Một số đặc điểm phát triển thị trường cá cảnh nước ngọt ở thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Nguyen Quoc Nam | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

159
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vietnam has considerable potential for ornamental fish production due to its tropical climate and abundance of natural aquatic resources. So far, Ho Chi Minh City has been recognized as an ornamental fish hub in Vietnam. The city currently has around 300 households involved in ornamental fish breeding, nursing and growing-out, and more than 300 ornamental fish shops. During 2002-2005, HCM City exported 2-3 million ornamental fish per year with an average annual turnover of 3-5 million USD.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Một số đặc điểm phát triển thị trường cá cảnh nước ngọt ở thành phố Hồ Chí Minh

162 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT MOÄT SOÁ ÑAËC ÑIEÅM PHAÙT TRIEÅN THÒ TRÖÔØNG CAÙ CAÛNH NÖÔÙC NGOÏT ÔÛ THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH SOME DEVELOPMENT CHARACTERISTICS OF THE FRESHWATER ORNAMENTAL FISH MARKET IN HO CHI MINH CITY Vuõ Caåm Löông Boä moân Quaûn lyù vaø Phaùt trieån Ngheà caù, Khoa Thuûy saûn, Ñaïi hoïc Noâng Laâm TP.HCM ABSTRACT phaùt trieån nhanh choùng, vôùi hieän taïi hôn 300 hoä saûn xuaát, hôn 300 cöûa haøng kinh doanh vaø gaàn Vietnam has considerable potential for 1000 hoäi vieân gia nhaäp vaøo Hoäi caù caûnh ñaàu tieân ornamental fish production due to its tropical cuûa caû nöôùc. Giai ñoaïn 2002-2005, Tp. HCM ñaït climate and abundance of natural aquatic kim ngaïch xuaát khaåu caù caûnh bình quaân 3-5 trieäu resources. So far, Ho Chi Minh City has been USD/naêm (Tröông Trung Thu, 2006). Saûn löôïng recognized as an ornamental fish hub in Vietnam. xuaát khaåu caù caûnh bình quaân giai ñoaïn 2004-2007 The city currently has around 300 households ñaït 2,1-3,4 trieäu con/naêm, maëc duø coøn raát khieâm involved in ornamental fish breeding, nursing and toán so vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc nhö Singapore, growing-out, and more than 300 ornamental fish Thaùi Lan, Malaysia… nhöng ñaõ xuaát hieän nhieàu shops. During 2002-2005, HCM City exported 2-3 nhaân toá hoã trôï trong cô cheá chính saùch vaø ñaàu tö million ornamental fish per year with an average höùa heïn nhöõng böùt phaù nhanh trong töông lai. annual turnover of 3-5 million USD. However, in Trong noã löïc choïn caù caûnh laø ngaønh noâng nghieäp order to achieve more important roles in the city muõi nhoïn ven ñoâ cuûa TP. HCM ñeán vaø sau naêm economics, ornamental fish industry needs to be 2010, nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän nhaèm khaûo promoted by its stakeholders. This study therefore saùt nhöõng ñaëc ñieåm phaùt trieån cô baûn cuûa thò tröôøng was carried out from March 2005 to August 2007 caù caûnh Tp. HCM, laøm cô sôû phaân tích nhöõng tieàm to investigate city’s fish farms and stores as well naêng, cô hoäi vaø thaùch thöùc ñeå phaùt trieån thò tröôøng as to gathering secondary data in order to naøy ôû Tp. HCM. overview ornamental fish development in HCM City. Understanding and learning main VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP characteristics of HCM City’s ornamental fish market are necessary for sustainable development Nghieân cöùu naøy ñöôïc thöïc hieän töø thaùng 3-2005 and suitable management strategies. ñeán thaùng 11-2007 taïi thò tröôøng Tp. HCM, bao goàm vieäc khaûo saùt thoâng tin thöù caáp (hoaït ñoäng saûn xuaát, GIÔÙI THIEÄU xuaát nhaäp khaåu) vaø sô caáp (hoaït ñoäng saûn xuaát vaø kinh doanh caù caûnh) ôû ñòa baøn Tp. HCM. Vieät Nam coù nhieàu tieàm naêng phaùt trieån ngheà nuoâi caù caûnh, nhôø caùc ñieàu kieän thuaän lôïi veà khí haäu Thoâng tin veà hoaït ñoäng quaûn lyù, xuaát nhaäp khaåu vaø nguoàn nöôùc, nguoàn lôïi thuûy saûn töï nhieân phong vaø saûn xuaát caù caûnh treân ñòa baøn Tp. HCM ñöôïc phuù, nguoàn thöùc aên töï nhieân doài daøo, chi phí saûn thu thaäp taïi Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng xuaát thaáp vaø löïc löôïng ngheä nhaân coù tay ngheà cao. thoân Tp. HCM vaø Chi cuïc Quaûn lyù chaát löôïng vaø Töø laâu, khu vöïc Ñoâng Nam AÙ laø moät trong naêm Baûo veä nguoàn lôïi thuûy saûn töø thaùng 11-2005 ñeán trung taâm caù caûnh cuûa theá giôùi, maëc duø chæ chieám thaùng 11-2007. khoaûng 1/9 soá löôïng loaøi caù caûnh xuaát xöù baûn ñòa trong toång soá hôn 7000 loaøi treân theá giôùi (Alxelrod Thoâng tin veà hoaït ñoäng kinh doanh caù caûnh ôû vaø ctv, 2007) nhöng khu vöïc naøy coù kim ngaïch xuaát Tp. HCM ñöôïc khaûo saùt taïi caùc cöûa haøng caù caûnh khaåu caù caûnh chieám hôn 50% cuûa theá giôùi. taäp trung ôû khu vöïc ñöôøng Löu Xuaân Tín, Q.5, Nguyeãn Thoâng, Q.3, vaø raûi raùc ôû caùc quaän khaùc ÔÛ Vieät Nam, Thaønh phoá Hoà Chí Minh (Tp. HCM) nhö Q.1, 8, 10, 11, Phuù Nhuaän, Bình Thaïnh, Taân laø nôi coù tieàm naêng phaùt trieån nhaát caû nöôùc vaø ñaõ Bình, Goø Vaáp, Thuû Ñöùc, vv… Vieäc khaûo saùt ñöôïc coù thôøi kyø tröôùc ñaây giöõ vò trí nhaát ñònh ôû Ñoâng thöïc hieän qua caùc caâu hoûi soaïn saün, bao goàm thoâng Nam AÙ veà caù caûnh (Buøi Vieát Thuyeân, 1991). Ngheà tin veà caùc loaøi caù ñöôïc kinh doanh, thaønh phaàn, tæ nuoâi vaø saûn xuaát caù caûnh ôû thaønh phoá ñaõ coù lòch söû leä, thò hieáu thò tröôøng, khoù khaên, thuaän lôïi vaø tieàm hôn 60 naêm. Vaøo nhöõng naêm ñaàu cuûa thaäp nieân naêng … Vieäc khaûo saùt ñöôïc tieán haønh qua 2 ñôït: (1) 80, Tp. HCM ñaõ coù haøng traêm gia ñình soáng veà Ñôït 1: ñieàu tra 27 cöûa haøng caù caûnh töø 30-3 ñeán 25- ngheà naøy (Traàn Coâng Tam vaø Nguyeãn Dieäp Sôn, 7-2005; vaø (2) Ñôït 2: ñieàu tra 25 cöûa haøng caù caûnh 1985). Nhöõng naêm gaàn ñaây, ngheà nuoâi vaø thuù chôi töø 15-5 ñeán 30-7-2007. caù caûnh ôû Tp. HCM ñang vaø seõ böôùc vaøo giai ñoaïn Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 163 Thoâng tin veà hoaït ñoäng saûn xuaát ñöôïc tieán haønh ôû Tp. HCM, soá löôïng loaøi caù caûnh hieän ñaõ taêng khaûo saùt taïi caùc traïi saûn xuaát caù caûnh taäp trung ôû nhanh choùng, chuû yeáu töø nhoùm caù nhaäp noäi vaø caùc Q.8, 9, 12, Goø Vaáp, Bình Thaïnh, Hoùc Moân, Bình loaøi caù baûn ñòa ñöôïc duøng laøm caûnh. Chaùnh, Thuû Ñöùc, vv… Vieäc khaûo saùt ñöôïc thöïc hieän qua caùc caâu hoûi soaïn saün, bao goàm thoâng tin veà caùc Soá löôïng loaøi trong töøng nhoùm caù caûnh ñöôïc loaøi caù ñöôïc saûn xuaát, thaønh phaàn, tæ leä, phaân boá trình baøy ôû baûng 1. Coù 50% soá loaøi caù caûnh ñöôïc traïi, saûn löôïng, khoù khaên, thuaän lôïi vaø tieàm naêng… kinh doanh treân thò tröôøng laø caùc loaøi caù nhaäp Vieäc khaûo saùt ñöôïc tieán haønh qua 2 ñôït: (1) Ñôït 1: noäi, trong khi chæ coù laàn löôït 30,7% vaø 19,3% soá ñieàu tra 40 traïi saûn xuaát caù caûnh töø 1-10 ñeán 20-12- loaøi caù saûn xuaát noäi ñòa vaø caù baûn ñòa khai thaùc töï 2005; vaø (2) Ñôït 2: ñieàu tra 25 traïi caù caûnh töø 15-5 nhieân hieän dieän treân thò tröôøng, cho thaáy xu höôùng ñeán 30-7-2007. tìm toøi caùc loaøi caù môùi laï ñaõ, ñang vaø seõ coøn tieáp dieãn. Caùc loaøi caù caûnh khaûo saùt ñöôïc tieán haønh ñònh danh teân khoa hoïc döïa theo caùc taøi lieäu cuûa Mai Ñaëc ñieåm caùc loaøi caù caûnh ñöôïc nhaäp khaåu Ñình Yeân vaø ctv (1992), Voõ Vaên Chi (1993), Rainboth vaøo thò tröôøng Tp. HCM (1996), Nguyeãn Vaên Haûo vaø Ngoâ Syõ Vaân (2001), Axelrod vaø ctv (2005), Axelrod vaø ctv (2007). Qua phaân tích soá lieäu thoáng keâ ôû cöûa khaåu saân bay Taân Sôn Nhaát, giai ñoaïn 2001-2006 coù töø 12 Caùc thoâng tin khaûo saùt ñöôïc tieán haønh choïn loïc ñeán 44 loaøi caù caûnh ñöôïc nhaäp khaåu haøng naêm vaø phaân tích thoáng keâ phaàn traêm treân cô sôû laøm vaøo thò tröôøng Tp. HCM. Soá loaøi caù nhaäp ñaït cao noåi baät caùc ñaëc ñieåm phaùt trieån chính cuûa thò tröôøng nhaát trong naêm 2003 (44 loaøi), sau ñoù giaûm daàn caù caûnh ôû Tp. HCM, goùp phaàn hoã trôï vieäc ñònh ñeàu xuoáng coøn 25 loaøi trong naêm 2006, cho thaáy höôùng vaø hoaïch ñònh chieán löôïc ñaåy maïnh phaùt tính chaát thöû nghieäm cuûa thò tröôøng ñoái vôùi caùc trieån ngaønh naøy ôû Tp. HCM trong töông lai. loaøi caù môùi. Nguoàn goác caù nhaäp chuû yeáu töø Ñaøi Loan, Thaùi Lan, Hoàng Koâng, Singapore, Malaysia, KEÁT QUAÛ VAØ THAÛO LUAÄN Trung Quoác vaø Philippine. Möôøi loaøi caù caûnh chính ñöôïc nhaäp khaåu vaøo TP. HCM giai ñoaïn 2003-2006 Phaân nhoùm caùc loaøi caù caûnh treân thò tröôøng ñöôïc trình baøy ôû Baûng 2. Coù söï gia taêng maïnh soá Tp. HCM löôïng caù nhaäp trong naêm 2006, ñaëc bieät laø caùc loaøi caù nuoâi chung trong beå caây thuûy sinh nhö hoûa tieãn, Qua khaûo saùt taïi caùc cöûa haøng kinh doanh vaø veä sinh vaây ñoû, veä sinh ñuoâi ñoû, neon … cho thaáy traïi saûn xuaát caù caûnh, coù toång soá 88 loaøi caù caûnh phong traøo nuoâi troàng caây thuûy sinh vaø beå thuûy ñöôïc ghi nhaän, thuoäc 12 boä vaø 31 hoï. Caùc loaøi caù caûnh ñang phaùt trieån maïnh. Moät soá löôïng lôùn caù caûnh naøy ñöôïc chia thaønh 3 nhoùm chính: (1) Nhoùm chaïch nhaäp khaåu trong hai naêm 2005-2006 (30.000 caù nhaäp: goàm caùc loaøi caù môùi nhaäp noäi vaø chöa con/naêm), trong khi nhu caàu trong nöôùc khoâng lôùn, ñöôïc saûn xuaát gioáng trong nöôùc; (2) Nhoùm caù saûn cho thaáy thò tröôøng taùi xuaát khaåu ñang daàn hình xuaát noäi ñòa: goàm caùc loaøi ñaõ saûn xuaát gioáng noäi thaønh ôû Tp. HCM. Rieâng caù baûy maøu ñöôïc nhaäp ñòa thaønh coâng, coù nguoàn goác nhaäp noäi hoaëc baûn khaåu taäp trung trong naêm 2005 vôùi soá löôïng lôùn ñòa; vaø (3) Nhoùm caù baûn ñòa khai thaùc töï nhieân: cho thaáy nhu caàu thay ñoåi gioáng môùi vaø choïn loïc goàm caùc loaøi caù baûn ñòa ñöôïc khai thaùc vaø thuaàn kieåu hình ñeïp ñang ñöôïc ñaët ra cho caùc loaøi caù ñaõ döôõng ñeå nuoâi caûnh. Treân thöïc teá, ranh giôùi giöõa 3 ñöôïc saûn xuaát gioáng phoå bieán trong nöôùc. Nhìn nhoùm caù naøy ñoâi khi bò truøng laép, nhö vieäc tieáp tuïc chung, beân caïnh möôøi loaøi caù nhaäp khaåu chính ôû nhaäp caùc loaøi caù ñaõ ñöôïc saûn xuaát phoå bieán trong baûng 2, caùc loaøi caù khaùc ñöôïc nhaäp vaøo haøng naêm nöôùc. Do vaäy, vieäc phaân chia caùc nhoùm caù caàn döïa vôùi soá löôïng ít hôn raát nhieàu, thaäm chí chæ 5-20 caù/ treân nguoàn goác chuû yeáu cuûa caù ñöôïc cung caáp. So loaøi/naêm, cho thaáy tính chaát thöû nghieäm vaø nhoû leû vôùi thoáng keâ cuûa Nguyeãn Khoa Dieäu Thu vaø Vuõ cuûa thò tröôøng. Thò Taùm (2000) ghi nhaän 45 loaøi caù caûnh ñöôïc nuoâi Baûng 1. Soá löôïng loaøi cuûa caùc nhoùm caù caûnh chính ôû Tp. HCM. TT Nhoùm caù Soá loaøi (loaøi) Tæ leä (%) 1 Nhoùm caù nhaäp 44 50 2 Nhoùm caù saûn xuaát noäi ñòa 27 30,7 3 Nhoùm caù baûn ñòa khai thaùc töï nhieân 17 19,3 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
