Mối quan hệ giữa lãi suất và quy mô vốn đầu tư. Vận dụng phân tích đánh giá tình hình đầu tư của Việt Nam giai đoạn 2000-2010 (Trịnh Thị Xuân Hiền)

Chia sẻ: 123share | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:61

Thêm vào BST

Báo xấu

290
lượt xem 52
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lãi suất tác động như thế nào tới quy mô đầu tư, mối quan hệ giữa lãi suất và quy mô đầu tư ra sao, diễn biến đầu tư tại Việt Nam trong giai đoạn 2000-2010 ra sao, các biện pháp gì để ra nhằm thúc đẩy đầu tư tại Việt Nam,... nhằm giúp các bạn giải đáp những thắc mắc trên mời các bạn cùng tham khảo nội dung đề án "Mối quan hệ giữa lãi suất và quy mô vốn đầu tư. Vận dụng phân tích đánh giá tình hình đầu tư của Việt Nam giai đoạn 2000-2010". Hy vọng đây là tài liệu tham khảo hữu ích cho các bạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mối quan hệ giữa lãi suất và quy mô vốn đầu tư. Vận dụng phân tích đánh giá tình hình đầu tư của Việt Nam giai đoạn 2000-2010 (Trịnh Thị Xuân Hiền)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH KHOA KINH TẾ PHÁT TRIỂN  TÊN ĐỀ ÁN : MỐI QUAN HỆ GIỮA LÃI SUẤT VÀ QUY MÔ VỐN ĐẦU TƯ. VẬN DỤNG PHÂN TÍCH ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ CỦA VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2000- 2010 GVHD : Nguyễn Khánh Duy SVTH : Trịnh Thị Xuân Hiền NĂM 2012
LỜI CẢM ƠN  ‫ ٭٭٭‬ Viết một chuyên đề tốt nghiệp là một trong những việc khó khăn mà chúng em phải hoàn thành từ trước đến nay. Trong quá trình thực hiện đề tài, em đã gặp nhiều khó khăn và bỡ ngỡ. Nếu không có sự giúp đỡ và sự động viên của chân thành của nhiều người em khó có thể hoàn thành tốt chuyên đề tốt nghiệp này. Đầu tiên, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến thầy Nguyễn Khánh Duy, người đã trực tiếp hướng dẫn, tạo điều kiện cho em có cơ hội được tìm hiểu sâu sắc những kiến thức trong lĩnh vực K i n h t ế . Bằng kiến thức chuyên môn sâu rộng cùng sự nhiệt tình, cô đã giúp em sáng tỏ nhiều vấn đề và đặc biệt đã hướng dẫn em hoàn thành chuyên đề tốt nghiệp này và cho em nhiều ý kiến quý báu. Em xin chân thành cảm ơn đến các cô chú anh chị tại cơ quan đã chỉ dạy em trong quá trình thực tập. Trên con đường góp nhặt những kiến thức quý báu của ngày hôm nay, các Thầy Cô trường Đại học kinh tế TP. HCM là những người đã cho em những kiến thức quý báu như ngày hôm nay. Cuối cùng em xin chúc quý Thầy Cô, Anh Chị sức khỏe, công tác tốt. Em xin chân thành cảm
GIỚI THIỆU CHUNG 1. Lý do chọn đề tài: Phát triển kinh tế bền vững là đích hướng tới của mọi quốc gia trên thế giới hiện nay, dù quốc gia đó theo những thể chế xã hội khác nhau. Việt Nam cũng không nằm ngoại lệ, từ khi giải phóng đến nay Việt Nam luôn kiên định với mục tiêu phát triển nền kinh tế theo hướng công nghiệp hóa - hiện đại hóa nhằm rút ngắn khoảng cách với các nước khác. Thế nhưng để làm được như vậy thì Việt Nam cần phải có một tiềm lực kinh tế vững mạnh. Đặc biệt trong nền kinh tế bất ổn như hiện nay, vấn đề vốn là yếu tố quan trọng được chính phủ và các nhà đầu tư quan tâm bởi nó tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế Việt Nam. Trong khi đó, bản thân vốn đầu tư chịu tác động của rất nhiều các nhân tố, trong đó lãi suất là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến quy mô vốn đầu tư. Vậy bản chất lý luận trên ra sao và thực trạng mối quan hệ trên ở Việt Nam như thế nào? Những vấn đề trên đòi hỏi việc nghiên cứu mối quan hệ giữa lãi suất tiền và và qui mô vốn đầu tư dưới góc độ lý luận và thực tiễn là hết sức cần thiết. Thế nhưng hiện nay có rất ít đề tài nghiên cứu một cách sâu sắc vấn đề trên chủ yếu là các nghiên cứu đơn lẻ về thực trạng lãi suất hoặc thực trạng tình hình đầu tư tại Việt Nam. Chính vì vậy trong phạm vi đề tài này, với các kiến thức về tài chính kết hợp với kinh tế học nhằm đưa ra mối quan hệ của hai nhân tố trên để từ đó có thể đưa đến một cái nhìn tổng quát về thực trạng đầu tư Việt Nam trong giai đoạn 2000-2010, đồng thời nhận định xu hướng phát triển Việt Nam trong những năm tiếp theo. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy Nguyễn Khánh Duy đã giúp đỡ tôi trong thời gian qua để hoàn thiện bài nghiên cứu này. Do thời gian nghiên cứu và kiến thức là có hạn nên bài còn có những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý của các bạn để bài viết được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn!
