Một số đặc điểm hình thái của tĩnh mạch cảnh ngoài và tĩnh mạch dưới đòn

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CỦA TĨNH MẠCH CẢNH NGOÀI<br /> VÀ TĨNH MẠCH DƯỚI ĐÒN<br /> Dương Văn Hải*, Lê Nguyễn Yên*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Mô tả các đặc điểm giải phẫu của TMDĐ và TMCT và liên quan của chúng với các cấu trúc lân<br /> cận.<br /> Thiết kế nghiên cứu: Mô tả, cắt ngang, nghiên cứu giải phẫu trên xác. Cơ sở: Bộ môn giải phẫu, Đại học Y<br /> Dược, TP. HCM.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 27 xác (16 nam, 11 nữ, độ tuổi từ 49 đến 90) được lựa chọn theo<br /> cách thuận tiện. Phép thử Chi bình phương được dùng để xử lý thống kê.<br /> Kết quả: Đường kính, chiều dài và liên quan với các cấu trúc lân cận của TMDĐ và TMCT được ghi<br /> nhận. Các chi tiết nguy hiểm cũng như các biến chứng liên quan đến chọc TM trung tâm (CVC) cũng được bàn<br /> luận.<br /> Kết luận: Các kết quả nghiên cứu này cho thấy các đặc điểm giải phẫu có thể góp phần vào các thuận lợi<br /> cũng như khó khăn khi xử dụng TMDĐ và TMCT trong thủ thuật CVC.<br /> Từ khóa: tĩnh mạch dưới đòn, tĩnh mạch cảnh trong, chọc tĩnh mạch trung tâm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ANATOMICAL CHARACTERISTICS OF THE SUBCLAVIAN VEIN<br /> AND THE INTERNAL JUGULAR VEIN.<br /> Duong Van Hai, Le Nguyen Yen<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 166 - 170<br /> Objectives: To describe the anatomical characteristics of the SCV, the IJV and their relations to surrounding<br /> structures.<br /> Method:Cross – sectional, anatomical study of human cadavers. Setting: Anatomy Department, University<br /> Medical Center, HCMC. Subjects: 27 human cadavers (16 males, 11 females, age range: 49 – 90) were<br /> conveniently selected for this study. The Chi – Square Test was used for statistical analysis of data.<br /> Results: Diameters, lenghts and relations to surrounding structures of the SCV and the IJV were recorded.<br /> Some anatomical pitfalls and complications associated with CVC were also disscussed.<br /> Conclusions: These findings suggest that anatomical characteristics may partly account for the advantages<br /> and the disadvantages of using the SCV and the IJV in CVC.<br /> Keywords: subclavian vein, internal jugular vein, central venous catheterization.<br /> tim mạch. Tuy nhiên, biến chứng trầm trọng có<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> thể xảy ra nếu nhà lâm sàng thiếu kiến thức giải<br /> Đặt catheter TM trung tâm (CVC, central<br /> phẫu, vốn rất quan trọng trong thực hành thành<br /> venous catheterization) là thủ thuật thường<br /> công CVC(24,25,35). Thiếu kiến thức giải phẫu có<br /> dùng trong ngoại khoa, gây mê, hồi sức cấp<br /> thể kéo dài thủ thuật, làm tăng tỉ lệ biến chứng<br /> cứu(32). CVC cũng được sử dụng trong dinh<br /> và tử vong. Khả năng thực hiện các thủ thuật<br /> dưỡng qua đường tĩnh mạch, theo dõi các chỉ số<br /> lâm sàng như CVC chỉ có được khi có đủ kiến<br /> * Bộ môn Giải Phẫu học, Đại học Y Dược TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: PGS Dương Văn Hải<br /> ĐT: 0919669192,<br /> <br /> 166<br /> <br /> Email: haiduong99@gmail.com<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> thức và kỷ năng thực hiện an toàn và thành<br /> công.