Mối quan hệ giữa tín ngưỡng cúng việc lề và Lễ khao lề thế lính Hoàng Sa ở đảo Lý Sơn

MèI QUAN HÖ GI÷A TÝN NG¦ìNG Cóng viÖc lÒ<br /> Vµ LÔ KHAO LÒ THÕ LÝNH HOµNG SA ë §¶O Lý S¥N<br /> <br /> <br /> D−¬ng Ngäc Vò TriÒu(*)<br /> <br /> <br /> <br /> C óng viÖc lÒ lµ mét h×nh thøc tÝn<br /> ng−ìng d©n gian cña c− d©n ven<br /> biÓn duyªn h¶i miÒn Trung nãi chung<br /> 1. §«i nÐt vÒ tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ ë ®¶o Lý S¬n<br /> Trong nh÷ng cuéc di d©n tõ B¾c vµo<br /> Nam thÕ kû XV-XVI, c¸c l−u d©n ViÖt<br /> vµ Qu¶ng Ng·i nãi riªng. Riªng t¹i ®¶o ®· mang theo nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa<br /> Lý S¬n, h×nh thøc tÝn ng−ìng nµy h×nh truyÒn thèng cña lµng quª cò ®ång b»ng<br /> thµnh vµ g¾n chÆt víi ®êi sèng v¨n hãa B¾c bé. T¹i vïng ®Êt míi, bªn c¹nh viÖc<br /> tinh thÇn cña céng ®ång c− d©n n¬i ®©y, khai hoang vì hãa ®Êt ®ai, hä ®· tiÕn<br /> nã ra ®êi vµ ph¸t triÓn song hµnh víi hµnh lËp lµng, lËp chî, x©y dùng ®×nh<br /> qu¸ tr×nh khai ph¸ biÓn ®¶o cña ng−êi lµng ®Ó cã chç sinh ho¹t tinh thÇn. MÆc<br /> ViÖt. TÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ mang dï ®· ®Þnh c− t¹i vïng ®Êt míi nh−ng<br /> tÝnh ®Æc thï cña v¨n hãa vïng biÓn ®¶o hä vÉn gi÷ g×n nh÷ng phong tôc tËp<br /> t¹i Lý S¬n. B¶n th©n Cóng viÖc lÒ qu¸n cò, trong lßng mçi ng−êi lu«n<br /> kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi cña tÝn h−íng vÒ quª h−¬ng ë phÝa B¾c b»ng<br /> ng−ìng d©n gian mµ cßn cã mèi quan hÖ c¸ch lÊy tªn lµng, x· cña quª h−¬ng cò<br /> chÆt chÏ víi lÔ héi d©n gian: LÔ khao lÒ ®Æt cho lµng, x· t¹i chç ë míi.(*)Tõ ®ã,<br /> thÕ lÝnh Hoµng Sa, mét nghi lÔ truyÒn hä vµ c¸c thÕ hÖ con ch¸u sau nµy<br /> thèng ®· tån t¹i hµng tr¨m n¨m nay th−êng tæ chøc sinh ho¹t v¨n hãa theo<br /> trªn ®¶o. TÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ vµ LÔ dßng hä, gia ®×nh. Hµng n¨m con ch¸u<br /> khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa lµ nh÷ng sum häp víi nhau vµo mét ngµy nhÊt<br /> biÓu hiÖn cña ®¹o lý uèng n−íc nhí ®Þnh, tæ chøc cóng tÕ víi môc ®Ých t−ëng<br /> nguån, lßng t«n kÝnh vµ t−ëng nhí ®Õn nhí «ng bµ tæ tiªn, nh÷ng vÞ “tiÒn hiÒn<br /> tæ tiªn, nh÷ng ng−êi cã c«ng víi dßng khai khÈn, hËu hiÒn khai c¬”... Trong<br /> hä, víi ®Êt n−íc. Tr¶i qua dßng ch¶y cña c¸c lÇn tÕ lÔ ®ã, tïy theo quy −íc cña<br /> thêi gian, th¨ng trÇm cña lÞch sö, Cóng mçi dßng hä sÏ cã ngµy cóng, thøc cóng<br /> viÖc lÒ vµ LÔ khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa kh¸c nhau ®Ó nhËn diÖn con ch¸u cña<br /> ®· trë thµnh nÐt v¨n hãa tiªu biÓu trong<br /> t©m thøc cña c− d©n vïng biÓn ®¶o cho<br /> ®Õn ngµy nay. (*)<br /> Tr−êng §¹i häc V¨n ho¸ Tp. Hå ChÝ Minh.