2. Câu hỏi nghiên cứu:  Lãi suất tác động như thế nào tới quy mô đầu tư ?  Mối quan hệ giữa lãi suất và quy mô đầu tư ra sao ?  Diễn biến đầu tư tại Việt Nam trong giai đoạn 2000-2010 ra sao ?  Các biện pháp gì để ra nhằm thúc đẩy đầu tư tại Việt Nam ? 3. Phương pháp nghiên cứu.  Sử dụng phương pháp định tính nhằm đưa ra mối quan hệ giữa lãi suất và quy mô vốn đầu tư với nguồn tài liệu về Kinh Tế Học  Sử dụng phương pháp thống kê mô tả và phương pháp OLS để nhận định tình hình đầu tư tại Việt Nam trong giai đoạn 2000-2010 với nguồn số liệu tại Tổng cục thống kê Việt Nam. 4. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu quy mô đầu tư Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2000-2010 dựa vào dữ liệu của Tổng cục thống kê Việt Nam, ngân hàng nhà nước Việt Nam 5. Ý nghĩa thực tiễn : - Nghiên cứu này nhằm giúp cho mọi người thấy được mối quan hệ của lãi suất cho vay và quy mô vốn đầu tư đồng thời cho thấy tầm quan trọng của vốn đối với đầu tư ra sao. Và chính phủ muốn thúc đẩy nền kinh tế Việt Nam thì phải có một hệ thống tài chính ổn định và một cơ chế hợp lý nhằm giúp các doanh nghiệp Việt Nam mở rộng quy mô đầu tư cũng như thu hút một lượng lớn nguồn vốn nước ngoài.
PHẦN 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN I) Lãi suất: 1) Khái niệm về lãi suất : - Theo quan điểm của Marx: Lãi suất là một phần giá trị thặng dư mà nhà tư bản sản xuất phải trả cho nhà tư bản tiền tệ về việc đi vay vốn. Marx đã đồng nhất lãi suất với tỉ suất lợi tức. (Nguồn:Giáo trình Kinh tế học Chính trị Mác – Lê nin (tái bản), Hội đồng Trung ương, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, năm 2005) - Theo các nhà kinh tế học cổ điển coi lãi suất là một hiện tượng thực tế, được xác định bởi áp lực của năng suất - cầu về vốn cho mục đích đầu tư - và tiết kiệm. - Theo quan điểm của John Maynard Keynes lập luận rằng lãi suất là một hiện tượng tiền tệ phản ánh mối quan hệ giữa cung và cầu về tiền. Cung tiền được xác định một cách ngoại sinh, cầu tiền phản ánh các nhu cầu đầu cơ, phòng ngừa và giao dịch về tiền. (Nguồn: Sách lịch sử các học thuyết kinh tế- Nguyễn Văn Trình, Nguyễn Tín Dũng, Vũ Văn Nghinh, NXB Đại học Quốc Gia Thành phố Hồ Chí Minh, 2000) - Theo quan điểm của các nhà kinh tế học lượng cầu tài sản: Thế giới tiền mặt gồm hai loại: tiền mặt và cổ phiếu, trái phiếu. Theo họ lãi suất là chi phí của việc giữ tiền và các tài sản tài chính. - Theo quan điểm của các nhà kinh tế học hiện đại: Lãi suất là chi phí cho việc sử dụng vay vốn, sử dụng các dịch vụ tài chính. - Theo quan điểm của ngân hàng thế giới : Lãi suất là tỉ lệ phần trăm của tiển lãi và tiền vốn vay. - Nói chung lãi suất là giá của vốn, chi phí phải trả cho việc thuê vốn. Trong nền kinh tế luôn có chủ thể dư thừa vốn, cùng lúc đó có những người có cơ hội đầu tư sinh lời rất cần vốn nhưng lại thiếu vốn và thị trường tài chính ra đời làm thông suốt quá trình chuyển vốn từ người thừa vốn sang người cần vốn. Các chủ thể qua quan hệ vay mượn tín dụng hoặc mua bán các công cụ nợ đều đạt được mục đích của mình. Người thừa vốn
vừa thu lại vốn vừa có khoản lợi tức sinh lợi trong khi người cần vốn có cơ hội đầu tư. Do vậy trong thị trường tài chính, lãi suất được hiểu theo nghĩa chung nhất là giá cả của tín dụng, vì nó là giá của quyền được sử dụng vốn vay trong một khoảng thời gian nhất định, mà người sử dụng phải trả cho người cho vay; là tỷ lệ của tổng số tiền phải trả so với tổng số tiền vay trong một khoảng thời gian nhất định. Hay nói cách khác lãi suất là giá mà người vay phải trả để được sử dụng tiền không thuộc sở hữu của họ và là lợi tức người cho vay có được đối với việc trì hoãn chi tiêu. - Lợi tức là một phạm trù kinh tế gắn liền với sự vận động của tín dụng và do bản chất của tín dụng quyết định. Lợi tức tín dụng là thu nhập mà người cho vay nhận được ở người đi vay trả cho việc sử dụng tiền vay. Thực chất, lãi suất được biểu hiện bằng quan hệ tỷ lệ giữa lợi tức tín dụng và tổng số tiền vay trong một thời gian nhất định. Cơ chế xác định lãi suất: Tài chính gián tiếp Ngân hàng trung (Ngân hàng thương mại) ương (Lãi suất) Chủ thể cho Chủ thể đi vay mượn Tài chính trực tiếp (Lãi suất)
