Mối tương quan giữa siêu âm định lượng và hấp thụ năng lượng tia X kép trong chẩn đoán bệnh loãng xương ở phụ nữ trên 60 tuổi có yếu tố nguy cơ

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> quả này tương tự với nghiên cứu của tác giả Jo<br /> Kitawaki ở ngưỡng CA-125 20UI/ml, tuy nhiên<br /> độ đặc hiệu và tiên đoán dương cao hơn kết<br /> quả nghiên cứu của chúng tôi, có lẽ do khác<br /> nhau đối tượng nghiên cứu.<br /> Bảng 8: So sánh giá trị ngưỡng cắt CA-125 trong<br /> chẩn đoán lạc tuyến cơ tử cung<br /> Tác giả<br /> Độ<br /> Ngưỡng CA- nhạy<br /> 125<br /> %<br /> (4)<br /> Jo Kitawaki<br /> 20UI/ml<br /> 51,9%<br /> Chúng tôi<br /> 20,86 UI/ml 70%<br /> <br /> Độ đặc<br /> hiệu %<br /> <br /> Giá trị tiên<br /> đoán<br /> dương âm<br /> <br /> Diện tích<br /> dưới<br /> ROC<br /> <br /> 84,2% 88,7% 42,3%<br /> <br /> 0,703<br /> <br /> 73,6% 60,2% 81,1%<br /> <br /> 0,718<br /> <br /> Kết luận<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> 6.<br /> <br /> Có mối liên quan giữa nồng độ CA-125<br /> huyết thanh với lạc tuyến trong cơ tử cung,<br /> LNMTC phúc mạc nhất là các giai đoạn nặng<br /> của bệnh.<br /> <br /> 136<br /> <br /> Ngưỡng CA-125 16,06 và 20,86 UI/ml thích<br /> hợp cho test tầm soát LNMTC phúc mạc và lạc<br /> tuyến cơ tử cung với diện tích dưới đường<br /> cong ROC phù hợp.<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Âu Nhựt Luân. (2010). Vai trò giới hạn của phẫu thuật<br /> trong điều trị hiếm muộn có kèm lạc nội mạc tử cung. Hội<br /> thảo CAR III.<br /> do Amaral VF. (2006). Positive correlation between serum<br /> and peritoneal fluid CA-125 levels in women with pelvic<br /> endometriosis. Sao Paulo Med J, 124(4), 223-227.<br /> Eshre T. (2008). The ESHRE Guideline on Endometriosis.<br /> Kitawaki J. (2005). Usefulness and limits of CA-125 in<br /> diagnosis of endometrosis without associated ovarian<br /> endometriomas. Human Reproduction, 20(7).<br /> May KE. (2010). Peripheral biomarkers of endometriosis: a<br /> systematic revier. Human Reproduction update, 00(0), 1-24.<br /> Mihalyi AOG (2010). Non-invasive diagnosis of<br /> endometriosis based on a combined analysis of six plasma<br /> biomarkers. Human Reproduction, 25(3), 654-664.<br /> Saghar S. (2009). The correlation between serum and<br /> peritoneal fluid CA125 level in Women with pelvic<br /> endometriosis. International Journal of Fertility and<br /> Sterility, 3(1), 29-34.<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản Và Bà Mẹ - Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> MỐI TƯƠNG QUAN GIỮA SIÊU ÂM ĐỊNH LƯỢNG<br /> VÀ HẤP THỤ NĂNG LƯỢNG TIA X KÉP TRONG CHẨN ĐOÁN BỆNH<br /> LOÃNG XƯƠNG Ở PHỤ NỮ TRÊN 60 TUỔI CÓ YẾU TỐ NGUY CƠ<br /> Lê Thị Tường Yên*, Cao Thanh Ngọc**, Nguyễn Trường Sơn***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Xác định giá trị chẩn đoán loãng xương của máy siêu âm xương gót ở phụ nữ trên 60 tuổi có từ<br /> một yếu tố nguy cơ loãng xương trở lên tại bệnh viện Chợ Rẫy.