Lý luận và thực tiễn về kinh tế không chính thức ở thành phố Hồ Chí Minh: Phần 1

Chia sẻ: Lôi Vô Kiệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phần 1 của cuốn sách "Kinh tế không chính thức ở thành phố Hồ Chí Minh (Lý luận và thực tiễn)" cung cấp cho bạn đọc những nội dung về: những nhận thức cơ bản về kinh tế không chính thức; khái luận và những đặc trưng cơ bản của kinh tế không chính thức; nguyên nhân hình thành và những tác động của kinh tế không chính thức trong nền kinh tế; quá trình hình thành và phát triển kinh tế không chính thức ở Việt Nam;... Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung cuốn sách!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lý luận và thực tiễn về kinh tế không chính thức ở thành phố Hồ Chí Minh: Phần 1

PGS -TS NGUYfN VAN TRtNH (Chi bito) TS DL'ONGBANG KHOA ^1 f\ Qf»\ KINH TE KH6NG CHfM THtfC d thAnh ph6ho chimenh (L^LU^NVATHyCTltN) Skhchrmkhdo nhAxuAtbAnb^ihqc qu6c gia THANH PH6H6 CHf MINH - 2009
LftNfaDAU Kinh te khong chinh thirc hinh thanh tu rat scan cung voi qua trinh phat trien cua nen kinh te thi truong, tuy nhien khai niem nay chi moi dugc hinh thanh tu* ba thap ky nay. Cho den bay gia, khai niem kinh te khong chinh thuc chua dugc dung mot each thdng nh&t cho tat ca cac nuac, do do viec nhan thuc vadau tu nghien cuu no cung chi dugc de cap each day khong lau. Song viec nhan thuc va nghien cuu v&n de nay la hit sue can thiSt va khong thi thieu d6i voi qua trinh phat trien kinh te - xa hoi cua nhieu quoc gia tren thl gioi. Dae biet la d6i voi cac nuac dang phat trien va cac nuac co nen kinh te chuyln doi nhu Viet Nam. Nhieu to chuc quoc te, trong do dac biet la chuong trinh phat triln cua Lien Hop Quoc (UNDP), T6 chuc Lao dong Quoc te (ILO) co su quan tarn Ion doi voi khu virc nay, da tiln hanh nghien cuu a cac nuoc dang phat trien va dat dugc nhieu ket qua. Tuy nhien, van con nhiku van de phuc tap chua giai quyet dugc, nhat la trong viec nhan dang ro khu vuc nay tren ca so do hinh thanh chinh sach de phat trien kinh te - xa hoi. O Viet Nam kinh te khong chinh thuc cung da dugc quan tarn qua cac so lieu, tai lieu cua cac co quan vS dan s6, lao dong. Tuy nhien, cung chi den nam 1991 mot hoi nghj chinh
thuc v£ van de nay moi dugc to chuc tai Ha Noi. Tai day, viec nghien cuu va hoach dinh cac chinh sach cho kinh te khong chinh thuc moi dugc quan tarn xem xet. Tuy vay, cho den nay chua co mot cong trinh nghien cuu hoan chinh, day du nao ve kinh te khong chinh thuc a Viet Nam noi chung, cung nhu a TP H6 Chi Minh noi rieng, duai goc do ly thuyet, cung nhu thuc tien. Tu do, chua co mot quan diem chinh thong nhin nhan, nhan dien kinh te khong chinh thuc a Viet Nam noi chung va Thanh ph6 H6 Chi Minh noi rieng. Vi vay, viec hoach dinh chinh sach d6i voi khu virc kinh ti nay cua chinh quyen cac cap cung rat lung tung, khong nhat quan, thS hien a cho: Luc thi lala khong quan tarn ho trg, hoac quan ly, luc thi xik chat quan ly bang cac bien phap hanh chinh, cung nh^c gay xao tron doi s6ng, cong viec lam an sinh s6ng cua hang trieu nguoi a cac thanh thi Ian nhu Ha Noi va TPH6 Chi Minh. Thanh pho Ho Chi Minh la mot thanh ph6 co so lugng dan cu dong nhat nuac, voi dieu kien phat triln kinh te - xa hoi thuan loi nen cung la mot trong nhung thanh pho thu hut dan nhap cu Ian nhat ca nuac. Day cung la mot thanh pho co cac hoat dong kinh tS khong chinh thuc hinh thanh som nhat nuac, hoat dong manh nhat, co vj tri, vai tro quan trong trong phat trien kinh tS - xa hoi cua Tlianh ph6. Do do, viec nhan dien ro dac trung, vi tri, vai tro, xu huang van dong phat trien cua khu vuc kinh te nay trong qua trinh cong nghiep hoa, hien 4