<br /> Cho nên, nhận định giải phẫu học trong các<br /> thủ thuật chuyên biệt vẫn là nền tảng cho kiến<br /> thức này. Phillips(42) chỉ ra sự quan trọng trong<br /> nhận định các đặc điểm giải phẫu trong thực<br /> hiện CVC.<br /> Chúng tôi thực hiện đề tài này với mục tiêu<br /> khảo sát một số đặc điểm hình thái của TM dưới<br /> đòn (TMDĐ) và TM cảnh trong (TMCT) ứng<br /> dụng trong thủ thuật đặt catheter TM trung tâm.<br /> <br /> PHƯƠNG TIỆN - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN<br /> CỨU<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Chiều dài và đường kính TMDĐ (P) lớn hơn<br /> bên (T), và ở nam giới lớn hơn nữ giới, nhưng<br /> không có ý nghĩa thống kê (Bảng 2). Chung cho<br /> cả 2 giới, chiều dài trung bình là 32,83mm,<br /> đường kính trung bình là 6,86mm.<br /> Bảng 2: Các kích thước của TMDĐ.<br /> TMDĐ (P) (mm)<br /> TMDĐ (T) (mm)<br /> Chiều dài Đường<br /> Chiều dài<br /> Đường<br /> kính<br /> kính<br /> Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ<br /> Trung 34,78 31,95 7,38 6,46 33,34 31,27 7,22 6,41<br /> bình<br /> Nhỏ 21,7 25,6 5,4 4,7 21,5 24,8 4,6 4,3<br /> nhất<br /> Lớn<br /> 40,3 40,1 10,6 9,4 39,9 39,4 9,9 8,3<br /> nhất<br /> Độ lệch 6,17 4,41 1,45 1,52 5,16 5,82 1,62 1,1<br /> chuẩn<br /> <br /> Chúng tôi nghiên cứu trên 27 xác ở bộ môn<br /> Giải phẫu học, khoa Y, ĐHYD, TP.HCM theo<br /> cách lấy mẫu thuận tiện. Các biến số được chọn<br /> cho phù hợp với các thủ thuật CVC (chiều dài,<br /> đường kính, liên quan với các thành phần<br /> khác…). Biến số định lượng được trình bày bằng<br /> số trung bình ± độ lệch chuẩn và so sánh bằng<br /> phép kiểm Chi bình phương.<br /> <br /> TMDĐ nằm sau 1/3 trong xương đòn, trước<br /> cơ bậc thang trước, đám rối TK cánh tay và<br /> ĐMDĐ; nằm trên sườn 1 và đỉnh màng phổi.<br /> <br /> Chiều dài TMDĐ: bờ dưới xương đòn đến<br /> hội lưu với TMCT.<br /> <br /> Bảng 3: Kích thước TM chủ trên.<br /> <br /> Chiều dài TM chủ trên: hội lưu TMDĐ và<br /> TMCT đến chỗ TM chủ đổ vào tâm nhĩ (P).<br /> Đường kính: đo ½ chu vi (ép dẹp mạch<br /> máu), dùng công thức tính đường kính bằng<br /> chu vi.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Một số đặc điểm của mẫu<br /> Tuổi trung bình của mẫu là 65,5 (49-90) ±<br /> 13,4<br /> Chiều cao trung bình của mẫu là 158,5 (145183) ± 8,8 cm.<br /> Với các đặc điểm của giới tính như sau (Bảng<br /> 1):<br /> Bảng 1: Đặc điểm của mẫu<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Số cá thể<br /> 16 (59,3%) 11 (40,7%)<br /> Tuổi trung bình<br /> 65,1<br /> 66,2<br /> p>0,05<br /> Chiều cao (cm) trung<br /> 163,2<br /> 151,6<br /> p>0,05<br /> bình<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Mô chung quanh, chủ yếu là mạc trước khí<br /> quản, dính rất chắc vào TM và lá thành màng<br /> phổi trung thất, bóc tách rất khó.