nay đều xây dựng luật chơi

không quá phức tạp và để tiết tấu của chƣơng trình không dàn trải, ngƣời ta

thƣờng áp dụng cách thức để ngƣời dẫn chƣơng trình so sánh với đáp áp đúng

và đƣa kết quả cuối cùng. Có thể nhận thấy cách thức này đƣợc áp dụng ở

nhiều chƣơng trình trò chơi truyền hình nhƣ: 7 sắc cầu vồng, Ở nhà chủ nhật,

Đường lên đỉnh Olympia, Hành trình văn hoá, Vườn cổ tích, Chiếc nón kỳ

diệu...

- 91 -

- 92 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Mỗi hình thức xây dựng luật chơi bằng cách chấm điểm công khai do

ngƣời dẫn chƣơng trình quyết định hay mời một ban giám khảo hoặc khán giả

tham gia vào chƣơng trình đều có những ƣu điểm và hạn chế riêng. Bởi nhiều

phần thi khó có thể phân định, đúng - sai, thắng - thua một cách rạch ròi để có

thể cộng hoặc trừ điểm, do quan niệm, do phong tục tập quán và do nhiều

yếu tố khoa học - xã hội liên quan... Nhƣng chính sự đa dạng trong cách xây

dựng luật và cách thể hiện khác nhau, đa dạng và sinh động trong từng

chƣơng trình đã làm nên những mảng màu đan xen góp phần làm đa dạng hoá

các chƣơng trình trò chơi trên truyền hình. Tuy vậy, trong quá trình tổ chức

sản xuất, mỗi chƣơng trình trò chơi truyền hình nên tự rút kinh nghiệm về

cách xây dựng luật chơi để chỉnh sửa, rút kinh nghiệm cho hợp lý và logic đối

với tổng thể của chƣơng trình và từng phần thi nhằm cải thiện và nâng cao

chất lƣợng từng bƣớc nội dung và hình thức của các chƣơng trình sẽ thực hiện

thông qua luật chơi.

* Vai trò của tổ chức sản xuất với sự hình thành êkíp thực hiện.

Do tính trực tiếp, tính tranh đua và hấp dẫn của chƣơng trình, các

chƣơng trình trò chơi truyền hình đã lôi cuốn đƣợc một lƣợng khán giả lớn và

xoá nhoà đƣợc ranh giới giữa họ với truyền hình. Ở đây, vai trò của tổ chức

sản xuất có ý nghĩa quyết định, chọn ngƣời dẫn ra sao cho phù hợp, đối tƣợng

tham gia thế nào, chọn và phân công nhóm thực hiện sao cho đúng với năng

lực chuyên môn và thúc đẩy tinh thần trách nhiệm là điều cần tính toán kỹ

trƣớc khi sản xuất. Sự đồng đều trong trình độ chuyên môn, tinh thần trách

nhiệm cao trong từng khâu sản xuất và ý thức tự học hỏi, sáng tạo từ đồng

nghiệp và những thế hệ đi trƣớc đã là những động lực cần thiết khi lựa chọn

nhân sự để thành lập nhóm sản xuất.

- 92 -

- 93 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Một chƣơng trình trò chơi hay, sáng tạo là kết quả của một tập thể

những con ngƣời làm truyền hình. V. Lenin đã từng nói: “Báo chí là ngƣời

tuyên truyền tập thể, cổ động tập thể...” Nhƣ vậy đối với những ngƣời làm

báo chí nói chung, đề cao vai trò của tập thể là một yếu tố quan trọng bởi dù

mỗi tác phẩm báo chí hoặc mỗi công đoạn làm báo đều gắn liền với tên tuổi

và chức danh của một tác giả nhất định nhƣng khi tác phẩm đó đến với công

chúng thì đó là sản phẩm của tập thể, là tiếng nói của một tập thể, là một dàn

đồng ca mà ở đó nhiều âm sắc và tiếng động cùng phối hợp tạo nên. Tất nhiên

có nhiều quan niệm cho rằng báo chí là chân thực, không cần sáng tạo nhƣng

đối với những chƣơng trình truyên hình nói chung và trò chơi truyền hình nói

riêng lại đƣợc biết đến nhƣ một sự sáng tạo mang tính đặc thù. Công đoạn

làm báo nào cũng cần sáng tạo gắn liền với phong cách cá nhân, từ việc thu

thập tƣ liệu, sử lý tƣ liệu cho đến việc phân định kết cấu chƣơng trình, ghi

hình thực tế hoặc ngay cả công việc thu nhận hồi âm của khán giả để trả lời...

cũng đều đòi hỏi yếu tố sáng tạo. Chỉ một mắt xích trong quy trình bị ngƣng

trệ hay gián đoạn hoặc kém chất lƣợng sẽ làm cho tổng thể chƣơng trình

không đƣợc nhƣ ý và thiếu tính đồng bộ - chuyên nghiệp... Do vậy yếu tố

chọn và quyết định nhân lực tham gia vào êkíp thực hiện là một trong những

sự lựa chọn thông minh góp phần vào chất lƣợng của chƣơng trình.

Tính kỷ luật và tính thống nhất trong êkíp thực hiện đối với một sản

phẩm tập thể nhƣ các chƣơng trình trò chơi truyền hình là một trong những

yêu cầu quan trọng. Một guồng máy chỉ có thể vận hành tốt trong trƣờng hợp

các thành viên trong êkíp tuân thủ đầy đủ nhƣng yêu cầu khắt khe về giờ giấc,

nội quy làm việc tại hiện trƣờng và trƣờng quay cũng nhƣ tính thống nhất

chung trong công việc sáng tạo thông qua lao động nghệ thuật.

Trên thế giới, tại một số nƣớc có công nghệ truyền hình tiên tiến nhƣ

Nhật Bản, Anh, Mỹ, Đức, Pháp... êkíp sản xuất một chƣơng trình trò chơi

- 93 -

- 94 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình nhiều khi đƣợc đặt hàng hoặc đƣợc sản xất do một Hãng truyền hình tƣ nhân

hoặc một tập đoàn Truyền thanh - truyền hình đảm nhận. Họ lên kế hoạch tổ

chức sản xuất một chuỗi chƣơng trình trò chơi trọn vẹn rồi gửi đi chào hàng,

phát hành, quảng cáo hoặc bán cho các kênh hoặc Đài truyền hình khác. Do

vậy, nhân sự để tổ chức chƣơng trình không nằm trong cơ cấu bộ máy tổ chức

chung của một tổ chức đơn lẻ mà êkíp đó đƣợc thành lập nhiều khi trên cơ sở

lựa chọn một cách có chủ đích với việc tuyển chọn những ngƣời có tâm

huyết, tài năng và sức sáng tạo đối với mỗi đầu việc. Êkíp ở đây thƣờng đƣợc

tuyển lựa sao cho gọn nhẹ, hiệu quả và phát huy hết công suất làm việc và sức

sáng tạo, đóng góp cho hiệu quả chung của chƣơng trình.

Tại Việt Nam hiện nay, các chƣơng trình trò chơi truyền hình mới xuất

hiện chƣa lâu và hiện tại chỉ có Ban Thể thao - giải trí và thông tin kinh tế

(Đài Truyền hình Việt nam) là nơi sản xuất và phát sóng nhiều chƣơng trình

trò chơi nhất, do vậy việc quy chuẩn hoá công tác tổ chức sản xuất thông qua

đội ngũ sản xuất là việc làm quan trọng đang đòi hỏi bức thiết.

Tổ chức được một chương trình trò chơi hấp dẫn cần lưu ý đến khâu

kịch bản của chương trình, đây chính là bộ khung vững chãi ban đầu để từng

thành viên trong nhóm tổ chức sản xuất sáng tạo, đồng tâm xây dựng nên một

chương trình hấp dẫn. Từ một kịch bản hay, mang tính nhân văn và khoa học

sẽ là điều kiện để cho một chương trình trò chơi hấp dẫn ra đời với sự đóng

góp tiếp sức của một đội ngũ cùng sáng tạo. Tuy vậy, không thể coi thường

bất kỳ một khâu nào từ những điều cơ bản như tên gọi của chương trình, cách

xây dựng thể thức luật chơi hay tìm kiếm nhân lực cùng thực hiện. Mỗi yếu tố

cấu thành đều đóng vai trò quan trọng vào sự thành công của một chương

trình trò chơi.

- 94 -

- 95 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

2.3 CÁC BƢỚC TỔ CHỨC THỰC HIỆN CHƢƠNG TRÌNH TRÒ CHƠI

TRUYỀN HÌNH.

Cũng giống nhƣ một tác phẩm truyền hình nói chung, trò chơi truyền

hình ra đời cũng tuân thủ theo những nguyên tắc logic nhất định từ khâu tiền

kỳ, tổ chức ghi hình và hậu kỳ phát sóng. Ở mỗi một công đoạn vai trò của

những ngƣời thực hiện lại đƣợc nhấn mạnh ở những vị trí khác nhau, với các

bƣớc tiến hành và yêu cầu sáng tạo khác nhau.

* Tiền kỳ.

Sau khi tổ chức xong nội dung kịch bản ban đầu của trò chơi truyền

hình, cần phải tiến hành những bƣớc thử nghiệm để xem những phát sinh

trong diễn biến, những điều cần bổ sung và tính toán hiệu qủa của chƣơng

trình. Theo ông Nguyễn Văn Phƣơng - Trƣởng ban Quan hệ quốc tế - Đài

THVN, ngƣời từng có điều kiện tiếp xúc và liên lạc với các nhóm sản xuất

các chƣơng trình truyền hình nƣớc ngoài và trực tiếp đƣa các đoàn phóng

viên, biên tập viên của Truyền hình Việt Nam tham dự các khóa tham quan và

đào tạo tại Đài Truyền hình một số nƣớc cho biết: quy trình thực hiện sản xuất

một chƣơng trình truyền hình của các nƣớc có nền công nghiệp truyền hình

phát triển thì giai đoạn tiền kỳ đƣợc đánh giá là qua trọng nhất với những

cuộc họp triển khai và thống nhất kịch bản với nhóm thực hiện và tập luyện,

ghi hình thử cho phép tối đa là ba lần trƣớc khi ghi hình chính thức. Chuẩn bị

càng tốt khâu tiền kỳ thì khi bắt tay vào ghi hình sẽ tiết kiệm và sử dụng hợp

lý nhân lực, thời gian sử dụng trang thiết bị ghi hình và đảm bảo yếu tố thành

công cho chƣơng trình. Cũng theo ông Phƣơng - các chƣơng trình nhỏ có thể

cần tới 1 hoặc 2 ngày họp, các chƣơng trình lớn có thể kéo tới cả tuần.Việc

tập chuẩn bị cho ghi hình có thể tiến hành 3 lần với mục đích khác nhau:

- 95 -

- 96 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Lần tập thứ nhất: để diễn viên, nhân vật quen với môi trƣờng thể hiện

chƣơng trình. Có thể có đầy đủ hoặc không cần thiết có đầy đủ những ngƣời

trực tiếp hỗ trợ sản xuất.

Lần tập thứ hai: thực hiện với các trang thiết bị và đủ các thành phần

trực tiếp hỗ trợ sản xuất. Có thể góp ý kiến hoặc thay đổi nhỏ cho phù hợp.

Lần tập thứ ba: đƣợc thực hiện đúng nhƣ lần ghi hình. Các thành phần

tham gia phải nghiêm túc tuân thủ mọi yêu cầu của sản xuất. Không góp ý

kiến trong lần này.

* Một số công tác tổ chức để sản xuất một chương trình trò chơi.

a. Thiết kế mỹ thuật:

Mỗi một chƣơng trình cần phải có thiết kế mỹ thuật riêng bao gồm thiết

kế sân khấu, hình hiệu chƣơng trình, thiết kế ánh sáng hiệu quả, âm thanh cho

phù hợp với nội dung và yêu cầu của chƣơng trình.

Trò chơi truyền hình là một thể loại giải trí, do đó phần lớn đều đƣợc

ghi hình trong trƣờng quay cố định. Do vậy, việc đƣa ra ý tƣởng cho một sân

khấu sinh động, hoành tráng, nhƣng vẫn mang tính chất riêng của từng

chƣơng trình trò chơi là công việc quan trọng. Trƣớc đây, với nhận thức và

việc đầu tƣ kinh phí nghèo nàn dành cho việc sáng tạo trong thiết kế và dàn

dựng sân khấu nên các chƣơng trình trò chơi đều chỉ đƣợc dàn dựng với một

sân khấu tạm bợ, ít tính sáng tạo, màu sắc thì loè loẹt, thiếu tính thẩm mỹ và

chiều sâu phối hợp với ánh sáng một cách cần thiết. Có thể kể ra đây một số

chƣơng trình trò chơi truyền hình thời gian đầu khi mới xuất hiện mà decor

sân khấu chƣa tƣơng xứng với nội dung và hình thức của chƣơng trình nhƣ:

“7sắc cầu vồng”, “Ở nhà chủ nhậ”t, “Từ ánh mắt đến trái tim”, “Câu lạc bộ

bạn yêu nhạc hay SV ’96”...

- 96 -

- 97 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Vì tính chất của các chƣơng trình trò chơi truyền hình phần lớn là có số

lƣợng khán giả và các đội chơi tham gia trực tiếp trong quá trình ghi hình

đông đảo nên thông thƣờng sân khấu thƣờng có thiết kế rộng, bao trùm một

không khí vui nhộn và sinh động đúng theo tính chất giải trí của chƣơng trình.

