Lý luận và thực tiễn về phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên trung học cơ sở: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách "Phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên trung học cơ sở: Phần 1" trình bày các nội dung chính sau đây: Những cơ sở lý luận về dạy học hợp tác; biện pháp phát triển kỹ năng dạy học hợp tác: các nguyên tắc xây dựng, biện pháp phát triển kỹ năng dạy học hợp tác; mối liên hệ giữa các nhóm biện pháp. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lý luận và thực tiễn về phát triển kỹ năng dạy học hợp tác cho giáo viên trung học cơ sở: Phần 1

NGUYEN THANH KINH CK.0000074095 P H A T T R I E N K Y N A N G DAY HOC HOP TAC • • • C H O g i A o v i e n t r u n g h o c c a s o Sach tang ia n i ; < , -I1■ f I e \ m NHA XU AT BAN DAI HO C THAI NGUYEN
NGUYÈN THÀNH KÌNH PHÁT TRIÈN KŸ NANG DAY HOC HOP TÁC • • • CHO GIÁO VIÊN TRUNG HOC CO SO NHÀ XUÁT BÂN DAI HOC THAI NGUYÊN NÄM 2016
03 -162 MÂ SÓ: DHTN-2016
MO DÀU Day hoc hap tàc nhu là con duòng co bàn nhäm tich eue hoá hoat döng cùa nguòi hoc, phát triên các kÿ näng xä hoi cho nguài hoc; vân dung day hoc hop tàc vào day hoc ó các bâc hoc, mon hoc khác nhau là phù hop vói xu thè day hoc hièn dai, dem lai hiçu quà thièt thuc trong quà trình dòi mài giào due ó nuóc ta hièn nay. Hpc tap hpp tàc yêu càu su tham già, dóng góp truc tiêp cùa nguòi hoc vào quà trình hpc tâp, dòng thòi yêu câu nguòi hoc phài làm viçc cùng nhau dê dat dupe kèt quà hoc tâp chung. Trong quà trình hop tàc, mòi nguòi hoc se tim thäy lpi ich cho chinh minh và cho tât cà càc thành vièn trong tò chúc (tò, nhóm, lóp). Nguòi hpc hpc bàng càch làm chù khóng chi hoc bang càch nghe giào viên giàng. Hpc tâp hpp tàc muc tièu hoat dpng là chung, nhung mòi nguòi lai có nhiçm vvi rièng, càc hoat dpng cùa tùng cà nhân dupe tò chúc phôi hpp dê dat myc tièu chung. Thóng qua hpat dpng trong tâp thè nhóm, lóp,.càc y kiên phàn ành quan niçm cùa mòi cà nhân dupe dièu chinh và qua dò nguòi hoc chù dpng lînh hpi kiên thúc. Day hpc hpp tàc làm cho tùng thành viên quen dàn vói svr phàn còng hpfp tà c , jjiài q u y c t nhCrng v â n d e g a y c à n d e h o à li th à n h c û n g v içc , Uiu n e u mòi truòng thân thiçn, có tràch nhiçm giura giào viên vói hoc sinh, hpc sinh vói hpc sinh. “Phàt triên kÿ näng day hpc hpp tàc cho giào viên trung hpc co sò” là cuôn sàch dupe biên soan nhäm mue dich cung câp cho nguòi dpe mpt sô vân dê ca bàn vê phàt triên kÿ näng day hpc hpp tàc. Sàch “Phàt triên kÿ näng day hpc hop tàc cho giào viên trung hoc co sò” duçrc câu true thành 3 chuong. 3
Chuang 1. Nhùng ca sò ly luàn vè day hoc hap tàc: co sò trièt hoc; co sò tàm ly hoc; co sò xà hòi hoc; co sò ly luàn day hoc; co sò thuc tièn cùa vièc phàt trièn ky nàng day hoc hop tàc. Chuong 2. Bièn phàp phàt trièn ky nàng day hoc hop tàc: càc nguyèn tàc xày dung; bièn phàp phàt trièn ky nàng day hoc hop tàc; mòi lièn hè giùa càc nhóm bièn phàp. Chuang 3. Thuc nghièm: huóng dàn thièt kè mòt sò bài hoc theo phuang phàp day hpc hap tàc. Trong quà trinh bièn soan chàc khóng trành khòi sai sót, tàc già mong nhàn duac y kièn dóng góp cùa nguòi doc de có thè nàng cao chàt luong cùa sàch. Tàc già 4
1M LUC IJC CHUONG I. NHÜNG VÁN DÉ CO BÁN VÉ PIIÁT TRIEN KY NÁNG DAY HOC HOP TÁC CH O GIÁO VIÉN TRUNG HOC CO SO 9 1.1. Ljch sC nghién cínj vé phát trien ky náng day hpchop tác cho giáo vién.......9 r 1.1.1. Nghién cúu ó nuóc ngoái......................................................................9 1.1.2. Nghién cúu trong n u ó c ....................................................................... 12 1.2. Co so khoa hQC ciia day hpc hop tá c ............................................................ 16 1.2.1. Ca só triét hoc.......................................................................................16 1.2.2. Ca sá tám ly h o c .................................................................................. 17 1.2.3. Co so xa hpi h p c .................................................................................. 18 1.2.4. Co só ly luán day hoc..........................................................................20 1.3. Bán chát, cáu trúc, tác dung cüa day hpc hpp tác nhóm .............................. 21 1.3 .1. Bán chát cüa day hpc hpp tác n hóm ..................................................21 1.3.2. Cáu trúc day hpc hop tác n h ó m .........................................................26 1.3.3. Tác dyng cúa day hpc hpp tác dói vói caphpc Trung hpc co s ó ..... 