dai hoa va do thi hoa cua Thanh ph6 H6 Chi Minh, de tu do cc chinh sach, giai phap phu hop doi voi khu vuc nay trong thai gian tai, la viec lam cap bach ca ve mat ly luan va thuc tiln. Xuat phat tu nhung van de da neu, chung toi bien soan quyen sach "Kinh te khong chinh thiiv &TP Ho Chi Minh - Ly luan va thuc tien" de giai thieu den ban doc nhung ket qua nghien cuu buac dau v
Chmmgl NHtfNG NH^N THtfC CO BAN Vft KINH T& KH6NG CHfNH THfrC 1.1. KHAI LUAN VA NH0NG DAC TRKNG CO B£N CUA KINH Tf KHONGCHfNHTHdC 1.1.1. Khai niem kinh te khong chinh thirc Trong qua trinh phat trien cua cac nen kinh te tren th§ giai, kinh te khong chinh thuc ton tai nhu mot su tit yeu khach quan va hoat dong san xuat kinh doanh cua no cung luon chiu sir tac dong cuacac quy luat kinh te khach quan, cua cac chinh sach phat trien kinh te - xa hoi cuacac chinh phu a moi nuac. Khu vuc kinh te nay da tro thanh mot bo phan c§u thanh huu ca cua cac nen kinh te tren the giai, dac biet doi voi cac nuac dang phat trien. Tuy nhien, viec thua nhan khu vuc kinh te naya cac nuac khac nhau cung rat khac nhau va ten goi khu vuc kinh te nay cung rat khac nhau. Da co nhung ten goi nhu sau: Khu vuc phi chinh quy (Informal sector); Kinh te bong den (Shadow economy); Kinh te chim (Underground economy); Kinh te ngam (Hidden economy); Kinh te-phi chinh thuc (Unofficial economy); Kinh tl khong dugc giam sat (Non-observered
economy; Unobservered economy); Kinh te phi ca cau (Unstructural economy); Kinh t£ song song (Parallel economy); Kinh t£ den (Black economy); Kinh te xam (Grey economy); Kinh te bat hop phap (Illegal economy); Kinh te vo hinh (Invissible economy); Kinh te giau diem (Concealed economy). Ngoai ra con co mot s6 ten khac nhu: Khu vuc phi doanh nghiep (Unincorporated Informal sector); Khu vuc phi chfnh thuc thanh thi (Urban Informal sector); Khu vuc dich vu phi chinh quy (Urban service sector); Kinh te nhan dan (People's economy).. ..[14, tr.8-9] Nhu vay, cho din nay van chua co mot ten goi cung nhu chua co mot khai niem th6ng nhat ve khu vuc kinh te nay. Xuat phat tu cho voi mot dinh nghla ngan gon khong the dien dat het dugc tfnh chat, dac diSm cua khu vuc kinh te nay, nen cac nha kinh te va t6 chuc quoc te thuang chi neu len nhung dac dilm chfnh de nhan dang va qua do giai thfch cho ten goi va khai niem ma ho dua ra. Tuy nhien, xet ve ban chat, du ten goi dugc dung khac nhau, chung quy lai cac khai niem tren deu phan anh ban ch&t cac hoat dong kinh te cua mot khu vuc trai ngugc voi khu vuc chfnh thong va no la mot bo phan rat quan trong cua n§n kinh te cua moi quoc gia. Chfnh vi nhung ly do do, chung toi su dung khai niem "kinh te khong chfnh thiic" d§ goi khu vuc kinh te nay. Trong ly thuyet da co nhieu khai niem kliac nhau ve kinh te khong chinh thuc nhu da trinli bay a tren. () Viet Nam da co 8 j