Ánh sáng là một trong những hiệu quả rất quan trọng để tạo nên chiều

sâu của sân khấu trong các chƣơng trình trò chơi. Tuy vậy, các chƣơng trình

trò chơi truyền hình hiện nay, việc ứng dụng hiệu quả sân khấu vào chƣơng

trình chƣa đƣợc coi trọng và tính toán kỹ lƣỡng. Trong khi đó trên thế giới, ở

các chƣơng trình trò chơi khi ý tƣởng thiết kế sân khấu đƣợc hình thành cũng

là lúc những phƣơng án về hiệu quả ánh sáng màu đƣợc tính toán kỹ lƣỡng.

Các chƣơng trình trò chơi thƣờng đƣợc ghi hình liên tục nhiều số trong từ 2- 3

ngày tại một trƣờng quay cố định và luân chuyển cho chƣơng trình khác. Do

vậy, việc thiết kế một sân khấu gọn nhẹ, nhƣng hoành tráng và lắp đặt và bảo

quản đơn giản - dễ dàng, có thể vận chuyển ghi hình các địa phƣơng khác là

một yêu cầu bắt buộc.

Đây cũng là một trong những yếu điểm của những ngƣời thực hiện

công việc thiết kế sân khấu cho các chƣơng trình trò chơi hiện nay. Cồng

kềnh, nặng nề, xây dựng - kết nối bằng những mảng miếng và tấm lớn đã là

những bất lợi khi lắp đặt và tháo dỡ sau mỗi lần ghi hình trong khi hiệu quả

về ánh sáng lại không phát huy hết đƣợc yếu tố chiều sâu và tính hoành tráng

cần thiết. Trong khi đó, các chƣơng trình trò chơi truyền hình tại các nƣớc

phát triển thì mỗi khi tham dự vào buổi ghi hình, với sự bố trí của thiết bị ánh

sáng hiệu quả, ta nhƣ lạc vào một sân khấu vô cùng hoành tráng và ấn tƣợng

trong khi đó vật liệu thiết kế chỉ đơn thuần là những tấm gỗ mỏng, bọt biển,

vải, khung nhôm, tấm phản quang và đôi khi chỉ là những vật dụng đã qua sử

dụng đợc làm mới lại.Việc tận dụng vật liệu đơn giản và gọn nhẹ đồng nghĩa

với việc tiết kiệm kinh phí cho chƣơng trình nhƣng hiệu quả lại đƣợc đánh giá

- 97 -

- 98 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình rất cao qua sáng tạo về ánh sáng. Do vậy, ý tƣởng ban đầu khi thiết kế sân

khấu cho chƣơng trình trò chơi ở khâu tiền kỳ là rất quan trọng, càng đƣợc

Trung tâm Mỹ thuật Đài THVN đầu tƣ hơn nữa.

Mặc dù vậy, vẫn có một số chƣơng trình trò chơi đƣợc đánh giá là có

sân khấu đẹp và hiện đại, đó là sân khấu mới của các chƣơng trình: “Trò chơi

âm nhạc”, “Vƣờn cổ tích”, “Trò chơi liên tỉnh”, “Ở nhà chủ nhật”, “Trò chơi

điện ảnh”, “Hành trình văn hóa” và “Chiếc nón kỳ diệu”... mặc dù không phải

sân khấu nào cũng do Trung tâm Mỹ thuật Đài THVN thiết kế và thực hiện.

Việc cho phép đấu thầu trong thiết kế sân khấu, để hạ giá thành, bảo quản và

lắp đặt theo đúng yêu cầu của nhóm thực hiện đã làm cho tính cạnh tranh và

sáng tạo đƣợc kích thích. Hy vọng rằng trong tƣơng lai sẽ có thêm nhiều

chƣơng trình trò chơi mới có thiết kế sân khấu đẹp mắt nhƣ chƣơng trình :

“Đƣờng lên đỉnh OLympia”, “ Khởi động cùng SEA Games” bắt đầu đƣa vào

sản xuất tháng 7/2002 và kết thúc tháng 12/2003 để chào mừng sự kiện SEA

Games22 diễn ra tại Việt Nam.

Bên cạnh việc thiết kế decor sân khấu thì việc xây dựng những ý tƣởng

về hình hiệu, hình cắt của chƣơng trình trò chơi cũng là những điểm cần lƣu

ý.

Hình hiệu chƣơng trình là hình ảnh đầu tiên mang dấu ấn đậm nét về

một chƣơng trình sắp mở ra sinh động và vui nhộn, vậy thì hình hiệu với tính

chất là những hình ảnh đặc trƣng, khái quát và mang nhiều ý nghĩa tƣợng hình

lại cần đến những hình ảnh chuyển động với tính chất cô đọng, hấp dẫn. Hiện

nay với kỹ thuật dựng hình bằng hệ thống máy digital kỹ thuật số (phi tuyến

tính - Tagaz), Trung tâm kỹ thuật Đài THVN đã cho phép có thể xây dựng

những hình ảnh động trong không gian 3 chiều (3 D) cho ra những loạt hình

ảnh chuyển động với chiều sâu và độ sắc nét cao.

- 98 -

- 99 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Sự đan xen giữa các phần thi đƣợc đánh dấu bằng một hình cắt (với độ

dài từ 5 đến 10 giây) sẽ là những điểm nhấn phá cách làm cho chƣơng trình

không bị nhàm chán bởi những hình ảnh trò chơi quen thuộc. Hiện nay nhiều

chƣơng trình cũng đan xen ghép nối thêm một số những đoạn phim dựng cổ

động cho chƣơng trình nhƣ giới thiệu luật chơi, mời các đối tƣợng tham gia,

giới thiệu nội dung chƣơng trình tiếp sau hoặc đơn giản là danh sách của

những khán giả trả lời thƣ hoặc phúc đáp - hồi âm với khán giả (thời lƣợng

cho những đoạn phim này từ 20 - 30 giây tuỳ theo nội dung cần phản ảnh).

Công nghệ truyền hình hiện nay đã phát triển vƣợt bậc, cho phép thực hiện

thêm nhiều kỹ xảo mới làm sinh động hơn cho phần hình ảnh - vốn là thế

mạnh của truyền hình. Đặc biệt trong các chƣơng trình dạng giải trí nhƣ các

chƣơng trình trò chơi truyền hình, yếu tố hình ảnh và âm thanh đóng góp vai

trò vô cùng quan trọng tạo nên sức hấp dẫn riêng. Nhƣng nhƣ vậy không có

nghĩa là chúng ta phụ thuộc vào công nghệ kỹ thuật truyền hình phát triển mà

quan trọng hơn cả là những ý tƣởng ngay từ khi xây dựng kịch bản sơ khởi

ngay từ nội dung ban đầu. Sự kết hợp giữa những ý tƣởng và công nghệ kỹ

thuật cao của các máy móc phụ trợ sẽ làm nên những tác phẩm truyền hình

hoàn hảo.

Mỗi một chƣơng trình trò chơi truyền hình cụ thể đều có những yêu cầu

đòi hỏi riêng về phần thiết kế - lắp đặt sân khấu, thực hiện demo cho hình

hiệu, hình cắt... đều là những điểm nhấn nhỏ cần sự sáng tạo của một tập thể

năng động và yêu nghề.

b. Thiết kế đạo cụ:

- 99 -

- 100 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Đạo cụ cần thiết cho những trò chơi truyền hình, thƣờng đƣợc thay đổi

cho sinh động và tạo cảm giác mới mẻ, đạo cụ cần đƣợc thiết kế và trang trí

thẩm mỹ sao cho phù hợp với yêu cầu của trò chơi. Hầu hết các chƣơng trình

trò chơi đều cần đến đạo cụ riêng. Trong chƣơng trình “Chiếc nón kỳ diệu”,

chúng ta luôn thấy hình ảnh đạo cụ là mô hình một chiếc nón khổng lồ với

những ô điểm và vòng quay may mắn, cùng với một bảng chữ điện tử hiện

đại... với chƣơng trình “Hành trình văn hoá”, đạo cụ là những bình, lọ, phù

điêu mang đặc trƣng của những di sản văn hoá thế giới... với “Vƣờn cổ tích”

là những cung điện, quyển truyện cổ tích, chiếc chìa khóa vàng, bộ quần áo

của mụ phù thuỷ độc ác, của nàng công chúa xinh đẹp hay những vật dụng

nhỏ phục vụ cho phần thi đố của các em nhƣ: thú bông, mũ, quần áo.. Tuy

vậy chƣơng trình trò chơi nào cũng có một số đạo cụ chung lặp đi lặp lại nhƣ

đặc trƣng riêng của chƣơng trình. “Ở nhà chủ nhật”, “Đƣờng lên đỉnh

Olympia”... là những bộ đèn điểm điện tử, là bộ chuông hay ngôi sao hy vọng

(Olympia) găng tay vàng (Ở nhà chủ nhật)... ngoài ra theo mỗi yêu cầu riêng

của nội dung riêng biệt trong từng chƣơng trình đều có những đạo cụ đƣợc

chuẩn bị riêng.

Tổ chức sản xuất là khâu quan trọng do vậy cần phải nắm rõ điểm lợi

thế của việc sản xuất và sử dụng đạo cụ trong từng phần chơi để phát huy tính

hấp dẫn và bản sắc riêng của mỗi chƣơng trình.

Trò chơi truyền hình là dạng trò chơi vận động mang tính trí tuệ và

giáo dục do vậy việc sử dụng đạo cụ sao cho hợp lý và mỹ thuật, không lạm

dụng nhƣng cũng không quá nghèo nàn sẽ là những yếu tố quyết định đến

chát lƣợng chƣơng trình. Đạo cụ ở đây thƣờng đƣợc thực hiện dƣới dạng mô

phỏng và hình tƣợng hoá sao cho dễ hiểu, vui mắt nhƣng lại thật thiết thực và

ý nghĩa đối với từng phần thi. Việc chuẩn bị đạo cụ sao cho chu đáo trƣớc

một chƣơng trình trò chơi truyền hình là một yếu tố không thể thiếu, bởi

- 100 -

- 101 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình chính sự chuẩn bị chu đáo này góp thêm vào sự thành công của mỗi chƣơng

trình.

c. Chuẩn bị các đội tham gia chơi - ban giám khảo, ban cố vấn.

Đối với các chƣơng trình trò chơi truyền hình thì việc có mặt của các

đối tƣợng tham gia chơi là rất quan trọng. Nếu nhƣ mọi khâu chuẩn bị nhƣ nội

dung, cách ra luật hay những đạo cụ - thiết kế minh hoạ là do nhóm biên tập

chuẩn bị trƣớc thì việc ứng xử và cách lập luận cũng nhƣ diễn biến của

chƣơng trình lại phụ thuộc vào đội chơi. Chính yếu tố này luôn mang đến

những bất ngờ nho nhỏ và sinh động để mỗi chƣơng trình đều mang đến

những điều thú vị nằm ngoài dự kiến của nhóm tổ chức sản xuất. Các đội

tham gia chơi cần phải đủ thành phần, hiểu rõ cách chơi và luật chơi trƣớc khi

tham dự, thậm chí có thể đƣợc tham gia chơi thử trƣớc khi ghi hình, phải có

đủ sức khỏe và những yếu tố khác mà trò chơi yêu cầu (có ngoại hình ƣa nhìn,

không nói ngọng, khả năng diễn đạt tốt và phản ứng nhanh, hài hƣớc, hóm

hỉnh, thông minh...). Việc xen kẽ giữa nhiều đối tƣợng cùng tham chơi trong

một chƣơng trình: không hạn chế độ tuổi, trình độ học vấn, vùng miền và dân

tộc... là những điều thú vị giúp cho mọi khán giả đều có thể tham gia vào

chƣơng trình, rút ngắn đƣợc khoảng cách giữa truyền hình và khán giả.

“Chiếc nón kỳ diệu”, “Hành trình văn hoá”, “Ở nhà chủ nhật” hay “Trò chơi

âm nhạc”... đều là những chƣơng trình thu hút sự đăng ký tham gia của khán

giả rất lớn. Riêng chƣơng trình “Chiếc nón kỳ diệu”, hiện nay theo biên tập

viên Trần Trúc Quỳnh - ngƣời tổ chức sản xuất và trực tiếp nhận bản đăng ký

tham gia của chƣơng trình cho biết:“ Nếu cứ tốc độ đăng ký tham gia chơi của

khán giả nhƣ hiện nay thì trung bình mỗi ngày chúng tôi nhận đựợc khoảng

hơn 100 thƣ đăng ký, do đó nếu chƣơng trình “Chiếc nón kỳ diệu” còn tiếp

- 101 -

- 102 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình tục đựợc tổ chức thì chúng tôi đã có một nguồn dự trữ đối tƣợng chơi đến hết

năm 2010”.

