Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức bình đẳng giới của học sinh trung học phổ thông ở miền núi phía Bắc hiện nay - Đặng Ánh Tuyết

66 Xã hội học, số 3 - 2009<br /> <br /> MéT Sè YÕU Tè ¶NH H¦ëNG §ÕN NHËN THøC, TH¸I §é<br /> Vµ HµNH VI B×NH §¼NG GIíI CñA HäC SINH<br /> TRUNG HäC PHæ TH¤NG ë MIÒN NóI PHÝA B¾C HIÖN NAY<br /> <br /> §Æng ¸nh TuyÕt * F<br /> 0<br /> P<br /> T<br /> 1<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Häc tËp vµ vËn dông kiÕn thøc vÒ b×nh ®¼ng giíi (B§G) vµo cuéc sèng lµ mèi quan<br /> t©m cña mçi c«ng d©n vµ toµn x· héi, trong ®ã cã c¸c em häc sinh. Trong nhãm x· héi trÎ<br /> tuæi, nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña häc sinh trung häc phæ th«ng (THPT) cã ý<br /> nghÜa ®Æc biÖt. Sau bËc häc phæ th«ng, mét bé phËn c¸c em sÏ tiÕp tôc ®i häc trung häc<br /> chuyªn nghiÖp, cao ®¼ng vµ ®¹i häc. Bé phËn cßn l¹i sÏ ë nhµ lao ®éng vµ b­íc vµo cuéc<br /> sèng h«n nh©n gia ®×nh. Lèi rÏ thø hai rÊt dÔ x¶y ra, bëi lÏ miÒn nói phÝa B¾c lµ khu vùc<br /> vïng s©u, vïng xa, cã nhiÒu d©n téc thiÓu sè sinh sèng, tû lÖ kÕt h«n sím t­¬ng ®èi cao.<br /> V× vËy, nÕu nh­ ë bËc häc nµy c¸c em thiÕu kiÕn thøc, hay cã nhËn thøc sai lÖch vÒ B§G<br /> hoÆc cã t­ t­ëng ®Þnh kiÕn giíi, thiÕu nh¹y c¶m giíi th× sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá tíi c¸c<br /> m« h×nh hµnh vi vÒ vai trß giíi trong cuéc sèng còng nh­ trong viÖc lùa chän nghÒ nghiÖp<br /> cña m×nh. ChÝnh v× vËy, nhu cÇu tiÕp cËn mét c¸ch kÞp thêi, ®Çy ®ñ, toµn diÖn c¸c kiÕn<br /> thøc vÒ B§G còng nh­ thay ®æi th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña nhãm häc sinh THPT cã ý<br /> nghÜa thiÕt thùc. Muèn lµm ®­îc ®iÒu ®ã cÇn thiÕt ph¶i chØ ra ®­îc nh÷ng nh©n tè ®ang<br /> t¸c ®éng ®Õn nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi vÒ B§G cña häc sinh THPT.<br /> 1. NhËn xÐt chung vÒ nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña häc sinh THPT ë miÒn<br /> nói phÝa B¾c<br /> PhÇn lín häc sinh THPT ë miÒn nói phÝa B¾c ®· ®­îc nghe/biÕt ®Õn vÊn ®Ò B§G. Cã<br /> 96,4% ý kiÕn cho biÕt ®· ®­îc nghe ®Õn kh¸i niÖm/ho¹t ®éng B§G, trong ®ã, nghe rÊt<br /> th­êng xuyªn chiÕm 17,7%, nghe th­êng xuyªn chiÕm 40,6% vµ nghe thØnh tho¶ng 38%.<br /> So víi kÕt qu¶ cuéc ®iÒu tra Quèc gia vÒ giíi (2005) th× møc ®é tiÕp cËn cã tÝnh chÊt kh¸i<br /> niÖm cña ®èi t­îng häc sinh THPT ®ang cao h¬n so víi møc ®é trung b×nh cña ng­êi d©n<br /> ViÖt Nam hiÖn nay.