2) Các đặc điểm lãi suất: Là một công cụ để tính lợi nhuận nhằm thoả mãn nhu cầu vật chất hoặc tinh thần của cả bên cho vay và bên vay, lãi suất có những đặc điểm cơ bản sau đây: - Thứ nhất, lãi suất được phát sinh chủ yếu trong các hợp đồng vay tài sản: Qua nghiên cứu có thể thấy lãi suất có thể xuất hiện trong các hợp đồng đầu tư, cho thuê tài chính hoặc các hợp đồng khác và là cơ sở để tĩnh lãi. Tuy nhiên, lãi suất chủ yếu vẫn được tồn tại trong các hợp đồng vay bởi lẽ trong hợp đồng vay bên vay chỉ phải trả lại tài sản vay sau một thời hạn nhất định do đó phải có một tỉ lệ xác định để tính lãi tương ứng với thời hạn vay. Hơn nữa, nếu trong các hợp đồng khác như thuê tài chính, đầu tư thì cơ sở để tính lãi còn dựa trên nhiều yếu tố khác như chi phí bỏ ra, công sức đóng góp… còn trong hợp đồng vay thì cơ sở để tính lãi chủ yếu vẫn là lãi suất do các bên thoả thuận hoặc do pháp luật quy định. - Thứ hai, lãi suất không được phát sinh một cách độc lập, nó chỉ phát sinh do thoả thuận của các bên sau khi đã thoả thuận được số vay gốc. Bản chất của lãi suất là một tỉ lệ nhất định mà bên vay phải trả cho bên cho vay dựa vào số tiền vay gốc trong một thời hạn nhất định. Do đó, sẽ không thể có tỉ lệ đó nếu như không tồn tại số tiền gốc mà các bên thoả thuận được trong hợp đồng vay tài sản. - Thứ ba, lãi suất được tính dựa trên số vay gốc và thời hạn vay (thời gian vay). Như đã phân tích ở trên, lãi suất tỉ lệ thuận với vốn gốc và thời hạn vay. Do đó, tương ứng với số nợ gốc nhiều hay ít, thời hạn vay dài hay ngắn mà các bên có thể thoả thuận mức lãi suất cho phù hợp. 3) Các loại lãi suất cơ bản: Có nhiều cách phân chia lãi suất thành các dạng khác nhau tuỳ thuộc vào nguồn sử dụng, theo giá thực, theo phương pháp tính lãi, thời gian…
3.1) Phân loại theo loại hình tín dụng: Lãi suất được chia thành các loại: - Lãi suất tín dụng thương mại : Áp dụng khi các doanh nghiệp cho vay dưới dạng mua bán chịu hàng hoá - Lãi suất tiền gửi : tức là tỉ lệ phần trăm lãi suất trên số tiền bạn gửi vào ngân hàng hay là các tổ chức tín dụng nào đó. Mức phần trăm này thường là áp dụng cho 1 năm còn nếu muốn tính ra 1 tháng thì lấy số % đó chia cho 12 tháng. - Lãi suất cho vay : là loại lãi suất quy định tỷ lệ lãi mà người đi vay phải trả cho người đi vay. Về mặt lý thuyết cũng như thực tiễn, mức lãi suất cho vay khác nhau phụ thuộc tỷ suất lợi nhuận bình quân của đối tượng đi vay. Tuy nhiên với đối tượng là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, lãi suất phụ thuộc rất nhiều vào các yếu tố khác như chính trị, xã hội,... của một quốc gia trong từng thời kỳ. Đối với đầu tư phát triển, lãi suất cho vay rất quan trọng nhằm kích thích sự phát triển vốn đầu tư trên tất cả các lĩnh vực - Lãi suất chiết khấu : Áp dụng khi ngân hàng cho khách hàng vay dưới dạng hình thức chiết khấu thương phiếu hoặc các giấy tờ có giá trị chưa đến hạn thanh toán của ngân hàng. - Lãi suất liên ngân hàng: Là lãi suất mà ngân hàng áp dụng khi cho nhau vay trên thị trường liên ngân hàng . - Lãi suất cơ bản : là lãi suất được các ngân hàng sử dụng làm cơ sở để ổn định mức lãi suất kinh doanh của mình. - Lãi suất tín dụng Nhà nước: áp dụng khi nhà nước đi vay các chủ thể khác nhau trong xã hội dưới hình thức phát hành tín phiếu hoặc trái phiếu. - Lãi suất tín dụng tiêu dùng: áp dụng khi doanh nghiệp cho người tiêu dùng vay phục vụ cho nhu cầu cá nhân. 3.2) Phân loại theo giá thực : - Lãi suất danh nghĩa: được xác định cho mỗi kỳ hạn gửi hoặc vay thể hiện trên giấy tờ. Nó là lãi suất chưa điều chỉnh ảnh hưởng của lạm phát hay nói cách khác đây là lãi suất đã bao gồm cả những tổn thất do lạm phát gây ra do sự gia tăng của mức giá chung.