Tuy nhiên, không phải bất cứ một đơn gửi đăng ký tham gia chơi nào

cũng đều có may mắn đƣợc chọn bởi số lƣợng ngƣời chơi của mỗi chƣơng

trình là có hạn, và để luôn đáp ứng đựơc yêu cầu của chƣơng trình, nhóm thực

hiện luôn phải thẩm định, sơ tuyển từ trên bản đăng ký, sau đó mới tiến hành

gặp mặt trƣớc đối với những đối tƣợng chơi xung quanh khu vực ghi hình

hoặc điện thoại trực tiếp nếu ở xa. Bằng cách giao tiếp và thử phản ứng, một

lần nữa công tác tuyển lựa ngƣời chơi mới đƣợc hoàn tất. Do vậy, hầu nhƣ

chƣa có trƣờng hợp nào sơ suất trong khâu tuyển chọn nhƣ ngƣời chơi không

hiểu luật hoặc chƣa hiểu rõ vấn đề mà mình tham gia làm giảm tiết tấu hoặc

gián đoạn chƣơng trình.

Ban giám khảo, ban cố vấn (nếu cần) cũng phải có trình độ chuyên môn

phù hợp với yêu cầu và nội dung chơi, công minh và am hiểu luật để sẵn sàng

tham gia đóng góp ý kiến ngay tại trƣờng quay trong buổi ghi hình, hoặc

thƣờng xuyên theo dõi tìm ra điểm mạnh, điểm yếu, góp ý cho chƣơng trình

ngày càng hoàn thiện. Có những chƣơng trình cần thiết phải xây dựng một

ban cố vấn đủ trình độ chuyên môn để góp sức xây dựng nội dung chƣơng

trình nhƣ ( “Đƣờng lên đỉnh Olympia” hay ”Ở Nhà chủ nhật”, “Hành trình

văn hoá”...) nhƣng cũng có những chƣơng trình không cần thiết hoặc không

nhất thiết phải thƣờng xuyên sử dụng sự góp ý của ban cố vấn nhƣ: “Chiếc

nón kỳ diệu”... phụ thuộc vào tính chất riêng của trò chơi.

Đối với ban giám khảo cũng vậy, có nhiều chƣơng trình cần thiết phải

có sự tham gia trực tiếp của ban giám khảo để cho điểm công khai nhƣng

cũng có khi sự phân chia đúng sai hay thắng bại đƣợc ngƣời dẫn chƣơng trình

kiêm nhiệm theo nội dung kịch bản và câu hỏi đã đƣợc thẩm định.

- 102 -

- 103 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Việc cộng tác đƣợc với những học giả, những giáo sƣ - tiến sĩ nhiều

lĩnh vực, những nhà nghiên cứu có kinh nghiệm và uy tín sẽ làm cho chất

lƣợng và kết cấu của nội dung chƣơng trình chặt chẽ và sinh động hơn .

* Tổ chức ghi hình:

Kịch bản chi tiết của chƣơng trình cần đƣợc đƣa ra và thảo luận với tất

cả những bộ phận tham gia thực hiện trong buổi ghi hình nhƣ đạo diễn, biên

tập, kỹ thuật viên, ngƣời dẫn chƣơng trình, dựng cảnh, ánh sáng... đặc biệt là

với đạo diễn hình và kíp quay phim để tạo đƣợc sự phối hợp đúng, nhịp nhàng

và ăn ý về hình ảnh. Tốt nhất nên có kịch bản về hình ảnh, kịch bản về âm

thanh và kịch bản phân cảnh cụ thể cho mỗi nhóm thực hiện có thể phối hợp

và khai thác hết những cảnh quay đẹp và hợp lý. Vai trò của ngƣời tổ chức

sản xuất là hết sức quan trọng, không chỉ chọn ra đƣợc một êkíp ăn ý mà còn

phải nắm đƣợc những điểm mạnh, yếu của từng khâu để kịp thời khuyến

khích, động viên nhóm thực hiện nhằm sáng tạo và nâng cao chất lƣợng - hiệu

quả chƣơng trình.

Trò chơi truyền hình là một trong những thể loại báo chí có yêu cầu ghi

hình trong trƣờng quay là rất lớn. Bên cạnh các thể loại nhƣ toạ đàm, giao

lƣu, gặp gỡ, đối thoại... thì các chƣơng trình trò chơi truyền hình sử dụng

trƣờng quay là yêu cầu bắt buộc. Việc lên kế hoạch ghi hình khoa học tiết

kiệm nhân lực và chi phí nhƣng vẫn đạt hiệu quả cao là thƣớc đo đánh dấu sự

chuyên nghiệp và năng lực của công việc tổ chức sản xuất chƣơng trình. Bài

học này đã đƣợc rút kinh nghiệm từ sự tham gia của các chuyên gia Nhật

Bản, Pháp và Mỹ trong các chƣơng trình kết hợp giữa các đài truyền hình nhƣ

trong chƣơng trình: “Những ngƣời bạn ngộ nghĩnh” (NHK- Nhật Bản), “Trò

chơi liên tỉnh” (TF1- Pháp) hay “Chiếc nón kỳ diệu”, “Hành trình văn hoá”

- 103 -

- 104 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình (Mỹ), “Trò chơi âm nhạc” (Tây Ban Nha)... Việc sắp xếp kế hoạch tập luyện

cho các đội chơi, nhóm sản xuất và thời gian ghi hình khoa học luôn là những

bài học lớn cho nhóm tổ chức sản xuất các chƣơng trình trò chơi của ta học

tập và phấn đấu. Sự làm việc nghiêm túc nhƣng vẫn hết sức năng động, sáng

tạo và hiệu quả, thời gian nghỉ ngơi, tập luyện và làm việc hợp lý đã đƣa đến

nhiều hiệu quả trong việc tiết kiệm chi phí và nhân lực.

Khi công nghệ truyền hình phát triển và chế độ khoán thu - chi đối với

từng chƣơng trình đƣợc áp dụng thì công việc tổ chức sản xuất sẽ tỏ rõ yếu tố

quan trọng của mình. Việc chi trả tiền lƣơng, định mức và tiết kiệm thời gian

là những yếu tố không thể không tính đến. Do vậy việc phân công đúng

ngƣời, đúng việc, đúng chức danh trong mỗi nhóm thực hiện sẽ là cơ sở để

tính toán mức độ thù lao cho từng khâu sản xuất. Hiện nay nhiều chức danh

không có tên trên bảng phân công định mức, nhƣ vậy định mức hoặc thù lao

của công việc đó phải chia xẻ với chức danh biên tập chƣơng trình, và sự

chệnh lệch giữa định mức và thù lao của các công việc và từng chức danh

theo khung định mức áp dụng đã quá lâu và bất cập nhƣ hiện nay đã và đang

dẫn đến tình trạng không khuyến khích đƣợc sự sáng tạo trong từng khâu thực

hiện. Do vậy, việc quy chuẩn hoá hoạt động nghiệp vụ và đội ngũ sản xuất

chƣơng trình truyền hình trong khi ghi hình tại trƣờng quay là yêu cầu bức

thiết cần nghiên cứu và giải quyết sớm để quá trình ghi hình đƣợc khuyến

khích tạo hiệu quả hơn.

* Hậu kỳ.

Dựng hình có lẽ là công việc chính của khâu hậu kỳ sau khi quá trình tổ

chức ghi hình đựơc hoàn tất. Dựng hình chính là công việc biên tập, dựng lại

- 104 -

- 105 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình các cảnh quay thành một chƣơng trình hoàn thiện theo đúng nhƣ ý đồ ban đầu

của kịch bản đƣa ra. Với những chƣơng trình trò chơi truyền hình, dựng hình

có những yêu cầu khó riêng nhƣ phải tái hiện đúng không khí, diễn biến, quá

trình của cuộc vui... Nhóm tổ chức sản xuất nên phân công nhân sự tham gia

vào quá trình dựng hình trƣớc cả khi ghi hình bởi nhƣ vậy sẽ giúp cho biên

tập viên tham gia quá trình sáng tạo hình ảnh lần sau chót này có ý thức ghi

lại đƣợc những nội dung lƣu ý cụ thể ngay sau mỗi lần ghi hình một chƣơng

trình trò chơi cụ thể. Do đó ngƣời biên tập viên sẽ tự rút kinh nghiệm và tránh

lặp lại trong quá trình dựng và hoàn tất chƣơng trình để nộp băng nghiệm thu

- phát sóng. Điểm nào cần nhấn mạnh, điểm nào lƣợc bỏ hoặc ngƣợc lại để

tăng yếu tố sinh động và hấp dẫn cho khâu quan trọng cuối cùng này.

Nhìn chung các chƣơng trình truyền hình của nƣớc ta hiện nay trong đó

không loại trừ các chƣơng trình trò chơi đều mang nặng ảnh hƣởng cách làm

của điện ảnh, có nghĩa là vẫn bài bản theo từng khâu sản xuất và biên tập

dựng lại (montage) chƣơng trình. Sự ảnh hƣởng này đã tác động không nhỏ

đến các chƣơng trình phát sóng làm cho quy trình sản xuất chƣa chủ động

sáng tạo nhiều trong các khâu tiền kỳ mà vẫn nặng hình thức lệ thuộc vào

khâu hậu kỳ, dựng băng phát sóng... Trong khi đó quy trình công nghệ sản

xuất một chƣơng trình truyền hình hiện đại của các nƣớc tiên tiến (nhƣ Nhật

Bản, Anh, Đức, Pháp và Mỹ...) thƣờng không qúa lệ thuộc vào phần dựng

hình hoàn tất. Thời gian dành cho công việc hoàn tất băng chỉ là rất nhỏ để

điều chỉnh, bổ sung hoặc thực hiện thêm kỹ xảo mà kỹ thuật lúc ghi hình

không cho phép.

Tổ chức sản xuất để thực hiện các chương trình trò chơi truyền hình là

một khâu hết sức quan trọng, từ các bước thử nghiệm, thiết kế mỹ thuật, thiết

kế đạo cụ, mời các đối tượng tham gia, ban cố vấn, ban giám khảo đến qúa

trình ghi hình và dựng hình đều cần có sự phối hợp chặt chẽ theo đúng nội

- 105 -

- 106 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình dung của kịch bản ban đầu và những phát sinh cần thiết trong qúa trình tổ

chức sản xuất. Từ sự thống nhất nội dung và thời lượng cần thiết của một

chương trình , công tác tổ chức sản xuất phải luôn chủ động lên kế hoạch để

điều tiết nhân sự tham gia sao cho hợp lý, đúng người, đúng việc, mang lại

hiệu quả cao với sự sắp xếp thời gian chuẩn bị, luyện tập, ghi hình một cách

hợp lý. Chính từ yêu cầu phối hợp giữa một khối công việc đồ sộ, đòi hỏi sự

lao động tập thể của rất đông thành viên với tính chất công việc khác nhau lại

cần đến một khâu trung gian nối những mắt xích tưởng chừng như không liên

quan ấy , tạo thành một khối thống nhất, thực hiện một cách đồng điệu và

hiệu quả.

CHƢƠNG BA

MỘT SỐ ĐỀ XUẤT ĐỂ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG CHƢƠNG TRÌNH

TRÒ CHƠI TRUYỀN HÌNH THÔNG QUA

CÔNG TÁC TỔ CHỨC SẢN XUẤT

Hơn 33 năm qua Đài Truyền hình Việt Nam đã có những bƣớc phát

triển vƣợt bậc trong cả công nghệ sản xuất chƣơng trình và trang thiết bị phục

vụ. Cùng với đó, là hệ thống những ngƣời làm truyền hình đông đảo và có

chất lƣợng hơn. Đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khán giả cũng với những

bƣớc tiến của công nghệ truyền hình đang là những thử thách cho những

ngƣời sản xuất chƣơng trình trò chơi truyền hình nói riêng và các thể lọai báo

hình nói chung.Việc áp dụng những quy trình hiện đại, công nghệ sản xuất

- 106 -

- 107 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình tiên tiến của các chƣơng trình trò chơi truyền hình trên thế giới cùng với việc

chuyên nghiệp hoá đội ngũ thực hiện đang là những thay đổi căn bản trong

quy trình sản xuất mới. Từ những chƣơng trình trò chơi và gặp gỡ trên truyền

hình đƣợc tổ chức đầu tiên năm 1996, 1997... công tác tổ chức còn khá sơ sài,

công nghệ máy móc kỹ thuật lạc hậu, hình ảnh và âm thanh đơn giản, ít sáng

tạo... trải qua nhiều năm tự học hỏi, tự rút kinh nghiệm trong việc tổ chức sản

xuất, công tác tổ chức đã khoa học hơn, giảm bớt nhân sự không cần thiết,

phân công công việc khoa học, hợp lý và do vậy chất lƣợng của các chƣơng

trình trò chơi ngày càng đƣợc nâng cao rõ rệt.

Trò chơi truyền hình là một hình thức tƣơng đối mới mẻ, xuất hiện sau

này khi các thể loại báo chí truyền hình đã từng bƣớc đƣợc khẳng định, do

vậy trò chơi truyền hình không những đƣợc tiếp thu cách tổ chức theo công

nghệ tiên tiến mà còn phải biết loại bỏ hoặc hạn chế những khâu sản xuất ít

mang tính sáng tạo, theo quy trình cũ để tiến tới tiết kiệm nguồn nhân lực, vật

lực, phƣơng tiện kỹ thuật và máy móc phục vụ cho chƣơng trình.