<br /> Chiều dài (mm)<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Trung bình<br /> 59,02<br /> 53,15<br /> Nhỏ nhất<br /> 43,3<br /> 41,5<br /> Lớn nhất<br /> 67,3<br /> 62,9<br /> Độ lệch chuẩn 1,95<br /> 2,34<br /> <br /> Đường kính (mm)<br /> Nam<br /> Nữ<br /> 9,62<br /> 9,9<br /> 7,6<br /> 7,3<br /> 11,1<br /> 14,1<br /> 0,22<br /> 0,69<br /> <br /> Ở TM chủ, chiều dài của nam lớn hơn của<br /> nữ, nhưng đường kính trung bình của nữ lại lớn<br /> hơn của nam (P>0,05) (Bảng 3). Chung cho cả 2<br /> giới, chiều dài trung bình là 56,08mm, đường<br /> kính trung bình là 9,76mm.<br /> ĐMDĐ đi sau cơ bậc thang trước, và có lộ<br /> trình trên và sau hơn so với TMDĐ.<br /> TK hoành đi ở mặt trước cơ bậc thang trước,<br /> bên trong chỗ bám của cơ này vào củ cơ bậc<br /> thang ở mặt trên sườn 1, tiếp xúc với mặt sau<br /> dưới của TMDĐ nơi TM này nối với TMCT.<br /> TK X nằm trong bao cảnh, thường ở phía<br /> sau TMCT. Ở mức độ thấp hơn, TK X ở phía sau<br /> trong của góc hợp lưu TM.<br /> <br /> 167<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Ống ngực dẫn lưu vào góc hợp lưu TM bên<br /> (T) sau khi đi qua cơ bậc thang trước. Ống ngực<br /> tìm thấy ở 23 trường hợp (85,2%), ống bạch<br /> huyết (P) không tìm thấy trên mẫu này.<br /> Đỉnh phổi phải thường thấp và nằm ngoài<br /> hơn so với bên trái. Đỉnh màng phổi khoảng<br /> 5mm ngay sau TMDĐ, vượt quá bờ bảo vệ của<br /> sườn 1. Đỉnh này được bao phủ bởi màng trên<br /> màng phổi (mạc Sibson) từ chỗ nối 1/3 trong và<br /> 1/3 ngoài của xương đòn đến khớp ức đòn.<br /> Điểm cao nhất có thể cao 2,5cm trên xương đòn.<br /> Đỉnh màng phổi tiếp xúc với mặt sau dưới của<br /> TMDĐ.<br /> Cơ bậc thang trước bám vào củ cơ bậc thang<br /> trên sườn 1, tiếp xúc với TMDĐ ở mặt trước,<br /> ĐMDĐ và đám rối TK cánh tay ở mặt sau.<br /> Chiều dày của cơ này là 3,91mm ± 1,42 (2,3-9,3).<br /> TMCT nằm trên đường thẳng nối mõm<br /> chũm và đầu trong xương đòn và dễ căng dãn<br /> hơn TMDĐ. Nhìn chung, các kích thước của<br /> nam lớn hơn của nữ. Tuy nhiên, đường kính<br /> trung bình TMCT (T) của nữ lớn hơn của nam<br /> (p>0,05). Đường kính trung bình lớn nhất của<br /> TMCT thường ở bên trên bờ trên sụn nhẩn<br /> khoảng 10-20mm (Bảng 4). Chung cho cả 2 giới,<br /> chiều dài trung bình là 138,09mm, đường kính<br /> trung bình là 7,51mm.<br /> Mỏm ngang của đốt đội, đám rối TK cổ, cơ<br /> bậc thang trước và giữa đều nằm sau TMCT.<br /> Phía dưới hơn, là TK hoành, thân giáp cổ và<br /> phần đầu tiên của ĐMDĐ. ĐM cảnh chung và<br /> TK X nằm bên trong TMCT. Khi TM đến gần hội<br /> lưu, nó đi vào trong và nằm trong tam giác giữa<br /> 2 đầu cơ ức đòn chũm (tam giác Sedilott). Có 24<br /> trường hợp, vị trí hội lưu tĩnh mạch cân đối 2<br /> bên; 2 trường hợp bên phải ở cạnh trong, bên<br /> trái ở đỉnh tam giác; 1 trường hợp bên phải ở<br /> cạnh ngoài, bên trái ở đỉnh (Bảng 5).