- Lãi suất thực: là lãi suất xác định giá trị thực của khoản lãi được trả và thu được.Lãi suất thực được đo lường bằng chênh lệch giữa lãi suất danh nghĩa với tỷ lệ lạm phát dự kiến hay tỷ lệ lạm phát kỳ vọng (expected inflation rate). Công thức đơn giản của cách tính lãi suất thực là: Lãi suất thực = Lãi suất danh nghĩa - tỷ lệ lạm phát kỳ vọng Còn công thức Fisher đầy đủ là: 1+i =(1+r)(1+E(I)) Với i là lãi suất danh nghĩa, r là lãi suất thực, và E(I) là lạm phát kỳ vọng hay lạm phát ước tính. Trên thực tế các ngân hàng, các quỹ tín dụng thường áp dụng công thức Fisher để tính lãi suất thực, lãi suất danh nghĩa và tỷ lệ lạm phát nhằm thẩm định các dự án cho vay đối với các doanh nghiệp. 3.3) Phân loại theo phương pháp tính lãi : - Lãi đơn : Phương thức tính lãi theo lãi đơn là phương thức tính toán mà tiền lãi sau mỗi kỳ không được nhập vào vốn để tính lãi cho kỳ sau. Tiền lãi của mỗi kỳ đều được tính theo vốn gốc ban đầu và đều bằng nhau. Lãi đơn = số tiền lãi / số tiền gốc * 100% Lãi đơn chủ yếu dùng trong đầu tư ngắn hạn. - Lãi kép: Phương thức tính theo lãi kép là phương thức tính toán mà tiền lãi sau mỗi kỳ được nhập vào vốn để đầu tư tiếp và sinh lãi cho kỳ sau. Thông thường, đối với các giao dịch tài chính, lãi suất được sử dụng là lãi kép. Công thức : I= (1+i)^1/t -1 I lãi suất tại thời điểm t. i : Lãi suất đơn hàng năm. t : chu kỳ tính lãi suất.
3.4) Phân theo loại tiền và vàng : - Lãi suất nội tệ : Là loại lãi suất áp dụng để tính toán cho đồng nội tệ. Ví dụ như Việt Nam đồng nội tệ là Việt Nam Đồng ( VND) thì lãi suất tiền gửi là 14%/ năm. - Lãi suất ngoại tệ : Là loại lãi suất áp dụng để tính toán cho đồng ngoại tệ. Hiện nay lãi suất tiền gửi của Đola (USD) tại Việt Nam là : 5%/năm - Lãi suất vàng : Là loại lãi suất áp dụng để tính toán cho gửi và vay vàng. Các ngân hàng Việt Nam hiện nay đang áp dụng 2%/ năm 3.5) Phân loại theo độ dài thời gian : - Lãi suất ngắn hạn : Là loại lãi suất áp dụng cho khoản huy động và khoản vay dưới 1 năm. - Lãi suất trung hạn: Là loại lãi suất áp dụng cho khoản huy động và khoản vay có thời hạn từ 1đến 5 năm. - Lãi suất dài hạn: Là loại lãi suất áp dụng cho khoản huy động và khoản vay có thời hạn trên 5 năm. 4) Vai trò của lãi suất : - Lý thuyết và thực tiễn cho thấy lãi suất rất quan trọng trong nền kinh tế vi vĩ mô của một quốc gia. Ở các nước tư bản phát triển phải mất gần trăm năm để tích lũy vốn từ sản xuất và tiêu dùng. Còn đối với Việt Nam là một nước nhỏ đang trên đường tiến tới trở thành một nước công nghiệp hóa hiện đại hóa vào năm 2020 thì vấn đề vốn rất quan trọng. Vì vậy chính sách lãi suất rất quan trọng đối với việc huy động vốn nhàn rỗi để đầu tư sản xuất và phát triển. 4.1) Lãi suất tác động đến vi mô: lãi suất là cơ sở để các doanh nghiệp, cá nhân đưa ra quyết định của mình như chi tiêu hay gửi tiết kiệm, đầu tư vốn tích lũy vào các danh mục khác...Khi lãi suất thấp thì quá trình đi vay được đẩy mạnh nhưng khi lãi suất cao lợi tức thu lại từ quá trình tiết kiệm được đầy mạnh hơn nên tiết kiệm tăng. 4.2) Lãi suất ảnh hưởng đến vĩ mô: - Lãi suất là công cụ tối ưu để điều tiết nên kinh tế. + Lãi suất thấp=> kích thích đầu tư, kích thích tiêu dùng=>tăng tổng cầu=>sản lượng tăng, giá tăng, thất nghiệp giảm=> nội tệ có xu hướng giảm giá so với ngoại tệ.