Rõ ràng công tác tổ chức sản xuất hiện đã đƣợc nhìn nhận với vai trò

vô cũng quan trọng nhằm góp phần hiện đại hoá quy trình sản xuất công nghệ

truyền hình theo mức tiên tiến và hiện đại, giúp làm tăng hiệu quả, giảm nhân

lực và vật lực, tiết kiệm chi tiêu lãng phí trong từng quy trình nhƣng lại

khuyến khích đƣợc sự sáng tạo của các thành viên trong nhóm thực hiện. Do

vậy việc xác định rõ từng chức danh trong nhóm sản xuất với vai trò và nhiệm

vụ cụ thể, rõ ràng, tránh chồng chéo, đánh đồng công việc là một yếu tố bắt

buộc tuy muộn nhƣng phải thực hiện ngay để guồng máy tổ chức sản xuất

luôn vận hành với hết khả năng và công suất của nhóm.

- 107 -

- 108 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình 3.1 Cần xây dựng thêm nhiều chƣơng trình theo hình thức trò chơi

truyền hình.

Nhu cầu xem truyền hình để giải trí ngày càng cao, theo kết quả điều

tra thăm dò dƣ luận xã hội của Trung tâm nghiên cứu dƣ luận xã hội - Ban

Văn hoá - Tƣ tƣởng TW cuối năm 2002, thì 80% khán giả thƣờng xuyên theo

dõi kênh VTV3, mà các chƣơng trình chủ yếu đƣợc phát sóng trên kênh này

là các chƣơng trình giải trí, trong đó các chƣơng trình trò chơi chiếm tổng thời

lƣợng đáng kể. Bởi vậy việc lên kế hoạch xây dựng thêm nhiều chƣơng trình

truyền hình giải trí, đặc biệt là những chƣơng trình trò chơi truyền hình là yêu

cầu đang đặt ra đối với những nhà quản lý và đội ngũ tổ chức sản xuất. Cũng

theo bảng điều tra này thì tỷ lệ khán giả thƣờng xuyên theo dõi các chƣơng

trình trò chơi và muốn tăng thêm thời lƣợng phát sóng là khá cao. Trong đó

chƣơng trình “Đƣờng lên đỉnh Olympia” chiếm 71%, 60% dành cho “Hành

trình văn hoá”, 56% dành cho “Ở nhà chủ nhật” và 46% dành cho “Trò chơi

âm nhạc”...

Nhân dịp chuẩn bị kỷ niệm 33 năm ngày phát sóng chƣơng trình truyền

hình đầu tiên (7/9/1970-7/9/2003), thủ tƣớng Phan Văn Khải đã tới thăm Đài

Truyền hình, đi thăm các khu vực làm việc và phát sóng của khối kỹ thuật và

khối biên tập, thăm truờng quay S9 - trƣờng quay lớn nhất của Đông nam Á

hiện nay mà Đài truyền hình VN đang tổ chức ghi hình, nói chuyện với cán

bộ, phóng viên, biên tập viên của đài, Thủ tƣớng nhấn mạnh: “ Các chương

trình truyền hình đang là một trong những món ăn tinh thần hấp dẫn và cần

thiết đối với khán giả cả nước. Nhiều chương trình hấp dẫn người xem và có

chất lượng tốt, gần đây một số chương trình mới với cách ấp dụng kỹ thuật

hiện đại và cách làm mới hình thức đã thực sự chiếm đựơc cảm tình của khán

giả. Bên cạnh các chương trình tiếng dân tộc rất quan trọng trong việc tuyên

truyền cập nhật chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước tới đồng

- 108 -

- 109 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình bào thiểu số thì các chương trình trò chơi truyền hình với tính chất giải trí

đang là một thế mạnh của truyền hình mà chúng ta cần phát huy ”.

Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nƣớc, với những chính sách đầu tƣ

và giao khoán cho Đài THVN mạnh dạn thử nghiệm và đƣa vào sản xuất các

chƣơng trình mới, những ngƣời làm truyền hình càng tự tin và mạnh dạn hơn

trong việc xây dựng thêm các chƣơng trình mới, đặc biệt là việc áp dụng thêm

nhiều hình thức mới với nội dung phong phú nhằm thu hút tài trợ để tái đầu tƣ

vào trang thiết bị ghi hình cho đạt mức đồng bộ với tiêu chuẩn quốc tế. Với

cách làm hiện đại, tổ chức sản xuất chuyên nghiệp, các chƣơng trình trò chơi

truyền hình đang mở ra một hƣớng đi mới cho cách xây dựng các chƣơng

trình mẫu theo một khung chuẩn để không chỉ Ban Thể thao - giải trớ- thông

tin kinh tế áp dụng và đƣa vào sản xuất mà sau này các ban khác trong Đài

THVN và các đài truyền hình khu vực và địa phƣơng cũng tiến tới xây dựng

đựơc một hệ thống chuẩn trong công nghệ tổ chức sản xuất các chƣơng trình

trò chơi truyền hình.

Không chỉ trên kênh VTV3 - kênh thông tin giải trí, các chƣơng trình

trò chơi đƣợc tổ chức ghi hình và phát sóng thƣờng xuyên, mà trên nhiều

kênh nhƣ VTV2, VTV1 và CVTV (Hãng Truyền hình Cáp Việt Nam mới

đƣợc thành lập từ tháng 7/2003) các chƣơng trình dạng trò chơi giải trí với

hình thức tổ chức tƣơng tự nhƣ trò chơi truyền hình đã và đang đƣợc lên kế

hoạch sản xuất tăng thêm thời lƣợng phát sóng trong thời gian tới. Chủ trƣơng

này đƣợc xuất phát từ nhu cầu của khán giả xem truyền hình hiện nay. Do vậy

công tác tổ chức sản xuất chuyên nghiệp hoá theo quy chuẩn đã và đang đƣợc

triển khai nghiên cứu ứng dụng khắp các ban biên tập. Phong trào chuyên

nghiệp hoá quy trình sản xuất với chất lƣợng nâng cao hiện đang là một trong

những “làn sóng ngầm” giữa các ban biên tập khi các chƣơng trình truyền

hình bắt đầu có tính cạnh tranh đối với mọi đối tuợng khán giả.

- 109 -

- 110 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

3.2 Đổi mới nội dung và hình thức các chƣơng trình trò chơi truyền hình.

Sự nhàm chán và đơn điệu sẽ giết chết các sản phẩm truyền hình. Nếu

nhƣ với báo viết, các sản phẩm đƣợc thấy rõ về chát lƣợng một phần thông

qua số lƣợng phát hành và xuất bản thì với truyền hình mức độ yêu mến của

khán gải là rất khó “đo đếm”. Đổi mới là yêu cầu bắt buộc đối với các chƣơng

trình truyền hình nói chung và trò chơi truyền hình nói riêng. Các chƣơng

trình trò chơi truyền hình hiện nay tuy đáp ứng đƣợc nhu cầu của khán giả

nhƣng nếu dẫm chân tại chỗ sẽ đồng nghĩa với việc tụt lùi. Do đó đổi mới nội

dung và hình thức của các chƣơng trình trò chơi sao cho sinh động, đa dạng,

mang màu sắc riêng là điều mà không chỉ các cấp lãnh đạo quan tâm mà ngay

cả êkíp tổ chức sản xuất cũng luôn phải trăn trở. Bên cạnh tính giải trí đơn

thuần thì các chƣơng trình trò chơi truyền hình luôn cần đan cài thêm vào nội

dung những thông tin cập nhật, tính văn hoá, giáo dục, chính trị, tƣ tƣởng và

đạo đức thẩm mỹ... những yếu tố này phải đƣợc đan cài trong từng lời dẫn dắt

hay cách thể thức ra luật của chƣơng trình hay đơn giản là hình hiệu, hình cắt,

hình cổ động và phần giao lƣu với các đối tƣợng chơi. Đặc biệt cần nhân rộng

những trò chơi dân gian truyền thống của Việt Nam để khơi gợi niềm tự hào

dân tộc, lồng ghép thêm nhiều yếu tố văn hoá xã hội và lịch sử của dân tộc để

cho lớp lớp khán giả trẻ có trách nhiệm nhận thức và hiểu biết rõ hơn về

truyền thống hào hùng của thế hệ cha anh đi trƣớc.

Để có những chƣơng trình đạt chất lƣợng cao thì việc đầu tƣ hơn nữa

trang thiết bị hiện đại và luôn có kế hoạch đào tạo và tuyển dụng nhân sự hợp

lý đối với từng tính chất công việc. Cần nâng cao chất lƣợng của khâu trang

trí mỹ thuật, thiết kế đạo cụ, bởi đây là bộ mặt, là hình thức của mỗi chƣơng

trình trò chơi. Với kinh phí eo hẹp cho đội ngũ thiết kế và thể hiện mỹ thuật,

- 110 -

- 111 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình cùng với sự đòi hỏi không cao và sâu sát của đạo diễn chƣơng trình, những

phông màn mang tính chất chung chung dùng cho mọi loại chƣơng trình đều

đƣợc mang ra trang trí, hay những phông nền mờ nhạt với sự bố cục về ánh

sáng và hiệu quả sân khấu không cao... sẽ làm cho hình thức của các chƣơng

trình truyền hình xuống cấp, gây phản cảm đối với ngƣời xem cho dù nội

dung chƣơng trình tốt, đƣợc đầu tƣ công phu và chu đáo. Đặc biệt cần nâng

cao trình độ, tính chuyên nghiệp và bổ xung số lƣợng các chức danh của êkíp

những ngƣời làm chƣơng trình trong công tác tổ chức sản xuất một cách cụ

thể và phân công trách nhiệm rõ ràng... Phải xác định công tác tổ chức sản

xuất là một khâu hết sức quan trọng, phải xây dựng thành một cơ sở lý luận

truyền hình để nghiên cứu và đánh giá, từ đó rút thêm nhiều kinh nghiệm và

bổ sung trình độ cho những ngƣời làm công việc này. Bởi chỉ khi công tác tổ

chức sản xuất đƣợc chuẩn bị tốt, một chƣơng trình trò chơi truyền hình mới

đạt đƣợc những thành công nhất định.

Hơn 33 năm qua, ngành Truyền hình Việt Nam đã có những bƣớc phát

triển vƣợt bậc trong cả công nghệ sản xuất chƣơng trình và trang thiết bị.

Cùng với đó là hệ thống những ngƣời làm truyền hình đông đảo với nhiều tác

phẩm truyền hình có chất lƣợng hơn, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của

khán giả. Cùng với những bƣớc tiến của công nghệ truyền hình đang là những

thử thách cho những ngƣời sản xuất các chƣơng trình trò chơi truyền hình nói

riêng và các thể loại báo hình nói chung nhƣ đối thoại, bình luận hay toạ đàm,

gặp gỡ... với tính chất đặc thù là thƣờng xuyên ghi hình tại trƣờng quay phải

có cách sản xuất chuyên nghiệp hơn. Việc áp dụng những quy trình hiện đại,

công nghệ sản xuất tiên tiến của các chƣơng trình truyền hình trên thế giới

cùng với việc chuyên nghiệp hoá đội ngũ thực hiện đang là những thay đổi

căn bản trong quy trình sản xuất mới.

- 111 -

- 112 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Hiện nay một số chƣơng trình truyền hình thƣờng xuyên sử dụng

trƣờng quay để sản xuất chƣơng trình đã và đang tìm cách rút ngắn quy trình

sản xuất hậu kỳ, tăng thêm sức sáng tạo ở các khâu liên quan phần tiền kỳ và

ghi hình để giảm bớt gánh nặng không đáng có của sự ảnh hƣởng cách làm

theo công nghệ của điện ảnh - một hạn chế vốn có của cách sản xuất chƣơng

trình của Đài THVN hiện nay. Trung tâm kỹ thuật là bộ phận phối hợp mật

thiết với khối nội dung nhằm mang đến một quy trình sản xuất hoàn hảo. Hiện

nay số lƣợng các chƣơng trình đặc biệt là thể loại trò chơi và gặp gỡ trên

truyền hình đƣợc sản xuất đều đặn với số lƣợng khá đông đảo và liên tục tại

các trƣờng quay (Studio) của Đài Truyền hình Việt Nam, do vậy việc không

ngừng thay thế các thiết bị tiên tiến, áp dụng quy trình sản xuất hiện đại với

cách tổ chức chuyên nghiệp là đòi hỏi bức thiết trong tình hình hiện nay.

Tuy quá trình tổ chức sản xuất đƣợc thực hiện trong trƣờng quay của

Đài THVN là rất khác nhau phụ thuộc vào nội dung và hình thức, thể loại của

từng chƣơng trình. Công việc này không chỉ đòi hỏi kinh nghiệm, khả năng

phán đoán và suy luận logic, mối quan hệ và hiểu biết rộng, óc tổ chức khoa

học mà còn cần nhạy bén sáng tạo trong quá trình thực hiện để phân công

công việc hợp lý và hoàn thành tốt nhiệm vụ đƣợc phân công. Phần lớn những

ngƣời đƣợc giao thực hiện chỉ dựa vào kinh nhiệm chuyên môn, và mối quan

hệ cụ thể cũng nhƣ việc học hỏi kinh nghiệm của các chƣơng trình trƣớc

nhằm hoàn thiện phần việc của mình chứ hiện chƣa đƣợc đào tạo bài bản theo

hệ thống hoặc qua các trƣờng lớp chính quy về từng quy trình thực hiện. Đây

cũng là vấn đề đặt ra cho các cấp lãnh đạo để không ngừng nâng cao chất

lƣợng của các chƣơng trình phát sóng.