<br /> 40 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2013<br /> <br /> <br /> dßng hä m×nh, tr¸nh l−u l¹c trªn b−íc lËp nghiÖp trªn ®¶o. M·i ®Õn sau nµy<br /> ®−êng khÈn hoang. khi d©n c− trªn ®¶o sinh s«i n¶y në trë<br /> nªn ®«ng ®óc, c¸c thiÕt chÕ v¨n hãa vµ<br /> DÇn dÇn liªn tôc thµnh lÖ, cø ®Õn<br /> lµng x· h×nh thµnh, hä míi xin t¸ch ra<br /> ngµy lµ tæ chøc cóng tÕ vµ gäi lµ tôc<br /> khái ®Êt liÒn ®Ó x©y dùng ®¬n vÞ hµnh<br /> Cóng viÖc lÒ. Tôc Cóng viÖc lÒ b¾t ®Çu<br /> chÝnh riªng biÖt cho ®Õn ngµy nay. Tuy<br /> h×nh thµnh vµ duy tr× trong nh÷ng sinh<br /> nhiªn, dï ®· t¸ch khái quª h−¬ng cò<br /> ho¹t v¨n hãa d©n gian cña ng−êi ViÖt<br /> nh−ng mèi quan hÖ vÒ huyÕt thèng<br /> t¹i vïng ven biÓn Trung bé vµ c¶ Nam<br /> kh«ng thÓ mÊt ®i vµ t©m thøc Êy lu«n in<br /> bé sau nµy. §©y lµ tËp tôc xuÊt ph¸t tõ<br /> ®Ëm trong mçi c− d©n trªn ®¶o. §Ó con<br /> tÝn ng−ìng thê cóng tæ tiªn mµ b¶n chÊt<br /> ch¸u nhí vÒ tæ tiªn, c¸c dßng hä trªn<br /> cña nã lµ nghi thøc cóng truyÒn thèng<br /> ®¶o Lý S¬n ®Òu thùc hiÖn nghi thøc thê<br /> theo viÖc ®· thµnh thãi, thµnh lÖ, ®−îc<br /> cóng tæ tiªn qua h×nh thøc tÝn ng−ìng<br /> h×nh thµnh trong qu¸ tr×nh khai ph¸,<br /> Cóng viÖc lÒ.<br /> khÈn hoang.<br /> §Ó cã n¬i thê cóng còng nh− sinh<br /> Theo t− liÖu lÞch sö ghi l¹i, ng−êi<br /> ho¹t v¨n hãa t©m linh,(*)hÇu hÕt c¸c téc<br /> ViÖt cã mÆt trªn ®¶o Lý S¬n tõ rÊt sím,<br /> hä ®Òu x©y dùng tõ ®−êng hay nhµ thê<br /> vµo kho¶ng cuèi thÕ kû XVI ®Õn ®Çu thÕ<br /> vµ gäi lµ nhµ thê téc. Tïy theo mçi téc<br /> kû XVIII. Hä ®Òu lµ nh÷ng ng− d©n hä lín hay nhá, ngoµi nhµ thê chung<br /> vïng An H¶i, Sa Kú thuéc c¸c huyÖn<br /> cña c¶ dßng hä cßn cã nhµ thê riªng cña<br /> B×nh S¬n vµ S¬n TÞnh (Qu¶ng Ng·i).<br /> tõng chi ph¸i nh− téc hä Ph¹m V¨n,<br /> Phæ hÖ cña c¸c dßng hä ghi l¹i r»ng: 15 Ph¹m Quang, Vâ V¨n(**)...<br /> vÞ tiÒn hiÒn cña 15 dßng hä lín vµo n¨m<br /> Trªn ®¶o Lý S¬n, Cóng viÖc lÒ lµ dÞp<br /> MËu Th©n 1609, ®êi vua Lª Kinh T«ng<br /> ®Ó con ch¸u trong téc hä quy tô vÒ nhµ<br /> (Ho»ng §Þnh thø 9), di c− ra ®¶o, ph©n<br /> thê cóng tÕ, cñng cè mèi quan hÖ huyÕt<br /> chia thµnh hai khu vùc. ë phÝa T©y cã<br /> thèng trong téc hä. Nã cßn ®−îc gäi lµ<br /> c¸c dßng hä Ph¹m Quang, Ph¹m V¨n,<br /> giùt lÒ vµ nhËp chung víi ngµy khao lÒ.<br /> Vâ Xu©n, Vâ V¨n, Lª, NguyÔn vµ §Æng.