nhung nghien cuu ve kinh te khong chfnh thuc va cung da co nhung quan dilm ve khu vuc kinh te nay. Tuy nhien, nhin chungssu khac biet khong Ian trong nhung quan niem do. Co the ke mot vai quan diem chinh sau day: Khu vuc kinh te khong chfnh thuc la nhung hoat dong san xuat va kinh doanh nho, co tfnh chat ca the, dung sue lao dong cua ban than va gia dinh la chfnh, hoac co thue muan lao dong, nhung v6n ft (doanh nghiep tu nhan, to hop san xuat va djch vu, ho gia dinh, ho kinh doanh a quy mo gia dinh), khong co thai gian va dia diem co dinh, chu yeu la lao dong a nha, a mat ph6, chg,^via he, le duang, chua dugc nha nuac te hoach hoa, dinh huang va cochfnh sach phat trien.. .[22, tr.103] Kinh tl khong chfnh thuc a Viet Nam da dugc cac nha kinh te Viet Nam khac hoa voi cac dac trung sau: 1) La khu vuc san xuat hang hoa va djch vu ngoai quoc doanh khong bi phap luat cam; 2) Quy mo von vaquy mo hoat dong nho va rk nho voi hieu qua su* dung von cao vavon quay vong nhanh; 3) Chu yeu khai thae tai nguyen co san a dia phuang va san pham mang tinh truyen thong; 4) Khong dang ky hoat dong san xuat kinh doanh theo luat dinh voi chfnh quyen dia phuang; 5) Trinh do hgc van va tay nghl nhin chung khong cao vachu yeu la lao dong nu; 6) Nganh nghe hoat dong rat da dang; 7) Khong thuc hien chi do hach toan ke toan chfnh thuc cua Nha nuac; 8) Khong thuc hien chi do bao hilm xa hoi, bao hilm yte va cac trg cap xa hoi khac cho nguoi lao dong;
9) Hoat dong dan xen va tham chi co sir cau kit voi khu vuc chfnh thuc, b6 sung cho khu vuc chfnh thuc. [16, tr.32-36] Cac nha kinh tl Viet Nam dlu thua nhan: Kinh tl khong chfnh thuc la mot khu vuc cua nen kinh tl bao g6m cac doanh nghiep rk nho va mot so lugng Ian nhung nguai tu tao vi?c lam cho minh; la khu vuc co trinh do cong nghe thap, nhu cau vl vln, tai nguyen thap; la khu vuc co dong gop dang ke vao thu nhap quoc dan nhung nhin chung van nam ngoai tarn kiem soat va ho trg cua Nha nuac [14, tr.35] Nhin chung, cac quan niem tren da gop phan lam ro nhung net chu ylu trong hoat dong cua kinh tl khong chfnh thuc, nhung van chua khai quat va neu bat dugc noi ham cua khai niem "Kinh tl khong chfnh thuc". Dl lam ro khai niem "kinh tl khong chfnh thuc" can phai phan tfch nhung dac trung hoat dong cua khu vuc kinh te nay trong thuc tl. Cac tieu chi dugc xem xet dlphan tfch la: nguon goc kinh tl - xa hoi, quy mo, tfnh chat hoat dong, tfnh hop phap, dang ky, thu! va cac khoan nop, xu huang van dong, so lieu thing ke va duy tri cac tieu chuan do nha nuac quy dinh. Tren ca sa nhung tieu chf do, kinh t! khong chfnh thuc dugc khai quat duoi khai niem sau: Kinh te khong chinh thuc la nhung hoat dong san xuat, kinh doanh cd the, nho. le nham muc dich tao thu nhap, duac luat phap cho phep (khong cam) nham cung cap nhung hang hoa va dich vu thong thuang ma 10