<br /> Bảng 4: Kích thước TM cảnh trong.<br /> TM cảnh trong<br /> <br /> Đ. kính<br /> lớn nhất<br /> Nam Nữ Nam Nữ Nam Nữ<br /> Bên Tr. bình 146,23 134,11 7,59 6,93 8,1 7,57<br /> phải Nhỏ nhất 121,2 111<br /> 4,6<br /> 5<br /> 4,8 5,3<br /> (mm)<br /> Lớn nhất<br /> 172 160,1 11,8 10,2 11,8 10,2<br /> <br /> 168<br /> <br /> Chiều dài<br /> <br /> Đ.kính<br /> <br /> ĐL chuẩn<br /> 14 15,96 2,76 1,93<br /> Bên<br /> Tr. bình 141,07 130,95 7,65 7,9<br /> trái Nhỏ nhất 119,3 108,1 4,3 5,1<br /> (mm)<br /> Lớn nhất<br /> 170 171,3 11,8 12,3<br /> ĐL chuẩn 15,84 15,59 2,27 2,38<br /> <br /> 2,01 1,5<br /> 8,36 8,02<br /> 5,1 6,3<br /> 12,2 12,1<br /> 2,22 1,77<br /> <br /> Bảng 5: Vị trí hội lưu TM trong tam giác Sedilott<br /> Vị trí hội lưu TM<br /> Đỉnh<br /> Cạnh trong<br /> Cạnh ngoài<br /> Không cân đối<br /> <br /> Số trường hợp<br /> 19<br /> 1<br /> 4<br /> 3<br /> <br /> %<br /> 70,4<br /> 3,7<br /> 14,8<br /> 11,1<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> TMDĐ dài khoảng 30- 40mm(40), đường kính<br /> khá lớn, khoảng 8-9mm(36), và vẫn không xẹp khi<br /> giảm thể tích máu. Đó là nhờ vào các mô liên kết<br /> chung quanh gắn bó TM vào các cấu trúc bên<br /> cạnh(30). Tuy nhiên, khi bệnh nhân (BN) sốc<br /> nặng, nên bộc lộ TM hiển trong hoặc TM cảnh<br /> ngoài. Ở BN tỉnh hoặc chấn thương nghi tổn<br /> thương cột sống cổ, nên chọn TMDĐ vì kỹ thuật<br /> không lệ thuộc cử động của đầu.<br /> Tỉ lệ thành công khi đặt catheter TMDĐ khá<br /> cao, nhưng tỉ lệ biến chứng nặng cũng cao, nên<br /> tránh dùng TM này ở BN có đông máu bất<br /> thường do khó ép cầm máu ĐMDĐ khi không<br /> may chọc vào ĐM này.<br /> Góc TM tạo nên do TMDĐ và TMCT hợp<br /> nhau, tạo thành TM tay đầu, góc này khoảng 90°<br /> hay lớn hơn(37).<br /> TM chủ trên có chiều dài thay đổi từ 3 – 10<br /> cm, tùy thuộc trọng lượng bệnh nhân(39), chỗ nối<br /> của TM chủ trên với tâm nhĩ phải ở 1/3 khoảng<br /> cách từ khuyết trên ức đến mõm ức(39). CarrilloEsper và cs(31) tường trình 1 trường hợp nam 52<br /> tuổi tồn tại TM chủ trên trái đổ vào xoang TM<br /> vành (tâm nhĩ phải vẫn có TM chủ trên. Các tác<br /> giả này nhấn mạnh các bất thường mạch máu<br /> bẩm sinh có thể gây ra biến chứng phức tạp).<br /> ĐM dưới đòn chạy sau cơ bậc thang trước,<br /> nằm sau trên hơn so với TMDĐ(41).<br /> TK hoành chạy ở mặt trước cơ bậc thang<br /> trước, bên trong chỗ bám của cơ này ở cũ cơ bậc<br /> thang trên sườn 1, tiếp xúc với mặt sau dưới của<br /> TMDĐ nơi TM này và TM cảnh trong gặp<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> nhau(41). TK này có thể tổn thương nếu đâm kim<br /> quá sâu vào các TM này. ĐM ngực trong chạy<br /> gần TK hoành sau khi xuất phát từ ĐMDĐ(39).<br /> Takasaki và cs(45) tường trình 1 trường hợp<br /> liệt TK hoành sau đặt CVC thành công. Theo các<br /> tác giả này, đầu catheter dính vào thành TM<br /> mỏng, chèn ép TK hoành khi chạy dọc theo TM<br /> chủ trên.