28 1.4. Phát trién ky náng day hpc hpp tác cho giáo vién trung hpc co s ó ............. 31 1.4.1. Muc dích cüa v¡éc phát trién ky náng day hpc hpp tác cho giáo vién trung hpc co s ó ....................................................................................... 35 1.4.2. Npi dung phát trién ky náng day hpc hpp tác chp giáo vién trung hpc co s ó ................................................................................................35 1.4.3. Hinh thúc phát trién ky náng day hpc hpp tác cho giáo vién trung hpc co s ó ............................................................................................... 36 1.5. Co só thuc tién cúa viéc phát trién ky náng day hpc hpp tác cho giáo vién Trung hpc co s ó ................................................................................................37
CHÜONG 2. BIEN PHÁP PHÁT TRIEN KY NÀNG DA Y HOC HQ'P TÁC CHO GIÁO VIÈN TRIJNG HQC CO SÓ................................................53 2.1. Các nguyén tàc xáy dyng bien pháp phát trièn ky nàng day hoc hcrp tác cho giáo vién Trnng hpc co s o .......................................................................... 53 2.1.1. Nguyèn tàc dàm báo tính myc d íc h ................................................... 53 2.1.2. Nguyèn tàc dàm báo tính hé thó n g .................................................... 54 2.1.3. Nguyén tàc dàm báo tính thvrc tié n .................................................... 55 2.1.4. Nguyèn tàc dàm báo tính hiéu quá toán dién....................................55 2.2. Bién pháp phát trien ky nàng day hpc hpp tác cho giáo vién Trnng hpc co s ó ........................................................................................................................... 56 2.2.1. Xáy dyng npi dung bòi duòng ky nàng day hpc hpp tác cho giáo vién Trung hpc co so.............................................................................. 56 2.2.2. Huóng dán thuc hién ky nàng DHHT vá úng dung thvrc hánh, rèn luyén ky nàng DHHT tai truòng THCS................................................ 80 2.3. Moi lién hé giüa các nhóm bién p h áp .............................................................99 CHÜONG 3. HÜÓNG DAN THIÉT KÉ DA Y HQC HOP TÁC................101 3.1. Thiét ké bài hpc món toán lóp 9 mpt só hé thúc vé canh vá góc trong tam giác vu ò n g ........................................................................................................ 101 3.1.1. Myc tié u ............................................................................................... 101 3.1.2. Chuán b i...............................................................................................101 3.1.3. Phuong pháp d?y hpc......................................................................... 101 3.1.4. Tién hánh giáng day...........................................................................102 3.1.5. Dánh già, rút kinh nghiém ................................................................ 107 3.2. Thiét ké bài hpc món van lóp 7 ......................................................................108 3.2.1. Myc tiéu can dat................................................................................. 108 3.2.2. Chuán b i.............................................................................................. 108 6
3.2.3. Phuong pháp day hoc.........................................................................108 3.2.4. Tien hành giàng day...........................................................................109 3.3. Thiêt kê bài hoc dia lÿ lóp 9 ........................................................................... 113 3.3.1. Mue tiêu bài hoc................................................................................. 113 3.3.2. Chuàn b i.............................................................................................. 114 3.3.3. Phuong ph áp...................................................................................... 114 3.3.4. Tiên hành giàng day...........................................................................114 3.3.5. Nhân xét, dành già, rút kinh nghiçm................................................119 TÀI LIEU TIIAM K IIÂ O .................................................................................. 120 7