+ Lãi suất cao=> hạn chế đầu tư, hạn chế tiêu dùng=> giảm tổng cầu=> sản lượng giảm, giảm giá, thất nghiệp tăng => nội tệ có xu hường tăng giá so với ngoại tệ. - Lãi suất là công cụ đo lường tình trạng của nền kinh tế: + Trong giai đoạn đang phát triển cuản nền kinh tế lãi suất có xu hướng tăng do cng cầu quỹ cho vay tăng trong đó tốc độ tăng của cầu lớn hơn tốc độ tăng của cung. Ngược lại trong giai đoạn suy thoái của nền kinh tế lãi suất có xu hướng giảm. - Do vậy, thông thường nhìn vào xu hướng biến động của lãi suất ta thấy được tình trạng của nền kinh tế. - Chính vì vậy với một mức lãi suất hợp lý, sẽ kích thích các nhà đầu tư vay vốn mở rộng và phát triển sản xuất kinh doanh cho xã hội, tăng thu nhập quốc dân, hạn chế thất nghiệp tăng mức sống của người đó tạo điều kiện cho nền kinh tế phát triển.Và khi nền kinh tế phát triển, thu nhập quốc dân tăng, sẽ tác động trở lại kích thích đầu tư phát triển 5) Các nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất: 5.1) Ảnh hưởng của cung cầu tiền tệ: - Chính phủ thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ: Khi ngân hàng trung ương muốn kiềm chế lạm phát, sẽ thực hiện một chính sách thắt chặt tiền tệ thông qua công cụ của nó (thay đổi tăng mức dự trữ bắt buộc, giảm lãi suất chíết khấu, giảm hạn mức tín dụng). Chính phủ thực hiện chính sách nói lỏng tiền tệ: Khi ngân hàng trung ương lo sợ sắp có suy thoái sẽ tăng mức cung tiền bằng cách bơm tiền vào lưu thông qua các công cụ của chính sách tiền tệ, lãi suất có xu hướng giảm. 5.2) Ảnh hưởng của lạm phát dự tính: - Như ta đã biết chi phí thực của việc vay tiền được đo một cách chính xác hơn bằng lãi suất thực là lãi suất danh nghĩa trừ đi lạm phát dự tính. Do đó ở một lãi suất cho trước, lạm phát dự tính tăng lên, chi phí thực hiện vay tiền giảm xuống dẫn tới cầu vay tiền tăng. Mặt khác lạm phát tăng lên thì lợi tức dự tính của khoản tiền giảm xuống, lập tức người cho vay chuyển lượng tiền vào một thị trường khác như ngoại hối, bất động sản... dẫn đến cung tiền cho vay giảm. Chính vì thế để điều tiết nền kinh tế khi lạm phát dự tính tăng thì lãi suất cũng tăng theo.
S1 Lãi suất Cầu S Hình 1: Mối quan hệ lãi suất và tiền vay D1 cung D Tiền vay - Tóm lại khi lạm phát dự tính tăng, lãi suất tăng. Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với dự đoán lãi suất khi nền kinh tế có lạm phát tăng. Trên cơ sở đó nhà nước phải có một chính sách hợp lý đối với lãi suất và kiềm chế lạm phát. 5.3) Hoạt động thu chi của nhà nước: - Ngân sách nhà nước vửa là nguồn cung tiền vừa là nguồn cầu tiền đối. Do đó sự thay đổi thu chi ngân sách nhà nước là một trong những nhân tố ảnh hưởng đến lãi suất. - Ngân sách bội chi hay thu không kịp sẽ làm tăng lãi suất bằng cách phát hành trái phiếu nhằm thu hút lượng vốn dư thừa của người dân để đảm bảo quá trình hoạt động của nhà nước. Mặt khác bội chi ngân sách cũng ảnh hưởng đến tâm lý người dân về mức gia tăng lạm phát gây ra áp lực tăng lạm phát. - Trường hợp bội thu ngân sách sẽ dẫn đến lãi suất giảm do sự vận động ngược lại với bội chi ngân sách. 5.4) Ảnh hưởng của nền kinh tế: - Ảnh hưởng của cung tiền vay : Khi nền kinh tế ổn định và phát triển, của cải tăng lên, công chúng chỉ muốn giữ một số tiền nhất định đủ cho nhu cầu sử dụng, họ muốn đầu tư vào những tài sản có lợi tức cao hơn như đầu tư vào chứng khoán. Bởi khi nền kinh tế ồn định, thị trường chứng khoán trở nên ổn định hơn và chứng khoán trở thành tài sản hấp dẫn. Do vậy cung tiền vay tăng lên, lãi suất cho xu hướng giảm.
