Mối liên quan giữa kiểm soát huyết áp, lipid máu đạt mục tiêu với một số thông số ở bệnh nhân tăng huyết áp

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * PB Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> MỐI LIÊN QUAN GIỮA KIỂM SOÁT HUYẾT ÁP, LIPID MÁU ĐẠT MỤC TIÊU<br /> VỚI MỘT SỐ THÔNG SỐ Ở BỆNH NHÂN TĂNG HUYẾT ÁP<br /> Lê Đình Thanh*<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát mối liên quan giữa kết quả kiểm soát huyết áp (HA) và lipid máu đạt mục tiêu với<br /> một số thông số ở bệnh nhân (BN) tăng huyết áp (THA) điều trị ngoại trú.<br /> Đối tượng và phương pháp: 159 bệnh nhân (BN) tăng huyết áp (THA) điều trị ngoại trú với thời<br /> gian > 1 tháng trong đó có 121 BN rối loạn lipid máu (RLLP).<br /> Kết quả: Tỷ lệ đạt HA mục tiêu: 44,05 %; lipid: 32,23%. Bệnh nhân nam, không đái tháo đường<br /> (ĐTĐ), đơn trị liệu, tuân thủ điều trị có tỉ lệ kiểm soát HA đạt mục tiêu cao hơn.<br /> Kết luận: Bệnh nhân không ĐTĐ, sử dụng statin, tuân thủ điều trị có tỉ lệ kiểm soát lipid máu đạt<br /> mục tiêu cao hơn. Tim to trên X - quang, suy tim, đột quỵ não cũ (ĐQN) liên quan chưa có ý nghĩa với kết<br /> quả kiểm soát HA và lipid máu.<br /> Từ khóa: Tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, mục tiêu điều trị<br /> ABSTRACT<br /> THE ASSOCIATION BETWEEN GOAL CONTROL OF BLOOD PRESSURE, LIPIDS AND SOME<br /> PARAMETERS IN HYPERTENSIVE PATIENTS<br /> Le Dinh Thanh * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 21 - No 2 - 2017: 318 - 321<br /> <br /> Objectives: Examined the association between achieve target control of blood pressure, blood lipids<br /> with some parameters in patients with hypertension were treated as outpatients<br /> Candidates and methods:159 patients with hypertension were treated as outpatients with greater<br /> than one month duration, including 121 patients with lipid disorders.<br /> Results showed that: the rate of achieve target control of blood pressure is 44.05%; lipid: 32.23%.<br /> Male patients, without diabetes, monotherapy, good adherence have rate of goal control of blood pressure<br /> were higher.<br /> Conclusion: Patients without diabetes, using statine, good adherence have rate of goal control of blood<br /> lipid were higher. Cardiomegaly on X ray, heart failure, old celebral stroke no significantimpact to the<br /> results of blood pressure control and blood lipid.<br /> Keywords: Hypertension, dyslipidemia, goal target control.<br /> ĐẶTVẤNĐỀ vậy kết quả kiểm soát HA và lipid máu còn<br /> phụ thuộc vào một số yếu tố ngoài việc sử<br /> Rối loạn lipid máu là biểu hiện rất thường<br /> dụng thuốc do các bác sĩ chỉ định cũng như sự<br /> gặp ở BN THA. Kiểm soát HA và lipid máu tuân thủ điều trị của BN. Đề tài nghiên cứu<br /> thích hợp là mục tiêu điều trị và là biện pháp<br /> nhằm mục tiêu: Tìm hiểu mối liên quan giữa kết<br /> dự phòng tốt nhất các biến chứng liên