164 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Baûng 2. Caùc loaøi caù caûnh nhaäp khaåu chính ôû Tp. HCM giai ñoaïn 2003-2006 Löôïng nhaäp (ngaøn con) Toång TT Teân Vieät vaø teân khoa hoïc 2003 2004 2005 2006 (ngaøn con) 1 Chaïch (Mastacembelus spp, Pangio kuhlii) - - 30 30 60 2 Hoûa tieãn (Balantiochelus melanopterus) 0,5 2,5 1,5 44 48,5 3 Veä sinh vaây ñoû (Epalzeorhynchos frenatum) 1,3 1,5 1,2 35 39 4 Neon (Paracheirodon innesi) 1,4 8,6 6,7 11 28 5 Veä sinh ñuoâi ñoû (Epalzeohynchos bicolor) 0,5 1 0,8 14,5 17 6 Baûy maøu (Poecilia reticulata) - - 13 - 13 7 Chuoät traéng (Corydoras aeneus) 5,7 3 2,7 - 11,5 8 Hoàng keùt (Cichlasoma sp) 5 1,6 1,2 2,3 10 9 Caù roàng caùc loaïi (Osteoglossum spp) 2,6 4,8 1,7 - 9 10 La haùn (Cichlasoma sp) - 0,3 6,2 1,8 8,3 Toång löôïng nhaäp 64 49 74 144 Baûng 3. Caùc loaøi caù caûnh chính ñöôïc saûn xuaát noäi ñòa vaø kinh doanh ôû Tp. HCM Traïi saûn xuaát Cöûa haøng TT Teân Vieät vaø teân khoa hoïc Soá traïi % Soá cöûa haøng % 1 Caù vaøng (Carassius auratus) 25 38,5 48 92,3 2 Xieâm (Betta splenden) 23 35,4 37 71,2 3 Baûy maøu (Poecilia reticulata) 22 33,8 45 86,5 4 Kieám (Xiphophorus helleri) 20 30,8 33 63,5 5 Koi (Cyprinus carpio) 17 26,2 39 75,0 6 La haùn (Cichlasoma sp.) 15 23,1 42 80,8 7 OÂng tieân (Pterophyllum scalare) 15 23,1 29 55,8 8 Ñóa (Symphysodon spp) 14 21,5 34 65,4 9 Bình tích (Poecilia latipinna) 13 20,0 31 59,6 10 Tai töôïng Phi (Astronotus ocellatus) 12 18,5 30 57,7 11 Töù vaân (Puntius tetrazona) 10 15,4 23 44,2 12 Saëc caùc loaïi (Trichogaster spp) 7 10,8 15 28,8 (Ghi chuù: Toång soá traïi ñieàu tra laø 65 vaø toång soá cöûa haøng ñieàu tra laø 52) Ñaëc ñieåm caùc loaøi caù caûnh saûn xuaát trong nöôùc 38,5% soá traïi khaûo saùt, moät phaàn do kyõ thuaät saûn xuaát gioáng töông ñoái ñôn giaûn. Qua khaûo saùt taïi 65 traïi saûn xuaát vaø 52 cöûa haøng caù caûnh ñaõ thoáng keâ ñöôïc 27 loaøi caù caûnh ñöôïc saûn Ñaëc ñieåm caùc traïi saûn xuaát caù caûnh ôû TP. HCM xuaát noäi ñòa ôû Tp. HCM vaø caùc vuøng phuï caän. Danh saùch 12 loaøi caù caûnh chính ñöôïc saûn xuaát noäi ñòa vaø Hieän treân ñòa baøn Tp. HCM coù hôn 300 hoä saûn kinh doanh ôû Tp. HCM ñöôïc trình baøy trong Baûng xuaát caù caûnh, bao goàm caùc khaâu saûn xuaát gioáng, 3. Ñaëc ñieåm chung cuûa ña soá caùc loaøi caù caûnh ñöôïc öông vaø nuoâi caù caûnh. Theo Tröông Trung Thu saûn xuaát phoå bieán treân thò tröôøng noäi ñòa laø chuùng (2006), thu nhaäp bình quaân cuûa caùc hoä saûn xuaát caù ñaõ ñöôïc du nhaäp phoå bieán vaøo Vieät Nam töø raát laâu, caûnh ôû Tp. HCM laø 80-100 trieäu ñoàng/hoä, vôùi tæ leä treân döôùi 20 naêm, vaø do vaäy ñaây cuõng laø caùc ñoái laõi töø 30-70% treân doanh thu. Coù 27 loaøi caù ñöôïc saûn töôïng ñöôïc öa chuoäng vaø ñöôïc baùn phoå bieán taïi caùc xuaát noäi ñòa treân toång soá 88 loaøi caù caûnh hieän dieän cöûa haøng kinh doanh caù caûnh ôû Tp. HCM. Rieâng caù ôû Tp. HCM. Theo keát quaû khaûo saùt 106 traïi saûn la haùn duø môùi ñöôïc du nhaäp nhöng phong traøo xuaát caù caûnh lôùn ôû Tp. HCM, öôùc khoaûng 34,4 trieäu nuoâi chôi caù la haùn ñaõ phaùt trieån maïnh trong nhöõng caù caûnh gioáng ñöôïc saûn xuaát trong naêm 2005, trong naêm gaàn ñaây. Caù vaøng, baûy maøu vaø la haùn laø ba ñoái soá naøy rieâng cô sôû Saøi Goøn Aquarium öôùc ñaït hôn töôïng ñöôïc kinh doanh phoå bieán nhaát taïi caùc cöûa 10 trieäu caù/naêm (Sôû Noâng nghieäp vaø phaùt trieån noâng haøng caù