<br /> TÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ mang nhiÒu<br /> B¶y vÞ tiÒn hiÒn khai ph¸ vïng ®Êt nµy<br /> néi dung ®an xen vµo nhau, kh¸ ®a<br /> vµ lËp nªn x· Lý VÜnh, thêi nhµ NguyÔn<br /> d¹ng víi nhiÒu ý nghÜa nh−: tr−íc lµ<br /> gäi lµ ph−êng An VÜnh. ë phÝa §«ng ®¶o<br /> Cóng viÖc lÒ, sau lµ cóng ®Êt, cóng c«<br /> cã c¸c dßng hä NguyÔn, D−¬ng, Tr−¬ng,<br /> hån, cÇu an cho dßng hä vµ tÕ lÝnh<br /> TrÇn, NguyÔn §×nh, NguyÔn V¨n vµ<br /> Hoµng Sa. Th«ng qua h×nh thøc Cóng<br /> Lª(*), lËp nªn x· Lý H¶i, mµ tr−íc ®©y<br /> viÖc lÒ, ng−êi ViÖt trªn ®¶o muèn göi<br /> thêi NguyÔn gäi lµ ph−êng An H¶i.<br /> g¾m −íc muèn vµ kh¸t väng cña m×nh<br /> Trong qu¸ tr×nh khai ph¸ ®¶o, x©y dùng<br /> ®Õn víi vong linh cña tæ t«ng, c¸c bËc<br /> nªn hai lµng An H¶i, An VÜnh, dï cã<br /> cuéc sèng æn ®Þnh nh−ng c¸c téc hä trªn<br /> vÉn nhí vÒ ®Êt liÒn, cßn cã tr¸ch nhiÖm,<br /> (*)<br /> Trong 15 téc hä tiÒn hiÒn khai ph¸ ®¶o Lý S¬n,<br /> riªng hai téc hä TrÇn vµ hä §Æng v× kh«ng tu©n<br /> nghÜa vô víi quª h−¬ng. Khi trong ®Êt theo h−¬ng −íc cña lµng nªn bÞ t−íc danh hiÖu<br /> liÒn cã tÝn hiÖu ra ®¶o gäi vÒ th× nh÷ng tiÒn hiÒn.<br /> vÞ tiÒn hiÒn vµ con ch¸u ph¶i trë vÒ. §ã<br /> (**)<br /> HiÖn nay, t¹i nhµ thê téc hä Ph¹m V¨n thê<br /> Ch¸nh ®éi tr−ëng cai ®éi Hoµng Sa Ph¹m H÷u<br /> chÝnh lµ t©m thøc h−íng vÒ céi nguån, NhËt, nhµ thê Vâ V¨n thê Héi nghÜa hÇu cai ®éi<br /> quª h−¬ng cña nh÷ng c− d©n ®Çu tiªn Hoµng Sa Vâ V¨n KhiÕt.<br /> Mèi quan hÖ gi÷a tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ… 41<br /> <br /> tiÒn nh©n mong hä phï trî cho con ch¸u nh−: hä Ph¹m th× cã ®Üa gái c¸ nh¸m, hä<br /> cña gia ®×nh, cña dßng hä m×nh - nh÷ng D−¬ng cã 3 con gµ luéc, hä Phan cã con<br /> ng−êi cã thÓ chÕt bÊc ®¾c kú tö trong c¸ n−íng ®Ó nguyªn con, hä Vâ cã thøc<br /> cuéc sèng m−u sinh trªn biÓn - tr¸nh cóng tam sanh: c¸ n−íng, cua luéc, gµ...<br /> ®−îc mäi ®iÒu rñi ro, dÞch bÖnh. §ã lµ Cã thÓ hiÓu tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ<br /> h×nh thøc cÇu an g¾n víi nghi thøc tèng lµ mét ký hiÖu riªng cña mçi dßng hä ®Ó<br /> «n (tèng tiÔn nh÷ng viÖc xói quÈy) nh÷ng ng−êi cïng huyÕt thèng nhËn ra<br /> nh»m mong muèn cuéc sèng tèt ®Ñp nhau, ®ång thêi tr¸nh viÖc con ch¸u<br /> h¬n, h¹nh phóc h¬n. trong cïng mét hä kÕt h«n víi nhau.<br /> V× mang tÝnh chÊt riªng t− cña mçi Cóng viÖc lÒ cña c− d©n trªn ®¶o Lý<br /> dßng hä nªn tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ S¬n ®−îc l−u gi÷ vµ ph¸t huy cho ®Õn<br /> ®−îc ng−êi d©n trªn ®¶o xem nh− ngµy ngµy nay lµ mét nghi lÔ mang ®Ëm nÐt<br /> giç hä, ngµy hiÖp kþ cña tæ tiªn. Cø ®Õn v¨n hãa d©n gian cña c− d©n ViÖt tõ<br /> ngµy ®ã, tÊt c¶ con ch¸u trong hä ph¶i thêi khÈn hoang víi quan niÖm cã «ng<br /> cã tr¸ch nhiÖm quay vÒ nhµ thê téc ®Ó bµ tæ tiªn råi míi cã con ch¸u. ChÝnh v×<br /> bµy tá lßng thµnh kÝnh cña m×nh lªn tæ lÏ ®ã, ®Ó tri ©n c«ng lao to lín cña ng−êi<br /> tiªn, lµ dÞp ®Ó «n l¹i nh÷ng