Luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan trong phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B trên phụ nữ mang thai có HBV tại Đồng Tháp và thành phố Hồ Chí Minh năm 2020

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

76
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn đánh giá kiến thức và thực hành phòng chống lây truyền vi rút viêm gan B của thai phụ có HBV; một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành phòng, chống lây tuyền vi rút viêm gan B của đối tượng nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Y tế công cộng: Kiến thức, thực hành và một số yếu tố liên quan trong phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B trên phụ nữ mang thai có HBV tại Đồng Tháp và thành phố Hồ Chí Minh năm 2020

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG PHẠM QUỐC HUY KIẾN THỨC, THỰC HÀNH VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRONG PHÒNG, CHỐNG LÂY TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B TRÊN PHỤ NỮ MANG THAI CÓ HBV TẠI ĐỒNG THÁP VÀ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG Hà Nội - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THĂNG LONG KHOA: KHOA HỌC SỨC KHỎE BỘ MÔN: Y TẾ CÔNG CỘNG PHẠM QUỐC HUY – C01459 KIẾN THỨC, THỰC HÀNH VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRONG PHÒNG, CHỐNG LÂY TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B TRÊN PHỤ NỮ MANG THAI CÓ HBV TẠI ĐỒNG THÁP VÀ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2020 CHUYÊN NGÀNH: Y TẾ CÔNG CỘNG Mã số: 8720710 LUẬN VĂN THẠC SĨ Y TẾ CÔNG CỘNG HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. BS. HOÀNG QUỐC CƯỜNG Hà Nội - 2020 Thang Long University Library
LỜI CÁM ƠN Lời đầu tiên tôi muốn gửi lời cám ơn tới Ban Giám hiệu và Quý Thầy cô trường Đại học Thăng Long đã dùng tri thức cùng với tâm huyết và thời gian quý báu của mình để trang bị kiến thức, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS. BS. Hoàng Quốc Cường, người đã truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm quý báu cùng với sự quan tâm giúp đỡ, hướng dẫn tận tình tôi hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp. Tôi cũng xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, tập thể lãnh đạo của Viện Pasteur TP. HCM, Bệnh viện Từ Dũ và Bệnh viên đa khoa Đồng Tháp đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập số liệu và cung cấp các tài liệu liên quan đến luận văn. Sau cùng, tôi xin gửi lời cám ơn tới những người thân trong gia đình và bạn bè, đồng nghiệp đã chia sẻ, động viên, khuyến khích và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn! HỌC VIÊN Phạm Quốc Huy
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là một phần số liệu trong đề tài nghiên cứu cấp Bộ có tên “Nghiên cứu tình trạng nhiễm HBV ở trẻ em sinh ra từ mẹ có HBV và các yếu tố liên quan đến khoảng trống miễn dịch ở các đối tượng này” với cơ quan chủ trì đề tài là Viện Pasteur TP. HCM. Kết quả đề tài này là thành quả nghiên cứu của tập thể mà tôi là một thành viên chính. Tôi đã được Chủ nhiệm đề tài và toàn bộ các thành viên trong nhóm nghiên cứu đồng ý cho phép sử dụng số liệu, kết quả của đề tài này vào luận văn để bảo vệ lấy bằng Thạc sĩ. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ đề tài nào khác. Nếu có điều gì sai trái tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. TÁC GIẢ LUẬN VĂN PHẠM QUỐC HUY Thang Long University Library
MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .......................................................... 3 1.1. TỔNG QUAN VỀ BỆNH VIÊM GAN B ............................................. 3 1.1.1. Tình hình phân bố viêm gan B theo địa lý ......................................... 3 1.1.2. Đặc điểm của Vi rút viêm gan B ....................................................... 8 1.1.3. Khả năng gây bệnh của vi rút viêm gan B ....................................... 10 1.1.4. Lây truyền Vi rút viêm gan B .......................................................... 12 1.1.5. Các biện pháp phòng, chống ........................................................... 13 1.1.6. Tiêm vắc xin viêm gan B trên trẻ được sinh ra từ mẹ có HBV ........ 16 1.1.7. Hiệu quả của tiêm chủng vắc xin VGB trong chương trình TCMR . 23 1.2. TÌNH HÌNH VÀ LUẬN GIẢI MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ............. 25 1.2.1. Đánh giá tổng quan ......................................................................... 