Một số nguyên nhân và yếu tố liên quan tới suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi tại một số địa điểm thuộc Bắc Cạn

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> MỘT SỐ NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ LIÊN QUAN TỚI SUY DINH DƢỠNG Ở<br /> TRẺ DƢỚI 5 TUỔI TẠI MỘT SỐ ĐỊA ĐIỂM THUỘC BẮC CẠN<br /> Trần Chí Liêm*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Vấn đề nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ liên quan tới suy dinh duỡngở trẻ em dưới 5 tuổi là vấn đề<br /> cấp bách và chưa được nghiên cứu nhiều ở vùng núi cao phía Bắc nước ta.<br /> Phương pháp: Tác giả áp dụng phương pháp dịch tễ học mô tả cắt ngang so sánh để phân tích sự khác biệt giữa một<br /> phường ở thị xã Bắc Kạn so với một xã nông thôn ở cùng tỉnh. Tính cỡ mẫu theo phương pháp so sánh 2 tỷ lệ suy dinh<br /> dưỡng ở 2 địa phương và áp dụng kỹ thuật nhân trắc, kỹ thuật phỏng vấn đề KAP ở các bà mẹ có con dưới 5 tuổi có và<br /> không có con bị suy dinh dưỡng. Sau khi xử lý bằng phương pháp thống kê y học, tác giả đã rút ra được những kết quả<br /> như sau:<br /> Kết quả: Tỷ lệ các bà mẹ có kiến thức và thực hành về nuôi dưỡng trẻ không cao nhưng ở thị xã tốt hơn ở nông thôn. Các bà mẹ khi mang thai chưa được chăm sóc tốt và ở xã nông thôn thấp hơn ở thị xã. - Tỷ lệ các bà mẹ được tuyên truyền,<br /> giáo dục về chăm sóc sức khỏe ở xã nông thôn thấp hơn ở phường thị xã.<br /> Từ khoá: suy dinh dưỡng, KAP (kiến thức - thái độ - thực hành)<br /> <br /> ABSTRACT<br /> CAUSES AND RISK FACTORS RELATED TO THE MALNUTRITION OF CHILDREN UNDER 5 IN SOME<br /> PLACES IN BACKAN<br /> Tran Chi Liem * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - No 4 – 2008: 243 - 248<br /> Introduction: The causes and risk factors related to the malnutrition of children under 5 at highland and mountanous<br /> areas of Northern Vietnam was unknown.<br /> Method: A cross – sectional study was performed to approach this tissues. We compard the malnutrition rate at<br /> Phung Chi Kien Provinct of Bac Kan township with the one at My Phuong, a rural commune. Although observations and<br /> interviewing mothers who have children at age with and without malnutrition were evaluated.<br /> Result: The overal rate of mother having knowledge of caring practive for their children was not high (20%). However,<br /> it was higher in the township than in the rural area. The rate of mothers received health education in rural commune was<br /> lower in rural commune than in the township area. The malnutrition rate related closely to mothers’s educational level, the<br /> initial time of giving additional foof besides milk and childrenls body weigh. The study syggested several potential measures<br /> to reduce malnutrition and opened other future s<br /> <br /> 243<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tình trạng thiếu dinh dưỡng của trẻ em dưới 5<br /> tuổi rất phức tạp. Theo WHO thì nguyên nhân gây<br /> nên thiếu dinh dưỡng là thiếu ăn và bệnh tật. Hội<br /> nghị Thượng đỉnh họp tại Roma tháng 12/1992 cho<br /> là do nghèo khổ và