chuyÖn cò ®i tr−íc (tiÒn nh©n s¸ng lËp, hËu b¸u<br /> vµ ®éng viªn nhau trong c«ng viÖc lµm trïng tu), tr−íc khi thùc hiÖn nghi thøc<br /> ¨n m−u sinh. Mçi dßng hä sÏ cã nh÷ng Cóng viÖc lÒ lu«n cã lÔ yÕt. LÔ yÕt ®−îc<br /> quy ®Þnh riªng vÒ ngµy cóng, thøc cóng tæ chøc vµo ®ªm tr−íc ngµy Cóng viÖc<br /> vµ c¸c nghi lÔ cóng tÕ phï hîp víi ®iÒu lÒ, b¸o c¸o víi «ng bµ vµ thØnh mêi «ng<br /> kiÖn cña mçi hä. Nghi thøc tæ chøc bµ vÒ dù lÔ Cóng viÖc lÒ vµo ngµy h«m<br /> Cóng viÖc lÒ rÊt phøc t¹p, ngµy cóng chØ sau ®Ó vui cïng con ch¸u vµ cÇu an cho<br /> cã nh÷ng ng−êi trong hä míi biÕt, c¶ dßng hä.<br /> th−êng lµ mét ngµy nhÊt ®Þnh. Tïy theo<br /> ®iÒu kiÖn kinh tÕ, c¸c téc hä cã thÓ tæ TÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ ®· thËt sù<br /> chøc lín hay nhá, ®¬n gi¶n hoÆc linh in ®Ëm trong t©m thøc cña mçi ng−êi<br /> ®×nh. Nh÷ng téc lín ë Lý S¬n nh− d©n Lý S¬n, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng−êi con<br /> NguyÔn, Tr−¬ng, D−¬ng, TrÇn, Vâ t¹i xa quª. Dï ®i ®©u, ë ®©u hä còng h−íng<br /> An H¶i vµ Ph¹m V¨n, Ph¹m Quang, Vâ vÒ quª h−¬ng, vÒ tæ tiªn víi tÊm lßng<br /> Xu©n, Vâ V¨n, Lª, NguyÔn ë An VÜnh thµnh kÝnh.<br /> ®Òu tæ chøc Cóng viÖc lÒ vµo kho¶ng 2. LÔ khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa vµ mèi quan hÖ<br /> th¸ng hai vµ th¸ng ba ©m lÞch, trïng víi tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ<br /> vµo dÞp tÕt thanh minh truyÒn thèng (lÖ<br /> LÔ khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa lµ lÔ<br /> xu©n).<br /> thøc v¨n hãa tÝn ng−ìng cã mèi quan hÖ<br /> Thøc cóng trong Cóng viÖc lÒ lµ mËt thiÕt víi tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ<br /> nh÷ng thø b¾t buéc ®−îc thùc hiÖn qua trªn ®¶o Lý S¬n. §©y lµ mét nghi lÔ<br /> nhiÒu thÕ hÖ, kh«ng ai cã thÓ gi¶i thÝch truyÒn thèng ®éc ®¸o, tÝch hîp nhiÒu líp<br /> t¹i sao ph¶i chän nh÷ng thøc cóng nh− v¨n hãa tån t¹i hµng tr¨m n¨m qua<br /> vËy. HiÖn nay ë Lý S¬n, trong nghi thøc trong ®êi sèng tinh thÇn cña c− d©n<br /> Cóng viÖc lÒ ngoµi nh÷ng thøc cóng vïng biÓn ®¶o. H¬n n÷a, nghi lÔ nµy<br /> th«ng th−êng nh− thÞt, c¸, trÇu, r−îu... ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së cña tÝn<br /> cßn cã mét sè thøc cóng b¾t buéc riªng ng−ìng Cóng viÖc lÒ vµ trë thµnh yÕu tè<br /> 42 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2013<br /> <br /> <br /> b¾t buéc kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi c¸c téc thÊy vÒ/Hoµng Sa m©y n−íc bèn<br /> hä cã ng−êi ®i lÝnh Hoµng Sa n¨m x−a. bÒ/Th¸ng hai Khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng<br /> Sa”. Sù ®ãng gãp to lín ®ã ®· ®−îc c¸c<br /> Céi nguån cña LÔ khao lÒ thÕ lÝnh triÒu ®¹i phong kiÕn ViÖt Nam ghi nhËn<br /> Hoµng Sa g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ho¹t trong nhiÒu chÝnh sö nh− §¹i Nam thùc<br /> ®éng cña ®éi Hoµng Sa. Theo c¸c t− liÖu lôc tiÒn biªn, §¹i Nam nhÊt thèng chÝ,<br /> trong sö s¸ch nh− “Phñ biªn t¹p lôc” LÞch triÒu hiÕn ch−¬ng lo¹i chÝ, Hoµng<br /> cña Lª Quý §«n, “Hoµng ViÖt d− ®Þa ViÖt d− ®Þa chÝ vµ ®−îc gäi mét c¸ch<br /> chÝ” cña Phan Huy Chó... ghi l¹i, hµng trang träng “hïng binh Hoµng Sa” (theo<br /> n¨m sau TÕt cæ truyÒn vµo kho¶ng c¸ch gäi cña vua Tù §øc).<br /> th¸ng hai, th¸ng ba ©m lÞch, nh÷ng<br /> Cã ý kiÕn cho r»ng, t−ëng nhí c«ng<br /> ng−êi d©n binh, trai tr¸ng trªn ®Êt ®¶o<br /> ®øc cña nh÷ng ng−êi ®· ng· xuèng<br /> l¹i nhËn lÖnh ra Hoµng Sa khai th¸c<br /> trong qu¸ tr×nh lµm nhiÖm vô thiªng<br /> s¶n vËt, ®o ®¹c thñy tr×nh vµ c¾m mèc<br /> liªng trªn biÓn, ®ång thêi khÝch lÖ<br /> chñ quyÒn. Mçi lÇn ra ®i hä ph¶i ®em<br /> nh÷ng ng−êi cßn sèng, con ch¸u tiÕp nèi<br /> theo l−¬ng thùc, n−íc uèng ®ñ dïng<br /> truyÒn thèng cña cha «ng tiÕp tôc lªn<br /> trong vßng 6 th¸ng. Khi lªn ®−êng thùc<br /> ®−êng ra Hoµng Sa, Tr−êng Sa, ng−êi<br /> thi nhiÖm vô, mçi ng−êi lÝnh trong ®éi<br /> d©n trªn ®¶o ®· tæ chøc LÔ khao lÒ thÕ<br /> Hoµng Sa, Thñy qu©n Hoµng Sa kiªm<br /> lÝnh Hoµng Sa. Nh−ng theo truyÒn<br /> qu¶n B¾c H¶i Tr−êng Sa ph¶i mang<br /> thuyÕt kÓ l¹i th× oan hån cña nh÷ng<br /> theo bªn m×nh mét chiÕc chiÕu, b¶y ®ßn<br /> ng−êi lÝnh ®· chÕt trªn biÓn hiÓn linh vÒ<br /> tre vµ d©y m©y, thÎ bµi ghi râ danh<br /> ®ßi triÒu ®×nh ph¶i cóng thÕ lÝnh.<br /> tÝnh. ViÖc lµm Êy mang ý nghÜa khi<br /> ng−êi lÝnh kh«ng may ng· xuèng th× Ngµy x−a trªn ®¶o Lý S¬n vµ trong<br /> ®ång ®éi sÏ lÊy chiÕc chiÕu bã x¸c cïng cöa biÓn Sa Kú, c− d©n th−êng tæ chøc<br /> víi c¸c nÑp tre, thÎ bµi th¶ xuèng biÓn, hai lÔ: LÔ khao lÒ thÕ lÝnh vµ lÔ khao lÒ<br /> nÕu may m¾n ®−îc dßng h¶i l−u ®−a tÕ lÝnh víi môc ®Ých cóng thÕ m¹ng cho<br /> vµo bê hy väng thi thÓ sÏ ®−îc cøu vít ng−êi cßn sèng vµ tÕ ng−êi ®· chÕt.<br /> vµ ®−a vÒ quª qu¸n. Ph−¬ng tiÖn dïng ViÖc khao lÒ thÕ lÝnh hay tÕ lÝnh ®Òu<br /> ®Ó ®i Hoµng Sa, Tr−êng Sa thêi Êy rÊt xuÊt ph¸t tõ tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ.<br /> th« s¬, chØ lµ nh÷ng chiÕc ghe bÇu, ghe Hai nghi lÔ nµy ®−îc tæ chøc trong mét<br /> nan máng manh. Trong khi ®ã ®−êng ®i ngµy chung lµ ngµy giç hä nªn Cóng<br /> ®Õn ®¶o Hoµng Sa-Tr−êng Sa lu«n nguy viÖc lÒ còng chÝnh lµ khao lÒ. Cho ®Õn<br /> hiÓm, khã kh¨n, gi«ng tè. V× thÕ rÊt nay ng−êi ta dïng chung thuËt ng÷<br /> nhiÒu ng−êi ®· hy sinh, vÜnh viÔn n»m khao lÒ thÕ lÝnh, ®−îc c¸c nhµ nghiªn<br /> l¹i víi biÓn c¶ mªnh m«ng. §Ó