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Thiết kế nghiên cứu mô tả tương quan; các đối tượng được chọn<br /> là phụ nữ trên 60 tuổi có từ một yếu tố nguy cơ loãng xương trở lên, được chỉ định đo mật độ xương bằng DXA<br /> tại bệnh viện Chợ Rẫy. Trong khoảng thời gian từ 01/04/2010 đến hết 31/06/2010, có tất cả 150 đối tượng thỏa<br /> các tiêu chí chọn mẫu.<br /> Kết quả: 150 phụ nữ trên 60 tuổi có từ một yếu tố nguy cơ loãng xương trở lên bao gồm: tuổi trên 65 tuổi,<br /> mãn kinh sớm trước 45 tuổi, nhẹ cân với BMI dưới 19kg/m2, tiền căn gãy xương ở tuổi trưởng thành trên 45<br /> tuổi, tiền căn sử dụng glucocorticoid trên 3 tháng, có tỉ lệ loãng xương là 83,3%. Mối tương quan T-score của<br /> QUS và T-score của DXA vùng cột sống thắt lưng là r = 0,692 (p = 0,0005); BUA QUS và BMD DXA cột<br /> sống thắt lưng là r = 0,665 (p = 0,0005). Không có sự tương quan giữa SOS QUS và BMD DXA (r = 0,215; p =<br /> 0,08). Ở mức cắt T-socre QUS ≤ -2,5, giá trị chẩn đoán loãng xương của QUS theo độ nhạy, độ chuyên, giá trị<br /> chẩn đoán dương lần lượt là: 85,6% - 92%- 98%. Mức cắt của QUS với T-score ≤ - 2,6 và mức cắt BUA QUS ≤<br /> 50,2db/MHz có độ nhay, độ chuyên lần lượt là 82,3% - 96% và 73,6% - 100%.<br /> Từ khóa: Loãng xương, mật độ xương, siêu âm xương gót (QUS), hấp thụ năng lượng tia X kép (DXA),<br /> chỉ số T (T-score), giảm âm trên băng rộng (BUA), tốc độ âm thanh (SOS), mật độ chất khoáng trong xương<br /> (BMD), chỉ số khối cơ thể (BMI).<br /> <br /> ABSTRACT<br /> THE CORRELATION BETWEEN QUANTITIVE ULTRASOUND AND DUAL X-RAY ABSORPTION<br /> IN OSTEOPOROSIS DIAGNOSIS ON OVER 60 – YEAR – OLD WOMEN<br /> WITH RISK FACTOR<br /> Le Thi Tuong Yen, Cao Thanh Ngoc, Nguyen Truong Son<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 137 - 144<br /> Object: To determine the osteoporosis diagnostic value of quantitative ultrasound on over 60-year-old<br /> women with at least one risk factor.<br /> Materials and methods: Description correlation study on 150 over-60-year-old women with risk factor at<br /> Cho Ray hospital from 04/01/2010 to 06/31/2010.<br /> Results: Osteoporosis prevalence: 83.3% by lumber spine BMD. Strong positive correlation was<br /> demontrated between T-score QUS and T-score DXA (lumber spine) (r = 0.692, p = 0.0005); between BUA QUS<br /> and BMD DXA (r = 0.665, p = 0.0005). There was no correlation between SOS QUS and BMD DXA (r =<br /> <br /> * Trung tâm chăm sóc người cao tuổi TPHCM<br /> ** Bộ Môn Lão Khoa, ĐHYD TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: BS Lê Thị Tường Yên.<br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> *** Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> <br /> ĐT: 0913914782<br /> <br /> Email: tuongyen1973@yahoo.com<br /> <br /> 137<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> 0.215, p = 0.08). At the cut-off ≤ -2,5, the sensitivity, specificity and prositive predictive value of QUS were<br /> 85.6% - 92%- 98%, respectively. At the cut-off of T-score QUS ≤ -2,6 and the cut-off of BUA QUS ≤<br /> 50.2db/MHz, the sensititvity and specificity were respectively 82.3% - 96% and 73.6% - 100%.