quan<br /> quả kiểm soát HA và lipid máu đạt mục tiêu với<br /> trong đó có đột quỵ não, bệnh tim thiếu máu<br /> một số thông số: tuổi, giới, BMI, ĐTĐ, biến<br /> cục bộ. Cả THA và RLLP máu đều là những<br /> chứng, thuốc sử dụng và tuân thủ điều trị ở BN<br /> biểu hiện cần được điều trị thường xuyên. Tuy<br /> <br /> * Bệnh viện Thống Nhất TP. Hồ chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: TS. BS. Lê Đình Thanh ĐT: 0913634383 Email: ledinhthanhvmc@yahoo.com.vn<br /> 318 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * PB Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> THA điều trị ngoại trú. KẾTQUẢ<br /> ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU Bảng 1. Tỉ lệ BN có HA, lipid máu đạt mục tiêu<br /> kiểm soát khi tái khám<br /> Đối tượng<br /> Chỉ số Lần khám trước Tái khám<br /> 159 BN THA đã được chẩn đoán và hướng HA đạt mục tiêu 159 (0%) 70 (44,05%)<br /> dẫn điều trị ngoại trú tại Khoa Khám bệnh - Lipid máu đạt mục tiêu 121 (0%) 39 (32,23%)<br /> Bệnh viện Thống Nhất Thành phố Hồ Chí Sau 1 tháng điều trị ngoại trú, BN có HA,<br /> Minh trong thời gian từ tháng 3 đến tháng lipid máu đạt mục tiêu đều dưới 50%<br /> 10/2015.<br /> Bảng 2. Mối liên quan giữa HA đạt mục tiêu với<br /> Tiêu chuẩn lựa chọn BN một số thông số (n = 159)<br /> THA nguyên phát đã được hướng dẫn Không đạt<br /> Đạt mục<br /> điều trị với thời gian 1 đợt > 1 tháng, có hay Thông số mục tiêu n p<br /> tiêu n (%)<br /> (%)<br /> không có RLLP máu, đều có chỉ số huyết áp Nam (n=85) 45 (52,94) 40 (47,06)<br /> của lần khám trước ≥ 140/90 mmHg. Giới < 0,05<br /> Nữ (n=74) 25 (33,78) 49 (66,22)<br /> Tiêu chuẩn loại trừ Tuổi > 60 (n=115) 48 (41,74) 67 (58,26)<br /> > 0,05<br /> (năm) ≤ 60 (n=44) 22 (50) 22 (50)<br /> THA thứ phát, bệnh chẩn đoán lần đầu, ≥ 23 (n=83) 34 (40,96) 49 (59,04)<br /> BMI<br /> bệnh nhân hoàn toàn không dùng thuốc theo 2 > 0,05<br /> (kg/m ) < 23 (n=76) 36 (47,37) 40 (52,63)<br /> hướng dẫn hoặc không dùng thuốc > 5 ngày Có (n=46) 3 (6,52) 43 (93,48)<br /> <<br /> trong đợt điều trị. ĐTĐ Không<br /> 67 (59,29) 46 (40,71) 0,001<br /> (n=113)<br /> Phương pháp Đơn trị liệu<br /> 38 (54,29) 37 (41,57)<br /> Thuốc (n=75)<br /> Thiết kế nghiên cứu sử dụng Đa trị liệu<br /> < 0,05<br /> 32 (45,71) 52 (58,43)<br /> Tiến cứu, mô tả,, so sánh kết quả trước và (n=84)<br /> sau một đợt điều trị. Tuân Có (n=96) 54 (56,25) 42 (43,75)<br /> thủ điều < 0,05<br /> trị Không (n=63) 16 (25,40) 47 (74,60)<br /> Nội dung nghiên cứ<br /> Khai thác bệnh sử, xác định BMI, chỉ số Bệnh nhân nam, không có ĐTĐ, đơn trị<br /> HA và lipid máu cũng như phác đồ điều trị liệu, tuân thủ điều trị có kết quả kiểm soát<br /> dựa vào sổ khám bệnh của BN trong lần khám huyết áp đạt mục tiêu cao hơn so với bệnh<br /> gần nhất. nhân nữ, có ĐTĐ, đa trị liệu, không tuân thủ<br /> điều trị.