LUẬN VĂN:
Tiền lương của đội ngũ giảng viên đại
học ở nước ta hiện nay
Mở đầu
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chính sách tiền lương và thu nhập là một bộ phận quan trọng trong hệ thống chính
sách kinh tế - xã hội của đất nước và có liên quan chặt chẽ đến động lực phát triển và tăng
trưởng kinh tế, nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý của nhà nước, khai thác các khả năng
tiềm tàng của mỗi người lao động.
Trong những năm gần đây, Đảng ta coi “phát triển giáo dục đào tạo và khoa học
công nghệ là quốc sách hàng đầu”. Để thể hiện giáo dục đào tạo là quốc sách hàng đầu thì
vấn đề đặt ra là phải đảm bảo những điều kiện vật chất cần thiết để phát triển về số lượng
và nâng cao chất lượng dạy - học của cả thầy và trò, trong đó giáo dục đào tạo bậc đại học
là nơi chủ yếu cung cấp nguồn nhân lực tri thức cho quá trình công nghiệp hoá, hiện đại
hoá đất nước. Để mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng đào tạo ở bậc đại học, những
năm qua nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách, một mặt tăng cường đầu tư từ ngân
sách nhà nước cho giáo dục đào tạo, mặt khác thể hiện xã hội hoá giáo dục đào tạo nhằm
huy động các nguồn lực trong và ngoài nước để phát triển giáo dục đào tạo. Bên cạnh một
số kết quả đạt được như quy mô đào tạo tăng lên, cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy ở nhiều
trường được trang bị tốt hơn…Song cũng xuất hiện những vấn đề phức tạp, tác động
không tốt đến chất lượng đào tạo. Một trong những nguyên nhân cơ bản của tình hình đó là
đội ngũ cán bộ giảng dạy ở các trường Đại học chưa thực sự toàn tâm toàn ý thực hiện
nâng cao chất lượng dạy - học, họ chỉ quan tâm đến tăng số lượng giờ giảng để tăng thu
nhập. Tình trạng đó là do chế độ tiền lương đối với đội ngũ giáo viên ở các trường đại học
chưa đảm bảo tái sản xuất sức lao động để họ hoàn thành tốt cả ba nhiệm vụ: Giảng dạy,
học tập bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học để nâng cao chất lượng giảng dạy.
Để tạo thêm thu nhập cho đội ngũ giảng viên, các trường đã mở nhiều loại lớp, giáo
viên tập trung vào thực hiện nhiệm vụ giảng dạy trong trường và giảng dạy ở các trường
khác, không còn thời gian để học tập bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học. Điều này đã ảnh
hưởng nghiêm trọng tới chất lượng giảng dạy. Trước tình hình đó, là một giảng viên ở
trường đại học tôi chọn “Tiền lương của đội ngũ giảng viên đại học ở nước ta hiện nay”
làm đề tài luận văn thạc sĩ chuyên ngành Kinh tế chính trị.
2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Thực hiện đường lối đổi mới kinh tế, cuộc cải cách tiền lương năm 1993, đã có
những thay đổi cơ bản về tiền lương từ cơ chế kế hoạch hoá tập trung sang cơ chế thị
trường.Tuy vậy, trong quá trình thực hiện đã nảy sinh nhiều vấn đề phải tiếp tục giải quyết.
Để tiếp tục cải cách chính sách tiền lương năm 1993, từ năm 2001 trở đi đã có nhiều đề án
do các cơ quan ở cấp Trung ương tiến hành như sau
- Bộ nội vụ xây dựng 3 đề án:
* Đề án cải cách tiền lương chức vụ dân cử trong các cơ quan nhà nước.
* Đề án cải cách chế độ đối với xã phường.
* Đề án cải cách tiền lương của công chức, viên chức hành chính sự nghiệp.
- Bộ lao động xã hội xây dựng 5 đề án:
* Đề án tiền lương tối thiểu.
* Đề án quan hệ tiền lương.
* Đề án cải cách tiền lương khu vực sản xuất kinh doanh.
* Đề án cải cách bảo hiểm xã hội
* Đề án cải cách chế độ trợ cấp người có công.
- Ban Chấp hành TW và Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam xây dựng Đề án cải
cách tiền lương cán bộ bầu cử của Đảng, Đoàn thể.
- Bộ Tài chính và Bộ Công an xây dựng Đề án cải cách tiền lương thuộc quân đội và
công an.
- Bộ Tài chính và Bộ Kế hoạch đầu tư xây dựng Đề án tạo nguồn cho cải cách tiền
lương và trợ cấp xã hội.
- Ban Cán sự Đảng Chính phủ, Đề án cải cách chính sách tiền lương, bảo hiểm xã
hội và trợ cấp ưu đãi người có công.