- Ảnh hưởng của cầu tiền vay : Khi nền kinh tế đang phát triển nhanh nhất là trong giao đoạn phát đạt của một chu kỳ kinh doanh, các công ty càng có ý định vay vốn và tăng nợ nhằm đầu tư cho các khoản sinh lời. Cầu tiền vay tăng lên khiến lãi suất có xu hướng tăng. Do vậy trong nền kinh tế ổn định và phát triển, nhà nước nên sử dụng các công cụ lãi suất đề tăng vốn đầu tư vào các lĩnh vực cần phát triển cho sự cân đối của nền kinh tế. 5.5) Ảnh hưởng bởi mức độ rủi ro của dự án. - Với những dự án có mức độ rủi ro cao, khả năng thu hồi vốn thấp khi đó mức lãi suất cho vay của ngân hàng đối với các dự án này sẽ ở mức cao hơn mức lãi suất cho vay thông thường của các ngân hàng. Ngược lại với những dự án đầu tư có mức độ rủi ro thấp, khả năng thành công của dự án lớn, khả năng thu hồi vốn của các ngân hàng lớn khi đó lãi suất cho vay của ngân hàng với các dự án này sẽ thấp. 5.6) Ảnh hưởng bởi chính sách chính phủ: - Chính phủ các nước có thể thông qua mức lãi suất để điều chỉnh cơ cấu kinh tế của một vùng, miền, hay địa phương nào đó. Để phát triển một ngành kinh tế của một vùng miền nào đó chính phủ có thể dùng chính sách lãi suất ưu đãi, để hộ trợ địa phương hay vùng miền đó phát triển ngành nghề kinh tế mà chính phủ mong muốn. Chính phủ có thể áp dụng mức lãi suất thấp hơn mức lãi suất trên thị trường rất nhiều đối với những ngành nghề, những vùng miền mà chính phủ mong muốn phát triển.Ví dụ trong năm 2008, chính phủ Việt Nam thực hiện gói kích cầu bằng hỗ trợ lãi suất cho các tổ chức cá nhân vay vốn trung và dài hạn thực hiện đầu tư mới để phát triển sản xuất- kinh doanh theo quyết định 443/QĐ-TTg ngày 4/4/2009 với mức lãi suất là 4%/ năm. - Nhưng thay đổi trong chính sách thuế của chính phủ cũng ảnh hưởng tới mức lãi suất. Thuế thu nhập cá nhân và thuế lợi tức công ty luôn tác động đến lãi suất giống như khi thuế tác động đến giá cả hàng hóa. Nếu các hình thức thuế này tăng lên cũng có nghĩa là điều tiết đi một phần thu nhập của những cá nhân và tổ chức cung cấp dịch vụ tín dụng
hay những người tham gia kinh doanh chứng khoán. Thông thường ai cũng sẽ quan tâm đến thu nhập thực tế, lợi nhuận sau thuế hơn là thu nhập danh nghĩa. Do đó, để duy trì một mức lãi suất thực tế nhất định họ phải cộng thêm vào lãi suất cho vay những thay đổi về thuế. 5.7) Ảnh hưởng bởi đời sống xã hội: - Ngoài những yếu tố được trình bày ở trên, sự thay đổi của lãi suất còn phụ thuộc vào các yếu tố thuộc đời sống kinh tế xã hội khác. Đó có thể là sự phát triển của thị trường tài chính với các công cụ tài chính đa dạng phong phú, hay mức độ phát triển của các thể chế tài chính trung gian và gắn liền theo đó là sự cạnh tranh trong hoạt động cung cấp dịch vụ của các tổ chức tín dụng này. Hiệu suất sử dụng vốn hay tỉ suất đầu tư cận biên trong nền kinh tế trong các thời kỳ khác nhau do những thay đổi trong công nghệ hay sự phát triển mang tính chu kỳ của nền kinh tế cũng tác động đến sự thay đổi lãi suất. Hơn nữa tình hình kinh tế chính trị cũng như nhưng biến động tài chính quốc tế như những cuộc khủng hoảng tài chính quốc tế, các luồng vốn đầu tư ra vào đối với các nước ….đều ít nhiều tác động tới sự thay đổi của lãi suất các nước khác . - Tất cả những vấn đề này gợi ý cho các nhà nghiên cứu, soạn thảo và điều hành chính sách lãi suất phải có sự nhìn nhận và đánh giá một cách tổng thể trước khi đưa ra bất kỳ một kết luận hoặc quyết định nào liên quan đến lãi suất. Đặc biệt là trong thời kỳ kinh tế bất ổn hiện tại, khi tỷ lệ thất nghiệp gia tăng, lạm phát, sự mất giá của đồng nội tệ… thì vấn đề lãi suất là một vấn đề nhạy cảm mà các nước trên thế giới cũng như Việt Nam cần phải quan tâm một cách sâu sắc và toàn diện. Một mức lãi suất hợp lý sẽ là động lực cho phát triển kinh tế- xã hội.
II) Vốn và quy mô vốn đầu tư: 1) Khái niệm về vốn và quy mô vốn đầu tư : 1.1) Vốn đầu tư: - “Vốn” (capital) là khái nhiệm mang tính khối tích luỹ (stock) và có thể xác định tại một thời điểm, còn đầu tư (investment) mang tính dòng, lưu lượng (flow) trong một khoảng thời gian. - Theo Tổng cục Thống Kê, “Vốn đầu tư là toàn bộ những chi tiêu để làm tăng hay duy trì tài sản vật chất trong một thời kỷ nhất định. Vốn đầu tư thường được thực hiện qua các dự án đầu tư và một số chương trình mục tiêu quốc gia với mục đich chủ yếu là bổ sung tài sản cố định và tài sản lưu động”.( Nguồn: Tổng cục thống kê) - Định nghĩa này sát với định nghĩa của đầu tư (investment) trong kinh tế học vĩ mô, cũng như trong hệ thống tài khoản quốc gia(SNA) của Liên Hợp Quốc mà nước ta cũng dùng. - Theo luật đầu tư năm 2005, vón đầu tư là tiền và các tài sản hợp pháp khác thực hiện các hoạt động đầu tư trực tiếp và gián tiếp. - Xét về phương diện toàn xã hội thì vốn đầu tư là toàn bộ giá trị nhân lực, tài lực được bỏ thêm vào cho hoạt động của toàn xã hội trong thời gian nhất định thường là một năm. Căn cứ vào các hoạt động chia đầu tư thành các dạng: + Đầu tư cho sản xuất kinh doanh, xây dựng cơ sở hạ tầng và bảo vệ môi trường; + Đầu tư cho sức khoẻ con người và phát triển trí tuệ văn hoá xã hội; +Đầu tư khác như: đầu tư cho bộ máy quản lý nhà nước, an ninh quốc phòng, hợp tác quốc tế… 1.2) Quy mô đầu tư: - Trong hoạt động kinh tế, quy mô vốn đầ tư vốn đầu tư là chỉ tiêu phản ánh tốc độ tăng trường và sức mạnh của từng doanh nghiệp và của nền kinh tế. Quy mô vốn có thể cho ta thấy được dự án đầu tư đó là lớn hay nhỏ, có ảnh hưởng rộng hay hẹp… đến nền kinh tế. Quy mô vốn cũng thể hiện phần nào tầm quan trọng của một dự án đầu tư.
- Quy mô vốn đầu tư trong một thời điểm nhất định được thể hiện bằng đơn vị thông qua lượng tiền đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh ( bao gồm tài sản cố định và lưu động). 2) Phân loại vốn đầu tư : 2.1) Vốn đầu tư trong nước: bao gồm vốn ngân sách nhà nước, vốn đầu tư phát triển của nhà nước, vốn đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước, vốn khu vực kinh tế nhà nước khác và vốn của dân cư và tư nhân. - Vốn ngân sách nhà nước : Là vốn từ ngân sách nhà nước, vốn tín dụng do nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước và vốn đầu tư đầu tư khác của nhà nước. - Vốn tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước là nguồn vốn mà các đơn vị, tổ chức có thể đi vay với lãi suất ưu đãi hoặc không chịu lãi suất để đầu tư trong lĩnh vực nhà nước khuyển khích ưu tiên. - Vốn của các doanh nghiệp nhà nước: Là nguồn vốn được hình thành trong quá trình tích luỹ của chủ doanh nghiệp, từ lợi nhuận của doanh nghiệp trích ra hàng năm, khấu hao tài sản cố định… - Vốn khu vực nhà nước khác: là nguồn vốn huy động được ngoài nguồn vốn nói trên như biếu, tặng của các chính phủ khác, của các tổ chức cá nhân khác… - Vốn của dân cư và tư nhân: Phần vốn lấy từ tiết kiệm của dân cư và doanh nghiệp hợp tác xã. 2.2) Vốn đầu tư nước ngoài : Bao gồm ODA, FDI, vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại quốc tế - Hỗ trợ phát triển chính thức (hay ODA, viết tắt của cụm từ Official Development Assistance), là một hình thức đầu tư nước ngoài.Gói hỗ trợ ODA bao gồm có hai dạng: dạng viện trợ không hoàn lại, dạng thứ hai là cho vay với lãi suất cực kỳ thấp (0.75%/năm) và thời gian hoàn trả cực kỳ dài: 20 -40 năm.Vốn ODA là của các chính phủ các nước phát triển hay của tổ chức cho chính phủ có nền kinh tế đang phát triển, ODA của chính phủ viện trợ gọi là viện trợ song phương, nếu là tổ chức (Ngân hàng thế giới, ngân hàng phát triển châu Á, EU) là viện trợ đa phương.
- FDI theo định nghĩa của IMF là một hoạt động đầu tư được thực hiện nhằm đạt được những lợi ích lâu dài trong một doanh nghiệp hoạt động trên lãnh thổ của một nền kinh tế khác nền kinh tế chủ đầu tư, mục đích của chủ đầu tư là giành quyền quản lý thực sự doanh nghiệp. Ngày nay Việt Nam đang thúc đẩy huy động vốn đầu tư nước ngoài nhằm nâng cao đầu tư phát triển trên tất cả lĩnh vực kinh tế, xã hội. 3) Vai trò của vốn đầu tư: Vốn đầu tư rất quan trọng đối với nền kinh tế của một quốc gia. Nó đều đưa tới mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Quy mô vốn đầu tư tác động đến tổng cầu - Đầu tư là một yếu tố chiếm tỷ trọng lớn trong tổng cầu của nền kinh tế. Theo số liệu ngân hàng thế giới, đầu tư thường chiếm từ 24 - 28% trong cơ cấu tổng cầu của tất cả các nước trên thế giới. Xét trong ngắn hạn, khi tổng cầu chưa kịp thay đổi, việc tăng quy mô vốn đầu tư - tăng cầu đầu tư sẽ làm cho tổng cầu AD tăng (trong điều kiện các yếu tố khác không đổi). Công thức xác định tổng cầu AD: AD=C + I + G + NX. Trong đó: C: Tiêu dùng. I: Đầu tư. G: Chi tiêu chính phủ. NX: Xuất khẩu ròng. - Xét theo hình 2: đường cầu AD dịch phải (AD→AD’), kéo theo sản lượng cân bằng tăng theo (Q0→Q1), giá cả các yếu tố đầu vào của đầu tư tăng lên (P0→P1). Điểm cân bằng dịch chuyển từ E0 đến E1. Quy mô vốn đầu tư tác động đến tổng cung:
- Tổng cung của nền kinh tế gồm hai nguồn chính là cung trong nước và cung nước ngoài. Bộ phận chủ yếu, cung trong nước là một hàm của các yếu tố sản xuất: vốn, lao động, tài nguyên, công nghệ….,thể hiện qua phương trình: Q = F (K, L, T, R….). Trong đó: K: Vốn đầu tư. L: Lao động. T: Công nghệ. R: Nguồn tài nguyên. Như vậy, tăng quy mô vốn đầu tư là nguyên nhân trực tiếp làm tăng tổng cung của nền kinh tế (trong điều kiện các yếu tố khác không đổi). - Khi thành quả đầu tư phát huy tác dụng, các năng lực mới đi vào hoạt động làm cho tổng cung, đặc biệt là tổng cung dài hạn tăng. Theo đồ thị ,tổng cung AS dịch chuyển sang phải ( AS→AS’), sản lượng tiềm năng tăng từ Q1→Q2, do đó giá cả sản lượng giảm xuống từ P1→P2. Sản lượng tăng, giá cả giảm cho phép tăng tiêu dùng. Tăng tiêu dùng lại là nhân tố kéo, tiếp tục kích thích sản xuất phát triển, tăng quy mô đầu tư. Sản xuất phát triển là nguồn gốc tăng tích lũy, phát triển kinh tế xã hội, tăng thu nhập cho người lao động, nâng cao đời sống của mọi thành viên trong xã hội.