<br /> Xét nghiệm lipid máu bao gồm:<br /> cholesterol, tryglicerid, HDL - c, LDL – c. Tỷ lệ kiểm soát huyết áp đạt mục tiêu ở BN<br /> > 60 và ≤ 60 tuổi, BMI ≥ 23 và < 23 kg/m2 khác<br /> Đánh giá mức độ tuân thủ điều trị.<br /> biệt chưa có ý nghĩa thống kê.<br /> Xác định chỉ số HA theo phân loại JNC<br /> Kết quả kiểm soát HA đạt mục tiêu ở BN<br /> VII. Đánh giá rối loạn lipid máu theo Hội tim<br /> THA có hay không có tim to trên X - quang,<br /> mạch Việt Nam. Xác định HA đạt mục tiêu khi<br /> suy tim, đột quỵ não cũ khác biệt không có ý<br /> HA < 140/90 mmHg. Kết quả điều trị lipid<br /> nghĩa thống kê.<br /> máu đạt mục tiêu khi chỉ số trở về giới hạn<br /> bình thường. Bệnh nhân THA không kèm ĐTĐ, sử dụng<br /> statine, tuân thủ điều trị có tỷ lệ kiểm soát<br /> Xử lý số liệu thống kê theo chương trình<br /> lipid đạt mục tiêu cao hơn so với BN có ĐTĐ,<br /> phần mềm SPSS 22.0.<br /> sử dụng fibrat, không tuân thủ điều trị.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 319<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * PB Tập 21 * Số 2 * 2017<br /> <br /> <br /> Bảng 3. Mối liên quan kiểm soát HA đạt mục tiêu với một số biến chứng (n = 159)<br /> Biến chứng Đạt mục tiêu (n=70) Không đạt mục tiêu (n=89) p<br /> Có (n=17) 7 (10) 10 (11,24)<br /> Tim to trên Xq n(%) > 0,05<br /> Không (n=142) 63 (90) 79 (88,76)<br /> Có (n=7) 4 (5,71) 3 (3,37)<br /> Suy tim độ 2, 3 n(%) > 0,05<br /> Không (n=152) 66 (94,29) 86 (96,63)<br /> Có (n=13) 5 (7,14) 8 (8,99)<br /> Đột quỵ não cũ n(%) > 0,05<br /> Không (n=146) 65 (92,86) 81 (91,11)<br /> Bảng 4. Mối liên quan giữa kiểm soát lipid máu đạt mục tiêu với một số thông số (n=121)<br /> Thông số Đạt mục tiêu (n=39);n(%) Không đạt mục tiêu (n=82);n(%) p<br /> Nam (n=60) 19 (48,71) 41 (50)<br /> Giới > 0,05<br /> Nữ (n=61) 20 (51,28) 41 (50)<br /> > 60 (n=82) 28 (71,79) 54 (65,85)<br /> Tuổi (năm) > 0,05<br /> ≤ 60 (n=39) 11 (28,21) 28 (34,15)<br /> 2 ≥ 23 (n=67) 16 (41,03) 51 (62,20)<br /> BMI (kg/m ) > 0,05<br /> < 23 (n=54) 23 (58,97) 31 (37,80)<br /> Có (n=37) 16 (41,03) 21 (25,61)<br /> ĐTĐ < 0,05<br /> Không (n=84) 23 (58,97) 61 (74,39)<br /> Statine (n=108) 39 (100) 69 (84,14)<br /> Thuốc sử dụng < 0,05<br /> Fibrat (n=13) 0 13 (15,86)<br /> Có (n=65) 28 (43,08) 37 (56,92)<br /> Tuân thủ điều trị < 0,05<br /> Không (n=56) 11 (19,64) 45 (80,36)<br /> Tỷ lệ kiểm soát lipid đạt mục tiêu giữa vừa là yếu tố ảnh hưởng đến tiến triển của<br /> bệnh nhân nam và nữ, tuổi ≤ 60 và > 60, BMI ≥ bệnh vừa ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Mỗi<br /> 23 và < 23 kg/m2 khác biệt chưa có ý nghĩa yếu tố nguy cơ, biến chứng, hoặc bệnh kèm<br /> thống kê. theo đều trở thành nguyên nhân tác động ảnh<br /> Bảng 5. Mối liên quan giữa kiểm soát lipid máu hưởng đến kết quả điều trị với các mức độ<br /> đạt mục tiêu với biến chứng (n = 121) khác nhau. Thật vậy trong nghiên cứu nhận<br /> Không đạt<br /> thấy một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả<br /> Đạt