minh cøu gi¶i thÝch theo nhiÒu quan ®iÓm<br /> chøng cho sù hy sinh cao c¶ cña nh÷ng kh¸c nhau. Khao lÒ chÝnh lµ lÖ khao<br /> con ng−êi v× ®Êt n−íc, v× biªn c−¬ng Tæ ®Þnh kú hµng n¨m nh− h×nh thøc Cóng<br /> quèc, ng−êi d©n ®Êt ®¶o vÉn cßn l−u viÖc lÒ mµ mét sè n¬i trong n−íc cßn g×n<br /> truyÒn c©u ca: “Hoµng Sa l¾m ®¶o nhiÒu gi÷. Cßn thÕ lÝnh, cã ng−êi cho r»ng, lµ<br /> cån/ChiÕc chiÕu bã trßn mÊy sîi d©y nghi lÔ mang ®Ëm yÕu tè phï phÐp<br /> m©y/Hoµng Sa ®i cã vÒ kh«ng/LÖnh vua nh»m thÕ m¹ng cho nh÷ng ng−êi ®i lÝnh<br /> sai ph¶i quyÕt lßng ra ®i/Hoµng Sa trêi Hoµng Sa. Cã ý kiÕn kh¸c l¹i cho r»ng<br /> bÓ mªnh m«ng/Ng−êi ®i th× cã mµ kh«ng thÕ lÝnh lµ dïng nh÷ng h×nh nh©n ®·<br /> Mèi quan hÖ gi÷a tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ… 43<br /> <br /> ®−îc thæi linh hån thÕ chç cho hån ma MÆc dï ®éi Hoµng Sa ®· chÊm døt<br /> nh÷ng ng−êi lÝnh cßn b¬ v¬ trªn biÓn ®Ó ho¹t ®éng tõ l©u nh−ng ngµy Cóng viÖc<br /> linh hån hä ®−îc trë vÒ. Nh− vËy khao lÒ cña mçi dßng hä lu«n cã thÕ lÝnh vµ tÕ<br /> lÒ ë ®©y lµ h×nh thøc khao tÕ ®−îc tæ lÝnh Hoµng Sa nh− mét h×nh thøc t−ëng<br /> chøc th−êng xuyªn hµng n¨m vµ ®· trë nhí ®Õn ng−êi ®· khuÊt, cÇu mong mäi<br /> thµnh c¸i lÖ ®−îc quy ®Þnh tõ tr−íc. sù yªn b×nh cho con ch¸u trong téc hä.<br /> Ngµy nay, nh÷ng ng−êi con trªn ®¶o Lý<br /> Trong khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa,<br /> S¬n ®ang m−u sinh ë ph−¬ng xa nÕu<br /> c¸c h×nh nh©n thÕ m¹ng ®−îc ®Æt trong<br /> kh«ng vÒ ®−îc trong TÕt Nguyªn ®¸n th×<br /> thuyÒn th¶ ra ngoµi biÓn. Nh÷ng ng−êi<br /> ph¶i vÒ trong dÞp khao lÒ.<br /> lÝnh Hoµng Sa còng vËy, trong qu¸<br /> tr×nh lµm nhiÖm vô tuÇn phßng gian §Õn ®©y cã thÓ kÕt luËn: h×nh thøc<br /> nan trªn biÓn ®· hy sinh, linh hån cña tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ vµ LÔ khao lÒ<br /> hä lu«n vÊt v−ëng gi÷a biÓn kh¬i bao la. thÕ lÝnh Hoµng Sa cã mèi quan hÖ rµng<br /> Ng−êi d©n ®Êt ®¶o tæ chøc khao lÒ thÕ buéc víi nhau. LÔ khao lÒ thÕ lÝnh<br /> lÝnh víi môc ®Ých gäi hån hay triÖu hån Hoµng Sa chØ ra ®êi khi cã ®éi Hoµng Sa<br /> trë vÒ, dïng nh÷ng h×nh nh©n thÕ chç vµ dùa trªn c¬ së tÝn ng−ìng Cóng viÖc<br /> cho nh÷ng hån ma Êy. §iÒu ®ã còng lµ lÒ ®· cã tõ tr−íc ®ã. TÝn ng−ìng Cóng<br /> ®Ó con ch¸u cña hä lªn ®−êng lµm viÖc lÒ lµ c¬ së gãp phÇn h×nh thµnh nªn<br /> nhiÖm vô sÏ ®−îc b×nh yªn, v−ît qua LÔ khao lÒ thÕ lÝnh khi ®éi Hoµng Sa hy<br /> mäi sãng giã, khã kh¨n, gian khæ ngoµi sinh trong qu¸ tr×nh lµm nhiÖm vô.