P S E1 P1 S' E0 P0 P2 D' D Q Q1 Q Q 0 2 Hình 2: Tác động của quy mô vốn đầu tư đến tổng cung, tổng cầu Nguồn: Economics, David Begg, 2008, NXB thống kê - Ngoài ra đầu tư vốn vào các hoạt động sản xuất kinh doanh, xây dựng cơ sở hạ tầng và bảo vệ môi trường có tác động trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế và hiệu quả của vốn đầu tư cho thấy nhanh hơn, rõ ràng hơn. Vốn đầu tư vào lĩnh vực này được xem là quan trọng nhất, đặc biệt với các nước đang phát triển. Người ta thường xem đây là đầu tư vào kinh tế và dùng để tính các chỉ tiêu phát triển kinh tế tầm vĩ mô. - Đầu tư vốn cho sức khoẻ con người, phát triển trí tuệ, văn hoá xã hội và đầu tư khác cũng có tác động không nhỏ đến tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội, dù gián tiếp qua nguồn nhân lực và các nhân tố về môi trường đầu tư; hơn nữa tác động của đầu tư ở các lĩnh vực này mang tính chiến lược - Vốn đầu tư cho hoạt động sản xuất kinh doanh, xây dựng cơ sở hạ tầng và bảo vệ môi trường, hay còn gọi là vốn đầu tư trực tiếp vào kinh tế có vai trò hết sức quan trọng. Vốn đầu tư trực tiếp vào kinh tế có đặc điểm làm tăng thêm tài sản cho nền kinh tế, dù đầu tư vào tài sản lưu động hay tài sản cố định, thì khoản vốn đầu tư đó đều làm tăng thêm tài sản, mức tăng thêm đó hoặc để bù đắp phần tài sản cũ mất đi hoặc làm tăng tích luỹ tài sản trong sản xuất kinh doanh.
- Chính vì vậy cần chú ý đến vấn đề quy mô vốn đầu tư. Bởi tăng quy mô vốn đầu tư và sử dụng vốn đầu tư hợp lý là những nhân tố rất quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, tăng năng suất nhân tố tổng hợp, tác động đến việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá- hiện đại hoá, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế….do đó nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế. - Biểu hiện tập trung của mối quan hệ giữa quy mô vốn đầu tư tăng thêm với mức gia tăng sản lượng thể hiện ở công thức tính hệ số ICOR. ICOR = (Tỷ lệ vốn đầu tư/ GDP) / Tốc độ tăng trưởng kinh tế Theo công thức trên, nếu ICOR không đổi, mức tăng GDP hoàn toàn phụ thuộc vào mức tăng quy mô vốn đầu tư. - Quy mô đầu tư tác động đối với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế được hiểu là sự thay đổi tỷ trọng của các bộ phận cấu thành nền kinh tế. Sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế xảy ra khi có sự phát triển không đồng đều về quy mô, tốc độ giữa các ngành, các vùng. - Quy mô vốn có tác động quan trọng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Ví dụ, đối với cơ cấu ngành, quy mô vốn đầu tư từng ngành nhiều hay ít đều ảnh hưởng đến tốc độ phát triển, đến khả năng tăng cường cơ sở vật chất của từng ngành, tạo tiền đề vật chất để phát triển những ngành mới….do đó, làm dịch chuyển cơ cấu ngành kinh tế. - Như Việt Nam đang có sự chuyển dịch kinh tế từ đầu tư các ngành thuộc lĩnh vực nông nghiệp sang đầu tư các ngành thuộc lĩnh vực công nghiệp. 4) Các nhân tố ảnh hưởng đến quy mô vốn đầu tư: 4.1) Lãi suất: - Lãi suất không chỉ ảnh hưởng đến hoạt động thu hút vốn đầu tư - quyết định quy mô vốn đầu tư thông qua việc ổn định kinh tế vĩ mô - mà còn tác động đến dòng chảy các nguồn vốn đầu tư và mức lợi nhuận thu được tại một thị trường xác định.