xa hoi cdn co nhu cau va cac chit the hoat dong khong dang ky chinh thuc vai cac ca quan co tham quyen quan ly. Khai niem nay bao quat nhat, boi vi, tfnh chat khong chfnh thuc the hien a cho khong dang ky voi cac ca quan quan ly kinh te cua nha nuac co nghla la khu vuc kinh te nay hoat dong thieu tfnh phap ly; luat phap kinh te cua mot nuac se khong co ca sa de bao ve nhung chu the hoat dong trong khu vuc nay khi xay ra nhung tranh chap trong hoat dong san xuat kinh doanh; hg se khong phai chiu tac dong cua cac thu tuc quan ly dang ky san xuat kinh doanh nhu doi vai khu vuc kinh te chfnh thuc; khu vuc nay cung se khong nop thue va cac khoan nop khac neu co cho cac ca quan quan ly kinh te, cung nhu khong phai bao cao so lieu ve ket qua hoat dong san xuat kinh doanh cua minh cho cac ca quan chuc nang; ca quan thong ke se khong the thu thap day du so lieu mot each chfnh xac ve cac hoat dong san xuat kinh doanh cua hg, cung nhu tac dong cua cac hoat dong san xuat kinh doanh do den su tang truang va phat trien cua nen kinh te. Khai niem kinh te khong chfnh thuc nay bao ham cac hoat dong san xuat, kinh doanh nho, le voi tfnh chat lao dong gian don, de lam khong doi hoi mot quy mo lao dong va von Ion, cung nhu mot quy trinh cong nghe phuc tap, trinh do cao. Vi vay, kinh te khong chfnh thuc la mot khu vuc kinh te thu hut nhieu nguoi khong co kha nang tim viec lam trong khu vuc chfnh thuc. Nhung nguoi nay vi ly do ton tai nen phai tham gia 11
hoat dong kinh te khong chfnh thuc. Do do, noi ham quan trong cua khai niem kinh te khong chfnh thuc la cac hoat dong cua cac chu the san xudt, kinh doanh trong khu vuc kinh te nay chi nham muc dfch mini sinh, de song, de ton tai trong dieu kien ho khong thi tham gia khu vuc kinh t! chfnh thuc, de co thu nhap tu khu vuc nay nham dam bao cuoc song cho ban than va gia dinh ho. Khai niem kinh t! khong chfnh thuc con bao ham noi dung day la khu vuc cung cap cac hang hoa va dich vu thong thuong ma xa hoi con co nhu cau. Dieu nay co nghla la khu vuc nay chi cung cap dugc nhung hang hoa va dich vu thong thuong, nhung hang hoa va dich vu "cap thap" theo nghla cua kinh tl hoc nhu: sua chua xe may le duong, cung cap thuc an hang rong, dich vu xoa bop dao, chuyen cho hanh khach xe 6m.... chu hg khong the cung cap nhirng hang hoa va dich vu cao cap nhu ca khf sua chua xe may, 6 to cua cac doanh nghiep ca khf Ian, dich vu an uong trong cac nha hang, khach san cao cap, djch vu chuyen cho hanh khach cua cac cong ty, hang hang khong, hang van tai duong thuy, duong bo....Kinh tl khong chfnh thuc van ton tai dugc la vi cac chu the cua no cung cap nhirng hang hoa va dich vu ma xa hoi con co nhu cau, boi vi, trong xa hoi van ton tai mot bo phan Ian dan cu co thu nhap thap va rat thap. Ho van co cac nhu cau tieu dung nhung hang hoa va djch vu nhu nhirng bo phan dan cu co thu nhap trung binh va thu nhap cao, tuy nhien voi gia ca phu hop vai thu nhap cua ho, ho khong the tieu dung nhirng hang hoa 12 J
va dich vu cao cap, gia ca cao, vugt qua thu nhap cua ho. Day cung la mot trong nhung nguyen nhan co ban cho su ton tai va phat trien cua kinh te khong chfnh thuc. Khai niem kinh t! khong chfnh thuc cung khac voi khai niem khu vuc phi chfnh thuc, kinh te ngam, kinh te bong den.. .ma nhieu tac gia tren thi giai quan niem. Boi vi, kinh te khong chinh thuc chi bao glm nhung chu the to chuc san xuat kinh doanh, cung cap hang hoa va dich vu ma khong dang ky chfnh thuc voi cac co quan quan ly kinh te nha nuac, chang han nhu: hoat dong san xuat kinh doanh cua kinh te ho gia dinh khong dang ky voi co quan quan ly, nguoi ban hang rong khong dang ky, nhung nguoi di lam thue cho cac ho gia dinh ma khong dang ky voi co