25 1.2.2. Luận giải ......................................................................................... 28 1.3. KHUNG LÝ THUYẾT ....................................................................... 30 1.4. GIỚI THIỆU ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU ......................................... 30 1.4.1. Bệnh viện Từ Dũ............................................................................. 30 1.4.2. Bệnh viện Đa khoa Đồng Tháp ....................................................... 30 CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............. 32 2.1. ĐỐI TƯỢNG. ĐỊA ĐIỂM VÀ THỜI GIAN NGHIÊN CỨU ........... 32 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ..................................................................... 32 2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ....................................................................... 32 2.1.3. Thời gian nghiên cứu ...................................................................... 32 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................... 32 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ........................................................................ 32 2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu .............................................................. 33
2.3. Các biến số, chỉ số nghiên cứu và tiêu chí đánh giá ........................... 34 2.3.1. Biến số và chỉ số nghiên cứu ........................................................... 34 2.3.2. Tiêu chí đánh giá ............................................................................ 37 2.4. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN .................................... 38 2.4.1. Công cụ thu thập thông tin .............................................................. 38 2.4.2. Các kỹ thuật thu thập thông tin ....................................................... 38 2.4.3. Quy trình thu tuyển ......................................................................... 38 2.5. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU ................................................... 40 2.6. SAI SỐ VÀ BIỆN PHÁP KHỐNG CHẾ SAI SỐ.............................. 40 2.6.1. Sai số .............................................................................................. 40 2.6.2. Biện pháp khắc phục ....................................................................... 41 2.7. VẤN ĐỀ ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU ................................................. 41 2.8. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI .................................................................... 42 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...................................................... 43 3.1. THỜI GIAN THU TUYỂN ................................................................ 43 3.2. THÔNG TIN CHUNG ........................................................................ 43 3.3. KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG LÂY TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ..................... 49 3.3.1. Kiến thức về phòng, chống lây truyền vi rút VGB .......................... 49 3.3.2. Thực hành phòng, chống lây truyền VGB của thai phụ ................... 57 3.4. YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH ........ 57 3.4.1. Yếu tố liên quan đến kiến thức về phòng, chống lây truyền vi rút VGB của thai phụ có HBV ................................................................................... 57 3.4.2. Yếu tố liên quan đến thực hành của thai phụ có HBV ..................... 66 CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN .............................................................................. 70 4.1. ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC VÀ THỰC HÀNH PHÒNG CHỐNG LÂY TRUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B CỦA THAI PHỤ CÓ HBV.................. 70 4.1.1. Kiến thức của thai phụ có HBV về đường lây truyền vi rút VGB .... 70 Thang Long University Library