caûnh, chieám treân 80% soá cöûa haøng khaûo thoân Tp. HCM, 2005). Baûng 4 trình baøy söï phaân boá saùt. Caùc loaøi caù ñöôïc nhieàu traïi saûn xuaát bao goàm vaø saûn löôïng caùc traïi saûn xuaát caù caûnh chính treân caù vaøng, xieâm, baûy maøu vaø kieám, chieám töø 30,8 - ñòa baøn Tp. HCM. Trung taâm saûn xuaát caù caûnh cuûa Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 165 Tp. HCM vaãn taäp trung nhieàu ôû quaän 8, voán laø chieác TP. HCM chæ bao goàm vaøi loaøi caù cô baûn nhö vaøng, noâi saûn xuaát caù caûnh ôû Saøi Goøn töø thaäp nieân 40 cuûa lia thia xieâm vaø ta… keøm theo thöùc aên töï nhieân. theá kyû 20. Nhieàu hoä trong soá naøy coù beà daøy kinh Ngaøy nay, beân caïnh caù caûnh, caùc hình thöùc kinh nghieäm qua nhieàu theá heä, laø voán quyù cuûa ngheà naøy ôû doanh ñi keøm phong phuù hôn nhieàu (Baûng 5). Soá thaønh phoá. Tuy nhieân, hieän ñaõ vaø ñang hình thaønh cöûa haøng chuyeân baùn leû caù caûnh ñang coù xu höôùng caùc vuøng saûn xuaát caù caûnh quy moâ lôùn ven ñoâ ôû quaän taêng daàn ñaùp öùng nhu caàu nuoâi chôi caù caûnh cuûa cö 12, Cuû Chi, Hoùc Moân… Qui moâ saûn löôïng cuûa caùc daân thaønh phoá. Maëc duø coù treân 40% soá cöûa haøng caù vuøng saûn xuaát môùi nhö Cuû Chi hieän ñaõ vöôït qua caûnh coù hình thöùc baùn sæ, tuy nhieân khoâng coù cöûa vuøng saûn xuaát cuõ quaän 8, cho thaáy nhu caàu môû roäng haøng naøo trong soá naøy töø choái dòch vuï baùn leû ñi saûn xuaát veà caùc vuøng ven ñoâ. Ngoaøi ra, caùc traïi saûn keøm. So vôùi naêm 2005, ñeán naêm 2007 ñaõ xuaát hieän xuaát caù caûnh cuõng phaân boá raûi raùc treân caùc quaän nhieàu hôn caùc cöûa haøng phuïc vuï ngöôøi chôi caù caûnh huyeän coøn laïi cuûa thaønh phoá (4,8 trieäu caù/naêm/quaän nhöng khoâng coù baùn caù caûnh (12%), cho thaáy tính khaùc) theå hieän tính naêng ñoäng ñaëc thuø cuûa ngaønh chuyeân moân hoùa cao cuûa thò tröôøng. Caùc phuï kieän saûn xuaát noâng nghieäp ven ñoâ naøy. vaø vaät tö phuïc vuï nuoâi caù caûnh ñöôïc kinh doanh phoå bieán bao goàm thöùc aên vieân, thuoác hoùa chaát, thöùc aên Ñaëc ñieåm hoaït ñoäng kinh doanh caù caûnh ôû töï nhieân, caây thuûy sinh vaø hoà kieáng. Nhìn chung, TP. HCM hình thöùc kinh doanh phuï kieän vaø vaät tö phuïc vuï nuoâi caù caûnh ñang phaùt trieån maïnh, thoáng keâ cho Tp. HCM hieän öôùc coù hôn 300 cöûa haøng baùn sæ vaø thaáy lónh vöïc naøy coù doanh soá lôùn gaáp 3-4 laàn doanh leû caù caûnh raûi ñeàu khaép caùc quaän huyeän noäi vaø ngoaïi thu caù caûnh thuaàn tuùy. Lónh vöïc caây thuûy sinh vaø thaønh. Chôï baùn sæ caù caûnh Löu Xuaân Tín hình thaønh thieát keá beå thuûy caûnh cuõng coù söï taêng tröôûng cao töø tröôùc naêm 1950, ñöôïc xem laø chôï ñaàu moái lôùn trong naêm 2007 vaø höùa heïn nhieàu tieàm naêng trong nhaát vaø laâu ñôøi nhaát, cung caáp haøng khoâng chæ cho töông lai gaàn, ñaùp öùng xu theá moâ phoûng töï nhieân vaø thaønh phoá maø coøn cho caùc tænh thaønh khaùc. Nguyeãn ñöa caùc heä sinh thaùi thuûy vöïc töï nhieân vaøo beå caûnh Thoâng laø chôï caù caûnh lôùn thöù hai, phuïc vuï nhu caàu (Adey vaø Loveland, 1998). Coù nhieàu cöûa haøng baùn sæ vaø leû, vôùi nhieàu cöûa haøng baùn phuï kieän hoà caù. thöùc aên vieân (85-88%) hôn so vôùi thöùc aên töï nhieân Theo Vieät Chöông vaø Nguyeãn Soâ (2006), hình thöùc (76-78%), cho thaáy xu theá duøng thöùc aên vieân ngaøy kinh doanh caù caûnh thôøi kyø ñaàu nhöõng naêm 1950 ôû caøng phoå bieán vì söï thuaän tieän vaø veä sinh. Baûng 4. Phaân boá vaø saûn löôïng caùc traïi saûn xuaát caù caûnh chính ôû Tp. HCM TT Quaän huyeän Soá löôïng traïi