n h l T g c h û v ié t t a t t r o n g t à i l ie u n STT Chû' viêt tàt Dich nghìa 1 CBQL Càn bp quàn ly 2 CDSP Cao dang su pham 3 DHHTN Day hpc hop tác nhóm 4 DDDH Dò dùng day hoc 5 GDPT Giáo duc phô thông 6 GS Giáo su 7 GV Giáo viên 8 HS Hoc sinh 9 HT Hoc tâp 10 HHT Hoc hpp tác 11 HTHT Hoc tâp hop tác 12 KN Kÿ näng 13 PGS Phó giáo su 14 PPDH Phirong pháp day hpc 15 SGK Sách giáo khoa 16 TDDII Thiét b¡ day hoc 17 TCGD Tap chi Giáo duc 18 TD Thi du 19 THCS Tning hpc co sò 20 THPT Taing hpc phô thông 21 TN Thirc nghiêm 22 Tp Thành phô 23 TSKH Tiên sï khoa hoc 24 TS Tiên sî 8
C h tfo fn g 1 NHLfNG VÂN DÊ CÖ BÂN VÊ PHÀT TRIEN KŸ NÄNG DAY HOC HÇfP TÂC CHO GIÂO VIÊN TRUNG HOC CÖ SÔ t .l. Lich sir nghiên ciru vê phât triên kÿ nâng day hoc hop tac cho giâo viên 1.1.1. Nghiên cùu ù nut'rc ngoài Tir thê kÿ XVIII, lÿ thuyêt vê hpc tâp hpp tac (HTHT) dà thuc hiçn khâ phô biên à câc nuôc tu bàn. Thoi kÿ này cô Joseph Lancaster và Andrew Bell dà thuc nghiêm và triên khai rpng rài viêc HTHT nhôm à Anh quôc và vào khoàng cuôi thê kÿ XIX à Mÿ dà dê cao HTHT, diên hinh cô Fancis Parker, hiêu truàng mot truàng công à bang Massachusetts dà dira ra câc quan niêm nhâm biçn hô cho lÿ thuyêt HTHT, phàn dôi kiêu hpc tâp canh tranh mang màu sac cùa xà hôi tu bàn. Theo Fancis Parker nêu quâ trinh hoc tâp dupe thuc hiên trên tinh thân chia sé nhôm, lôp vôi cà tinh càm và tri tuê thi viêc hoc sè không bao già bi nhàm chân; niêm vui lôn nhât cùa HS là cùng nhau chia sé thành quà hpc tâp vôi câc ban trong tuong tâc hoc tâp vôi tinh thân giùp do lân nhau. Tiêp tue Parker, John Dewey dà viêt mpt cuôn sâch cô tua dê “Nên Dân chù và Giâo duc” Ong cho ràng con nguôi cô bàn chât sông hpp tâc, tré cân dupe day biêt càm thông, ton trong quyên cùa nguoi khâc, làm viçc cùng nhau dê giài quyêt vân dê theo lé phài và cân dupe trài nghiêm quâ trinh sông hpp tâc ngay tù trong nhà truàng. Ong cùng cho rang cuôc sông ô lôp hpc phài là hiên thân cùa dân chù, không chi trong viêc HS tu do lua chon câch hpc và lliuc hiên câc du ân hoc tâp cùng nhau mà côn cà trong viçc HS hpc câch quan hê vôi nguôi khâc. 9
Câc công trinh nghiên cùu cùa câc nhà khoa hoc nhu Devries D. và Edwards.K. à trung tâm tô chùc xà hôi, câc truông hoc dà kêt ho'p hoc hop tac nhôm (HHTN) tranh dua giCra câc nhôm và câc trô choi hoc tâp vân dung vào thuc tiên hoat dông trong lôp hpc; E. Cohen dà xây dung mot phuang phâp HTHT dua trên nhùng lÿ thuyêt, nhùng phât biêu mong dpi. W. Glasser dà nghiên ciru thüc dây viêc sù dung câc môi quan hê hop tâc giùa HS vôi nhau. Nhùng nghiên ciru trên cùng nhu câc công trinh khâc cùa câc nhà nghiên ciru giâo duc, khoa hpc xà hôi ô Mÿ, Canada... dà di tiên phong trong viêc nghiên ciru và triên khai câc bài hpc, chuong trinh, chiên lupc và kÿ nàng DHHT. Albert Bandura dua ra lÿ thuyêt hpc tâp mang tinh xà hôi: “Su làm viêc dong dpi”. Lÿ thuyêt này dupe xây dung trên nguyên tac phô biên: HS nô lue thuc hiên nhùng nhiêm vu thi sê dupe khen thuông, côn nêu không hoàn thành së không dupe khen hoâc bj chê. Tu tuông chinh cùa thuyêt này là khi câc câ nhân làm viêc cùng nhau huông tôi mue tiêu chung thi su phy thupc lân nhau së thùc dây ho hoat dông tich eue hon, qua dô giùp nhôm và chinh bân thân minh dat dên kêt quà hpc tâp mong muôn. Jean Piaget vôi hpc thuyêt “Su giâi quyêt mâu thuân” cho rang, dê thùc dây su phât triên tri tuê cho HS, GV sàp dât tùng câp HS cô quan diêm dôi lâp vôi nhau vê câch giài quyêt vân dê thành mpt nhôm và yêu câu tùng câp hai em này hoat dông cùng nhau cho dên khi nhât tri hoàc cô câu trà loi chung thi khi dô môi di dên kêt luân vê bài hpc. Sau khi câc em thông nhât, GV kiêm tra riêng tùng em và luôn thây ràng nhùng em lùc dâu côn kém coi vê mot vân dê nào dô thi bây giô cô thê tu minh giài quyêt mot câch dung dan, không khâc vôi câch giài quyêt cùa ban minh. Câc tâc già Palincsar và Brown xây dung và phât triên phuang phâp day lân nhau. Théo phuang phâp này, HS và GV thay phiên nhau dông vai trô nguôi day sau khi cùng nghiên cùu tài lieu hpc tâp. GV làm mâu dua ra câch thùc và câc vân dê, dàt câc câu hôi, câch tôm tât, câch phân tich làm sâng tô vân dê... HS hpc câch làm cùa GV và àp dung vào trong nhôm hpc tâp cùa minh. Câc thành viên khâc cùa nhôm tham gia thào luân nêu ra câc câu hôi, trà 10