<br /> kh¬i xa. Theo c¸c bËc cao niªn trªn ®¶o, Cóng viÖc lÒ chÝnh lµ líp “phñ v¨n hãa”<br /> Cóng viÖc lÒ chÝnh lµ viÖc ®· theo lÖ cña bªn ngoµi cña LÔ khao lÒ thÕ lÝnh ®Ó<br /> gia téc tÕ nh÷ng ng−êi trong dßng hä t−ëng nhí nh÷ng ng−êi lÝnh trong téc hä<br /> chÕt kh«ng cã må m¶, sau nµy cã ng−êi ®· hy sinh khi lµm nhiÖm vô trong ®éi<br /> ®i lÝnh Hoµng Sa nªn trong lÔ cóng cã tÕ hïng binh Hoµng Sa. LÔ khao lÒ thÕ<br /> chung víi vong linh cña lÝnh Hoµng Sa. lÝnh, tÕ lÝnh ®−îc thùc hiÖn th«ng qua<br /> Nghi thøc cóng tÕ trong Cóng viÖc lÒ nh÷ng nghi thøc Cóng viÖc lÒ.<br /> hoµn toµn gièng nh− nghi thøc trong LÔ<br /> Cóng viÖc lÒ vµ LÔ khao lÒ thÕ lÝnh<br /> khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa ®−îc tæ chøc<br /> ®· nhËp l¹i lµm mét thµnh c¸i gäi lµ<br /> nghiªm trang, thµnh kÝnh.<br /> truyÒn thèng, lÒ thãi vµ tån t¹i hµng<br /> Thêi gian Cóng viÖc lÒ còng lµ thêi tr¨m n¨m nay trªn ®¶o Lý S¬n nh− mét<br /> gian cóng thÕ lÝnh vµ tÕ lÝnh Hoµng Sa phÇn ruét thÞt, mét phÇn kh«ng thÓ<br /> cña c¸c téc hä trªn ®¶o Lý S¬n. Mét sè thiÕu trong ®êi sèng t©m linh cña ng−êi<br /> téc hä lín tæ chøc LÔ khao lÒ thÕ lÝnh d©n ®Êt ®¶o. Th«ng qua ®ã, nh÷ng ng−êi<br /> trong kho¶ng thêi gian tõ ngµy 10 ®Õn con ®Êt ®¶o h«m nay lu«n ý thøc vµ tù<br /> ngµy 20 th¸ng hai ©m lÞch, nh− téc hä hµo vÒ Hoµng Sa, Tr−êng Sa, n¬i cha<br /> Vâ V¨n (th«n T©y, x· An VÜnh) tæ chøc «ng hä ®· ph¶i ng· xuèng v× biªn c−¬ng,<br /> vµo ngµy 16 th¸ng hai, téc hä Ph¹m l·nh thæ cña ®Êt n−íc. Tinh thÇn nhí ¬n<br /> V¨n (th«n §«ng, x· An VÜnh) tæ chøc tiÒn nh©n cßn l−u l¹i trong c©u ®èi cña<br /> vµo ngµy 20 th¸ng hai ©m lÞch. §iÒu ®ã ®×nh lµng An VÜnh: “¢n ®øc dùng x©y<br /> ®−îc thÓ hiÖn qua c©u ca dao: “Hoµng miÒn ®¶o Lý/NghÜa t×nh båi ®¾p d¶i<br /> Sa m©y n−íc bèn bÒ, Th¸ng hai khao lÒ Hoµng Sa”. T©m thøc h−íng vÒ céi<br /> thÕ lÝnh Hoµng Sa”. nguån tæ tiªn lu«n d¹t dµo qua lêi t−ëng<br /> 44 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 5.2013<br /> <br /> <br /> niÖm cña con ch¸u tr−íc vong linh truyÒn thèng lÞch sö dùng n−íc vµ gi÷<br /> nh÷ng binh phu Hoµng Sa: “Uèng n−íc n−íc cña d©n téc cho c¸c thÕ hÖ trÎ
<br /> nhí nguån, c©y xanh nhí céi. §¹o lµm<br /> ng−êi nhí ®Õn tiÒn nh©n. Ngo¶nh ®Çu<br /> TµI LIÖU THAM KH¶O<br /> l¹i nh×n vÒ bèn tr¨m n¨m tr−íc, nh÷ng<br /> thñy binh cña h¶i ®éi Hoµng Sa ®· nÕm 1. Cao NguyÔn Ngäc Anh (2011),<br /> “Nh÷ng gi¸ trÞ cña LÔ khao lÒ thÕ<br /> mËt n»m gai, bÊt chÊp gian khæ, hiÓm<br /> lÝnh Hoµng Sa ë ®¶o Lý S¬n, Qu¶ng<br /> nguy, x©y dùng vµ gi÷ g×n biÓn ®¶o ®Ó<br /> Ng·i trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay”,<br /> con ch¸u cã ®−îc ngµy nay. C«ng nghiÖp T¹p chÝ Nghiªn cøu Trung Quèc, sè<br /> Êy, hu©n lao Êy m·i m·i l−u truyÒn 6 (118).<br /> s¸ng r¹ng nhiÒu thÕ hÖ” [2]. 