quan quan ly lao dong, quan ly thue, nguoi hoat dong cho vay khong dang ky ... Con khu vuc phi chinh thuc, kinh t! bong den, kinh te ngam... bao gom ca cac hoat dong khong san xuat, kinh doanh va khong dugc luat phap cho phep nhu cac hoat dong tham nhung, hoi 16, mai dam, ma tuy, trom, cuop... Nhieu quan dilm cho rang co sir khong ro rang ve ranh giai giua khu vuc khong chfnh thuc va khu vuc chfnh thuc. Trong khu vuc khong chfnh thuc co cai chinh thuc va nguge lai trong khu vuc chfnh thuc co cai khong chfnh thuc. C) day, noi ham khai niem kinh tl khong chfnh thuc cua chung toi da bao ham hoat dong khong chfnh thuc trong khu vuc kinh te chfnh thuc nhu cac hoat dong lam them nhung nghe phu cua
nhirng nguoi co viec lam chfnh thuc de tang them thu nhap nhu: Giao vien day them tai nha, hoac lam gia su sau. gia giang chfnh thuc tai cac co so dao tao (khong ke phan thinh giang cua cac ca so dao tao khac ngoai co so dao tao chfnh ma nguoi do lam viec, boi vi day cung la cong viec chfnh thuc); bac sy kham chua benh ngoai gia tai nha khong dang ky voi co quan quan ly y te; nguoi thg sua chua do dien tu gia dung sau gia lam viec tai cong ty chfnh thuc, nhan sua chua do dien gia dung tai nha... boi vi cac hoat dong do da co day du cac dac trung dugc khai quat trong khai niem tren nhu: tang them thu nhap (do thu nhap chfnh co tu noi lam viec chfnh thuc khong dam bao cuoc song cua gia dinh), tfnh khong dang ky, khai bao, tfnh don le, nho ... 1.1.2. Cac dac trung co ban cua kinh te khong chinh thirc De lam ro hon khai niem cua kinh te khong chinh thuc can thiet phai phan tfch cac dac trung ca ban cua khu vuc kinh te nay. Co the khai quat cac dac trung co ban cua kinh te khong chfnh thuc theo cac tieu chi sau: Thu nhat, xet theo nguon goc kinh te - xa hoi cua kinh te khong chfnh thuc. Neu dua tren tieu chf nay de xem xet thi kinh te khong chfnh thuc co dac trung la khu vuc muu sinh cua tang lop lao dong ngheo, nhirng nguoi that nghiep chu yeu tu nong thon nhap cu vao thanh thi, kho kiem viec lam on dinh 14
6 khu vuc chfnh thuc do thilu trinh do hoc van va tay nghl. Nhung nguoi nay se tham gia hoat dong kinh tl khong chfnh thuc vi ho dl tim dugc viec o khu vuc nay va cung tao dugc thu nhap nhat dinh giup hg ton tai va sinh song dugc. Thu hai, xet theo tfnh phap ly cua kinh tl khong chfnh thuc. Kinh tl khong chfnh thuc la khu vuc kinh tl ma a do cac chu thi kinh tl hoat dong khong dang ky voi cac co quan quan ly kinh tl cua nha nuac. Vai dac trung nay, kinh tl khong chfnh thuc la cac hoat dong san xuat kinh doanh hop phap, phu hop voi phap luat, do khong phai la hoat dong bat hop phap hoac vi pham phap luat nhu trom cuop, mua ban ma tuy, buon lau, mai dam, tham nhung, hoi 16, san xu4t hang gian, hang gia... Tuy nhien, do cac chu thi tham gia cac hoat dong nay khong dang ky hoat dong kinh doanh cua minh cho cac co quan quan ly kinh tl cua dia phuang cac cap nen hoat dong kinh tl nay khong dugc giam sat, khong dugc nha nuac ho trg...No bao gom cac hoat dong san xuat kinh doanh cua cac ho gia dinh, nguoi ban hang rong, lai xe chuyen cho hang hoa va hanh khach tu do,... thu nhap cua ho co tfnh chat hop phap mac du thu nhap cua ho khong bi kilm soat boi co quan thue cua nha nuac. Tliu ba, xet theo quy mo hoat dong san xuat, kinh doanh. Kinh tl khong chfnh thuc co quy mo san xuSt kinh doanh nho, le, co to chuc nhung khong chat che. Voi dac trung nay kinh te khong chfnh thuc dugc to chuc san xuat kinh doanh tren nhung 15 I