Toång dieän tích (ha) Toång saûn löôïng (caù/naêm) 1 Quaän 8 30 12,3 7.204.350 2 Quaän 12 24 1,83 1.577.500 3 Cuû Chi 8 4,95 16.083.000 4 Hoùc Moân 6 0,9 2.875.000 5 Bình Chaùnh 6 1,8 853.650 6 Goø Vaáp 10 2,1 947.500 7 Quaän khaùc 22 5,15 4.858.000 Toång 106 29,03 34.399.000 Nguoàn: Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân TPHCM (2005) Baûng 5. Hình thöùc kinh doanh cuûa caùc cöûa haøng caù caûnh ôû Tp. HCM Naêm 2005 Naêm 2007 Phöông thöùc baùn/Maët haøng Soá cöûa haøng % Soá cöûa haøng % Baùn sæ vaø leû 13 48,1 11 44,0 Baùn leû 14 51,9 14 56,0 Baùn caù caûnh 27 100,0 22 88,0 Baùn caây thuûy sinh 14 51,9 18 72,0 Thieát keá beå thuûy caûnh 7 25,9 10 40,0 Baùn hoà kieáng, thieát bò ñi keøm 11 40,7 11 44,0 Baùn thöùc aên töï nhieân 21 77,8 19 76,0 Baùn thöùc aên vieân 23 85,2 22 88,0 Baùn thuoác, hoùa chaát 22 81,5 21 84,0 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
166 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Ñaëc ñieåm caùc loaøi caù töï nhieân baûn ñòa duøng Ñaëc ñieåm hoaït ñoäng xuaát khaåu caù caûnh ôû laøm caûnh Tp. HCM Keát quaû khaûo saùt ôû caùc cöûa haøng kinh doanh caù Hoaït ñoäng xuaát khaåu caù caûnh ôû Tp. HCM ñaõ coù caûnh ôû Tp. HCM cho thaáy caùc loaøi caù töï nhieân baûn quaù trình xaáp xæ 40 naêm, traûi qua nhöõng giai ñoaïn ñòa xuaát hieän khaù thöa thôùt so vôùi caùc loaøi caù nhaäp thaêng traàm vaø baét ñaàu phaùt trieån maïnh trôû laïi töø vaø saûn xuaát noäi ñòa, do thò hieáu khaùc nhau cuûa thò naêm 1989. Maëc duø soá löôïng loaøi caù caûnh xuaát khaåu tröôøng noäi ñòa so vôùi thò tröôøng AÂu Myõ veà veû ñeïp trong caùc naêm gaàn ñaây ôû Tp. HCM ñaït xaáp xæ 60 cuûa nhoùm caù naøy. Do vaäy, chuùng toâi tieán haønh khaûo loaøi moãi naêm vôùi toång saûn löôïng haøng naêm ñaït 2-3 saùt vieäc söû duïng laøm caù caûnh cuûa nhoùm caù töï nhieân trieäu caù, tuy nhieân soá löôïng xuaát treân moãi loaøi coù baûn ñòa qua soá lieäu xuaát khaåu ôû cöûa khaåu saân bay möùc dao ñoäng raát lôùn töø 80 ñeán 850.000 caù/loaøi/naêm. Taân Sôn Nhaát (Tp. HCM). Caùc loaøi caù töï nhieân baûn Thò tröôøng xuaát khaåu caù caûnh Vieät Nam khaù ña ñòa chính ñöôïc xuaát khaåu trong hai naêm 2006-2007 daïng, raûi raùc ôû caùc nöôùc töø chaâu AÂu, chaâu Myõ ñeán ñöôïc trình baøy ôû baûng 6. Caùc loaïi caù noùc, chaïch vaø chaâu AÙ. Nhoùm caù caûnh nöôùc ngoït chieám ñeán 90% tæ thuûy tinh laø caùc ñoái töôïng ñöôïc xuaát khaåu chính, troïng xuaát khaåu, trong khi nhoùm sinh vaät bieån chæ ñaït hôn 100 ngaøn caù/naêm. Nhoùm caùc loaøi caù sôn, chieám 10%. Caùc loaøi caù caûnh xuaát khaåu chính ñöôïc ngöïa nam, loøng tong, maét tre vaø saëc caùc loaïi cuõng trình baøy ôû baûng 7. Baûy maøu, noùc, kieám vaø hoøa lan coù saûn löôïng xuaát khaåu dao ñoäng khoaûng 30-60.000 laø caùc ñoái töôïng ñöôïc xuaát khaåu vôùi soá löôïng lôùn caù/naêm. Nhìn chung, ña soá caùc loaøi naøy cuõng laø caùc (hôn 1,5 trieäu con/naêm) trong giai ñoaïn 2004-2007. loaøi caù caûnh ñeïp ñöôïc öa chuoäng treân thò tröôøng noäi Nhìn chung, 8 treân 10 loaøi caù ñöôïc xuaát vôùi saûn ñòa, ñaët ra yeâu caàu thöïc nghieäm saûn xuaát gioáng, keát löôïng lôùn thöôøng laø caùc loaøi ñöôïc saûn xuaát chính ôû hôïp khaûo saùt ñaùnh giaù tröõ löôïng töï nhieân vaø nghieân trong nöôùc, vôùi beà daøy kinh nghieäm saûn xuaát laâu cöùu baûo toàn, quaûn lyù nguoàn lôïi caù töï nhieân ôû caùc thuûy naêm vaø lôïi theá thöông hieäu toát nhö caù ñóa, vaøng, vöïc khaùc nhau (Chao vaø ctv, 2001). Nhoùm caù töï nhieân cheùp Nhaät, oâng tieân, xieâm, baûy maøu… Caù töï nhieân