4.1.2. Thực hành của thai phụ có HBV ..................................................... 75 4.2. MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN KIẾN THỨC, THỰC HÀNH PHÒNG, CHỐNG LÂY TUYỀN VI RÚT VIÊM GAN B CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU .............................................................................. 77 KẾT LUẬN .................................................................................................. 86 KHUYẾN NGHỊ.............................................................................................. 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 89
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ADN : Acid Desoxyribonucleic ARN : Acid Ribonucleic ALT : Aspartate aminotransferase enzyme AST : Alanine aminotransferase enzyme Anti-HBs : Antibody against Hepatitis B surface antigen (Kháng thể chống lại kháng nguyên bề mặt của vi rút VGB) Anti-HBe : Antibody against Hepatitis B envelop antigen (Kháng thể chống lại kháng nguyên vỏ của vi rút VGB) Anti-HBc : Antibody against Hepatitis B core antigen (Kháng thể chống lại kháng nguyên lõi của vi rút VGB) BCG : Bacillus Calmette Guérin (Vắcxin BCG phòng bệnh lao) BVĐK : Bệnh viện Đa khoa CDC : The Centers for Disease Control Prevention (Trung tâm kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ) cccADN : Convalently closed circular DNA (ADN vòng đóng tương đương) CI : Confidence Interval (Khoảng tin cậy) DPT : Diphtheria- Tetanus-Pertussis Vaccine (Vắc xin bạch hầu - ho gà - uốn ván) GAVI : Global Alliance for Vaccine and Immunization (Liên minh toàn cầu về vắcxin và tiêm chủng) HBIg : Hepatitis B immunoglobulin (Kháng thể kháng VGB) HBsAg : Hepatitis B surface Antigen (Kháng nguyên bề mặt của vi rút viêm gan B) HBeAg : Hepatitis B e Antigen (Kháng nguyên vỏ của vi rút VGB) HBV : Hepatitis B virus (Vi rút VGB) HCC : Hepatocellular carcinoma (Ung thư gan nguyên phát) Thang Long University Library
HIV : Human immunodeficiency virus (Vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người) HCV : Hepatitis C virus (Vi rút viêm gan C) IU : International Unit (Đơn vị quốc tế) OPV : Oral Poliomyelitis Vaccine (Vắcxin bại liệt uống) Odds : Tỷ số của hai xác suất OR : Odds Ratio (Tỷ suất chênh) PARA : Prity (tiền sử thai của sản phụ) SHBs : Small Hepatitis B surface Protein (Protein bề mặt loại nhỏ của vi rút VGB) TCMR : Tiêm chủng mở rộng PTCS : Phổ thông cơ sở (cấp 2) PTTH : Phổ thông trung học (cấp 3) VGB0 : Mũi vắc xin VGB trong thời kỳ sơ sinh VGB1 : Mũi vắc xin VGB thứ nhất VGB2 : Mũi vắc xin VGB thứ hai VGB3 : Mũi vắc xin VGB thứ ba VGB : Viêm gan B WHO : World Health Organization ( Tổ chức Y tế thế giới)
DANH MỤC BẢNG Bảng 1. 1: Một số nghiên cứu nhiễm HBsAg(+) .......................................... 5 Bảng 1. 2: Một số nghiên cứu nhiễm HBsAg(+) trên phụ nữ có thai ........... 6 Bảng 1. 3: Lịch tiêm vắc xin VGB: chương trình TCMR .......................... 18 Bảng 2. 1: Biến số và chỉ số nghiên cứu .................................................... 34 Bảng 2. 2: Tính điểm kiến thức của thai phụ có HBV ................................ 37 Bảng 2. 3: Thực hành đối với thai phụ có HBV ......................................... 38 Bảng 3. 1: Đặc điểm nhân khẩu học của đối tượng tham gia nghiên cứu .. 44 Bảng 3. 2: Kiến thức của thai phụ có HBV về đường lây truyền................ 50 Bảng 3. 3: Kiến thức của thai phụ có HBV về cách phòng, chống lây truyền vi rút VGB tốt nhất cho trẻ ................................................................................ 51 Bảng 3. 4: Kiến thức của thai phụ có HBV về tiêm phòng vắc xin VGB cho trẻ ...................................................................................................................... 52 Bảng 3. 5: Nguồn tìm hiểu kiến thức VGB của thai phụ có HBV .............. 54 Bảng 3. 6: Kiến thức đúng về phòng, chống lây truyền vi rút viên van B của thai phụ có HBV ............................................................................................... 55 Bảng 3. 7: Thực hành của thai phụ có HBV............................................... 57 Bảng 3. 8: Yếu tố liên quan đến kiến thức đường lây truyền qua đường tình dục .................................................................................................................... 58 Bảng 3. 9: Yếu tố liên quan đến kiến thức về đường lây truyền từ mẹ sang con .................................................................................................................... 59 Bảng 3. 10: Yếu tố liên quan đến kiến thức về cách phòng, chống lây truyền vi rút VGB của thai phụ có HBV ....................................................................... 60 Bảng 3. 11: Các yếu tố liên quan đến kiến thức về đối tượng tiêm phòng vắc xin của thai phụ có HBV ................................................................................... 61 Thang Long University Library