lói, binh luán, tim kiém nhúng tir ngú chính xác, thích hop, khái quát vá rút ra nhúng két luán. Vai tro cua tirng thánh vién duoc luán phién thay dói. Váo nhúng náni 1980 tro lai dáy, viéc nghién cúu vé DHHT dä duoc tiép tue dáy manh ó các nuóc Táy Áu. Các nghién cúu náy huóng váo xáy dung mó hinh vá chién lupc day hoc theo nhóni hop tác mpt cách có hiéu quá. Chúng ta có thé ké den các cong trinh nghién cúu tiéu biéu nhu Brown vá Palincsar nám 1989, Rosenshine, Meister näm 1994, Slavin nám 1990 vá Renkl nám 1995. Các óng cho ráng DHHT tao láp vá cái thién nhúng mói quan hé xa hói giúa các thánh vién, vói nhúng dác thú xa hói vá phám chát cá nhán. Raja Roy Singh, nhá giáo duc cúa An Dó trong cuón sách “Nén giáo duc cho thé ky XXI: Nhúng trién vong cúa cháu A - Thái Binh Duong”, tác giá dä dé cap tói nhiéu npi dung cho giáo duc thé ky XXI, song ván dé cán táp trung han cá vé giáo duc con nguái lá hinh thánh cho hp näng lirc sáng tao, có ky náng hpp tác chung song vói nguái khác, biét gän bó con nguói vói xa hói trong thé giói toán cáu hóa vá su phu thuóc lán nhau ngáy cáng sáu róng. Theo óng mpt trong nhúng PPDH dat tói muc tiéu trén, dó lá mó hinh DHHT, hoc táp tú ban bé, tú cong dóng, tú lao dóng vá các hoat dóng xa hpi. Ong con cho ráng: Su hoán thién cúa hoat dóng hoc lá su chia sé, nguói ta cáng hpc cáng khát khao dupc chia sé... Hpc dé dat tói su chäc chän lá dé chuán bi cho su chia sé. Ö các nuóc xä hpi chü nghía, táp thé luón duac xem lá moi truóng dé thuc hién muc tiéu giáo duc con nguói phát trién toán dién. C. Mác khäng dinh: “Chi có trong cong dóng cá nhán mói có dupc nhúng phuang tién dé phát trién toán dién nhúng näng khiéu cúa minh vá do dó, chi có trong cpng dóng mói có tu do cá nhán1 Bäng viéc dánh giá cao vai tró cúa táp thé, các nhá kinh dién ”. cúa Chü nghía Mác - Lénin cho ráng, giáo duc con nguói trong táp thé lá mpt nguyén ly co bán cúa nén giáo duc xä hói chú nghía. 1 Cae Mác - Ph.Áng Ghcn (1845 - 1846) (1995), "lié lu tuáng Dác, táp I; C. Mác - Ph.Äng Glien toán táp, láp 3, NXH Chính Irj Quoc gia, Há Npi II
Dua trên quan diêm Mác - Lê nin vê giáo duc, nhiêu nhà khoa hoc à Liên Xô vá các nuóc Dông Au truóc dây da di sâu nghién cúu vê DHHT và àp dung thành công trong thuc tiên giáo duc. Truóc tiên có thè kê tói công trinh nghiên cúu cùa Vugôtsky. Theo Ông, moi chùc näng tâm lÿ cao câp dêu có nguôn gôc xà hôi và xuât hiçn truóc hêt ó câp dô liên cá nhân, truóc khi duoc chuyên vào trong và ton tai ó câp dò nói cá nhân. Ông cho räng “Trong su phát triên cùa tré, moi chùc näng tâm lÿ cao câp dêu xuât hiçn hai lân, lân thú nhât nhu là mpt hoat dông tâp thê, mot hoat dông xä hôi, nghïa là nhu mot chùc näng liên tâm lÿ; lân thú hai nhu là mot hoat dông cá nhân, nhu là mot chùc näng tâm lÿ bên trong” . Vugôtsky dà dua ra khâi niêm xây dung lÿ thuyêt vê vùng phát triên gân, theo dô day hoc chi có hiêu quà vê vúng phát triên khi tác dông cùa nô nâm ô vúng phát triên gân cùa HS. Phài làm sao kich thich và làm thúc tinh quà trinh chuyên vào trong và hoat dpng bên trong cùa dûa tré và nhúng quà trinh nhu vây chi diên ra trong pham vi môi quan hê vói nguói xung quanh và su hpp tác vói ban bè. Các quà trinh huóng nói này së tao nên nhúng kêt quà bên trong cùa bân thân tré. "Diêu tré em cùng vói nhau hôm nay, chùng së tu làm dupe vào ngày mai". Quan diêm cùa Vugôtsky dà chi ra su cân thiêt cùa môi quan hê tuong tác giùa nguói hoc vói môi truông, giúa nguói hoc vói nhau. Day hpc nêu vân dê theo hinh thúc hpp tác nhôm cüng dupc tiên hành nghiên cúu vói qui mô lón ô Ba Lan vào nhúng näm 1950-1960 vói các công trinh nghiên cúu cùa Bozdanxky, Rot, Kupixevich, Palatopxky... các tác già dêu khäng djnh: Day hoc nêu vân dê theo hinh thúc hpp tác nhôm có hiçu quà hon hän so vói day hpc nêu vân dê ó lóp hoäc theo cá nhân. Trong cuôn chuyên khâo “Day hpc nêu vân dê” Ôkôn, V.'dâ tiên hành tông kêt các hinh thúc và càc giai doan day hpc theo nhôm, mât khâc cùng chi rô viêc tô chùc DHHT nhôm së dupe diên ra nhu thê nào trong hoàn cành cu thè tuong ùng vói mue dich mon hpc, tiêt hoc và vào tài nghê su pham cùa GV. 1.1.2. Nghiên ciru trong nu&c Ó Viêt Nam vói truyên thông hiêu hoc và doàn kêt dân tôc, tinh thân hpc tâp hop tác truyên thu tri thúc, kinh nghiêm cùa nguói di truóc cho thê hê sau dä thê hiên bang nhiêu hinh thúc linh hoat và sau này phât triên thành các phong trào binh dân hpc vu, bô túc vân hóa, hpc cùng nhau, hpc ban, hoc nhôm.