mục<br /> Biến chứng mục tiêu p kiểm soát huyết áp bao gồm giới, ĐTĐ, phác<br /> tiêu (n=39)<br /> (n=82) đồ dùng thuốc và mức độ tuân thủ điều trị. Ở<br /> Có (n=11) 4 (10,26) 7 (8,54)<br /> Tim to trên > bệnh nhân nam, không kèm ĐTĐ, sử dụng<br /> Xq n(%) Không 0,05<br /> 35 (89,74) 75 (91,46) một thuốc chống THA, tuân thủ điều trị đều<br /> (n=110)<br /> Có (n=2) 2 (5,13) 0 (0) có tỷ lệ kiểm soát HA cao hơn so với BN nữ,<br /> Suy tim độ ><br /> 2, 3 n(%) Không 0,05 kèm ĐTĐ, sử dụng ≥ 2 thuốc chống THA và<br /> 37 (94,87) 82 (100)<br /> (n=119)<br /> không tuân thủ điều trị. Quan sát của một số<br /> Đột quỵ Có (n=11) 2 (5,13) 9 (10,98)<br /> > tác giả cũng cho thấy bệnh nhân nữ THA<br /> não cũ Không<br /> 37 (94,87) 73 (89,02) 0,05<br /> n(%) (n=110) thường đi kèm với nhiều yếu tố nguy cơ cũng<br /> Kết quả kiểm soát lipid máu đạt mục tiêu ở như những thay đổi liên quan đến hệ thống<br /> BN THA có hay không có tim to trên X - hormon - nội tiết. Đây cũng là những nguyên<br /> quang, suy tim, đột quỹ não cũ khác biệt chưa nhân làm hạn chế kết quả điều trị bệnh(1,5,7).<br /> có ý nghĩa thống kê. Bệnh nhân THA kèm ĐTĐ và tuân thủ điều trị<br /> chưa tốt có tỷ lệ kiểm soát HA kém hơn so với<br /> BÀNLUẬN<br /> BN không có ĐTĐ và tuân thủ điều trị tốt<br /> Bệnh nhân THA thường kèm theo một số cũng là kết quả dễ hiểu, phù hợp với lý thuyết.<br /> yếu tố nguy cơ, bệnh kèm theo hoặc biến Khi BN THA có chỉ số HA cao ở mức nhẹ hoặc<br /> chứng cơ quan đích. Những biểu hiện trên vừa, không hoặc chưa có nhiều biến chứng cơ<br /> <br /> <br /> 320 Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * PB Tập 21 * Số 2 * 2017 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> quan đích thì dễ kiểm soát HA hơn và những thủ điều trị có tỉ lệ cao hơn so với BN nữ,<br /> trường hợp này chủ yếu chỉ cần sử dụng đơn ĐTĐ, đa trị liệu, tuân thủ điều trị chưa tốt.<br /> trị liệu đã có thể kiểm soát HA đạt mục tiêu so Tuổi > 60 và ≤ 60, mức BMI ảnh hưởng<br /> với BN sử dụng đa trị liệu(3,4). Khi phân tích chưa có ý nghĩa đến kết quả kiểm soát HA đạt<br /> mối liên quan giữa kiểm soát HA, lipid máu mục tiêu.<br /> với một số biến chứng cơ quan đích ở BN đều<br /> BN kiểm soát lipid đạt mục tiêu không<br /> chưa nhận thấy sự khác biệt có ý nghĩa khi có<br /> kèm ĐTĐ, sử dụng statin, tuân thủ điều trị có<br /> hay không có tim to trên X - quang, suy tim,<br /> tỉ lệ cao hơn so với BN không ĐTĐ, sử dụng<br /> đột quỹ não cũ. Kết quả trên đây có thể là do<br /> fibrat, không tuân thủ điều trị.<br /> số lượng BN nghiên cứu có các biến chứng sử<br /> Giới, tuổi > 60 và ≤ 60, mức BMI ảnh<br /> dụng để phân tích số liệu còn rất ít, do vậy sự<br /> hưởng chưa có ý nghĩa đến kết quả kiểm soát<br /> khác biệt chưa được thể hiện. Khi phân tích<br /> lipid đạt mục tiêu.