<br /> Conclusion: QUS can be used to diagnose osteoporosis on over 60 – year – old women with at least one risk<br /> factor.<br /> Key words: Osteoporosis, BMD – bone mineral density, QUS – quantitative ultrasound, DXA – dualenergy X-ray absorbtionmetry, T-score, BUA – broadband ultrasound attennuation, SOS – speed of sound.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Loãng xương là một bệnh làm tăng nguy cơ<br /> gãy xương. Loãng xương là nguyên nhân đứng<br /> hàng thứ nhì gây nên bệnh tật chỉ sau bệnh tim<br /> mạch, làm giảm chất lượng cuộc sống và gia<br /> tăng tỉ lệ tử vong ở cả hai giới(11, 13). Tại Việt Nam<br /> tỉ lệ loãng xương ở phụ nữ sau 60 tuổi là 20%(16).<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> Hiện nay, mật độ xương đo bằng phương<br /> pháp hấp thụ năng lượng tia X kép (dual-energy<br /> X-ray absorptionmetry hay DXA) được xem là<br /> tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán loãng xương.<br /> Nhưng thực tế tại Việt Nam, loại máy DXA chỉ<br /> được trang bị tại một số bệnh viện lớn, chuyên<br /> sâu như: Chợ Rẫy, Chấn Thương Chỉnh Hình,<br /> Từ Dũ,... với giá thành khá cao nên việc chẩn<br /> đoán loãng xương để điều trị tại các tuyến cơ sở<br /> luôn gặp khó khăn. Siêu âm định lượng xương<br /> gót là một phương pháp mới trong chẩn đoán<br /> loãng xương với chi phí hợp lý và có mối tương<br /> quan khá cao so với mật độ xương đo bằng<br /> DXA. Vấn đề đặt ra là: nếu một bệnh nhân trên<br /> 60 tuổi có thể có triệu chứng đau xương ít hay<br /> nhiều kéo dài(8) có từ một yếu tố nguy cơ của<br /> loãng xương trở lên (tuổi cao trên 65 tuổi, mãn<br /> kinh sớm trước 45 tuổi, có tiền căn gãy xương<br /> sau 45 tuổi, trong gia đình có mẹ và anh chị em<br /> ruột bị gãy xương, có BMI dưới 19 kg/m2, có tiền<br /> căn sử dụng GC kéo dài trên 3 tháng) và kết quả<br /> mật độ xương theo siêu âm xương gót là loãng<br /> xương thì có thể chẩn đoán bệnh nhân bị loãng<br /> xương và xem xét điều trị không? Mục đích<br /> nghiên cứu của chúng tôi là tìm phương tiện<br /> chẩn đoán loãng xương có giá trị thật sự với chị<br /> phí chấp nhận được để hỗ trợ cho việc chẩn<br /> đoán và điều trị loãng xương của các bác sĩ đa<br /> khoa tuyến cơ sở.<br /> <br /> 138<br /> <br /> Phụ nữ trên 60 tuổi có từ một yếu tố nguy cơ<br /> loãng xương trở lên, được chỉ định đo mật độ<br /> xương bằng DXA tại phòng khám nội khớp và<br /> phòng khám điều trị theo yêu cầu của bệnh viện<br /> Chợ Rẫy.