Vao nhung nam 1960, chien tranh dien ra ac liet nhirng viec nghien ciru khoa hoc giao due cung duoc quan tam nham tim ra cac giai phap phat huy tinli tich cue, chu dong hoc tap cua HS. Khau hieu “bien qua trinh dao tao thanh qua trinh tu dao tao” cung da di vao cac truong su phain tir thoi diem do. Nhung phai den nhung nam 1980 van de phat huy tinh tich cuc cua HS moi tro thanh mot trong nhung phuong huong cua cai each giao due va dupe trien khai trong hoat dong thuc te a cac truong pho thong. Tuy nhien nhung chuyen bien trong giao due van con nhieu han che Song phai toi nhung nam cuoi cua the ky XX, djnh huong nay moi thuc su co chuyen bien ro ret. Nhieu tai lieu giao due va day hoc de cap toi viec chuyen tir day hoc lay GV lam trung tam sang day hoc lay HS lam trung tam. Mot trong nhung phuong phap duoc xep vao cac PPDH theo huong lay HS lam trung tam co hieu qua do la phuong phap DHHT. Nhieu cong trinh nghien ciru cung nhu nhieu bai viet quan tam toi PPDH mang tinh hop tac. Dien hinh co mot so tac gia sau: Tac gia Thai Duy Tuyen di sau nghien ciru van de ve PPDH, trong cuon sach “P hm m gphap day hoc truyen thong va doi moi". Tren co so khai quat ve ban chat, dac diem, y nghTa cua DHHT, Ong da de xuat qui trinh to chirc day hoc theo phuong phap DHHT. Theo Nguyen Huu Chau, trong cuon sach “Nhung van de co ban ve chittxng trinh va qua trinh day hoc” da de cap den DHHT nhu la mpt quan diem day hoc moi. Theo ong, DHHT la vi?c su dyng cac nhom nho de HS lam vi£o ciin g nhau nham toi da hoa ket qua hpc tap cua ban than cu n g nhu cua nguoi khac. Ong da nhan manh den vai tro to Ion cua DHHT “Khong chi don thuan la mot cach thirc giang day ma la con la su thay doi ve cau true to chirc anh huong toi moi khia canh doi song hoc duong1”. Tac gia Tran Ba Hoanh, trong cuon sach “Doi moi phuong phap day hpc, chuong trinh va sach giao khoa” gom tap hpp 26 bai viet de cap den nhung van de phuc vu cong cupc doi moi PPDH dang dien ra soi noi tai cac truong hpc do 1 Nguyen I Ii'ru Chau (2004), Nhirng van de co ban ve chttcmg trinh va qua trinh day hoc, Nxb. Giao dye - I la Noi. 13
là day hoc lày HS làm trung tàm, phàt trièn các phirong phàp tich cuc, tàng cuòng phuong phàp hoc tàp, tu hoc. Trong cuòn sách này tàc già cùng dà chi rò DHHT là mòt trong nhùng chièn luoc day hoc huóng vè nguòi hoc, phàt huy có hièu quà tinh tich cuc sàng tao cùa nguòi hoc1. Tàc già Dang Thành Hung, trong cuòn sách "Day hoc hièn dai" khi dè càp vè DHHT dà khàng djnh “Các quan hè cùa day hoc hièn dai se phàt trièn theo xu thè tàng cuòng su tucrng tàc, hop tàc và canh tranh, tham già và chia sé”; “Trong quan hè thày trò, tinh chàt hgp tàc là xu thè nói bàt”; “Quan hè giùa nguòi hoc vói nhau trong quà trình day hoc hièn dai nói chung mang tinh hop tàc và canh tranh tuong dòi”.2 DHHT con dupc dè càp dèn trong cuòn “Sách tra giùp giàng vièn cao dàng su pham” cùa tàp thè tàc già Nguyèn Hùu Chàu, Nguyèn Vàn Cuòng, Tràn Bà Hoành, Nguyèn Bà Kim, Làm Quang Thièp thuòc du àn dào tao GV THCS. Dày là cuòn sách tro giùp thuòng xuyèn vè màt PPDH cho giàng vièn các truòng cao dàng su pham, giùp ho bòi duóng chuyèn mòn, tièp càn các PPDH hièn dai trong dó cùng dà nhàn manh dèn vàn dè DHHT nhóm1. Ngoài ra con ràt nhièu bài vièt vè nhùng khia canh khàc nhau cùa kièu DHHT nhu Tàc già Lè Vàn Tac dà dàng bài vièt “M ót só vàn dè vè co sò ly luàn hoc hcrp tác nhóm'' trèn Tap chi Giào due (TCGD) só 81 (3/2004), npi dung bài viét dè càp dèn khài nièm cùa DHHT, co sò ly luàn cùa DHHT cùng nhu các buóc thuc hièn HHT N trong quà trình day hoc. Bài vièt “M ót só Irao dòi vè hoc hcrp tàc ò truòng phò thóng" cùa tàc già Tràn Thj Bich Hà trèn TCGD só 146 (9/2 0 0 6 ). Càc bài viét "Mót só vàn dè ly luàn vè ky nàrig hoc theo nhóm cùa hoc sinh" cùa tàc già Ngò Thj Thu Dung trèn TCGD sò 46 (2002); bài “ Tó chirc hoat dóng hcrp tàc trong hoc tàp theo hình thùc thào luán nhóm" cùa tàc già Nguyèn Thi Hong Nam trèn TCGD so 26 (3/2002); bài “Ky thuàt chia nhóm và dièu khièn nhóm hoc tàp hcrp tàc trong day hoc toán à tièu hoc" cùa tàc già Tràn Ngpc Lan trèn TCGD sò 157 (3/2007)... 