Bảng 3. 12: Yếu tố liên quan đến kiến thức về số mũi tiêm đủ liều đối với trẻ dưới 12 tháng tuổi ............................................................................................. 62 Bảng 3. 13: Yếu tố liên quan đến kiến thức về thời điểm tiêm tốt nhất cho trẻ dưới 12 tháng tuổi ............................................................................................. 63 Bảng 3. 14: Yếu tố liên quan đến kiến thức về thời gian bảo vệ của vắc xin .......................................................................................................................... 64 Bảng 3. 15: Yếu tố liên quan đến điểm kiến thức chung ............................ 65 Bảng 3. 16: Yếu tố liên quan đến thực hành của thai phụ .......................... 66 Bảng 3. 17: Mối liên quan giữa kiến thức và nguồn tìm hiểu kiến thức của thai phụ có HBV ............................................................................................... 68 Bảng 3. 18: Mối liên quan giữa điểm kiến thức và thực hành của thai phụ có HBV .................................................................................................................. 68 Bảng 3. 19: Mối liên quan giữa thực hành của thai phụ và thực hành của người chồng ...................................................................................................... 68
DANH MỤC HÌNH Hình 1. 1: Bản đồ phân bố nhiễm viêm gan B trên thế giới. ........................ 5 Hình 1. 2: Cấu trúc của Vi rút viêm gan B ................................................. 10 Thang Long University Library
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3. 1: Tỷ lệ thu tuyển đối tượng nghiên cứu theo tháng .................. 43 Biểu đồ 3. 2: Tỷ lệ thu tuyển đối tượng nghiên cứu tại hai Bệnh viện........ 45 Biểu đồ 3.3: Phân bố về tuổi của thai phụ có HBV .................................... 46 Biểu đồ 3. 4: Học vấn của thai phụ có HBV .............................................. 47 Biểu đồ 3. 5: Phân bố nghề nghiệp của thai phụ có HBV .......................... 48 Biểu đồ 3. 6: Kiến thức chung của đối tương nghiên cứu .......................... 49 Biểu đồ 3. 7: Phân bổ về điểm kiến thức của thai phụ có HBV .................. 56
DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1. 1: Khung lý thuyết của nghiên cứu .............................................. 30 Sơ đồ 2. 1: Quy trình thu tuyển .................................................................. 39 Thang Long University Library
1 ĐẶT VẤN ĐỀ Viêm gan B (VGB) là bệnh nhiễm trùng gan có khả năng đe dọa đến tính mạng. Nhiễm vi rút viêm gan B là một vấn đề có tính chất toàn cầu. Theo báo cáo của WHO năm 2002, thì có hơn 2 tỷ người trên thế giới bị nhiễm vi rút viêm gan B, trong đó có 350 triệu người mang vi rút viêm gan B mạn tính. Hàng năm, hơn 4 triệu ca lâm sàng liên quan đến vi rút viêm gan B và 25% trong số đó mang bệnh, ước tính trên thế giới có tới một triệu người mang vi rút viêm gan B mạn tính chết vì ung thư gan nguyên phát và xơ gan [73]. Bệnh viêm gan B có thể phòng, chống được nếu sử dụng vắc xin sớm và tuân thủ điều trị. WHO khuyến cáo sử dụng vắc xin viêm gan B trong chương trình tiêm chủng mở rộng để tiêm chủng cho trẻ ở tất cả các quốc gia [71]. Vi rút viêm gan B tồn tại trong máu và dịch thể, có thể lây truyền theo 3 đường: Từ mẹ sang con, qua đường máu và quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su. Ở Việt Nam, đường phổ biến nhất là lây truyền từ mẹ sang con và cũng là nguyên nhân thường gặp nhất. Nhiều thai phụ không biết mình bị nhiễm vi rút viêm gan B do không có triệu chứng và không được xét nghiệm [26]. Mặc dù bệnh VGB có thể dự phòng được, tỷ lệ bao phủ vắc xin VGB trên toàn cầu mới đạt 75% thấp hơn nhiều so với mục tiêu cần đạt là 90%. Trong đó tỷ lệ tiêm vắc xin VGB liều sơ sinh (trong vòng 24 giờ đầu) mới đạt 27% [28]. Việc tiêm vắc xin thực hiện càng sớm thì hiệu quả càng cao, với mũi tiêm trong 24 giờ kết hợp với tiêm đủ 3 liều vắc xin, thì khả năng phòng được 85-90% các trường hợp lây truyền từ mẹ sang con [28]. Trên thực tế, nhiều trẻ sinh ra từ mẹ có vi rút viêm gan B dương tính vẫn bị nhiễm bệnh viêm gan B sau khi sinh, mặc dù đã được tiêm vắc xin viêm gan B.