<br /> Tuy nhiªn, sè häc sinh n¾m ch¾c vÒ luËt kh«ng cao, chØ cã 20,5% kh¼ng ®Þnh cã biÕt,<br /> 38% kh«ng biÕt vµ chØ 5,6% häc sinh nãi chÝnh x¸c ®­îc n¨m ra ®êi cña LuËt B§G. ë<br /> quan niÖm “Phô n÷ vµ nam giíi ph¶i lµm viÖc nh­ nhau, nam lµm g× n÷ lµm nÊy”, cã mét<br /> tû lÖ kh«ng nhá ý kiÕn ®ång ý (63,6%). Nh­ng ë chØ b¸o: Con trai th­êng häc giái h¬n con<br /> g¸i, chØ cã 3,7% ý kiÕn t¸n thµnh. Hay quan niÖm Con trai cÇn ®­îc ­u tiªn häc tËp nhiÒu<br /> h¬n con g¸i th× tuyÖt ®¹i ®a sè ý kiÕn tá th¸i ®é ph¶n ®èi (96,3%). Chång cã quyÒn d¹y vî,<br /> nam giíi cã quyÒn d¹y phô n÷, kÕt qu¶ còng t­¬ng tù, cã tíi 80,9% ý kiÕn kh«ng t¸n<br /> thµnh. Nh­ng ë chØ b¸o Con trai nghÞch mét chót còng kh«ng sao cã 69,6 % ý kiÕn rÊt t¸n<br /> <br /> *<br /> ThS.; Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh<br /> ** Bµi viÕt dùa trªn sè liÖu ®iÒu tra “NhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi b×nh ®¼ng giíi cña häc sinh THPT ë<br /> miÒn nói phÝa B¾c” do t¸c gi¶ thùc hiÖn n¨m 2007 - 2008, víi 908 phiÕu ®iÒu tra, 12 th¶o luËn nhãm vµ 24<br /> pháng vÊn s©u t¹i 6 tr­êng THPT thuéc tØnh S¬n La, Lµo Cai vµ Hµ Giang.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Đặng Ánh Tuyết 67<br /> <br /> thµnh vµ t¸n thµnh, tøc lµ 69,6% c¸c em cã nhËn thøc vÒ tÝnh c¸ch cña con trai mang<br /> tÝnh ®Þnh kiÕn giíi. Cã gÇn 1/3 ý kiÕn häc sinh cho r»ng: thiªn chøc cña ng­êi phô n÷ lµ<br /> thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc néi trî trong gia ®×nh. 44,2% ý kiÕn ®ång ý nam giíi lµ ng­êi lo<br /> nh÷ng viÖc lín cña gia ®×nh. §iÒu nµy gîi ý r»ng, trªn mét sè chØ b¸o nhËn thøc vÒ B§G<br /> cña häc sinh ®· cã tiÕn bé, tuy nhiªn ch­a cã tÝnh æn ®Þnh vµ ®«i khi sù hiÓu biÕt nµy chØ<br /> mang tÝnh bÒ næi, thiÕu chiÒu s©u. Quan niÖm vÒ B§G cña kh«ng Ýt c¸c em cßn thiÕu<br /> chÝnh x¸c, ch­a ®óng ®¾n so víi mong ®îi cña x· héi còng nh­ tinh thÇn cña LuËt B§G<br /> quy ®Þnh.<br /> Cã tíi 2/3 häc sinh ®­îc nghiªn cøu cho biÕt tiÕp cËn th«ng ®iÖp B§G víi t©m thÕ chñ<br /> ®éng, b¶n th©n c¸c em tù ý thøc ®­îc vÊn ®Ò c¸c em sÏ ®ãn nhËn. §a sè häc sinh cho r»ng<br /> thùc hiÖn chÝnh s¸ch B§G ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt (71,3%) vµ cÇn thiÕt<br /> (27,9%). Cã 58,7% c¸c em hoµn toµn ñng hé viÖc thùc hiÖn B§G, 40,6% ñng hé, chØ cã<br /> 0,3% kh«ng ñng hé vµ 0,3% hoµn toµn kh«ng ñng hé viÖc thùc hiÖn B§G. §Æc biÖt lµ cã<br /> tíi 62,8% c¸c em mong muèn ®­îc t¨ng thªm liÒu l­îng trong häc tËp vÒ B§G, 33,9% cho<br /> r»ng cÇn gi÷ nguyªn vµ chØ cã 3,4% cho r»ng cÇn gi¶m ®i. §øng tõ c¸ch tiÕp cËn: M« h×nh<br /> ba c¸ch thøc tiÕp cËn vÒ B§G - QuyÒn B§G, cã thÓ thÊy r»ng ®ã lµ nh÷ng dÊu hiÖu hÕt<br /> søc tÝch cùc, thÓ hiÖn kh¶ n¨ng s½n sµng cña c¸c häc sinh trong viÖc tiÕp nhËn thùc thi<br /> chÝnh s¸ch B§G trong thùc tÕ, cã tÝn hiÖu kh¶ quan cho viÖc n©ng cao nhËn thøc, th¸i ®é<br /> vµ hµnh vi vÒ B§G cña häc sinh THPT.