1 I ran Bà Hoành, Van dè giào vièn nhùng nghièn ciru ly luàn và thirc tièn, Nxb. DI ISP, 2006. ' Dàng Thành Hung (2002), Day hoc hièn dai, Nxb. DI IQG, I là Nói 3 Nguyèn I lftu Chàu, Nguycn Vàn Cuòng, Tràn Bà Iloành, Nguycn Bà Kim, Làm Quang Thiqp (2007), Sách tra giùp giàng vièn cao dàng sir pham, Nxb Dai hoc su pham, Hà Noi. 14
Tát cá các cóng trinh nghién cúu khoa hpc nhu chúng tói da néu tren déu có mpt diém chung nhát dó lá xác nhán su ton tai cüa mó hinh DHHT nhu lá con duóng co bán nhám tích cuc hoá hoat dpng cüa nguói hoc, phát trien các ky náng xa lioi cho nguói hoc; ván dung DHHT váo day hoc ó các bác hoc, món hoc khác nhau lá phú hpp vói xu thé day hoc hién dai, dem lai hiéu quá thict thuc trong quá trinh dói mói giáo duc ó nuóc ta hién nay. Tuy nhién nhúng cóng trinh dó mói dé cáp chu yéu dén nhúng ván dé ly luán chung chú chua di sáu nghién cúu viéc phát trién ky náng DHHT, cüng nhu chua có bién pháp cu thé dé phát trién ky náng náy cho GV. Xem xét lich sú phát trién vé nhüng quan diém ly luán day hoc có lién quan dén DHHT, chúng tói nhán tháy: Tu tuóng DHHT xuát hién rát sóm. Hién nay, DHHT dang dupc tiép tuc nghién cúu, úng dung rpng rai ó nhiéu nuóc trén thé giói dác biét trong các nuóc có nén giáo duc phát trién, cho dü ván cón ton tai nhiéu cách tiép can khác nhau vé DHHT, song diém chung cüa các cóng trinh nghién cúu ó nuóc ngoái déu dánh giá cao vai tro to lón cüa DHHT trong viéc phát trién tri tué, thái dp vá ky náng xa hpi cho nguói hpc. Két quá nghién cúu vé DHHT cüa các tác giá nuóc ngoái da góp phán lám phong phú thém ly luán day hpc, tao dung co só co só ly luán hét súc quan trpng váo viéc trién khai trén thuc té truóc dáy vá hién nay vé các phuong pháp tích cuc hóa hoat dpng hpc táp cüa HS trong hoat dpng day hoc. Tuy nhién, mpt só nghién cúu cúng da dua ra nhúng báng chúng vé han ché cúa viéc HTHT nhu nghién cúu cüa Renkl nám 1995 da dé cap dén diéu kién cüa viéc II11T N, cDug nhu nipi só han ché cua hinh thuc hpc tap nay, theo Óng: Su cán thiét, su mong muón hiéu quá cüa viéc HTHT khóng dóng nghía vói vj tri dpc ton cúa phuong pháp náy. Trái lai, cán bó sung mpt hé thóng các hinh thúc hpc táp cá nhán vá hinh thúc hpc táp khác do GV diéu khién. Qua nghién cúu vé DHHT trong nuóc cüng cho tháy nhúng mát han ché ó các yéu tó: nguói day, nguói hpc, mói truóng, diéu kién co só vát chát, thói quen day hpc theo lé lói cü; su ánh huóng cúa tu tuóng phong kién vá tác dpng cüa nén kinh té thj truóng dói vói quan hé giúa HS vói GV vá HS vói nhau... có chi phói dén viéc dói mói PPDH theo huóng HTHT. 15
Tuy nhién viéc ké thíra nhúng thánh tuu vé DHHT, HTHT ó các nuóc trén thé giói vá trong nuóc lá nén táng quan trong giúp cho chúng tói có co só tiép tue nghién cúu, van dung, phát trién ly thuyét HTHT dé xáy dung hé thóng ky näng DHHT nhäm bói duóng phát trién ky náng day hpc cho GV THCS. 1.2. Co' so- khoa hoc cña day hoc hop tác 1.2.1. Crt sir triét hoc Hpc lá quá trinh náy sinh vá giái quyét các máu thuán bén trong vá bén ngoái, dé tú dó t?o ra npi luc vá ngoai luc thúc dáy su phát trién cúa bán than nguói hoc. Triét hoc duy vát bién chúng da kháng dinh: “Moi su vát, hién tupng trong thé giói khách quan déu van dpng vá phát trién khóng ngúng”. Nguyén nhán cúa su ván dóng vá phát trién náy lá náy sinh vá giái quyét lién Uic các máu thuán bén trong vá bén ngoái, má máu thuán bén trong lá su thúc dáy chú yéu1. Su