2 Lây truyền viêm gan B trong quá trình chuyển dạ và khi đẻ là nguyên nhân phổ biến trong cơ chế lây truyền vi rút viêm gan B từ mẹ sang con[28]. Trung tâm gan Á Châu – Trường đại học Stanford cho rằng viêm gan B là “kẻ giết người thầm lặng”. Khi có các biểu hiện lâm sàng thì thường bệnh đã ở giai đoạn muộn. Và VGB là nguyên nhân chính gây ung thư gan, là nguyên nhân của 37% các trường hợp tử vong do ung thư gan trên thế giới. Người mắc viêm gan B mạn có nguy cơ bị ung thư gan cao gấp 100 lần so với người không mắc[26]. Trẻ sơ sinh có nguy cơ tiến triển thành viên gan B mạn cao nhất. Trên 90% trẻ sinh từ mẹ nhiễm viêm gan B sẽ mắc viêm gan B mạn nếu không được tiêm vắc xin và điều trị dự phòng [26]. Mặc dù Bộ Y tế Việt Nam đã rất quan tâm đến việc kiểm soát bệnh. Nhưng không có nhiều nghiên cứu về kiến thức, thực hành phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B tại Việt Nam, đặc biệt là trên đối tượng thai phụ có vi rút viêm gan B. Vì vậy nhóm nghiên cứu tiến hành thu thập số liệu với mục đích chính là khảo sát nhận thức việc phòng, chống lây truyền vi rút VGB của các bà mẹ mang thai có HBV tại 2 địa điểm: Bệnh viện Từ Dũ – TP. HCM và bệnh viện đa khoa Đồng Tháp từ đề tài cấp Bộ mà cơ quan chủ trì nghiên cứu là Viện Pasteur Thành Phố Hồ Chí Minh với các mục tiêu cụ thể như sau: 1. Đánh giá kiến thức và thực hành phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B của thai phụ có HBV tại bệnh viện đa khoa Đồng Tháp và Bệnh viện Từ Dũ – TP. HCM năm 2020. 2. Phân tích một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thực hành phòng, chống lây truyền vi rút viêm gan B của đối tượng nghiên cứu. Thang Long University Library
3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1. TỔNG QUAN VỀ BỆNH VIÊM GAN B 1.1.1. Tình hình phân bố viêm gan B theo địa lý 1.1.1.1.Trên thế giới Theo báo cáo của WHO năm 2002, thì có hơn 2 tỷ người trên thế giới bị nhiễm HBV, trong đó có 350 triệu người mang vi rút VGB mạn tính. Hàng năm, hơn 4 triệu ca lâm sàng liên quan đến HBV và 25% trong số đó mang bệnh, ước tính trên thế giới có tới một triệu người mang vi rút VGB mạn tính chết vì ung thư gan nguyên phát và xơ gan [73]. Phân bổ VGB trên toàn cầu được xem xét tốt nhất theo 6 khu vực được quản lý của WHO, bao gồm: Châu Mỹ, Châu Âu, Châu Phi, Đông Địa Trung Hải và Tây Thái Bình Dương. Theo một nghiên cứu của Cheung R Hwang EW (2011) [48], mỗi khu vực địa lý như vậy có tỷ lệ nhiễm và cách thức lây truyền có sự khác biệt rõ rệt, quan sát được xác định bởi sự phổ biến của kháng nguyên bề mặt vi rút VGB (HbsAg) trên quần thể nói chung. Tùy theo tỷ lệ người có HBV, có 3 khu vực chính: Vùng lưu hành bệnh cao: có tỷ lệ HBsAg(+) > 8%. Chiếm khoảng 45% dân số của thế giới, bao gồm khu vực Châu Phi, các quốc gia Châu Á, lưu vực sông Amazon và các khu vực miền Trung Đông, được cho là sống trong các khu vực độ đặc hiệu cao với người đã từng phơi nhiễm vi rút VGB trên 60%. Phương thức lây truyền thông thường là dọc tại thời điểm sinh ra từ một người mẹ bị nhiễm bệnh mạn tính hoặc ngay trong thời thơ ấu do bị cắn, tổn thương da hoặc thói quen vệ sinh, chính vì vậy tuổi bị nhiễm rất sớm như ở trẻ sơ sinh [48]. Vùng lưu hành bệnh trung bình: có tỷ lệ HBsAg (+) từ 2-7%, ở các quốc gia ở miền Nam châu Âu (Ý, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Hy Lạp) và Đông Âu,