dja diem tuongdoi khong on dinh, dien tfch nho, hep chang nan nhu nha 6 ciia ho gia dinh, he pho....S6 lugng lao dong dugc tfnh tu mot nguoi tro len nhung khong qua 15 nguoi. So v6n dugc xac dinh tu khoang 100.000 VND (khoang 6 USD) din duoi 10.000.000 VND (khoang 600 USD). Tai khu vuc nay co dac diem la tien luong ciia nguoi lam cong thap; viec lam khong on dinh; khong co bao hilm xa hoi; khong hop dong lao dong; khong coquy dinh veluong toi thilu.... Thu tu, xet theo tfnh chat hoat dong va chi do so huu. Kinh te khong chfnh thuc hoat dong san xuat kinh doanh mot each tu do, chu yeu thuoc so huu gia dinh. Nguln von dugc huy dong tu nhieu nguon khac nhau, nhung chii ylu thong qua nhung hinh thuc huy dong tai chfnh khong chfnh thuc khong qua he thong ngan hang va cac t6 chuc tai chfnh chfnh thuc. Chang han nhu sir vay mugn trong gia dinh, nguoi than, ban be, hoac vay tfn dung den voi lai suat cao.... Thu nam, xet theo xu huang van dong cua kinh tl khong chfnh thuc. Trong qua trinh phat triln kinh tl - xa hoi kinh tl khong chfnh thuc co xu huang thu hep dan, boi vi, doi song dan cu ngay cang dugc cai thien, dilu kien hoc hanh dk co tay nghl ciia nguoi lao dong cung dugc cai thien,. nganh nghl cung ngay cang phat triln nen co ca hoi thu hut lao dong chfnh thuc, co chi quan ly kinh tl cung ngay cang chat che va thuan led han cho viec dang ky hoat dong san xuat kinh doanh. Mot xu huang de fhiy la co cau lao dong cua khu vuc kinh tl 16
khong chfnh thuc cung se co su thay doi theo chieu huang lao dong nhap cu tu nong thon vao thanh thi se gia tang do tac dong ciia qua trinh do thj hoa ngay cang nhanh. Thu sau, xet theo tieu chf thong ke. Kinh tl khong chfnh thuc co dac trung khong thong ke dugc vi trong khu vuc nay khong ap dung ky thuat bao cao chfnh quy nhu khu vuc chfnh thuc. Cac chu the kinh tl ciia khu vuc nay khong ap dung he thong so sach bao cao kl toan - tai chfnh chfnh thuc, mac du co the co cac so sach ghi chep ket qua hoat dong kinh doanh rieng cua tung chii the. Vi vay, khong the tfnh toan dugc ket qua hoat dong kinh doanh ciia khu vuc nay theo he thong tai khoan quoc gia, khong tfnh dugc sir dong gop ciia khu vuc nay vao GDP ciia mot dia phuang hoac mot nuac. 1.1.3. Cac quan niem ve kinh te khong chinh thirc tren the gioi 1.1.3.1. Quan niem cua cac nha ly luan Cong hoa Lien bang Dire Khi phan tfch kinh tl khong chfnh thuc a cac nuac dang va kem phat triln, hai nha kinh tl Due la Brentano va Schmitter trong cuon sach 'Tfnh sdng tao va lam viec duoi, nang mat troi", da dua ra khai niem ve kinh te khong chfnh thuc nhu sau: kinh tl phi chfnh thuc trong the gioi thu ba la manh dat nuoi du5ng hang trieu con nguoi muon co Viec lam nhung khong co co may tim dugc viec lam trong he thong 17