<br /> Khi hái: Lý do nµo dÉn ®Õn viÖc em quyÕt ®Þnh bÇu ng­êi ®ã vµo vÞ trÝ c¸n bé<br /> líp/®oµn, cã tíi 97,3% cho biÕt lý do lµ v× b¹n ®ã cã thÓ lµm tèt c«ng viÖc ®­îc giao. Em<br /> th­êng ®Ò cao b¹n trai hay b¹n g¸i trong líp häc?, cã tíi 97,1% ý kiÕn cho r»ng b¶n th©n<br /> t«n träng b¹n bÌ kh«ng phô thuéc vµo giíi tÝnh cña hä, chØ cã 1,8% ý kiÕn ®Ò cao con trai<br /> h¬n vµ 1,1% ®Ò cao con g¸i h¬n.<br /> VÒ viÖc lùa chän nghÒ nghiÖp, nhãm nghÒ Ýt cã tÝnh kh¸c biÖt giíi/nh¹y c¶m giíi/®Þnh kiÕn<br /> giíi nhÊt nhËn ®­îc chØ b¸o gi¸ trÞ trung b×nh lµ 20.3%. Nhãm nghÒ cã sù kh¸c biÖt giíi/nh¹y<br /> c¶m giíi/®Þnh kiÕn giíi ë møc ®é trung b×nh - nh÷ng nghÒ mµ phô n÷ vµ nam giíi muèn tham<br /> gia cÇn ph¶i cã sù nç lùc cña c¸ nh©n nhiÒu h¬n, nhËn ®­îc chØ b¸o gi¸ trÞ trung b×nh lµ<br /> 13.7%. Nhãm nghÒ nghiÖp cã sù nh¹y c¶m/kh¸c biÖt giíi/®Þnh kiÕn giíi rÊt m¹nh mÏ,<br /> hoµn toµn thuéc vÒ giíi tÝnh nµo, sù tham gia cña nam giíi hay phô n÷ vµo c¸c nghÒ nµy<br /> d­êng nh­ ®· ®­îc x· héi Ên ®Þnh s½n, nhËn ®­îc chØ b¸o cã gi¸ trÞ trung b×nh lùa chän lµ<br /> 1,8%. KÕt qu¶ nµy cho thÊy, häc sinh THPT ®· biÕt g¹t bá nh÷ng ®Þnh kiÕn giíi trong viÖc<br /> lùa chän nghÒ nghiÖp t­¬ng lai cña chÝnh m×nh, biÕt ­íc m¬ v­¬n tíi nh÷ng nghÒ nghiÖp<br /> æn ®Þnh trong t­¬ng lai.<br /> Nh­ vËy, qu¸ tr×nh nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña häc sinh cã nh÷ng dÊu hiÖu<br /> tÝch cùc, ®· cã b­íc chuyÓn tõ nhËn thøc ®Õn th¸i ®é vµ hµnh vi. Tuy nhiªn, nhËn thøc vµ<br /> th¸i ®é B§G cña häc sinh ë mét sè chØ b¸o ch­a cã sù chuyÓn biÕn râ rÖt. KiÕn thøc vÒ B§G<br /> ë mét sè lÜnh vùc cßn mang tÝnh chung chung, bÒ næi, ch­a ®i vµo chiÒu s©u, thiÕu chÝnh<br /> x¸c vµ æn ®Þnh, nh­ nhËn thøc ®Þnh kiÕn giíi vÒ nghÒ nghiÖp, viÖc lµm, tÝnh c¸ch, gi¸ trÞ<br /> con c¸i, ®Þnh kiÕn giíi trong viÖc trao ®æi c¸c th«ng ®iÖp vÒ B§G, hµnh vi giíi trong bèi<br /> c¶nh céng ®ång... ë mét sè hµnh vi cã nh÷ng dÊu hiÖu cña bÊt b×nh ®¼ng giíi, ch¼ng h¹n,<br /> cã tíi 53,5% ý kiÕn thõa nhËn b¶n th©n cã sù ®Þnh kiÕn giíi trong lµm viÖc nhµ, cã 67%<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 68 Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và hành vi bình đẳng giới...<br /> <br /> ®Þnh kiÕn giíi trong øng xö c¸c mèi quan hÖ x· héi, 56% ®Þnh kiÕn giíi trong ®Þnh h­íng<br /> lùa chän nghÒ nghiÖp, 68,1% thÝch cã con trai h¬n con g¸i. Cã thÓ nãi, con ®­êng ®i tíi<br /> môc tiªu B§G ®ang cã nh÷ng tÝn hiÖu l¹c quan, tuy nhiªn cÇn ph¶i cã thêi gian vµ c¶ sù nç<br /> lùc lín cña toµn x· héi.