coù soá löôïng xuaát khaåu ít hôn (döôùi 10.000 caù/naêm) baûn ñòa hieän chieám 50% soá loaøi xuaát khaåu, tuy nhieân nhö thaùi hoå, hoûa tieãn, cao xaï phaùo, naâu, heo caùc saûn löôïng xuaát coøn khaù khieâm toán, chæ coù 2 loaøi loaïi… cho thaáy söï giôùi haïn chuû yeáu ñeán töø nguoàn naèm trong nhoùm 10 loaøi xuaát chuû löïc, ñaët ra yeâu caàu cung, vì ñaây cuõng laø caùc loaøi caù caûnh ñeïp ñöôïc öa nghieân cöùu saûn xuaát gioáng nhaân taïo thay cho vieäc chuoäng vaø coù nhu caàu lôùn treân thò tröôøng theá giôùi. khai thaùc töø töï nhieân. Rieâng saûn löôïng xuaát khaåu caù Ñieàu naøy cuõng chính laø chæ thò baùo hieäu tình traïng cheùp Nhaät vaø caù vaøng giaûm suùt nghieâm troïng trong khai thaùc quaù möùc treân caùc ñoái töôïng caù töï nhieân naêm 2007 do qui ñònh kieåm soaùt caùc trang traïi saûn ñöôïc xuaát khaåu laøm caù caûnh, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caù xuaát ñeå ngaên chaën virus “muøa xuaân”, ñaët ra yeâu caàu thaùi hoå (Datnioides quadrifasciatus). chuaån hoùa caùc traïi saûn xuaát ôû Vieät Nam ñeå ñöôïc chöùng nhaän ñaït tieâu chuaån xuaát khaåu. Baûng 6. Caùc loaøi caù töï nhieân baûn ñòa chính ñöôïc xuaát khaåu trong hai naêm 2006-2007 Löôïng xuaát (ngaøn con) Toång TT Teân Vieät vaø teân khoa hoïc 2006 2007* (ngaøn con) 1 Noùc caù loaïi (Tetrodon spp) 360 148 508 2 Chaïch caùc loaïi (Mastacembelus spp) 136 295 431 3 Thuûy tinh (Kryptopterus bicirrhis) 120 89 209 4 Sôn caùc loaïi (Chanda spp) 55 83 138 5 Ngöïa nam (Hampala macrolepidota) 60 59 119 6 Loøng tong caùc loaïi (Rasbora spp) 54 61 115 7 Maét tre, oáng ñieáu (Brachygobius sua) 57 26 83 8 Saëc traân chaâu, böôùm (Trichogaster spp) 34 28 62 9 Hoûa tieãn (Balantiocheilos melanopterus) 10 14 24 10 Cao xaï phaùo (Toxotes jaculato) 10 9 19 11 Thoøi loøi (Periophthalmus schlosseri) 9 6 15 12 Heo caùc loaïi (Botia spp) 4 6 10 13 Thaùi hoå (Datnioides quadrifasciatus) 7 0,5 7,5 14 Choát caùc loaïi (Mystus spp) 5 2 7 15 Naâu 3 4 7 Toång 3.331 2.737 (Ghi chuù: * tính ñeán cuoái thaùng 9-2007) Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM
NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT 167 Baûng 7. Caùc loaøi caù caûnh xuaát khaåu chính ôû Tp. HCM giai ñoaïn 2004-2007 Soá löôïng xuaát (ngaøn con) Toång TT Teân Vieät vaø teân khoa hoïc 2004 2005 2006 2007* (ngaøn con) 1 Baûy maøu (Poecilia reticulata) 443 321 498 322 1.585 2 Noùc (Tetraodon schoutedeni) 826 232 361 148 1.567 3 Kieám, hoøa lan (Xiphophorus spp) 154 133 848 421 1.556 4 Xieâm (Betta splendens) 322 270 87 62 741 5 Chaïch (Mastacembellus spp) 79 157 136 295 668 6 Cheùp Nhaät (Cyprinus carpio) 224 243 101 0 568 7 Thuûy tinh (Kryptopterus bicirrhis) 153 116 120 89 478 8 OÂng tieân (Pterophyllum scalare) 139 94 90 40 363 9 Ñóa (Symphysodon spp) 68 54 86 66 274 10 Vaøng (Carrasius auratus) 99 45 59 4 208 Toång löôïng xuaát (ngaøn con/naêm) 3.372 2.125 3.331 2.737 (Ghi chuù: * tính ñeán cuoái thaùng 9-2007) KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Thò tröôøng caù caûnh ôû Tp. HCM ñang phaùt trieån Adey W.H., Loveland K., 1998. Dynamic aquaria vôùi toác ñoä nhanh, gaén vôùi nhieàu chuû theå bao goàm building living ecosystems. 