<br /> TK X nằm trong bao cảnh, thường ở phía<br /> sau TM cảnh trong(41). Thấp hơn, TK X nằm sau<br /> trong góc tĩnh mạch(39).<br /> Ống ngực dẫn lưu vào góc TM (T) sau khi<br /> bắt chéo cơ bậc thang trước(41). Nguy cơ trong<br /> đặt CVC (T) là tổn thương ống ngực, tuy rất<br /> hiếm gặp(38), nhưng có tỉ lệ biến chứng cao.<br /> Shimada và Sato(38) tường trình các dạng dẫn lưu<br /> của đoạn cuối ống ngực. Dạng thường gặp nhất<br /> đổ vào góc TM (38%), kế đến là TM cảnh ngoài<br /> (28%), TM cảnh trong (27%) và dạng dẫn lưu<br /> phức tạp (7%). Ống ngực có nguy cơ bị tổn<br /> thương khi làm CVC ở TMDĐ và TM cảnh<br /> trong bên (T).<br /> Ống ngực (P) dẫn lưu vào ống TM (P) sau<br /> khi bắt chéo cơ bậc thang trước(41) phía sau TM<br /> cảnh trong(39).<br /> Đỉnh màng phổi (P) thường thấp hơn bên<br /> (T) , nên thường được chọn, cùng lý do với<br /> ống ngực nằm bên (T). Nếu làm CVC ở TMDĐ<br /> (P) thất bại, nên thử làm ở TM cảnh trong (T),<br /> trước khi quyết định làm ở bên (T).<br /> (33)<br /> <br /> Màng phổi cổ nằm cách 5mm sau TMDĐ,<br /> vượt quá mép bảo vệ của sườn 1(44). Màng phổi<br /> được màng trên màng phổi (màng Sibson) bao<br /> phủ, ở khoảng chỗ nối 1/3 giữa và 1/3 trong của<br /> xương đòn. Điểm cao nhất có thể cao đến 2,5cm<br /> trên xương đòn. Đỉnh màng phổi tiếp xúc với<br /> mặt sau dưới của TMDĐ. Cho nên, nếu kim<br /> đâm xuyên qua cả 2 thành của TMDĐ, cũng đi<br /> qua màng phổi thành, khoang màng phổi, phổi<br /> và gây ra tràn khí màng phổi. Đồng thời, mạch<br /> máu rách sẽ gây tràn máu màng phổi hoặc tổn<br /> thương ĐRTK cánh tay. Tất cả các rễ của ĐRTK<br /> cánh tay (C5 – N1) đều đi phía sau ĐMDĐ(40).<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Cơ bậc thang trước bám vào củ cơ bậc thang<br /> của sườn 1, TMDĐ ở trước củ cơ, ĐMDĐ và<br /> ĐRTK cánh tay(41) ở sau củ cơ này. Cơ này dầy<br /> khoảng 10 – 15mm ở người lớn và khoảng 5 –<br /> 8mm ở trẻ con(39). Cho nên, chọc TMDĐ ít có tổn<br /> thương ĐMDĐ do ĐM này nằm sau cơ bậc<br /> thang trước.<br /> Các yếu tố nguy cơ về giải phẫu khi làm<br /> CVC ở TMCT tương tự như ở TMDĐ: TM chủ<br /> trên, TK hoành, TK X, ống ngực, ống ngực (P),<br /> đỉnh phổi và đỉnh màng phổi.<br /> TMCT được dùng nhiều nhất trong CVC.<br /> TM này nằm trên đường thẳng nối mõm chũm<br /> với đầu trong của xương đòn và đàn hồi nhiều<br /> hơn so với TMDĐ. Điều này được chứng minh<br /> bởi sự thu hẹp khẩu kính TM khi bắt mạch cảnh<br /> kéo dài(26). Đường kính mạch cảnh trong lớn<br /> nhất ở bên dưới sụn nhẩn, có thể đến 2 –<br /> 2,5cm(27).<br /> Mõm ngang đốt đội, ĐRTK cổ ở vùng cổ<br /> trên, các cơ bậc thang trước và giữa đều nằm<br /> sau TMCT. Xuống phía dưới là TK hoành,<br /> thân giáp cổ và phần đầu của ĐMDĐ. ĐM<br /> cảnh chung và TK X nằm trong TMCT(27). Khi<br /> đi về phía hội lưu với TMDĐ (trên xương<br /> đòn), TMCT đi vào trong hơn trong tam giác<br /> nằm giữa 2 đầu cơ ức đòn chũm.