kinh te chfnh thong. Do la cac hoat dong don le cua nhung nguoi buon ban tren via he, nhirng xf nghiep gom hang tram lao dong lam viec tai nha. Hai 6ng cung phan tfch cac dac diem cua no, trong do dac diem chung ciia khu vuc nay la nguoi lao dong a day khong tuan thu cac quy dinh phap luat co ban, vf du che do bao niem lao dong va nghla vu nop thue. Ngoai ra, hai 6ng cung khang dinh tfnh chat quan trong ciia khu vuc kinh te nay, khi nhan dinh rang, kinh te khong chfnh thuc khong nhung tao dieu kien lam viec cho hang trieu nguoi ma con la mot yeu to quan trong doi voi nen kinh te quoc dan va xa hoi. Hai nha kinh te Due khac la Schneider va Barthold, trong cuon sach "KM nang to chuc ciia khu vuc phi chfnh quy" ciia B6 Hop tac va Phat triln CHLB Due (1995), dacho ring, khai niem kinh te khong chfnh thuc khong phai la pham tru phan tfch ma la pham tru dien ta. No la su ket hop cua hai quan niem sau: thu nhat, do la hinh thuc lao dong san xuat, kinh doanh nho va; thu hai, la khong thuoc nha nuac. Theo khai niem nay thi kinh te khong chfnh thuc ciing co the la cac ITnh vuc kinh te xoay quanh cac doanh nghiep nho, chang han, nguoi cho vay tfn dung loai nho, nha dau tu xay dung co so ha tang, buon ban nho (ke ca buon lau) hop thanh to chuc. Nhu vay voi quan niem nay thi khi noi den kinh te khong chinh chuc la phai noi den doanh nghiep nho, nghia la hg chi chu trong den khfa canh quy mo ma khong de cap den cac khfa canh khac cua kinh te khong chfnh thuc.
Ngoai ra, a Due cung co mot each tilp can khac vl khai niem kinh tl khong chfnh thuc dugc thi hien trong cuon "Dau tranh chlng ngheo doi - tai sao, dl lam gi va truoc het phai nhu thi nao?" ciia B6 Hop tac va Phat triln CHLB Due (1995). Theo quan dilm nay, kinh tl khong chfnh thuc dugc hilu la cac hoat dong nho, phi nong nghiep vaco muc dfch thu nhap. Theo quan dilm nay thi cac hoat dong do dugc goi la khong chfnh thuc boi vi chung khong nam trong cac quy djnh ciia nha nuac hoac cong dong cung nhu khong la doi tugng dilu tilt thul, hay noi each khac, do la nhung doanh nghiep hoat dong khong dang ky kinh doanh. Matkhac, cac hoatdong nay cung khong dugc tfnh vao he thong tai khoan quoc gia. No bao g6m nhung hoat dong do mot nguoi thuc hien trong chfnh nha minh (thf du san xuat che, xoi tai nha) hoac tren via he va nhung xf nghiep nho, voi nha xuong hep nhung so lao dong tuong doi nhieu. Theo quan dilm nay, Schneider H. trong cuon "Khu vuc phi chfnh quy cong nghiep nho va san xudt hang hoa gian don" (1986) da quan niem khu vuc khong chfnh thuc bao gom cac hoat dong kinh tl phan Ion khong dugc cong nhan, liet ke vao he thong thong ke, khong dugc dilu tilt va bao ve. [14, tr.10-12] Nhu vay quan dilm nay chii ylu de cap din khfa canh phap ly va tfnh chat khong thong ke, bao cao dugc cua no ma khong th4y hit dhy du cac khfa canh khac. 1.1.3.2. Quan niem cua cac nha kinh te Ha Lan Theo quan dilm cua cac nha khoa hoc Ha Lan. kmh te 19
khong chfnh thuc la khu vuc kinh te dugc hieu theo nghla rong, no se dugc goi khac nhau tuy theo tieu chf dugc chgn. Chang han, kinh te ngam bieu thi kinh te khong chfnh thuc dugc xac dinh theo tieu chf tai chfnh. . . Mot diem luu y la phuang phap xac dinh cac hoat dong kinh te khong chfnh thuc co tac dong Ion den ket qua nghien cuu khu vuc khong chfnh thuc, trong do viec su dung nhieu tieu chf khac nhau de phan biet giua chfnh thuc va khong chfnh thuc da lam cho nhieu cong trinh nghien cuu khong the so sanh dugc. Cac tieu chf thuong dugc chon la: tieu chf tai chfnh; tieu chf thong ke; tieu