2nd edition, 498 p. ngöôøi saûn xuaát, kinh doanh, xuaát nhaäp khaåu, ngöôøi nuoâi chôi, caùc nhaø quaûn lyù vaø nghieân cöùu. ÔÛ khía Axelrod G.S., Scott B.M., Pronek N., 2005. caïnh baøi vieát naøy, ñaëc ñieåm thò tröôøng caù caûnh Tp. Encyclopedia of exotic tropical fishes for freshwater HCM ñaõ ñöôïc khaûo saùt qua bieán ñoäng saûn xuaát, aquariums. TFH Pub. 845p. kinh doanh vaø xuaát nhaäp khaåu cuûa ba nhoùm caù caûnh chính: nhoùm caù nhaäp noäi, caù saûn xuaát noäi ñòa Axelrod G.S., Burgess W.E., Pronek N., Axelrod vaø caù baûn ñòa khai thaùc töï nhieân. Qua keát quaû khaûo H.R., Walls J.G., 2007. Dr. Axelrod’s atlas of saùt vaø soá lieäu nghieân cöùu trong giai ñoaïn 2003- freshwater aquarium fishes. 11 th edition. TFH 2007, caùc nhaân toá phaùt trieån, tieàm naêng, cô hoäi vaø Pub. 1160p. thaùch thöùc cuûa ngaønh caù caûnh Tp. HCM ñaõ ñöôïc phaân tích. Boä Thuûy Saûn, 2006. Danh muïc caùc loaøi thuûy saûn ñöôïc nhaäp khaåu thoâng thöôøng. Quyeát ñònh soá 15/ Döïa vaøo ñaëc ñieåm caùc nhoùm caù caûnh phaân tích 2006/QÑ-BTS ngaøy 8-9-2006 cuûa Boä tröôûng BTS. ôû treân, caùc nhaø saûn xuaát vaø nghieân cöùu coù theå xaùc ñònh caùc loaøi tieàm naêng ñeå tieán haønh coâng taùc choïn Chao N.L., Petry P., Prang G., Sonneschien L., loïc, lai taïo vaø phaùt trieån kyõ thuaät öông, nuoâi. Trong 2001. Conservation and management of coâng taùc xuaát nhaäp khaåu, vieäc quaûn lyù vaø ñieàu tieát ornamental fish resources of the Rio Negro Basin, toát thaønh phaàn vaø tæ leä giöõa caùc nhoùm caù caûnh coù Amazonia. Brazil Project- Piaba. 309 p. theå giuùp oån ñònh vaø thuùc ñaåy thò tröôøng phaùt trieån, qua ñoù ñònh hình thöông hieäu vaø ñaëc ñieåm caù caûnh Voõ Vaên Chi, 1993. Caù caûnh. NXB Khoa hoïc Kyõ thuaät. Vieät Nam. Caên cöù ñaëc ñieåm thò tröôøng caù caûnh, 308 trang. caàn ñaåy maïnh nghieân cöùu vaø phaùt trieån caùc dòch vuï haäu caàn nhö thöùc aên vieân, thuoác, hoùa chaát, thieát Vieät Chöông, Nguyeãn Soâ, 2006. Kyõ thuaät nuoâi vaø bò hoà caù, caây thuûy sinh vaø beå thuûy caûnh. kinh doanh caù kieång. Taùi baûn laàn 2. NXB TP. Hoà Chí Minh. 100 trang. LÔØI CAÛM TAÏ Nguyeãn Vaên Haûo, Ngoâ Syõ Vaân, 2001. Caù nöôùc ngoït Taùc giaû xin chaân thaønh caûm taï caùc coäng söï Vieät Nam. Taäp 1 Hoï caù cheùp. NXB Noâng nghieäp, Huyønh Thò Thu Trang, Mai Anh Tuaán, Ñoã Vieät Haø Noäi. 622 trang. Nam, Haø Vaên Nam, Buøi Thò Thuùy Vieät vaø Voõ Thò Moäng Thu ñaõ hoã trôï khaûo saùt trong caùc naêm töø Rainboth W.J. 1996. FAO species identification field 2005 ñeán 2007. Lôøi caûm ôn chaân thaønh xin ñöôïc guide for fisheries purpose. Fish of the Cambodian gôûi tôùi PGS-TS Leâ Thanh Huøng vaø caùc thaønh vieân Mekong. FAO, Rome. 265 p. döï aùn PAPUSSA ñaõ hoã trôï vaø chia seû yù töôûng ñeå hoaøn thaønh toát nghieân cöùu naøy. Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007
168 NGHIEÂN CÖÙU KHOA HOÏC KYÕ THUAÄT Sôû Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån Noâng thoân Tp. HCM, Tröông Trung Thu, 2006. Thöïc traïng, ñònh höôùng 2005. Baùo caùo hoaït ñoäng xuaát nhaäp khaåu caù caûnh vaø giaûi phaùp öùng duïng coâng ngheä sinh hoïc trong Tp. HCM giai ñoaïn 2000-2005. 7 trang. vieäc taïo gioáng môùi vaø nhaân gioáng caù caûnh phuïc vuï xuaát khaåu. Baùo caùo tham luaän, Sôû Noâng nghieäp vaø Traàn Coâng Tam vaø Nguyeãn Dieäp Sôn, 1985. Nuoâi PTNT Tp. HCM. 5 trang. caù caûnh xuaát khaåu. NXB Noâng nghieäp Haø Noäi. 146 trang. Buøi Vieát Thuyeân, 1991. Caù caûnh vaø trieån voïng xuaát khaåu. NXB Khoa hoïc Kyõ thuaät. 80 trang. Nguyeãn Khoa Dieäu Thu, Vuõ Thò Taùm, 2000. Kyõ thuaät nuoâi caù caûnh. NXB Noâng nghieäp Tp. HCM. Mai Ñình Yeân, Nguyeãn Vaên Troïng, Nguyeãn Vaên 135 trang. Thieän, Leâ Hoaøng Yeán, Höùa Baïch Loan, 1992. Ñònh loaïi caùc loaøi caù nöôùc ngoït Nam boä. NXB Khoa hoïc Kyõ thuaät Haø Noäi. 1992. Taïp chí KHKT Noâng Laâm nghieäp, soá 1&2/2007 Ñaïi hoïc Noâng Laâm Tp. HCM