phát trién sé dat dén trinh dp cao nhát khi viéc giái quyét các máu thuán bén trong vá bén ngoái cpng huóng vói nhau tao thánh mpt hpp luc. Theo qui luát phát trién, ngoai luc chi dupc coi lá yéu tó thúc dáy, cón npi luc mói lá yéu tó quyét djnh. Tú co só ly luán náy cho tháy, trong quá trinh day hpc, HS phái lá chú thé tích cuc tu giác cúa hoat dpng hoc táp, có nhu cáu tú bén trong. Diéu náy dói hói ó nguói hpc phái biét tu hpc. Tuy nhién trén time te clio lliäy, näng luc tu hpc se klió có llie phát trién néu thiéu su huóng dán tó chúc cúa GV vá su hpp tác cúa các ban cúng hpc. Hoc táp cán két hpp npi luc vói ngoai luc, cá nhán hóa vói xa hpi hóa nhäm tién tói trinh dp cao nhát cúa su phát trién lá cpng huóng ngoai luc - day, hpp tác vói npi luc - hpc. Quá trinh tu nghién cúu, cá nhán hóa viéc hpc phái biét két hpp vói viéc hpp tác vói các ban cúng nhóm, lóp vá quá trinh day cúa GV túc lá quá trinh xa hpi hóa viéc hoc, diéu náy dói hói nguói hpc cán có nhúng ky náng hpc táp nhát djnh phú hpp vói yéu cáu HTHT. ' Triét hoc duy vát bien chimg (1999). Nxb 'chính trj Quóc gia, Há Nói 16
/. 2.2. Co' S(f tàm ly hoc Càc nhà tàm ly hoc xà hòi khi xày dung mó hình ly giài cho vièc hoc thuòng nghièn ciru càc màu thuàn xày ra trong càc cupe tranh luàn cùa chù thè vói nhùng tuong tàc xà hòi dèn tu duy. Càc màu thuàn nhàn thùc làm cho càc quan dièm bj phàn tàn và do dò chù thè phài y thùc vè càch hành dòng cùa bàn thàn. Su tuong tàc xà hòi buòc chù thè phài läng nghe dè phàn tích chon loc, suy luàn, kèt hpp y tuòng, quan dièm và hành dòng cùa minh vói càc thành vièn khàc. Càc màu thuàn dupc giài quyèt thòng qua su hpp tàc vói tàp thè se làm cho chù thè xàc làp nhàn thùc cùa minh1. Theo Michel Develay, day hoc càn làm näy sinh màu thuàn bèn trong cà nhàn. Màu thuàn dupc khoi däy xuät phàt tu nhùng bièu tuong dòi làp nhau trong càc tranh luàn tàp thè. HS thuóng tich cuc hoc tàp khi gap tinh huòng vói kièn thùc và kinh nghièm hièn có cùa minh khòng dù dè giài quyèt, tue là xuàt hièn màu thuàn bèn trong. Càc màu thuàn này chúa dung nhùng vàt càn mà HS phài vuot qua bang chinh su cò gàng và nói lue bàn thàn. Tàt nhièn càc màu thuàn này phài vùa sue vói HS, tièm càn vói “vùng tuong càn cùa su phàt trièn”. Dè xàc dinh “vùng tuong càn cùa su phàt trièn” tuong ùng vói npi dung hpc cu thè và có giói han nhàt djnh, càch tòt nhàt là dua vào càc bièu tupng khàc nhau cùa HS vè chù dè hoc tàp. Khi dò “vùng tuong càn cùa su phàt trièn” se tró thành khoàng khòng gian su pham mà GV tao nèn dè càc y tuòng khàc nhau cp sàt vói nhau tao thành màu thuàn và mòi eà nhàn se dua vào vàt càn dè dè xuàt giài phàp, tù dó có thè giùp hp vuot qua. Giài quyèt càc màu thuàn bèn trong tao nèn kèt quà hoc tàp vói khuòn khò nhùng tinh huòng dà cho2. Nghièn cùu vè tàm ly hoc lùa tuoi con cho thäy, HS THCS dang ó dp tuoi cùa thòi ky quà dp chuyèn tù trang thài tré em sang nguòi lón. O lùa tuoi này có su chuyèn bièn däc bièt vè tàm ly, thè chàt, su phàt dyc và hình thành nhùng phàm chàt mói cùa nhàn càch. Su xuàt hièn nhùng yèu tò mài cùa trang thài truóng thành là kèt quà bièn dòi co thè, cùa quan hè vói nguòi lón, vói ban bè, cùa hoat dòng xä hòi và hoat dòng hpc tàp. 1,2 Michel Develay (1998), Mót si3 vàn dè vè dào tao gìào vièti (Tài licu bièn djch), Nxb. Giào dyc, I là Nói 17