Yêu cầu đặt ra cho báo chí là không chỉ dừng lại ở sự mô tả, phản

ánh số lƣợng to lớn những sự kiện, hiện tƣợng và tiến trình mà phải biết phát

hiện những mối quan hệ đa chiều, tìm ra những vấn đề có tính bản chất, chỉ

- 112 -

- 113 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình ra chiều hƣớng vận động chính của hiện thực. Do vậy lựa chọn chủ đề chính

là bƣớc đầu tiên để thực hiện chức năng này, khi báo chí hƣớng sự chú ý của

dƣ luận xã hội vào việc nhận thức cái gì là quan trọng và cần thiết... đề làm

một thành tố tạo nên nội dung chính của mỗi chƣơng trình. Và bất cứ một

chƣơng trình nào, một tác phẩm báo chí nào chủ đề luôn là nội dung chính,

nội dung bao trùm của chƣơng trình. Chủ đề của mỗi chƣơng trình trò chơi

luôn phải giữ vai trò cầm trịch chƣơng trình, quán xuyến việc xây dựng và

phát triển cho chƣơng trình từ những viên gạch đầu tiên cho đến lúc đƣợc

hoàn thiện. Việc xác định đƣợc đề tài trong các chƣơng trình trò chơi truyền

hình nói chung sẽ tránh đƣợc sự lan man, lạc đề trong quá trình thực hiện

chƣơng trình, nhằm nâng cao hơn tính giáo dục cho chƣơng trình vốn luôn bị

coi là mang nặng tính giải trí - ít tính giáo dục. Do vậy đối với công tác tổ

chức sản xuất, việc xây dựng tốt chủ đề cho mỗi chƣơng trình trò chơi một

cách kỹ càng - cân nhắc theo hệ thống là một điều quan trọng.

3.3 Cần khắc phục nhƣợc điểm của các chƣơng trình trò chơi truyền

hình để nâng cao hiệu qủa tuyên truyền , tổ chức và giáo dục.

Để có một chƣơng trình truyền hình hấp dẫn là sự phối hợp tổ chức của

cả khối biên tập nội dung, khối kỹ thuật và khối mỹ thuật. Hiện tại cách quản

lý của Đài Truyền hình Việt Nam là phần nội dung phụ thuộc vào các ban

biên tập ( nhƣ Ban Thời sự, Khoa giáo, Chuyên đề, Thể thao - giải trí - thông

tin kinh tế, Văn nghệ...) chỉ quản lý đội ngũ đạo diễn, biên tập viên, phóng

viên, quay phim, trợ lý... còn đội ngũ kỹ thuật hình, ảnh âm thanh, ánh sáng...

lại thuộc quản lý của Trung tâm kỹ thuật sản xuất chƣơng trình. Phần hoạ sĩ

thiết kế, hoạ sĩ thể hiện và đạo cụ hoặc dựng cảnh lại thuộc quản lý của Trung

tâm mỹ thuật... Thực tế này khiến cho mối quan hệ giƣã nhóm kỹ thuật, nội

- 113 -

- 114 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình dung, và mỹ thuật... chƣa thật sự “ăn khớp” và phối hợp tốt trong nhiều khâu

sản xuất. Ngoài ra sự không đồng đều về trình độ học vấn và chuyên môn,

phong cách làm việc, thậm chí về cá tính riêng của từng ngƣời và sự ý thức tổ

chức kỷ luật, quy định trách nhiệm và quyền hạn chƣa rõ ràng và còn chồng

chéo ở từng khâu... đã khiến cho dây chuyền sáng tạo không phải lúc nào

cũng đƣợc vận hành tốt.

Tại một số hãng hoặc kênh truyền hình tiên tiến trên thế giới đã bắt đầu

áp dụng mô hình quản lý phân cấp riêng. Phần chịu trách nhiệm nội dung

thuộc các ban biên tập còn lại nhóm quay phim, đạo diễn hình, kỹ thuật tiền

kỳ và hậu kỳ cùng ánh sáng và kỹ thuật hình ảnh thuộc khối quản lý kỹ thuật.

Trung tâm mỹ thuật sẽ chịu trách nhiệm phần trang trí thẩm mỹ cho các

chƣơng trình. Cách quản lý này đã đƣợc Đài Truyền hình Tp. Hồ chí Minh áp

dụng cách đây hơn một năm và cho thấy một số hiệu quả rõ rệt trong việc

phân cấp quản lý. Riêng Đài THVN đang xem xét và lên phƣơng án nghiên

cứu cho phù hợp với thực trạng sản xuất hiện nay.

Rõ ràng rằng công tác tổ chức sản xuất hiện đã đƣợc nhìn nhận với vai

trò vô cũng quan trọng nhằm góp phần hiện đại hoá quy trình sản xuất công

nghệ truyền hình theo mức tiên tiến và hiện đại, giúp làm tăng hiệu quả, giảm

nhân lực và vật lực, tiết kiệm chi tiêu lãng phí trong từng quy trình nhƣng lại

khuyến khích đƣợc sự sáng tạo của các thành viên trong nhóm thực hiện. Do

vậy việc xác định rõ từng chức danh trong nhóm sản xuất với vai trò và nhiệm

vụ cụ thể, rõ ràng, tránh chồng chéo, đánh đồng công việc là một yếu tố bắt

buộc tuy muộn nhƣng phải thực hiện ngay để guồng máy tổ chức sản xuất

luôn vận hành với hết khả năng và công suất của mỗi nhóm.

Ngoài khâu lên kịch bản, họp êkíp thực hiện, lập bảng phân công công

việc, chuẩn bị hệ thống liên lạc bằng tai nghe (incomes) trong trƣờng quay

- 114 -

- 115 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình giữa đạo diễn và các trợ lý... thì nên xây dựng quy chế hoặc nội quy ghi hình

các chƣơng trình trong trƣờng quay để nâng cao hiệu quả và chất lƣợng các

chƣơng trình.

Một vấn đề đang đặt ra là liệu có cần thiết phải xây dựng kịch bản chi

tiết cho từng bộ phận liên quan nhƣ: đạo diễn hình, quay phim hay khối kỹ

thuật trƣờng quay khi phần lớn các chƣơng trình đều sản xuất theo một mẫu

số chung đã đƣợc thống nhất cách chuyển tải hình ảnh và kỹ thuật ngay từ

những chƣơng trình đầu. Ví dụ nhƣ chƣơng trình Chiếc nón kỳ diệu hiện nay,

nội dung chƣơng trình chỉ xoay quanh 4 vòng thì giải đáp 4 ô chữ. Và hiện tại

chƣơng trình này không có cả kịch bản riêng cho từng chƣơng trình. Đây

cũng là một vấn đề hiện nay đang tranh luận để đi đến thống nhất. Bởi nếu có

giao kịch bản cụ thể thì phần sáng tạo tiếp theo sẽ thuộc tách nhiệm bên nào?

Kịch bản chi tiết cho từng khâu là rất cần nhƣng phần sáng tạo tiếp theo nên

để cho nhân lực ở từng quy trình sản xuất đảm nhiệm hay giao cho tổng đạo

diễn tự yêu cầu?

Việc tiến dần đến chuyên nghiệp hoá đội ngũ tổ chức sản xuất các

chƣơng trình trò chơi truyền hình là một đòi hỏi bức thiết nhằm xác đinh rõ

nhiệm vụ và chức danh của từng khâu, đồng thời điều chỉnh lại chế độ nhuận

bút và tiền lƣơng cho nhóm sáng tác sao cho hợp lý và hiệu quả, kích thích

sáng tạo và chi trả đúng ngƣời - đúng việc. Thực tế cho thấy, công tác tổ chức

sản xuất các chƣơng trình trò chơi và gặp gỡ trên truyền hình của Ban Thể

thao - giải trí và thông tin kinh tế, hiện nay đã đƣợc thử nghiệm và đƣa vào

sản xuất bảy năm với nhiều thay đổi và tiến bộ theo từng bƣớc tiến của mỗi

chƣơng trình. Tuy nhiên, việc tiến tới một quy trình sản xuất hiện đại, đồng

bộ và khép kín là yêu cầu cấp thiết đang đặt ra đối với những ngƣời quản lý

và thực hiện các chƣơng trình truyền hình. Hàng loạt các chức danh hiện nay

vẫn thực hiện nhƣ trợ lý trƣờng quay, trợ lý đạo diễn hay tổ chức sản xuất..

- 115 -

- 116 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình vẫn trong tình trạng kiêm nhiệm và lồng ghép với các chức dạnh khác, do

vậy vừa khó xác định đƣợc nhiệm vụ, vị trí, vừa khó có thể phân chia định

mức vốn đã rất eo hẹp cho 2-3 nhân sự chung trong cùng một chức danh,

đã đƣợc áp dụng chế độ nhuận bút và tiền lƣơng quy định từ hơn bảy năm

nay với rất ít sự thay đổi hoặc làm mới, thiết nghĩ nay đã có phần bất cập

và lạc hậu.

Việc phân chia thành phòng quay phim riêng lẻ theo mô hình quản lý

của các ban biên tập nhƣ: Ban Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế, ban Thời

sự, ban Văn nghệ.. cũng là vẫn đề cần cân nhắc để áp dụng thành mô hình

chuẩn. Có nhiều ý kiến tán thành việc phân chia này nhƣng cũng có nhiều ý

kiến phản đối cho rằng nhƣ vậy sẽ làm chồng chéo chức năng và nhiệm vụ

quản lý, tạo sự bê trễ, trùng lặp trong cách thể hiện, thiếu tính chuyên nghiệp

trong công việc sáng tạo hình ảnh của mỗi chƣơng trình trò chơi truyền hình.

Một vấn đề đặt ra hiện nay là cần tránh tình trạng trong một số chƣơng

trình trò chơi, chức năng giải trí quá nhiều lấn át chức năng thông tin giáo

dục, chính trị tƣ tƣởng. Nhiều chƣơng trình bắt đầu rơi vào tình trạng hò hét

quá nhiều, thông tin không có, thiếu tính thuyết phục, không mang lại nội

dung thiết thực bổ ích, cung cấp thông tin thiết yếu nhƣ chức năng vốn có của

công tác báo chí. Số lƣợng các chƣơng trình trò chơi truyền hình xuất hiện

trên các kênh truyền hình là cần thiết tuy nhiên số lƣợng là bao nhiêu, tần số

phát sóng thế nào, nên trọng tâm phục vụ cho nhóm đối tƣợng gì và cách tổ

chức ra sao là cả một vấn đề. Với một hình thức mới mẻ nhƣ vậy, không phải

nhóm đối tƣợng nào cũng tiếp nhận một cách dễ dàng. Nhiều thƣ góp ý của

khán giả đƣợc gửi đến qua đƣờng bƣu điện hoặc gọi điện thoại trực tiếp đến

phản ánh về việc lợi dụng hình thức này mà áp dụng quá nhiều trên làn sóng

truyền hình liệu có nên? hoặc có cả những ý kiến cho rằng việc xây dựng

thêm quá nhiều các chƣơng trình trò chơi truyền hình tràn lan và định hƣớng

- 116 -

- 117 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình các xây dựng với kiểu hò hét, khuya chiêng gõ mõ quá rầm rộ nhƣ một số

chƣơng trình hiện nay có nên chăng? hay tất cả là do càng xây dựng nhiều

chƣơng trình trò chơi truyền hình thì Đài THVN càng thu hút nhiều kinh phí

tài trợ và quảng cáo?

Tất cả những góp ý của khán giả và đồng nghiệp tại các đài phát thanh -

truyền hình trung ƣơng đến địa phƣơng đều đƣợc chúng tôi tiếp nhận trân

trọng, bởi đã đến lúc với thời gian tồn tại và phát triển gần bảy năm - cũng

nhƣ một đứa trẻ đã bắt đầu biết nhận thức và chập chững đến trƣờng, cần

nhiều hơn nữa những trang bị kiến thức về mặt lý luận khoa học và thực tiễn.

Việc điều chỉnh sao cho hợp lý về cách xây dựng và tuyên truyền thông tin

trải đều trên nhiều kênh truyền hình cùng với việc nâng cao về chất lƣợng và

hình thức của các chƣơng trình trò chơi hiện đang đƣợc đặt ra một cách

nghiêm túc để cùng nghiên cứu.

Một số ý kiến cho rằng, thời lƣợng một số chƣơng trình trò chơi nên

rút ngắn lại (khoảng từ 30-> 45 phút/tối đa cho một chƣơng trình phát sóng).

Càng ngắn gọn, càng súc tích với tiết tấu nhanh gọn, đầy ắp tính thông tin và

không khí vui nhộn xuyên suốt chƣơng trình là những yêu cầu cần đặt ra hiện

nay tuy không dễ thực hiện. Dành ra 30 đến 45 phút trọn vẹn để theo dõi một

chƣơng trình trò chơi truyền hình, trong khi báo viết và các kênh truyền thông

khác đang cạnh tranh khốc liệt đã là hạnh phúc của những ngƣời thực hiện

các chƣơng trình truyền hình. Trong thời đại bùng nổ thông tin nhƣ hiện nay

thì thời gian tiếp nhận một chƣơng trình truyền hình dù có hấp dẫn đến máy

cũng nên thay đổi sao cho ngắn gọn, súc tích. Bên cạnh đó là những yêu cầu

về tăng cƣờng tính thông tin và tiết tấu dàn dựng các phần chơi sao cho ăn

khớp với nội dung và tạo nên một không khí luôn đổi mới.