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> (1) Phụ nữ trên 60 tuổi đến khám tại bệnh<br /> viện Chợ Rẫy được chỉ định đo mật độ xương<br /> bằng DXA, có thêm một trong những yếu tố<br /> nguy cơ loãng xương theo IOF (BMI < 19kg/m2,<br /> tiền căn gãy xương sau 45 tuổi, tiền căn sử dụng<br /> GC hoặc hội chứng Cushing trên lâm sàng, tiền<br /> căn gia đình có người bị gãy xương hoặc loãng<br /> xương, mãn kinh sớm trước 45 tuổi).<br /> (2) Phụ nữ trên 65 tuổi không cần có yếu tố<br /> nguy cơ loãng xương<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> (1) Bệnh nhân đang sử dụng thuốc ảnh<br /> hưởng đến chuyển hóa xương như Heparin,<br /> Wafarine, Thyroxin, Estrogen, thuốc tăng mật<br /> độ xương.<br /> (2) Bệnh nhân bị các bệnh lý phải nằm bất<br /> động hoặc hạn chế đi lại trong thời gian dài.<br /> (3) Bệnh nhân bị đái tháo đường, bệnh lý<br /> tuyến giáp.<br /> (4) Bệnh nhân có kết quả chụp X-quang<br /> trước đó bị gai xương cột sống thắt lưng, gãy lún<br /> các đốt sống thắt lưng.<br /> (5) Bệnh nhân được quét qua máy đo DXA<br /> tại vùng cột sống thắt lưng có các hình ảnh gai<br /> cột sống thắt lưng hoặc bị vẹo cột sống hoặc<br /> không thể xác định rõ đường phân cắt giữa các<br /> <br /> Chuyên Đề Sức Khỏe Sinh Sản Và Bà Mẹ - Trẻ Em<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> đốt sống thắt lưng (do bệnh lý viêm khớp cột<br /> sống thắt lưng trước đó hoặc gãy lún các đốt<br /> sống thắt lưng).<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> <br /> Xử lí số liệu<br /> Phần mềm SPSS 11.5 và Medcalc 11.3.3.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1. Đặc tính chung của mẫu sảo sát<br /> Tuổi<br /> <br /> Giá trị trung bình ± Thấp nhất Cao nhất<br /> SD<br /> 61<br /> 89<br /> 69,05± 6,51<br /> <br /> BMI<br /> <br /> 23,06±3,21<br /> <br /> 13,8<br /> <br /> 30,7<br /> <br /> Tuổi mất<br /> kinh<br /> <br /> 48,01±4,97<br /> <br /> 35<br /> <br /> 59<br /> <br /> Bảng 2. Đặc tính về các yếu tố nguy cơ loãng xương<br /> của mẫu khảo sát<br /> Đặc tính<br /> Tuổi > 65 tuổi<br /> Độ tuổi mất kinh : < 45 tuổi<br /> Nhẹ cân với BMI -1<br /> <br /> Tỉ lệ<br /> 83,3%<br /> <br /> 24<br /> <br /> 16%<br /> <br /> 1<br /> <br /> 0,7%<br /> <br /> Bảng 5. Tỉ lệ loãng xương trên từng nhóm yếu tố<br /> nguy cơ<br /> <br /> Đặc tính của mẫu khảo sát<br /> Đặc tính<br /> <br /> Đặc tính<br /> Gia đình có mẹ, anh chị ruột bị<br /> gãy xương<br /> Đặc tính<br /> <br /> Nghiên cứu được thực hiện theo thiết kế mô<br /> tả tương quan; sử dụng kĩ thuật chọn mẫu thuận<br /> tiện với cỡ mẫu 150. Dữ liệu được thu thập bằng<br /> bảng câu hỏi phỏng vấn trực tiếp với các câu hỏi<br /> liên quan đến các yếu tố nguy cơ loãng xương<br /> và ghi nhận kết quả mật độ xương đo bằng siêu<br /> âm xương gót (QUS) và hấp thu năng lượng tia<br /> X kép (DXA) vùng cột sống thắt lưng.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tần số<br /> 99<br /> 48<br /> 13<br /> 36<br /> 6<br /> <br /> Tỉ lệ<br /> 66%<br /> 32,43%<br /> 8,7%<br /> 24%<br /> 4%<br /> <br /> Đặc tính<br /> Tần số<br /> Tuổi > 65<br /> 99<br /> Mãn kinh sớm < 45 tuổi<br /> 48<br /> Nhẹ cân với BMI