VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
ĐINH THỊ HIỀN
TRUYỆN NGẮN NGUYỄN DẬU DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA
LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌC VIỆT NAM
HÀ NỘI, 2019
iê
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
ĐINH THỊ HIỀN
TRUYỆN NGẮN NGUYỄN DẬU DƯỚI GÓC NHÌN VĂN HÓA
Ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 8 22 01 21
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. LÊ THỊ DỤC TÚ
HÀ NỘI, 2019
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Đề tài do cá nhân
tôi nghiên cứu; các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn trích
dẫn; bố cục, phông chữ của luận văn đúng với quy định và đề tài chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
Hà Nội, ngày tháng năm 2019
HỌC VIÊN
Đinh Thị Hiền
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1
Chương 1. MỐI QUAN HỆ GIỮA VĂN HÓA – VĂN HỌC VÀ HÀNH TRÌNH
SÁNG TÁC CỦA NHÀ VĂN NGUYỄN DẬU ............................................................ 7
1.1. Khái niệm văn hóa - văn học. ................................................................................... 7
1.2. Mối quan hệ giữa văn hóa và văn học...................................................................... 9
1.3. Phương pháp tiếp cận văn học dưới góc nhìn văn hóa ......................................... 11
1.4. Hành trình sáng tác của nhà văn Nguyễn Dậu ..................................................... 13
Chương 2. CÁC GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRONG TRUYỆN NGẮNCỦA
NGUYỄN DẬU ................................................................................................................ 19
2.1. Con người – đối tượng thẩm mĩ mang dấu ấn văn hóa ......................................... 19
2.2. Không gian - nơi lưu giữ những giá trị văn hóa .................................................... 44
Chương 3. MỘT SỐ PHƯƠNG DIỆN NGHỆ THUẬTTRONG TRUYỆN
NGẮN NGUYỄN DẬU ................................................................................................... 56
3.1. Cốt truyện ................................................................................................................. 56
3.2. Tình huống truyện ................................................................................................... 64
3.3.Giọng điệu trần thuật ................................................................................................ 70
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 79
TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 81
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Văn học và văn hóa có mối quan hệ gắn bó mật thiết. Văn học là một bộ phận của
văn hóa, một trong những yếu tố quan trọng góp phần hình thành bản sắc văn hóa dân
tộc. Văn học không chỉ có khả năng nhận thức, phản ánh, truyền tải và lưu giữ các giá trị
văn hóa mà còn góp phần kiến tạo các giá trị văn hóa mới. Diện mạo và các giá trị văn
hóa tiêu biểu của một cộng đồng người được thể hiện qua văn học.
Có nhiều cách tiếp cận trong nghiên cứu văn học. Trong thời đại hội nhập ngày nay,
cùng với những tiến bộ của nghiên cứu văn học và thời đại, cần có cách nhìn, cách đánh
giá mới mẻ hơn, khoa học, hữu hiệu, chân xác hơn về tác phẩm văn chương. Tiếp cận tác
phẩm văn học dưới góc nhìn văn hóa là một hướng khai thác xuất hiện từ đầu thế kỉ XX,
giúp người nghiên cứu vừa có thể khai thác sâu giá trị nội tại của tác phẩm, vừa có cái
nhìn bao quát toàn diện về giá trị của tác phẩm trong cái nhìn soi chiếu với văn hóa của
cộng đồng, dân tộc.
Truyện ngắn có những đặc điểm và thế mạnh riêng trong các thể loại văn học.
Truyện ngắn là một thể loại tự sự có hình thức ngắn gọn, cơ động mà vẫn chuyển tải
được những vấn đề cơ bản của đời sống: “nội dung của truyện ngắn bao trùm hầu hết các
phương diện của đời sống: đời sống thế sự hay sử thi, nhưng cái độc đáo của nó là ngắn.
Truyện ngắn được viết ra để tiếp thu liền một mạch, đọc một hơi không nghỉ”. Với đặc
điểm nhỏ gọn, phong phú về ngôn ngữ, nhân vật, tình tiết, truyện ngắn là thể loại gần gũi
với đời sống hàng ngày và giữ ưu thế trong việc truyền tải bức tranh muôn màu của đời
sống sinh hoạt vật chất cũng như tinh thần của con người.
Trong dòng văn học đương đại, nhà văn Nguyễn Dậu xuất hiện lặng lẽ, điềm
đạm nhưng cũng đã để lại một dấu ấn đậm nét. Dù hành trình sáng tác không liên tục
nhưng sự nghiệp văn học của ông khá dày dặn, phong phú với một phong cách riêng
biệt, đặc biệt là ở thể loại truyện ngắn. Tuy nhiên, truyện ngắn Nguyễn Dậu chưa được
nhắc đến nhiều trong các tài liệu học tập và nghiên cứu. Chưa có nhiều công trình nghiên
cứu truyện ngắn của ông một cách hệ thống, chuyên sâu và toàn diện. Hơn nữa, các công