<br /> Tư thế đầu thấp 15° (tư thế Trendelenburg)<br /> làm TMCT căng nhiều. Các động tác làm căng<br /> cổ và xoay đầu gây khó khăn trong đặt catheter.<br /> Làm căng ĐM cảnh có thể làm thay đổi cấu trúc<br /> giải phẫu. Cho nên, Bazaral và cs khuyên, sau<br /> khi định vị thì không làm căng ĐM.<br /> TMCT dễ xẹp hơn so với TMDĐ. Khi đẩy<br /> kim vào có thể đè thành trước vào thành sau<br /> TM, không định vị được lòng TM. Nếu không<br /> có máu sau khi kim vào sâu 2 – 2,5cm thì nên rút<br /> kim ra và tái lập lòng ống bằng cách tách thành<br /> trước khỏi thành sau.<br /> TMCT (P) được chuộng hơn do có lộ trình đi<br /> thẳng vào TM chủ trên và tâm thất (P), dễ thành<br /> công hơn.<br /> Một nghiên cứu giải phẫu của Botha(29) cho<br /> thấy TMCT nằm ngay sau đỉnh tam giác tạo bởi<br /> <br /> 169<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> 2 đầu ức và đòn của cơ ức đòn chũm (tam giác<br /> Sedillot) trong 78,79% bên (T) và 97,14% bên (P).<br /> <br /> 29.<br /> <br /> TM cảnh ngoài (TMCN) bắt ngang cơ ƯĐC<br /> ở 1/3 khoảng cách từ đầu ức xương đòn đến<br /> mõm chũm. TM này ngăn cách với cơ bằng mạc<br /> cổ và có 1 hay nhiều bộ van trong suốt lộ trình ở<br /> cổ(28).<br /> <br /> 30.<br /> <br /> ĐM cảnh trong thường nằm bên trong<br /> TMCT(34). Một nghiên cứu của Denys cho thấy<br /> có 92% các trường hợp (n=200) TMCT nằm trước<br /> ngoài ĐMCT. Ở 1%, TMCT nằm ngoài ĐMCT<br /> cách khoảng 1cm. TMCT có thể nằm trước trong<br /> ĐMCT ở 2%, và ở 5% TMCT nằm hoàn toàn<br /> ngoài lộ trình xác định do các mốc ngoài da.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Các kết quả trên cho thấy các đặc điểm giải<br /> phẫu của TMDĐ và TMCT có ảnh hưởng đến<br /> các thuận lợi và khó khăn trong sử dụng các TM<br /> này ở thủ thuật chọc TM trung tâm.<br /> <br /> 31.<br /> <br /> 32.<br /> <br /> 33.<br /> <br /> 34.<br /> 35.<br /> <br /> 36.<br /> <br /> 37.<br /> <br /> 38.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 24.<br /> <br /> 25.<br /> <br /> 26.<br /> <br /> 27.<br /> <br /> 28.<br /> <br /> 170<br /> <br /> Abraham, E., M. Shapiro, and S. Podolsky(1983), Central venous<br /> catheterization in the emergency setting. Crit Care Med. 11(7): p.<br /> 515-7.<br /> Arai, T. and Yamashita M (2004), Audio-Doppler guidance<br /> using a small-caliber Doppler probe for internal jugular venous<br /> puncture for central venous catheterization in infants and<br /> children. Paediatr Anaesth. 14(9): p. 744-7.<br /> Armstrong, P.J., R. Sutherland, and D.H. Scott (1994), The effect<br /> of position and different manoeuvres on internal jugular vein<br /> diameter size. Acta Anaesthesiol Scand. 38(3): p. 229-31.<br /> Bazaral, M. and S. Harlan (1981), Ultrasonographic anatomy of<br /> the internal jugular vein relevant to percutaneous cannulation.<br /> Crit Care Med. 9(4): p. 307-10.<br /> Boon, J.M., et al (2008), Central venous catheterization--an<br /> anatomical review of a clinical skill. Part 2. Internal jugular vein<br /> via the supraclavicular approach. Clin Anat. 21(1): p. 15-22.