<br /> kết quả kiểm soát lipid máu ở 121/159 BN<br /> THA có rối loạn lipid máu được điều trị, nhận Tỷ lệ kiểm soát HA, lipid máu đạt mục<br /> thấy: BN ĐTĐ, sử dụng fibrat, không tuân thủ tiêu ở BN có hay chưa có tim to trên X - quang,<br /> điều trị đều có tỷ lệ kiểm soát lipid máu đạt suy tim, đột quỵ não cũ khác biệt chưa có ý<br /> mục tiêu thấp hơn so với BN không ĐTĐ, sử nghĩa thống kê.<br /> dụng statin, tuân thủ điều trị. Có lẽ 3 yếu tố TÀILIỆUTHAMKHẢO<br /> liên quan trên đều gây ảnh hưởng đáng kể 1. Fair M (2003), “Cardiovascular risk factor modification: is<br /> đến biểu hiện cũng như kết quả điều trị rối it effective in older adults?” J cardiovasc Nurs. 18 (3), pp.<br /> 161 - 8.<br /> loạn lipid máu nói chung và BN THA nói 2. Kawada T. (2002), “Body mass index is good preditor of<br /> riêng. Kết quả trên đây cũng đã được một số hypertension and hyperlipidemia in a rural Japanese<br /> tác giả quan sát thấy và phân tích trong mối population”, Int J Obes Relat Metab Disorder. 26 (5), pp.<br /> 725 - 9.<br /> liên quan qua lại(2,6). Ba yếu tố còn lại bao gồm 3. Kearney P. M. et al (2005), “Globan burden of<br /> giới, lứa tuổi > 60 và ≤ 60, BMI ≥ 23 và < 23 hypertension: analysis of worldwide data”., The Lancet,<br /> 365, pp: 217 - 223.<br /> kg/m2 đều chưa thấy ảnh hưởng có ý nghĩa<br /> 4. O’ Meara J. G, Kardia S. L, Armon J. J. et al (2004), Ethnic<br /> đến kết quả kiểm soát lipid máu trong phạm and sex differences in the prevalence, treatment, and<br /> vi đề tài này. Tuy vậy các số liệu đều được control of dyslipidemia among hypertensive adults in the<br /> GENOA study, Arch Intern Med, 164 (12), pp: 1313 - 8.<br /> phân tích trong mối liên quan đơn biến, do 5. Putzer G, Roetzheim R., Ramirez A. M. et al (2004),<br /> vậy có thể còn chưa phản ánh ảnh hưởng thực Compliance with recommendations for lipid management<br /> tế đối với kết quả điều trị HA cũng như lipid among patients with type 2 diabetes in an academic<br /> family practice. I Am Board Fam Pract, 17, pp: 101 - 107.<br /> máu(3,5). 6. Qayyum R., Chattha A. A., Bhullar N et al (2006),<br /> Achievement of national cholesterol education program<br /> KẾtluẬn goals by patients with dyslipidemia in rural ambulatory<br /> care settings. Prev Cardiol, 9(4), pp: 192 -7.<br /> Khảo sát kết quả điều trị ngoại trú với thời<br /> 7. Tô Thị Mai Hoa, Đoàn Thân Hiếu và Nguyễn Thị Mai<br /> gian một đợt điều trị > 1 tháng ở 159 BN THA Phương (2012), “Tình hình quản lý và điều trị THA tại<br /> trong đó có 121 BN RLLP nhận thấy: khoa Nội tim mạch - Lão khao - Bệnh viện Đa khoa tỉnh<br /> Bắc Ninh”, Tạp chí Tim mạch học Việt Nam, số 62 (tháng 6<br /> Tỷ lệ BN đạt mục tiêu kiểm soát HA: năm 2006).<br /> 44,05%; lipid máu: 32,23%.<br /> Bệnh nhân kiểm soát HA đạt mục tiêu là Ngày nhận bài báo: 06/03/2017<br /> nam giới, không kèm ĐTĐ, đơn trị liệu, tuân Ngày phản biện nhận xét bài báo: 15/03/2016<br /> Ngày bài báo được đăng: 05/04/2017<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy năm 2017 321<br />