Những đề án trên là cơ sở để Chính phủ ban hành nghị định số 204/2004/NĐ.CP
ngày14 tháng 12 năm 2004 về chế độ tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức và
lực lượng vũ trang.
Trong khoảng thời gian này, ngoài các đề án do các cơ quan nhà nước nghiên cứu,
còn có một số công trình đã công bố sau đây:
. Trần Hoàng Hà: Lý luận của Các Mác về tiền công và ý nghĩa của nó đối với việc
cải cách tiền lương ở nước ta, Luận văn thạc sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị quốc gia Hồ
Chí Minh, 2004.
. Bùi Thị Xuyến: Vận dụng lý luận hàng hoá sức lao động của Các Mác vào thực
tiễn KTTT định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Luận án tiến sĩ kinh tế chính trị, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, 2002.
. Trần Thu Hương (2004): Tiền lương tối thiểu: Thực trạng và giải pháp, Lao động
và xã hội số 247, tr.29- 31.
. Trần Thu Hương: Hoàn thiện cơ chế quản lý tiền lương và thu nhập đối với người
lao động trong các doanh nghiệp nhà nước. Luận án tiến kinh tế và tổ chức lao động, Đại
học Kinh tế quốc dân, 2003.
Tuy đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu về
vấn đề tiền lương của đội ngũ giảng viên ở các trường đại học dưới góc độ kinh tế chính
trị.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu:
Làm rõ một số luận điểm cơ bản về tiền lương trong nền kinh tế thị trường và đặc
điểm giá trị sức lao động của đội ngũ giảng viên ở các trường đại học, để làm cơ sở cho
việc phân tích, đánh giá thực trạng tiền lương của đội ngũ giảng viên ở các trường đại học
trên địa bàn thành phố Hà Nội và đề xuất một số khuyến nghị về tiền lương cho đội ngũ
giảng viên.
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Phân tích các luận điểm cơ bản về tiền công để làm rõ các bộ phận cấu thành giá trị
sức lao động và phân tích đặc điểm kinh tế xã hội ở nước ta để xác định tiền lương của đội
ngũ giảng viên ở các trường đại học hiện nay.
- Phân tích thực trạng tiền lương của đội ngũ giảng viên ở các trường đại học trên
địa bàn thành phố Hà Nội trong những năm qua, chỉ rõ những thành công, những mặt hạn
chế của chính sách tiền lương đối với đội ngũ giảng viên đại học.
- Đề xuất một số khuyến nghị tiếp tục hoàn thiện chính sách tiền lương của đội ngũ
giảng viên ở các trường đại học, để họ chuyên tâm vào việc học tập, bồi dưỡng và nghiên
cứu khoa học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài được thực hiện dưới góc độ khoa học kinh tế chính trị, cho nên đối tượng
nghiên cứu là các quan hệ kinh tế khách quan qui định tiền lương của đội ngũ giảng viên ở
các trường đại học.
* Giới hạn phạm vi nghiên cứu:
+ Về nội dung: Đội ngũ giảng viên đại học bao gồm: giảng viên, giảng viên chính,
giảng viên cao cấp. Phân tích thực trạng, luận văn giới hạn ở việc tìm hiểu tiền lương của
đội ngũ giảng viên ở một số trường đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội.
+ Về thời gian: nghiên cứu tiền lương đội ngũ giảng viên đại học từ 1993 đến nay và
đề xuất giải pháp đến 2010.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận:
Luận văn dựa vào các nguyên lý của chủ nghĩa Mác-Lênin và những quan điểm của
Đảng và Nhà nước ta về vấn đề lao động, tiền lương và thu nhập áp dụng cho công chức,
viên chức nhà nước. Ngoài ra, luận văn còn dựa vào kết quả nghiên cứu của các nhà khoa
học về vấn đề tiền lương để làm cơ sở cho việc nghiên cứu.
* Phương pháp nghiên cứu:
Luận văn đi từ nguyên lý lý luận về tiền lương để phân tích thực tiễn tiền lương của
đội ngũ giảng viên Đại học, qua đó đề xuất những kiến nghị. Trong quá trình thực hiện,
luận văn sử dụng các phương pháp cụ thể: kết hợp lý luận với thực tiễn, lôgic và lịch sử,
phương pháp thống kê, điều tra khảo sát, phân tích đánh giá để rút ra các kết luận cần thiết.
6. Đóng góp mới về khoa học của luận văn
- Luận văn làm rõ một số quan điểm lý luận về tiền lương trong nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa và các bộ phận cấu thành tiền lương của đội ngũ giảng viên
đại học ở nước ta hiện nay.