- 117 -

- 118 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Các chƣơng trình trò chơi truyền hình với tính chất giải trí - giáo dục

cao nên tạo đựoc sự gần gũi giữa ngƣờì dẫn chƣơng trình (MC), các đối tƣợng

chơi với khán giả xem truyền hình đƣợc xem là yếu tố cần khắc phục hiện

nay. Một số MC còn quá cầu kỳ và chải chuốt trong cử chỉ, tác phong và lời

dẫn nên ít tạo hiệu quả, thông tin của lời dẫn phải ngắn gọn, súc tích tránh dàn

trải và lan man, các câu hỏi nên đi thẳng vào vấn đề và đánh trúng trọng tâm

của nội dung phỏng vấn... Nhiều khán giả và đồng nghiệp từ các đài phát

thanh và truyền hình Trung ƣơng và địa phƣơng, nơi chúng tôi mở rộng thu

thập điều tra lấy số liệu thăm dò thì cho rằng, đôi lúc MC lại biểu lộ sự dễ dãi,

bông đùa thiếu nghiêm túc dẫn đến sự sàm sỡ, thiếu tôn trọng khán giả. Thậm

chí trong nhiều ý kiến góp ý gửi về ban biên tập , nhiều khán giả còn cho ràng

một số MC hiện nay lại bắt đầu có biểu hiện sa đà, xuồng xã trong cách giao

tiếp làm giảm giá trị biểu cảm của chƣơng trình. MC nên nói với tốc độ chậm

vừa phải để khán giả các vùng miền đều có thể tiếp nhận đƣợc hết nội dung

thông tin. Bởi đối tƣợng khán giả của các chƣơng trình trò chơi truyền hình là

mọi giới, nhiều thành phần, nhiều độ tuổi và thuộc nhiều vùng miền, dân tộc

khác nhau...

Theo quy tắc chung ngƣời dẫn chƣơng trình phải đặt mình vào vị trí

trung lập, khách quan. Nguyên tắc này đòi hỏi MC phải hiểu rộng nhƣng

không võ đoán và trong mọi trƣờng hợp không nên đƣa ra chính kiến riêng

của mình, nhất là trong các chƣơng trình trò chơi truyền hình, đối tƣợng chơi

là các đội thi nên việc bình luận sẽ gây thiên vị, hiểu lầm cho ban giám khảo

và khán giả... Các chƣơng trình truyền hình đều đặt nặng yếu tố khán giả là

chính, việc sử dụng các đội chơi chỉ là để gợi cớ tìm hiểu về nội dung chƣơng

trình, vì vậy đôi khi ngƣời dẫn còn phải nhập vai là một khẻ khờ khạo, kém

hiểu biết để đƣa ra những câu hỏi nhằm gợi sự giải thích của đối tƣợng tham

gia và gợi trí tò mò của ngƣời xem. Giọng điệu dẫn cũng là vấn đề đáng bàn,

- 118 -

- 119 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình với các chƣơng trình trò chơi giọng điệu ở đây có thể là nhã nhặn, nhiệt tình,

thậm chí là thân mật, đôi khi pha thêm chút hóm hỉnh, hài hƣớc sẽ đặc biệt

hữu dụng trong các chƣơng trình trò chơi giải trí. Nhƣng đôi khi cần có những

lúc thể hiện sự trung lập, lạnh lùng, xa lạ, tôn trọng... Quan trọng nhất của

MC trong các chƣơng trình trò chơi là việc giảm đi sự căng thẳng, khi cần

phải giải thích lại một cách đơn giản những thuật ngữ khoa học của các nhà

chuyên môn hay cố vấn của chƣơng trình. Nhƣ vậy, MC của các chƣơng trình

trò chơi nên đóng vai trò hoà giải, trong đó kỹ năng phỏng vấn đƣợc đánh giá

ở mức độ quan trọng.

Nhiều gƣơng mặt dẫn chƣơng trình đôi lúc còn tỏ ra non kém về kiến

thức văn hoá xã hội, không thƣờng xuyên tự làm mới mình, lời dẫn sáo rỗng

đi theo lối mòn ít sáng tạo, với cách diễn đạt hoa mỹ và khuôn sáo. Nhiều thƣ

phê bình, góp ý của khán giả còn thẳng thắn nhận xét rằng nhiều chƣơng trình

truyền hình trong đó có các chƣơng trình trò chơi truyền hình, ngƣời dẫn

chƣơng trình đã lấn sân sang vai trò diễn xuất chứ không phải dẫn dắt chƣơng

trình nữa. Tính kịch đƣợc đan xen quá nhiều làm giảm giá trị chân thực và

gần gũi của tác phẩm. Bên cạnh đó là rất nhiều các “hạt sạn” đƣợc báo chí và

dƣ luận phản ánh hàng ngày qua thƣ gửi và đăng trên các phƣơng tiện truyền

thông đại chúng, nhƣ sự xuồng xã trong cách ứng xử, thiếu phông nền văn

hoá, đối tƣợng tham gia chƣơng trình không đƣợc chọn lọc kỹ nên kiến thức

chung còn nhiều hạn chế, nhiều nội dung còn trùng lặp, đơn điệu và... sai

ngay cả những kiến thức thông thƣờng về lịch sử, địa lý cơ bản... Nhiều ý

kiến cũng cho rằng nên tăng thêm phần giao lƣu giữa MC với khán giả xem

truyền hình và các đối tƣợng chơi, nên tạo sự gần gũi và thân thiện hơn. Các

phần giao lƣu với khán giả và các đối tƣợng chơi tham dự chƣơng trình cũng

nên tăng cƣờng số lƣợng và chất lƣợng.

- 119 -

- 120 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Phần hậu kỳ nên tăng yếu tố kỹ xảo truyền hình để các chƣơng trình

sinh động hơn, công nghệ truyền hình đã cho phép tạo lập những hình ảnh

chuyển động trong không gian ba chiều tạo (3D) tạo độ sắc nét của hình ảnh

và âm thanh, đây cũng là vấn đề cần khắc phục trong các chƣơng trình trò

chơi truyền hình vì chất lƣợng âm thanh và đặc biệt là hiệu quả ánh sáng

trong các chƣơng trình trò chơi truyền hình hiện nay đƣợc tận dụng và xử lý

chƣa tốt. Các trò chơi truyền hình hiện nay đƣợc xem nhƣ sự bứt phá về cách

đổi mới về hình ảnh và công nghệ, chính vì vậy khi ghi hình tại trƣờng quay,

với sự trợ giúp của máy móc công nghệ hiện đại và đội ngũ tổ chức sản xuất

chuyên nghiệp thì việc yêu cầu có chất lƣợng hình ảnh và âm thanh gần nhƣ

trực tiếp là một đòi hỏi hiện nay.

Một vấn đề nữa đang đặt ra hiện nay là do thiếu trƣờng quay nên nhiều

chƣơng trình trò chơi truyền hình bố trí ghi hình với tần suất khá cao. Mỗi

buổi ghi hình kéo dài từ 90 đến 120 phút, với số lƣợng 3 đến 4 buổi ghi hình

chung trong một ngày. Thông thƣờng lịch ghi hình có thể kéo dài đến 2 ngày,

tức là sẽ có 8 chƣơng trình đƣợc ghi hình trong một khoảng thời gian khá

ngắn. Nhƣ vậy một mặt sẽ tiết kiệm đựơc chi phí về lắp đặt và vận chuyển sân

khấu nhƣng lại nảy sinh nhiều bất cập. Với cƣờng độ làm việc cao trong một

khoảng thời gian ngắn và liên tục sẽ dẫn tới sự mệt mỏi, kiệt sức và thiếu sáng

tạo trong công việc. Hoặc nếu có trục trặc về thiết bị ghi hình hoặc gián đoạn

của một khâu nào đó trong quá trình sản xuất thì sẽ dễ dàng dẫn dến tình trạng

chấp nhận làm trên cơ sở sẵn có của hoàn cảnh.

Hiện nay, Đài THVN chƣa xây dựng đƣợc đội ngũ những chuyên gia

làm ánh sáng giỏi, phần lớn hiệu quả ánh sáng hiện nay đƣợc phụ thuộc vào

sự chủ quan của đạo diễn hình và quay phim, mà mỗi nơi lại đào tạo theo một

kiểu. Do vậy những đặc điểm chung và quan niệm về hiệu quả ánh sáng hiện

nay khi ghi hình luôn ở mức tự phát, theo cảm nhận chủ quan, cảm tính... Một

- 120 -

- 121 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình vấn đề nữa là nên tránh tình trạng các chƣơng trình trò chơi truyền hình còn

thực hiện theo cách làm thông thƣờng của điện ảnh, có nghĩa là vẫn sử dụng

kỹ xảo dựng (montage) quá nhiều làm ảnh hƣởng đến tiến độ sản xuất và lãng

phí không đáng có trong khấu hao máy móc, thiết bị bổ trợ và nhân lực.

Một trong những nội dung quan trọng cần phản ánh trong các chƣơng

trình trò chơi truyền hình là tính giải trí - giáo dục tƣ tƣởng. Việc tuyên truyền

giáo dục một cách nhẹ nhàng, logic và sinh động sẽ đem lại một hiệu quả cao.

Muốn xây dựng đƣợc những chƣơng trình truyền hình nói chung và trò chơi

truyền hình nói riêng mang ý nghĩa giáo dục và tƣ tƣởng nhẹ nhàng, lồng

ghép trong tính chất giải trí thì việc nâng cao bản lĩnh chính trị cho đội ngũ

lãnh đạo và các thành viên trong nhóm tổ chức sản xuất là điều quan trọng.

Bởi chúc năng của báo chí không nằm ngòai yếu tố gíao dục - tƣ tƣởng, dù đó

là sản phẩm giải trí đi chăng nữa. Nhƣng sự giáo dục có hiệu quả nhất lại là

cách giáo dục khéo léo, gần gũi và sinh động. Tuy vậy, để có đƣợc bản lĩnh

chính trị thì những phóng viên, biên tập viên truyền hình phải đƣợc đào tạo cơ

bản về kiến thức xã hội và chuyên môn vững vàng, hệ thống lý luận Mác -

Lenin và tƣ tƣởng Hồ chí Minh cần nắm rõ, bên cạnh đó là một vốn sống

phong phú và kinh nghiệm cao trong nghề nghiệp.

Ngƣời ta đã từng tổng kết rằng : Bản lính chính trị của con người là

tổng hoà các mối quan hệ giữa tri thức (chung và chuyên môn), trình độ

chính trị và kinh nghiệm. Nhƣ vậy, sự nhạy cảm chính trị chỉ có đƣợc trong

một tác phẩm báo chí nói chung và các chƣơng trình trò chơi truyền hình nói

riêng khi ngƣời sáng tạo (tác giả hoặc êkíp thực hiện) biết kết hợp đủ ba yếu

tố trên. Đây chính là khả năng vƣợt trội để phóng viên nắm bắt thực tiễn mà

không phải ai cũng dễ dàng có đƣợc.

- 121 -

- 122 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Khi một tác phẩm truyền hình đƣợc phát sóng trên làn sóng tivi thì

cũng có nghĩa là có hàng triệu ngƣời xem đang hoà tình cảm và tâm trí của

mình vào công sức chung và sự truyền tải sinh động của chuỗi âm thanh và

hình ảnh. Nếu chỉ một sơ suất nhỏ hoặc sự nhầm lẫn hoặc cẩu thả không đáng

có của nội dung chƣơng trình sẽ mang đến sự phản cảm cho ngƣời xem. Khán

giả ngồi trƣớc màn ảnh nhỏ luôn là những đối tƣợng khó tính với trình độ học

vấn uyên thâm, chính vì vậy mà từng câu chữ hoặc cách xây dựng nội dung

chƣơng trình không phong phú, bản lĩnh chính trị chính trị không cao hay sự

nhạy cảm chính trị của ngƣời dẫn chƣơng trình hay của nhóm tổ chức sản

xuất không có sẽ là những hậu quả không thể sửa chữa nổi. Việc nâng cao bản

lĩnh chính trị cho các thành viên trong êkíp là một yêu cầu bắt buộc hiện nay

khi Truyền hình Việt Nam đang mong muốn xây dựng đƣợc những mô hình

chuẩn về êkíp thực hiện và công tác tổ chức sản xuất chuyên nghiệp.

Đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm công dân của phóng viên cũng

cần từng buớc hoàn thiện, bởi mỗi phóng viên báo chí đều giữ vai trò là chiến

sĩ xung kích trên mặt trận chính trị - tƣ tƣởng, đạo đức của ngƣời làm báo

hiện nay trong cơ chế thị trƣờng và sự cạnh tranh gay gắt của các phƣơng tiện

thông tin đại chúng cùng với sự hối thúc không ngừng nghỉ của các chƣơng

trình luôn mã hoá theo khung phát sóng với tần suất cao... tất cả các yếu tố đó

luôn chi phối mỗi phóng viên truyền hình cần tỉnh táo, nâng cao bản lĩnh

chính trị và đạo đức nghệ nghiệp cho riêng mình.