chf phap luat... Khi nghien cuu khu vuc phi chfnh thuc ma ap dung tieu chf phap luat luc do de cap den kinh te bat hop phap. Do la cac hoat dong kinh te ma phap luat cam, chang han nhu buon ban ma tuy ... Tieu chf tai chfnh gioi han cac hoat dong kinh te phi chfnh thuc khong khai bao truoc ca quan tai chfnh va do do khong thuc hien quy dinh ve thue, dugc goi la kinh te ngam. Chang han, cong ty giau mot phan doanh so khong khai bao vai co quan tai chinh thi do dugc coi la hoat dong kinh te ngam. Theo tieu chi thong ke, khai niem kinh tl phi chfnh thuc dugc goi la kinh te khong dugc giam sat. Khu vuc nay am chi cac hoat dong kinh te le ra phai dugc liet ke trong so lieu thong 20 j
ke, song tren thuc tl khong dugc liet ke vao s6 lieu thong ke chfnh thuc. fiieu nay cho (hay, cac phuang phap giam sat khong du kha nang dk do dugc tat ca cac hoat dong dugc mo ta trong tieu chf thing ke, vi le do nen no dugc ggi la cac hoat dong ma tieu chf thong ke khong giam satdugc. [14, tr.20-22] Nhu vay, cac quan dilm nay da quen di cac tieu chf ve nguon goc kinh tl - xa hoi, quy mo, so huu va cac tieu chf khac dl xac dinh dac trung day du ciia kinh tl khong chfnh thuc. 1.1.3.3. Quan niem cua To chuc Hop tac va phat trien kinh te (OECD) Cac nuoc OECD da tiln hanh nhilu nghien cuu nham dua ra cac bien phap do luong cac hoat dong kinh te se phai dugc tfnh vao GDP theo he thong tai khoan quoc gia cua cac nuoc OECD nhung thuc tl khong tfnh dugc do nguoi takhong khai bao cac kitqua hoat dong do. Cdc hoat dong kinh tl nay dugc ggi chung la kinh tl ngam (Hidden economy). Tai cac nuoc OECD (Italia, Anh...) kinh tl ngam dugc hilu la cac hoat dong kinh tl tu do hoan toan hop phap nhung cac chu the thuc hien cac hoat dong do khong khai bao voi co quan nha nuoc (dieu nay bat hop phap) nham trln thu! va cac khoan phf tuong tu. Khu vuc ngam bao gomcac hoat dong kinh te sau: - San xuat hang hoa va dich vu hop phap nhung khong khai bao 21
• - San xuat hang hoa va dich vu khong hop phap (san xuat va phan phoi rugu, thuoc phien, thuoc la, to chuc danh co bac.) - Cac khoan thu dugc che day, giau diem (thf du su dung thiet bi cong so lam viec rieng, su dung xe ciia cong so, su dung may copy, dien thoai...) Bao cao ciia OECD (1994) vl "Cac hoat dong phi chfnh thuc trong khu vuc tu nhan trong cac nen kinh te chuyen doi" lai quan niem rang, cac hoat dong khong chfnh thuc dien ra trong hau het cac khu vuc the che ciia mot nen kinh te. Cac hoat dong nay co the xay ra trong khuon kho cac don vi kinh te hoac la cac hoat dong kinh te khong dang ky kinh doanh. Vi ban chat khong chfnh thuc, cac hoat dong nay khong dugc khai bao vai co quan thong ke, co quan hanh chfnh, chang han nhu co quan thue. Cac hoat dong co the bi co y che giau hoac khong dugc liet ke mot each chfnh thuc do thu tuc dang ky khong hoan chinh hoac do tfnh kem hieu luc ve yeu cau khai bao hoac chung khong nam trong muc tieu ciia yeu cau bao cao thong ke va thu nhap. Trong mot bao cao ve Do luong cac hoat dong phi chfnh thuc trong he thong tai khoan quoc gia, OECD (1996), Derek Bledes da mieu ta ve khu vuc khong chfnh thuc la khu vuc bao gom cac hoat dong san xuat hang hoa va dich vu cua cac ho gia dinh, voi thanh phan tham gia chii yeu la cac thanh vien 22