<br /> <br /> 39.<br /> 40.<br /> 41.<br /> <br /> 42.<br /> 43.<br /> <br /> 44.<br /> 45.<br /> <br /> Botha, R., van Schoor, AN (2006), Anatomical considerations of<br /> the anterior approach for central venous catheter placement.<br /> Clin Anat, 19: p. 101-105.<br /> Buithieu, J., et al (1996), A special anatomic preparation for<br /> teaching central venous catheterization. Clin Anat. 9(4): p. 21926.<br /> Carrillo-Esper, R., Contreras-Dominguez, V (2003), Persistent<br /> left vena cava: Infrequent localization of central venous catheter.<br /> Cir Cir, 71: p. 319-323.<br /> Chudhari, L.S., et al.(1998), Comparison of two different<br /> approaches for internal jugular vein cannulation in surgical<br /> patients. J Postgrad Med. 44(3): p. 57-62.<br /> Dronen, S., et al.(1982), Subclavian vein catheterization during<br /> cardiopulmonary resuscitation. A prospective comparison of the<br /> supraclavicular and infraclavicular percutaneous approaches.<br /> Jama. 247(23): p. 3227-30.<br /> Edwards, M. and Payton V (1976), Cardiac catheterization.<br /> Technique and teaching. Nurs Clin North Am, 11(2): p. 271-81.<br /> Evaluation of right heart catheterization in critically ill patients.<br /> Ontario Intensive Care Study Group. Crit Care Med, 1992. 20(7):<br /> p. 928-33.<br /> Fortune, J.B. and P. Feustel(2003), Effect of patient position on<br /> size and location of the subclavian vein for percutaneous<br /> puncture. Arch Surg. 138(9): p. 996-1000; discussion 1001.<br /> Jesseph, J.M., D.J. Conces, Jr., and G.T. Augustyn (1987), Patient<br /> positioning for subclavian vein catheterization. Arch Surg.<br /> 122(10): p. 1207-9.<br /> Kwon, S.S., A. Falk, and H.A. Mitty(2002), Thoracic duct injury<br /> associated with left internal jugular vein catheterization:<br /> anatomic considerations. J Vasc Interv Radiol. 13(3): p. 337-9.<br /> Michell, S., Clark, RA (1979), Complications of central venous<br /> catheterization. AJR Am J Roentgenol,. 133: p. 467-476.<br /> Mitchell, S.E. and R.A. Clark (1979), Complications of central<br /> venous catheterization. AJR Am J Roentgenol. 133(3): p. 467-76.<br /> Moosman, D.A. (1973), The anatomy of infraclavicular<br /> subclavian vein catheterization and its complications. Surg<br /> Gynecol Obstet, 136(1): p. 71-4.<br /> Phillips, S.J.(1968), Technique of percutaneous subclavian vein<br /> catheterization. Surg Gynecol Obstet, 127(5): p. 1079-80.<br /> Shimada, K., Sato, I (1997), Morphological and histological<br /> analysis of the thoracic duct at the jugulo- subclavian junction in<br /> Japanese cadavers. Clin Anat. 10: p. 163-172.<br /> Smith, B.E., et al (1965)., Complications of Subclavian Vein<br /> Catheterization. Arch Surg, 90: p. 228-9.<br /> Takasaki, Y. and T. Arai (2001), Transient right phrenic nerve<br /> palsy associated with central venous catheterization. Br J<br /> Anaesth. 87(3): p. 510-1.<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br />