Hiện nay nhiều chƣơng trình trò chơi truyền hình đã bắt đầu bộc lộ

những nhƣợc điểm cần khắc phục để luôn nâng cao chất lƣợng chƣơng trình,

hấp dẫn ngƣời xem. Tất cả những nhƣợc điểm đó đều đƣợc những ngƣời làm

truyền hình ghi nhận và sửa chữa, bổ sung và điều chỉnh trong phạm vi cho

phép... bởi đấy chính là yếu tố cốt lõi của bản lĩnh chính trị đã và đang bộc lộ

trong quá trình tổ chƣc sản xuất các chƣơng trình truyền hình, trong đó các

- 122 -

- 123 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình chƣơng trình trò chơi truyền hình với thời lƣợng phát sóng nhiều và đa dạng.

Các chƣơng trình trò chơi luôn hấp dẫn ngƣời xem nên cũng thƣờng bị “nhặt

sạn” và nhận các thƣ góp ý, phản ảnh nhiều nhất. Cũng dễ hiểu bởi nếu khán

giả có quan tâm và yêu mến thì mới có những nhận xét chân tình và thấu đáo

để nhằm hoàn thiện hơn các chƣơng trình đƣợc khán giả yêu mến và giúp cho

nhóm tổ chức sản xuất rút thêm nhiều kinh nghiệm trong việc xây dựng một ê

kíp phối hợp thực hiện mạnh về chuyên môn, chắc về bản lĩnh chính trị, và

vững vàng về nghiệp vụ truyền hình cũng nhƣ đạo đức của ngƣời làm báo

hình.

Các chƣơng trình trò chơi truyền hình với số lƣợng phát sóng khá dày

trên sóng truyền hình nhƣng đối tƣợng tham gia chƣa phải đã đại diện hết cho

nhiều tầng lớp trong xã hội. Ví dụ các đối tƣợng về thƣơng bệnh binh, công

nhân, nông dân, các nhà hoạt động ngoại giao và giới báo chí... cũng chƣa có

một sân chơi đƣợc tổ chức cho riêng mình trên làn sóng truyền hình. Trƣớc

đây, chúng ta đã từng có chƣơng trình trò chơi truyền hình mang tên: “Giờ

thứ 9” dành cho tầng lớp công nhân trực thuộc các công đoàn lao động, rồi

“Nhà nông đua tài 2000-2002” dành cho những ngƣời nông dân giỏi trên

khắp mọi miền đất nƣớc... tuy vậy số lƣợng và chất lƣợng đầu tƣ còn chƣa

thƣờng xuyên và chƣa cao nên quy mô tổ chức và tính đại chúng còn nhiều

hạn chế. Hy vọng rằng, trong thời gian tới đây trên làn sóng truyền hình sẽ

xuất hiện thêm nhiều sân chơi mang tính dân tộc sẽ xuất hiện với những kiến

thức bổ trợ về lịch sử và địa lý, giáo dục tƣ tƣởng hơn nữa sẽ xuất hiện.

Nhà báo, nhà nghiên cứu lịch sử Dƣơng Trung Quốc, trả lời trong một

chƣơng trình “Ngƣời đƣơng thời” phát sóng tháng tháng 8/2003 trên VTV3

đã đề cập đến một chi tiết khá thú vị. Các thế hệ ngƣời Việt Nam và đặc biệt

là các bạn trẻ hiện nay có kiến thức rất kém về lịch sử nƣớc nhà bởi một phần

do nền giáo dục của chúng ta còn nhiều bất cập. Nhƣng có một vũ khí lợi hại

- 123 -

- 124 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình để tuyên truyền một cách sinh động và hiệu quả, chính là các bộ phim truyền

hình lịch sử và các chƣơng trình trò chơi truyền hình thì chúng ta còn bỏ ngỏ.

Đây vừa là phƣơng tiện truyền tải sinh động nhất, gần gũi nhất kiến thức lịch

sử vốn khô khan toàn bằng những sự kiện và con số đến cho các thế hệ ngƣời

Việt Nam. Rõ ràng là, chỉ với một chƣơng trình “Theo dòng lịch sử” của

VTV2 đã là một sân chơi thú vị và bổ ích trên truyền hình, nhƣng còn cần và

cần hơn nữa các chƣơng trình trò chơi truyền hình nhƣ vậy với dạng kiến thức

và lĩnh vực chuyên biệt dành cho một nhóm đối tƣợng nhất định sẽ xuất hiện

trên cả ba kênh tiếng Việt của Đài THVN.

Một nhƣợc điểm nữa của các chƣơng trình trò chơi truyền hình có lẽ

phải nhắc đến nội dung và hình thức truyền tải ít thay đổi và đơn điệu. Kể từ

khi ra đời đến nay đã gần 7 năm, nhiều chƣơng trình trò chơi truyền hình cũng

đã kéo dài gần 4 năm nhƣng những gƣơng mặt dẫn chƣơng trình, đối tƣợng

chơi, luật chơi và cách thể hiện qua từng năm ít có sự thay đổi... dẫn đến cảm

giác nhàm chán và buồn tẻ, kém sinh động mặc dù nội dung phản ảnh rất tốt.

Chính vì vậy việc tăng cƣờng những gƣơng mặt ngƣời dẫn chƣơng trình mới

tƣơi trẻ, sinh động và hào hứng hơn làm thay đổi bộ mặt của các chƣơng trình

trò chơi truyền hình là điều cần thiết. Bên cạnh đó việc liện tục thay đổi hình

thức thể hiện và khám phá , tìm tòi cách truyền tải sao cho sinh động cũng là

những đòi hỏi bắt buộc ngay trong từng chƣơng trình phát sóng.

Thông tin mới, cập nhật với cách dẫn dắt mạch lạc, cô đọng là nhu cầu

của khán giả xem truyên hình hôm nay. Dù là hình thức giải trí với dạng trò

chơi truyền hình, nhƣng nếu không biết đan cài những thông tin cập nhật và

bổ ích, cụ thể đối với từng vẫn đề và tìm cách thức lựa chọn chủ đề phản ảnh

sao cho thiết thực và hấp dẫn... thì tính chất giaỉ trí với nội dung nhàm chán sẽ

bộc lộ rõ những khuyết điểmt vố có của hình thức này.

- 124 -

- 125 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Hiện nay các chƣơng trình trò chơi dành cho thiếu nhi đang nhận đƣợc

sự quan tâm của trẻ em. Chƣơng trình “Vƣờn cổ tích” là một ví dụ sinh động.

Nội dung các trò chơi vận động và trí tuệ khá hấp dẫn, tuy nhiên sự giao lƣu

giƣã ngƣời dẫn chƣơng trình với các em còn hạn chế, thời lƣợng phát sóng

mỗi chƣơng trình lại quá dài (35 phút) khiến cho tâm lý tiếp nhận của trẻ em

không tập trung hết vào phần cuối chƣơng trình. Theo một điều tra của Viện

tâm lý học, trong một đề tài khoa học nghiên cứu tâm - sinh lý trẻ ở lứa tuổi

này thì, trẻ em chỉ có thể tập trung hiệu quả để theo dõi một chƣơng trình

thiếu nhi trên truyền hình không quá 20 phút bởi bản tính hiếu động và luôn

thích sự thay đổi .

Tất nhiên chỉ mới 7 năm ra đời và phát triển, với nguồn nhân lực hạn

hẹp đƣợc đào tạo chƣa chuyên sâu, với những hạn chế về phƣơng tiện máy

móc kỹ thuật và kinh nghiệm sáng tạo... các chƣơng trình trò chơi truyền hình

đã phần nào đáp ứng đƣợc nhu cầu của khán giả bởi tính chất mới lạ và hấp

dẫn. Tuy vậy, không nên chỉ nhìn theo một chiều mà tự hài lòng với những gì

đã đạt đựơc. Tất cả còn ở phiá trƣớc, với cách nhìn nhận từ thực tế cùng với

những điều kiện khách quan, những ngƣời làm truyền hình luôn nhận thấy vai

trò quan trọng của mình trong công tác tổ chức sản xuất một tác phẩm truyền

hình để từ đó tự nhìn nhận lại những bất cập và nhƣợc điểm cần khắc phục

trong thời gian tới. Chính sự yêu mến và góp ý thẳng thắn cũng với những

động viên kịp thời của khán giả sẽ giúp cho các chƣơng trình trò chơi truyền

hình ngày càng hoàn thiện hơn.

- 125 -

- 126 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

KẾT LUẬN

Sinh thời, Bác Hồ kính yêu đã có lần tặng hoa cho nhóm phóng viên -

quay phim của Xƣởng phim vô tuyến truyền hình ngày 1/5/1968, và nói rằng:

“Bao giờ các chú cho nhân dân ta xem truyền hình? ”. Từ mong ƣớc của Bác

và của toàn dân, 33 năm qua Truyền hình Việt Nam đã nỗ lực không ngừng

để phát triển nhƣ ngày hôm nay. Các chƣơng trình truyền hình luôn cải tiến về

nội dung và hình thức thể hiện, đội ngũ thực hiện đƣợc đào tạo sâu sát và

chính quy hơn với những yêu cầu cụ thể đòi hỏi trong từng khâu sản xuất,

trang thiết bị đồng bộ và chuyên dụng từng bƣớc. Nhiều chƣơng trình mới ra

đời trong đó có trò chơi truyền hình đã phần nào đáp ứng đƣợc nhu cầu giải

trí của nhân dân và đang dần thu hút đƣợc sự quan tâm của khán giả trong đời

sống xã hội.

- 126 -

- 127 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Những năm 70 của thế kỷ trƣớc, khi tivi đen trắng xuất hiện trong

những gia đình khá giả, thời điểm đó truyền hình Việt nam đã lạc hậu so với

thế giới 30 năm. Khi truyền hình màu xuất hiện, chúng ta tút lại so với bạn bè

gần 20 năm. Còn ngày nay, sau khi đã chuyển đổi thành công công nghệ phát

hình số qua vệ tinh, chúng ta thực hiện nốt công đoạn số hoá truyền hình mặt

đất thì ngành truyền hình Việt Nam không những tiến kịp các nƣớc trong khu

vực mà còn tiến vƣợt bậc về ứng dụng công nghệ cao trong việc phủ sóng

truyền hình trên toàn lãnh thổ. Sự ra đời của kỹ thuật công nghệ mới đã cho

phép chúng ta không những áp dụng và thực hiện các thiết bị kỹ thuật hỗ trợ

hiện đại và tiên tiến nhất thế giới mà còn giúp những chƣơng trình của truyền

hình Việt Nam vƣơn xa tới bạn bè quốc tế để giao lƣu và hội nhập. Trong đó

các chƣơng trình trò chơi truyền hình đang thu hút sự quan tâm lớn của khán

giả. Do vậy, đã đến lúc, chúng ta cần nhắc đến sự đóng góp không nhỏ của

các chƣơng trình trò chơi truyền hình, một hình thức tuy không còn xa lạ gì

với các nƣớc trên thế giới, nhƣng đối với truyền hình Việt Nam sự ra đời của

các chƣơng trình trò chơi truyền hình đã đánh dấu một bƣớc ngoặt mới trong

việc cải tiến, nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình truyền hình. Trong đó

công tác tổ chức sản xuất đóng một vai trò hết sức quan trọng.

Để thực hiện tốt bƣớc ngoặt này, chúng ta phải chú ý, quan tâm tới

ngay từ những khâu đầu tiên để sản xuất ra một chƣơng trình bất cứ ở thể loại

nào. Một trong những khâu đầu tiên của một chƣơng trình truyền hình là viết

kịch bản. Kịch bản trò chơi truyền hình cũng nằm trong khâu đầu tiên để sản

xuất ra một trò chơi truyền hình. Hiện nay những lý luận về kịch bản về trò

chơi truyền hình còn rất hạn chế thậm chí trong các cơ quan nghiên cứu và

đào tạo phóng viên báo chí cũng chƣa có những nghiên cứu cụ thể qua hệ

thống tƣ liệu, sách báo...Về công việc tổ chức sản xuất trò chơi truyền hình

cũng không đƣợc trang bị đầy đủ, đa số là rút ra những kinh nghiệm thực tế

- 127 -

- 128 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình của những ngƣời tham gia chƣơng trình này. Thiết nghĩ đã đến lúc chúng ta

phải đánh giá đúng vị trí, vai trò của công tác tổ chức sản xuất đối với chƣơng

trình truyền hình nói chung, đối với trò chơi truyền hình nói riêng. Bởi vì để

có một chƣơng trình trò chơi truyền hình hay nhất thiết phải có cách tổ chức

tốt, hợp lý, logic, khoa học với một kịch bản sáng tạo - giàu chất liệu, và tiến

dần tới quy chuẩn hoá một cách chuyên nghiệp.

VTV3 là kênh truyền hình quốc gia với nhiệm vụ nâng cao và phổ biến

kiến thức thông qua các chƣơng trình thể thao, giải trí và thông tin kinh tế.

Bằng các chƣơng trình của mình, với nhiệm vụ là nâng cao dân trí, mang lại

những kiến thức giáo dục về chính trị, tƣ tƣởng và văn hóa thông qua các hình

thức tuyên truyền giải trí sinh động và đa dạng... các chƣơng trình trò chơi

truyền hình đã dần khẳng định mình với công chúng nhƣ một hình thức mới

sinh động và luôn cần thiết. Từ khi Ban Thể thao - Giải trí - Thông tin kinh tế

ra đời năm 1996 đến nay, cùng với thực tiễn của ngành truyền hình đã đặt cho

chúng ta, những ngƣời đang công tác trong ngành báo chí những vấn đề cần

nghiên cứu và tổng kết về mặt lý luận và khoa học.