2. Cao NguyÔn Ngäc Anh (2011), “VÒ<br /> Qua nhiÒu thÕ kû, LÔ khao lÒ thÕ LÔ khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa ë ®¶o<br /> lÝnh Hoµng Sa ®· v−ît ra khái ph¹m vi Lý S¬n”, T¹p chÝ Di S¶n V¨n hãa, sè<br /> ®¶o Lý S¬n trë thµnh lÔ héi v¨n hãa tiªu 4 (37).<br /> biÓu cña c¶ tØnh Qu¶ng Ng·i, thu hót 3. Phan §×nh §é (1996), “TÝn ng−ìng<br /> rÊt nhiÒu kh¸ch du lÞch trong vµ tØnh Cóng viÖc lÒ cña c− d©n ë ®¶o Lý S¬n”,<br /> T¹p chÝ CÈm Thµnh, sè 9, Së V¨n hãa,<br /> ®Õn tham dù. Song hµnh víi lÔ tÕ cña<br /> ThÓ thao vµ Du lÞch Qu¶ng Ng·i.<br /> c¸c téc hä, ñy ban nh©n d©n tØnh Qu¶ng<br /> 4. Lª Hång Kh¸nh (2010), “Mé giã h×nh<br /> Ng·i còng ®øng ra tæ chøc lÔ héi chung<br /> nh©n vµ LÔ khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa”,<br /> tõ n¨m 2008, thÓ hiÖn sù quan t©m cña<br /> T¹p chÝ CÈm Thµnh, sè 48, Së V¨n<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc ®èi víi c¸c miÒn biÓn hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch Qu¶ng Ng·i.<br /> ®¶o cña Tæ quèc. Bªn c¹nh ®ã, Nhµ n−íc 5. Ph¹m Trung ViÖt (2006), Non n−íc<br /> cßn tiÕn hµnh trïng tu, kh«i phôc l¹i xø Qu¶ng, Nxb. V¨n hãa Th«ng tin,<br /> nh÷ng di tÝch lÞch sö vÒ ®éi Hoµng Sa Hµ Néi.<br /> trªn ®¶o nh− hç trî kinh phÝ söa ch÷a 6. Phan ThÞ YÕn TuyÕt (1999), “TÝn<br /> ®×nh lµng An VÜnh, x©y dùng vµ kh¸nh ng−ìng Cóng viÖc lÒ - mét t©m thøc<br /> thµnh nhµ tr−ng bµy vµ ®µi t−ëng niÖm vÒ céi nguån cña c− d©n ViÖt khÈn<br /> ®éi Hoµng Sa kiªm qu¶n B¾c H¶i. hoang t¹i Nam Bé”, T¹p chÝ D©n téc<br /> häc, sè 1.<br /> Tãm l¹i, tÝn ng−ìng Cóng viÖc lÒ vµ<br /> LÔ khao lÒ thÕ lÝnh Hoµng Sa cã quan 7. Phan ThÞ YÕn TuyÕt (2000), “T©m lý<br /> cña ng−êi ViÖt ë Nam bé thêi khÈn<br /> hÖ mËt thiÕt víi nhau. Nh÷ng gi¸ trÞ bªn<br /> hoang”, B¸o Sµi Gßn gi¶i phãng, sè 14.<br /> trong nã nh− gi¸ trÞ cè kÕt céng ®ång, gi¸<br /> 8. NguyÔn §¨ng Vò (2002), “LÔ khao lÒ<br /> trÞ vÒ mÆt lÞch sö, t©m thøc h−íng vÒ tæ<br /> thÕ lÝnh Hoµng Sa”, T¹p chÝ Nghiªn<br /> tiªn lu«n cÇn ®−îc b¶o tån, gi÷ g×n vµ cøu §«ng Nam ¸, sè 4.<br /> ph¸t huy trong bèi c¶nh c«ng nghiÖp<br /> 9. NguyÔn §¨ng Vò (2003), V¨n hãa<br /> hãa, hiÖn ®¹i hãa. ViÖc lµm ®ã kh«ng chØ d©n gian cña c− d©n ven biÓn Qu¶ng<br /> b¶o tån nh÷ng di s¶n v¨n hãa cña cha Ng·i, LuËn ¸n tiÕn sÜ LÞch sö v¨n<br /> «ng ®Ó l¹i nh− mét lêi tri ©n nh÷ng binh hãa vµ nghÖ thuËt, ViÖn V¨n hãa<br /> phu Hoµng Sa ®· hy sinh v× nhiÖm vô NghÖ thuËt ViÖt Nam, Hµ Néi.<br /> thiªng liªng cña Tæ quèc, mµ cßn gãp 10. NguyÔn §¨ng Vò (2006), “Khao lÒ vµ<br /> phÇn kh«ng nhá trong viÖc kh¼ng ®Þnh tri ©n”, T¹p chÝ CÈm Thµnh, sè 54,<br /> chñ quyÒn biÓn ®¶o cña ViÖt Nam ®èi Së V¨n hãa, ThÓ thao, Du lÞch<br /> víi Hoµng Sa, Tr−êng Sa vµ gi¸o dôc Qu¶ng Ng·i.<br />