Theo các nhà tâm lÿ hoc, yêu tô dâu tiên và co bàn nhàt ành huòng dên sir phàt trièn nhàn càch cùa HS THCS là su hình thành và phàt trièn manh me tinh tich cue xà hòi cùa chinh bàn thàn càc em. Nhò càc yêu tô này mà càc em lïnh hpi dupc càc già tri, càc chuàn muc xà hòi, xày dung dupc nhùng quan hè thoà dàng vói nguòi lón, ban bè và cuòi cùng huóng vào bàn thàn, thièt làp nhàn càch và tuong lai cùa minh vói ÿ tuòng thuc hièn càc muc dich, ÿ dmh, nhiçm vu... mot càch dôc lap. HS THCS khao khàt dupc quan hê và giao tiêp vói moi nguòi xung quanh, dàc biçt là vói ban, vui thich dupc hoat dòng cùng nhau, dupc sòng tàp thè và có ban bè thàn thièt, tin cày. Theo Lè Van Hong, còng tàc giào due phài tao dieu kiçn cho càc em giao tiêp vói nhau, huóng dân và kièm tra càc quan hç cùa càc em, trành tinh trang ngân càm, han chê su giao tiêp ó lúa tuoi này và òng con cho rang qua giao tiêp HTHT giùp cho càc em “nhàn thùc dupc bàn thàn minh và nguòi khàc, dòng thòi qua dò phàt triên mot sô kÿ näng nhu kÿ nàng so sành, phàn tich khài quàt hành vi cùa ban và cùa bàn thàn, làm phong phù thèm nhùng bièu tupng vè nhàn càch cùa ban và cùa bàn thàn1. Näm dupc däc diém tàm lÿ lúa tuoi HS THCS dòng thòi nàm vùng bàn chàt và vàn dyng có hièu quà càc nguyèn täc, däc dièm cùa DHHT se phàt huy dupc tinh tich cue hpc tàp cùa HS, là myc tièu càn dat cùa dòi mói PPDH hièn nay. 1.2.3. Ctrs&xñ h(ñ hpc Hop tàc là mpt yêu tò khòng thè thièu dupc trong cupe sòng. Vè màt xà hpi, su hpp tàc dièn ra trong suòt cupc dòi cùa mói con nguòi, trong già dình, trong cpng dòng. Ngày nay, su hpp tàc trèn qui mò lón dà tao ra nhùng kèt quà vè khoa hoc - còng nghè và nhùng còng trình có bàn sàc vàn hóa rät da dang nó là trung tàm cùa càc mói quan hè lièn cà nhàn, già dình, càc hè thông kinh tê, phàp lÿ. Su phu thupc làn nhau trèn bình dièn quòc té là mpt thuc té dua trèn còng nghè, kinh té, sinh thài và chinh tri xuyên quòc già trong mpt thè giói hpi nhàp. 1 Lè Vän Hong ( 1988), Tàm ly hoc sirpham, Nxb DHQG- Hè Nói 18
Theo Thái Duy Tuyên, hop tàc dòng vai tró quan trong trong cupe sòng con nguòi, nò quyèt dinh su thành bai cùa mói cà nhàn trong xà hòi và Ong cho rang càn rèn luyèn cho HS càc kÿ nàng hop tàc tù khi con ngói trèn ghè nhà truòng, càn chù ÿ coi trong vièc day kÿ nàng hop tàc nhu vièc day kièn thùc và kÿ nàng co bàn khàc1 Triêt lÿ day hoc cùa phuong phàp DHHT xuàt phàt tù nhùng quan nièm mói vè bàn chàt hoc tàp nói chung và vièc tô chùc hoc tàp ò truòng hoc hièn nay. Mói phuong phàp day hoc hay mot nhóm phuong phàp day hoc gàn nhau dèu xuàt phàt tù mot triêt lÿ day hpc nhàt dinh. Dó là quan dièm nhin nhàn vièc hoc và nguòi hoc, nhin nhàn dèn nhùng tàc dpng cùa nguòi day dòi vói vièc hpc và nguòi hoc. Phuong phàp DHHT có nguòn gòc tù phuong phàp giào due xà hpi. Dua trèn bàn chàt xà hpi cùa vièc hpc, nguyèn tàc cót loi hay triêt lÿ cùa phuong phàp DHHT là sù dung càc môi quan hç xà hpi mang tinh tuong tàc truc tiêp, da chiêu, giùa nhiêu câp dô ô càc chù thè hoc dê tô chùc day hpc. Moi quan hê này thè hièn hai mât: Mât nói dung nói lên tinh chât cùa càc quan hê xà hpi trong hpc duòng, dô là tinh hpp tàc và tinh canh tranh lành manh. Mât hinh thùc bao gôm tông thè càc môi quan hê xà hôi phong phù, da dang giùa càc chù thê hpc trong hpc duòng Mat npi dung cùa phuong phàp DHHT dê câp dên su huy dòng hpp tàc giùa càc chù thè hpc, su còng huóng ÿ tuòng cùa nhiêu nguòi dê tao nèn sùc manh cùa tri tuê. Viêc hpc cùa môi nguòi không chi là viêc thu nhân kiên thùc cho câ nhân mà thê hièn tinh chù thê cùa bàn thàn nguòi hoc trong môi quan hê vói càc chù thè khàc, vói xà hpi và hoàn cânh cu thê diên ra viêc hpc. Viêc thu nhàn kiên thùc thê hièn rô tinh chù thê, bàn sac van hôa cùa môi nguòi. Nò dòi hôi con nguòi phài nô lue dau tranh dê vuon lên. Tuy nhiên, nhùng kiên thùc mà cà nhân thu nhân dupc không phài chi là kêt quà hoat dpng riêng biçt cùa câ nhân nguòi hoc mà là nhùng diêu HS thu nhân dupc thông qua quà trinh co sàt, chia sé, hpp tâc. Nêu không có quan hç, không có su thùc dây hoàn cành sông, cùa xà hpi, cùa ban hpc, thi së không cô dông lue hoc. 1Thai Duy Tuyên ( 1998), Phutmgphàp day hoc Iniyên thông và dôi meri, Nxb. Giào duc I là Npi