4 Nga, Nam Mỹ. Ở khu vực này kiểu lây truyền chủ yếu là qua đường quan hệ tình dục [48]. Vùng lưu hành bệnh thấp: Chỉ khoảng 12% dân số thế giới, có tỷ lệ HBsAg(+) < 2% như ở Bắc Mỹ, Tây Âu, Úc. Đường lây truyền chủ yếu ở khu vực này là lây truyền hàng ngang ở các đối tượng nguy cơ cao: nghiện ma túy, gái mại dâm, nhân viên y tế, bệnh nhân bị bệnh huyết hữu (bệnh ưa chảy máu), bệnh nhân ghép tạng [48]. Đặc biệt khu vực Châu Á Thái Bình Dương đại diện cho 3/4 bệnh nhân HBV mạn tính trên toàn thế giới. Cụ thể, khu vực Tây Thái Bình Dương bao gồm các quốc gia bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Philippines và Việt Nam chiếm 50% số người có HBV mạn tính trên thế giới. Một phần ba các trường hợp xơ gan và hơn một nửa số trường hợp ung thư gan nguyên phát ở khu vực châu Á là do HBV. Trước khi thực hiện chương trình tiêm chủng HBV, khu vực Châu Á Thái Bình Dương được chia thành ba loại về tỷ lệ lưu hành. Các khu vực có tỷ lệ mắc cao (> 8%) bao gồm Trung Quốc đại lục, Hồng Kông. Đài Loan, Hàn Quốc. Mông Cổ, Philippines, Thái Lan, Việt Nam và các đảo phía nam Thái Bình Dương. Tỷ lệ lưu hành trung bình (2-8%) bao gồm Trung Á, Ấn Độ, Indonesia, Malaysia và Singapore. Tỷ lệ lưu hành thấp (
5 Hình 1. 1: Bản đồ phân bố nhiễm viêm gan B trên thế giới. Nguồn: CDC [33] 1.1.1.2.Ở Việt Nam Theo thống kê của WHO, Việt Nam được xếp vào vùng lưu hành bệnh cao, qua nhiều nghiên cứu của các tác giả trong nước chúng ta biết rằng tỷ lệ nhiễm HBV ở Việt Nam trung bình vào khoảng 15%, như vậy tính ra có khoảng 10-12 triệu người đang mang mầm bệnh. Trong khu vực lây truyền cao như nước ta thì lây truyền chủ yếu là lây truyền dọc, từ mẹ truyền sang con [64]. Bảng 1. 1: Một số nghiên cứu nhiễm HBsAg(+) Số mắc/ Tỷ lệ Địa phương Tác giả - Thời điểm nghiên cứu Tổng số % Hà Nội Trần Thị Chính-1996 [1] 257/1780 14,4 Thái Nguyên Duong TH. Nguyen Ph -2009 [43] 34/383 8,8
6 Số mắc/ Tỷ lệ Địa phương Tác giả - Thời điểm nghiên cứu Tổng số % Thái Bình Nguyen VT. McLaws ML-2007 [57] 159/837 19,0 Bát Xát – Lào Bùi Xuân Trường. Nguyễn Văn Bàng 107/683 15,7 Cai -2009 [34] Tỉnh Quảng Bình Nguyễn Đức Cường – 2017 [2] 240/2019 11,89 Xã Phú cường – Ngô Thị Quỳnh Trang – 2011 [32] 66/375 17,6 Hưng Yên Thừa Thiên Huế Ngô Viết Lộc – 2012 [15] 413/2525 16,36 Huyện Tân Châu Châu Hữu Hầu-1995 [10] 199/1801 11,0 (An Giang) Thành phố Hồ Trương Thị Xuân Liên-1994 [14] 62/548 11,3 Chí Minh Từ 1996 – 2017, tìm hiểu một số nghiên cứu cho thấy tỉ lệ nhiễm vi rút VGB (HbsAg(+)) ở cộng đồng dân cư ở các tỉnh thành trên cả nước dao động từ 8,8%- 19%. Bảng 1. 2: Một số nghiên cứu nhiễm HBsAg(+) trên phụ nữ có thai Số mắc/ Tỷ lệ Địa phương Tác giả - Thời điểm nghiên cứu Tổng số % Hà Nội Vũ Thi Tường Vân - 1996 [35] 412/3185 12,9 Chu Thị Thu Hà- 2006 [6] 163/1300 12,5 Hải Phòng Nguyễn Tuyết Nga – 1996 [18] 204/1651 12,36 Nguyen CH, Azumi Ishizaki, et al- 36/200 18,0 2011[56] Thái Bình Phí Đức Long – 2009 [16] 60/476 12,6 Bình Dương Đào Thị Mỹ Phượng. Võ Minh Tuấn – 106/1010 10,5 2014 Thang Long University Library