Với đầy thách thức ở phía trƣớc, nhƣng với sự mong mỏi của khán giả

xem truyền hình và để đáp ứng đƣợc tốt hơn chức năng của một thể loại báo

hình đang ngày càng nhận đƣợc sự quan tâm của xã hội, thiết nghĩ từ những

chƣơng trình trò chơi truyền hình cụ thể hiện nay đang đƣợc Đài Truyền hình

Việt Nam thực hiện, công tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình trò chơi

truyền hình phải đƣợc xác định rõ, coi trọng để đi vào quy chuẩn hoá với hệ

thống lý luận đƣợc nghiên cứu một cách khoa học.

Tổ chức sản xuất luôn đƣợc đánh giá là khâu then chốt, quan trọng bậc

nhất trong việc xây dựng, nâng cao chất lƣợng và cải tiến một chƣơng trình

truyền hình nói chung và trò chơi truyền hình nói riêng. Với tuổi đời non trẻ

- 128 -

- 129 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình của các chƣơng trình trò chơi truyền hình so với các chƣơng trình truyền hình

khác, vai trò của công tác này lại càng đƣợc minh chứng và đang đứng trƣớc

nhiều thách thức về đổi mới, áp dụng công nghệ kỹ thuật truyền hình tiên tiến

và xây dựng phong cách tổ chức chuyên nghiệp có hiệu quả cao.

Thật đáng mừng là ban Lãnh đạo Đài THVN đã xác định rõ vai trò

quan trọng của công tác tổ chức sản xuất trong quy trình sáng tạo truyền hình,

để cho xây dựng và nghiên cứu một đề tài cấp ngành với mã số 50/HĐ KHCN

-THVN qua đề tài: “Quy chuẩn hoá hoạt động nghiệp vụ và đội ngũ sản xuất

chương trình truyền hình tại trường quay của Đài Truyền hình Việt Nam

nhằm tăng năng suất lao động và nâng cao chất lượng chương trình”.

Đề tài nghiên cứu khoa học này đƣợc giao cho Ban Thể thao - Giải trí -

Thông tin kinh tế thực hiện với sự tham gia của những những đạo diễn, phóng

viên, biên tập viên chủ chốt trong vai trò xây dựng các chƣơng trình trò chơi

truyền hình đảm nhận, do TS. Tạ Bích Loan làm chủ nhiệm đề tài. Sự tham

gia hào hứng, đông đảo với trách nhiệm cao của các ban biên tập cùng trung

tâm kỹ thuật sản xuất chƣơng trình, trung tâm mỹ thuật, trung tâm quảng cáo

và Ban tài chính Đài THVN ... đã cho thấy mức độ quan trọng và sự quan tâm

đầu tƣ đúng hƣớng trong giai đoạn hiện nay đối với công tác tổ chức sản xuất.

Liên hoan Truyền hình toàn quốc là một trong những sự kiện quan

trọng của những ngƣời làm truyền hình cả nƣớc, đây là sân chơi để các thể

loại báo hình cùng đua tài và phát triển. Nhiều chƣơng trình phóng sự, phim

tài liệu, các chƣơng trình chính luận... đã đƣợc khán giả một lần nữa nhìn

nhận với vai trò to lớn và quan trọng trong sự nghiệp tuyên truyền, cổ động

tập thể. Tuy nhiên, với quy định của ban tổ chức mọi năm chỉ giới hạn ở một

số thể loại báo hình nhƣ vậy thì không thể đại diện cho thế mạnh của truyền

hình Việt Nam trong thời đại mới. Sự ra đời thêm nhiều hình thức chƣơng

- 129 -

- 130 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình trình truyên hình mới đã làm cho quy chế dự thi năm nay, buộc ban tổ chức và

ban giám khaỏ nhìn nhận lại. Và lần đầu tiên trong “Liên hoan Truyền hình

toàn quốc 2004” tới diễn ra vào tháng 2/2004 sẽ có sự góp mặt của các dạng

hình thức chƣơng trình mới nhƣ : gặp gỡ truyền hình, phim truyện truyền

hình, các chƣơng trình giao lƣu, chƣơng trình tạp chí, và đặc biệt lần đầu tiên

các chƣơng trình trò chơi truyền hình sẽ chính thức có mặt trong Liên hoan.

Đây cũng là một trong những bƣớc tiến và sự đổi mới từ các cấp lãnh đạo, và

đòi hỏi bức thiết từu yêu cầu tất yếu trong sự nghiệp phát triển truyên hình.

Nhƣ vậy, vai trò của những dạng chƣơng trình mới đã xuất hiện nhiều năm

nay trên làn sóng truyền hình Việt nam đã đến lúc cần đƣợc khẳng định. Ban

Thể thao - giải trí - thông tin kinh tế, nơi đƣợc xem là có guống máy tổ chức

sản xuất các chƣơng trình dạng giao lƣu và trò chơi với số lƣợng nhiều nhất

hiện đang phát sóng trên Đài THVN hiện nay cũng đang gấp rút chuẩn bị các

chƣơng trình mang tới liên hoan lần này. Hy vọng rằng với sự công nhận một

cách chính thức thông qua một hoạt động chuyên môn của ngành truyền hình,

từ đây các chƣơng trình trò chơi truyền hình sẽ có một cơ hội đƣợc giao lƣu

với các các thể loại báo hình khác và cùng đua tài với nhiều Đài truyền hình

địa phƣơng và khu vực. Các kênh VTV1, VTV2 và VTV4 sẽ có cái nhìn mới

hơn, chuyên nghiệp hơn trong cách xây dựng thêm nhiều chƣơng trình trò

chơi truyền hình trên làn sóng Đài THVN để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của

khán giả xem truyền hình cả nƣớc.

Luận văn: “Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

trên VTV3 Đài THVN” khảo sát các chƣơng trình sản xuất từ năm 1996 đến

năm 2003 đƣợc phát sóng trên VTV3, kênh truyền hình hiện đƣợc đánh giá có

mức độ chuyên môn cao trong quy trình sản xuất các chƣơng trình trò chơi

truyền hình này đã là một bƣớc nghiên cứu đúng hƣớng và cần thiết trong giai

đoạn hiện nay. Đây là một đề tài thiết thực và hiệu quả đang trong quá trình

- 130 -

- 131 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình bổ sung, nghiên cứu trên cơ sở khoa học để đƣa ra những phƣơng hƣớng phát

huy tính tích cực và hiệu quả của các chƣơng trình trò chơi. Đây cũng xuất

phát từ sự mong mỏi của công chúng đối với một hình thức mới mẻ và hiện

đang mang lại nguồn thu rất lớn từ các nguồn tài trợ bên ngoài, để góp phần

bổ sung một phần kinh phí không nhỏ cho việc nâng cấp hệ thống trang thiết

bị phục vụ sản xuất chƣơng trình.

TS Đinh Quang Hƣng - Phó tổng giám đốc Đài THVN đã từng khẳng

định: “ Sản phẩm truyền hình vừa là sản phẩm văn hoá và tinh thần kết hợp

lao động quá khứ và lao động sống. Đây là một trong những sản phẩm có

hàm lượng chất xám cao nhất. Mọi lĩnh vực khoa học công nghệ tiên tiến nhất

đều được áp dụng vào công nghệ truyền hình ”. Chính vì vậy, việc xác định

chức danh, nhiệm vụ cụ thể cùng với việc phân công nhân sự hợp lý với trình

độ chuyên môn cao và khả năng làm việc thống nhất trong một môi trƣờng

tập thể sáng tạo là một trong những điều cần nghiên cứu. Nội dung và chức

năng đó lại đƣợc gói gọn trong công tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình

truyền hình sao cho quy chuẩn hoá mang tính chuyên nghiệp và ứng dụng

cao, trong đó trò chơi truyền hình đang là một hình thức chƣơng trình cần

quan tâm đúng hƣớng và đầu tƣ nghiên cứu chặt chẽ.

Với vốn kiến thức ít ỏi, và khả năng hiểu biết còn hạn chế của bản thân,

kinh nghiệm thực hiện công tác tổ chức sản xuất các chƣơng trình trò chơi

truyền hình chƣa nhiều, chắc chắn rằng trong luận văn này còn rất nhiều thiếu

sót. Vớí sự quan tâm giúp đỡ của các đồng nghiệp đi trƣớc cùng sự hƣớng dẫn

tận tình của cán bộ hƣớng dẫn, qua những nghiên cứu bƣớc đầu này tôi rất

mong nhận đƣợc sự đóng góp ý kiến, phê bình của tất cả những ai quan tâm

tới lĩnh vực này, để góp phần vào sự phát triển của một công việc quan trọng

và nghiêm túc cho một hình thức chƣơng trình trò chơi mới đầy hứa hẹn trên

làn sóng Đài Truyền hình Việt Nam.

- 131 -

- 132 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Nhóm tài liệu tiếng Việt

1. Ban Tƣ tƣởng - Văn hoá TW, Bộ Văn hoá thông tin, Kỷ yếu hội nghị Báo

chí - Xuất bản toàn quốc. Tập 1,2, Hà nội ,1997.

2. Khoa Báo chí - phân viện báo chí- tuyên truyền, Học viện chính trị quốc

gia HCM. Báo chí - Những điểm nhìn thực tiễn . NXB Văn hoá thông tin

2000.

3. Cơ sở lý luận báo chí truyền thông . Khoa báo chí Trƣờng ĐH KHXH - NV.

4/ Đào Ngọc Đệ. Phẩm chất làm báo trong thời kỳ đổi mới . Báo Nhân dân số

15 , 12/4/1999.

5. Đỗ Xuân Hà .Báo chí với thông tin quốc tế - NXB ĐH QG.

6. Hữu Thọ .Nghĩ về nghề báo. NXBGD 1997.

7.Nguyễn Đức Bình. Phấn đấu nâng cao chất lượng, phát huy vai trò của báo

chí xuất bản trong thời kỳ đổi mới. Phát biểu tại Hội nghị Báo chí- Xuất

bản toàn quốc 24/7/1997.

8. Nguyễn Kim Sách . Kỹ thuật truyền hình VN trước và sau năm 2000. Tạp

chí truyền hình xuân Canh Thìn.

9. Nguyễn Văn Dững. Nhà báo - bí quyết kỹ năng nghề nghiệp . NXB Lao

Động.

10. Trần Hà .Lịch sử trò chơi đố vui trên truyền hình Mỹ .Tạp chí truyền hình

6/4/1999.

- 132 -

- 133 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình 11. Vũ Văn Quang . Hoạt động nghề nghiệp của êkíp phóng viên trong sáng

tạo tác phẩm truyền hình . Trung tâm đào tạo Đài Truyền hình Việt

Nam,2000.

12. Hà Minh Đức. Cơ sở lý luận báo chí - Đặc tính chung và phong cách.

NXb. ĐH Quốc gia HN, 2000.

13. Hà Minh Đức ( chủ biên ) . Báo chí những vấn đề lý luận và thực tiễn tập

một, tập hai. Nxb. giáo dục, Hà nội, 1996.

14. Luật sửa dổi, bổ sung một số điều của Luật báo chí. Nxb. Chính trị quốc

gia , Hà nội, 1999.

15. Tạ ngọc Tấn( chủ biên ), Nguyễn Tiến Haì. Tác phẩm báo chí - tập Một,

tập Hai. Nxb. Giáo dục, hà nội, 1995.

16.Vũ quang Hào. Ngôn ngữ báo chí Nxb. Đ.học Quốc gia Hà nội, 2002.

17. Trần Quang . Làm báo - lý thuyết và thực hành. Nxb. Quốc gia Hà

nội,2001.

Nhóm tài liệu chuyên ngành

18. Tạp chí truyền hình từ năm 1998-2003.

19. Kịch bản và băng hình video tham khảo các chƣơng trình trò chơi truyền

hình đã phát sóng trên VTV3 từ năm 1996-2003.

20. Một só bài phát biểu tại hội nghị truyền hình hoặc các hội thảo nghiệp vụ ,

các công trình nghiên cứu khoa học chuyên ngành truyền hình...

- 133 -

- 134 -

Tổ chức sản xuất các chương trình trò chơi truyền hình

Nhóm tài liệu tiếng nƣớc ngoài.

21. Một số tài liệu dịch từ các khoá học nâng cao chất lƣợng các chƣơng trình

truyền hình - Trung tâm đào tạo Đài THVN từ năm 1998-2003.

22. Eric Flkhtelius. 10 bí quyết kỹ năng nghề báo ( bản dịch của Nguyễn Văn

Dững, Hoàng Anh, Nguyễn Ngọc Oanh). Nxb. lao động, hà nội, 2002.

23. Louic Hervouet. Viết cho độc giả( bản dịch của Lê Hồng Quang ). Hội

Nhà báo việt nam xuất bản, hà nội,1999.

24.Philippe Breton và Serge Prrouulxx. Bùng nổ truyên thông. Nxb. Văn hoá -

Thông tin, hà nội, 19

- 134 -