thiếu kiến thức chăm sóc trẻ em<br /> (7). Theo Từ Giấy và Hà Huy Khôi quy cho 3 nhóm<br /> nguyên nhân chính: 1/3 do thiếu ăn, 1/3 do thiếu<br /> chăm sóc, 1/3 do bệnh tật. Ở nước ta người ta hay<br /> nói nhiều tới các bệnh nhiễm trùng như tiêu chảy,<br /> viêm phổi. Ngoài ra còn các nguyên nhân khác như<br /> tình trạng kinh tế, trình độ văn hoá của bố mẹ, cũng<br /> như kiến thức và thực hành của bố mẹ cũng như<br /> phong tục tập quán, quy mô gia đình, tình trạng<br /> sức khoẻ của các bà mẹ.<br /> Do đó, các yếu tố liên quan đến suy dinh dưỡng<br /> ở nước ta cũng có một vấn đề cấp thiết và quan<br /> trọng nhất mà những vùng cao dân tộc ít người, đời<br /> sống vật chất và tinh thần còn gặp rất nhiều khó<br /> khăn cũng còn ít được nghiên cứu.<br /> Chính vì thế, chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> các yếu tố liên quan đến suy dinh dưỡng ở trẻ dưới<br /> 5 tuổi tại một phường thuộc thị xã Bắc Kạn và một<br /> xã nông thôn cũng thuộc Bắc Kạn, nhằm mục tiêu<br /> sau: “Mô tả và bước đầu phân tích một số yếu tố<br /> liên quan đến tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em<br /> dưới 5 tuổi tại một phường thuộc thị xã Bắc Kạn và<br /> một xã nông thôn vào năm 2003.<br /> Trên cơ sở này, đề xuất một số kiến nghị và các<br /> giải pháp phòng, chống suy dinh dưỡng cho địa<br /> phương cũng như cho miền núi cao phía Bắc nước<br /> ta.<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG - PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tƣợng<br /> - Trẻ em dưới 5 tuổi<br /> - Các bà mẹ có con dưới 5 tuổi<br /> - Hộ gia đình có trẻ dưới 5 tuổi<br /> <br /> Địa chỉ nghiên cứu<br /> - Phường Phùng Chí Kiên, thị xã Bắc Kạn<br /> - Xã Mỹ Phương thuộc huyện Ba Bể, Bắc Kạn<br /> - Nghiên cứu từ tháng 7 đến tháng 9/2003.<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Theo phương pháp mô tả cắt ngang so sánh có<br /> phân tích.<br /> <br /> Cỡ mẫu và phƣơng pháp chọn mẫu<br /> Cỡ mẫu: So sánh 2 tần suất:<br /> <br /> * Bộ Y tế<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> n Z 2(<br /> <br /> )<br /> <br /> P1 (1 P1 ) P2 (1 P2 )<br /> ( P1 P2 ) 2<br /> <br /> n1=n2: cỡ mẫu trẻ < 5 tuổi ở phường và ở thị xã.<br /> P1, P2: Thăm dò tính được P1=0,27; P2=0,44<br /> =5%<br /> =10%<br /> Z2=10,5<br /> Tính được n1=n2=153 trẻ<br /> Các chỉ số nghiên cứu<br /> Mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng dinh<br /> dưỡng của trẻ<br /> Kiến thức và thực hành nuôi dưỡng trẻ, 2 tuổi của mẹ<br /> - Kiến thức của mẹ về thời gian cho con bú Phỏng vấn<br /> sau đẻ<br /> - Thực hành cho con bú sau đẻ của mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> - Kiến thức của mẹ về thời gian cai sữa cho Phỏng vấn<br /> trẻ<br /> - Thực hành cai sữa cho trẻ của mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> - Thực hành cho trẻ ăn sam của mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> Chăm sóc bà mẹ mang thai và hoạt động y tế địa phương<br /> - Tình hình khám thai của các bà mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> - Tình hình theo dõi cân nặng của các bà mẹ Phỏng vấn<br /> khi mang thai<br /> - Thời gian nghỉ lao động trước sinh của bà Phỏng vấn<br /> mẹ<br /> - Nơi sinh con của các bà mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> - Người đỡ đẻ cho các bà mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> - Tình hình tuyên truyền giáo dục sức khoẻ Phỏng vấn<br /> trong 3 tháng qua<br /> Đặc điểm bệnh tật của trẻ và cách xử trí của bà mẹ<br /> - Tỷ lệ trẻ < 2 tuổi bị tiêu chảy trong 2 tuần<br /> Phỏng vấn<br /> qua<br /> - Tỷ lệ trẻ < 2 tuổi bị ho sốt trong 2 tuần qua Phỏng vấn<br /> - Cách chăm sóc trẻ ốm của các bà mẹ<br /> Phỏng vấn<br /> - Cách chăm sóc trẻ bị tiêu chảy của các bà Phỏng vấn<br /> mẹ<br /> - Các loại thức ăn bà mẹ kiêng khi trẻ bị tiêu Phỏng vấn<br /> chảy<br /> <br /> Kỹ thuật thu thập số liệu<br /> - Quan sát kiểu nhà, vật dụng giá trị các công<br /> trình vệ sinh (hố xí, giếng nước).<br /> - Phỏng vấn trực tiếp bà mẹ theo bộ câu hỏi<br /> thiết kế sẵn có.<br /> - Các đặc điểm về trình độ văn hoá, nghề<br /> nghiệp, thu nhập gia đình.<br /> - Kiến thức, thực hành nuôi dưỡng trẻ của các<br /> bà mẹ.<br /> - Tình hình chăm sóc các bà mẹ khi mang thai.<br /> - Hoạt động y tế địa phương.<br /> Xử lý số liệu<br /> Bằng các trắc nghiệm thống kê bằng...<br /> <br /> 244<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 4 * 2008<br /> KẾT QUẢ<br /> Nhận xét về kiến thức của bà mẹ về thời gian<br /> cho con bú sau đẻ<br /> Tại 2 địa điểm nghiên cứu, tỷ lệ bà mẹ cs kiến<br /> thức về thời gian cho con bú ngay sau đẻ còn thấp,<br /> ở phường Phùng Chí kiên là 26%, xã Mỹ Phương là<br /> 9,8%. Phần lớn các bà mẹ đều cho rằng nên cho trẻ<br /> bú từ 30 phút đến 2 giờ, chiếm tỷ lệ cao nhất (58,6%<br /> và 60,2%). Vẫn còn 15,4% bà mẹ ở Phùng Chí Kiên<br /> và 19,7% bà mẹ ở Mỹ Phương cho rằng nên cho trẻ<br /> bú sau 2 giờ.<br /> <br /> Nhận xét về thực hành nuôi dƣỡng chăm sóc<br /> trẻ dƣới 2 tuổi<br /> Về thực hành, tỷ lệ bà mẹ cho con bú ngay sau<br /> khi sinh ở phường Phùng Chí Kiên là 25%, xã Mỹ<br /> Phương là 10,8%. Tỷ lệ bà mẹ cho trẻ bú sau 30<br /> phút đến 2 giờ chiếm tỷ lệ cao nhất (59% và 59,2%).<br /> Tỷ lệ bà mẹ cho con bú sau 2 giờ ở xã Mỹ Phương<br /> chiếm cao hơn ở phường Phùng Chí Kiên (19,7% so<br /> với 14%), tuy nhiên sự khác biệt chưa có ý nghĩa<br /> thống kê (P>0,05).<br /> <br /> Nhận xét về kiến thức của bà mẹ về thời gian<br /> cai sữa<br /> Tại 2 địa điểm điều tra, tỷ lệ bà mẹ cho rằng nên<br /> cai sữa cho trẻ trước 12 tháng tuổi ở phường Phùng<br /> Chí Kiên cao hơn ở xã Mỹ Phương (21% và 8,2%).<br /> Phần lớn các bà mẹ cho rằng nên cai sữa cho trẻ từ<br /> 12 – 17 tháng tuổi (78,1% bà mẹ phường Phùng Chí<br /> Kiên và 66,5% ở xã Mỹ Phương). Tại phường<br /> Phùng Chí kiên, không có bà mẹ nào cai sữa cho<br /> con sau 24 tháng, chỉ có 6% bà mẹ ở xã Mỹ Phương<br /> còn cho con bú sau 24 tháng.<br /> <br /> Nhận xét về thực hành của các bà mẹ về thời<br /> gian cai sữa<br /> Về thực hành, tỷ lệ bà mẹ ở Phùng Chí Kiên cho<br /> trẻ thôi bú trước 12 tháng là 49%, cao hơn ở Mỹ<br /> Phương (24,2%), sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> với P