<br /> 2. Mét sè yÕu tè ¶nh h­ëng ®Õn nhËn thøc, th¸i ®é, hµnh vi vÒ B§G cña häc sinh<br /> THPT ë miÒn nói phÝa B¾c<br /> 2.1. ¶nh h­ëng cña mét sè ®Æc diÓm c¸ nh©n cña häc sinh THPT<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, yÕu tè giíi tÝnh lµ mét trong nh÷ng nh©n tè t¸c ®éng m¹nh<br /> mÏ ®Õn møc ®é nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi vÒ B§G trong nhãm häc sinh THPT ë miÒn nói<br /> phÝa B¾c. MÆc dï, nhãm häc sinh nam cã nhiÒu c¬ héi vµ lîi thÕ h¬n ®Ó tiÕp cËn th«ng tin vÒ<br /> B§G, ®­îc x· héi tr«ng ®îi nhiÒu h¬n trong viÖc bµy tá th¸i ®é vµ thùc hiÖn hµnh vi mang<br /> gi¸ trÞ B§G so víi nhãm häc sinh n÷, nh­ng ®a sè c¸c chØ b¸o ®Òu cho thÊy nhãm häc sinh n÷<br /> cã møc ®é quan t©m vµ kh¶ n¨ng nhËn thøc tèt h¬n, th¸i ®é ñng hé râ rµng vµ thùc hiÖn<br /> hµnh vi mang gi¸ trÞ B§G tèt h¬n so víi nhãm häc sinh nam. PhÇn lín c¸c chØ b¸o ®Òu ghi<br /> nhËn møc ®é tr¶ lêi/kh¼ng ®Þnh cña n÷ häc sinh lu«n cã xu h­íng tÝch cùc vµ cao h¬n so víi<br /> nhãm nam häc sinh. Ch¼ng h¹n, ë chØ b¸o tiÕp cËn “rÊt th­êng xuyªn” chØ cã 13,4% häc<br /> sinh nam kh¼ng ®Þnh, th× tû lÖ nµy ë nhãm häc sinh n÷ lµ 21,1%. N÷ häc sinh trong<br /> tr­êng häc THPT cã hµnh vi tÝch cùc h¬n so víi nam häc sinh trong viÖc thùc hiÖn trao<br /> ®æi c¸c th«ng tin vÒ B§G trong gia ®×nh. Trong mèi quan hÖ trao ®æi víi mÑ, cã 28,5% c¸c<br /> em n÷ häc sinh th­êng xuyªn trao ®æi th«ng tin vÒ B§G, trong khi tû lÖ nµy ë nam häc<br /> sinh lµ 12,5%. Víi c«ng viÖc tham gia mua thøc ¨n cho gia ®×nh víi sè l­îng trªn 5<br /> lÇn/th¸ng, cã 40% n÷ häc sinh thùc hiÖn, trong khi tû lÖ nµy ë nhãm häc sinh nam lµ<br /> 28,3%.<br /> Lµ mét gi¸o viªn d¹y m«n gi¸o dôc c«ng d©n cho nªn t«i còng cã chó ý quan s¸t c¸c em ë<br /> khÝa c¹nh giíi. Nãi chung t«i thÊy th­êng lµ c¸c em n÷ cã nhËn thøc tèt h¬n, cã sù ñng hé<br /> m¹nh h¬n viÖc thùc hiÖn B§G. Khi quan s¸t chi tiÕt h¬n t«i còng thÊy c¸c em n÷ cã ý thøc<br /> ®Êu tranh cho B§G h¬n (N÷, gi¸o viªn Hµ Giang).<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu còng cho thÊy, häc lùc cña c¸c em häc sinh cµng tèt th× møc ®é nhËn<br /> thøc vÒ c¸c néi dung b×nh ®¼ng giíi cµng cao, th¸i ®é ñng hé thùc hiÖn B§G cña c¸c em cµng<br /> cao, hµnh vi thùc hiÖn B§G trong bèi c¶nh nhµ tr­êng, gia ®×nh vµ céng ®ång cña c¸c em<br /> cµng tÝch cùc. Ở chØ b¸o tiÕp cËn “rÊt th­êng xuyªn” víi th«ng ®iÖp B§G cã 22,0% nhãm<br /> häc sinh cã “häc lùc kh¸ trë lªn” kh¼ng ®Þnh, th× ë c¸c nhãm häc lùc “trung b×nh vµ d­íi<br /> trung b×nh” chØ ®¹t tû lÖ t­¬ng øng lµ 16,3% vµ 15,4%. Nhóm học sinh học lực khá trở lên<br /> trả lời biết chính xác thời gian Luật BĐG ra đời năm 2006 cao hơn nhóm các em có học<br /> lực trung bình và dưới trung bình với các tỷ lệ tương ứng là (10,1%; 3,3% và 0%). Ở møc<br /> ®é “rÊt t¸n thµnh” víi quan niÖm: Phô n÷ vµ nam giíi cã ®iÒu kiÖn, c¬ héi ngang nhau ®Ó<br /> ph¸t triÓn, nhãm häc sinh cã häc lùc kh¸ trë lªn cã tû lÖ tr¶ lêi lµ 97,4%, trong khi ®ã<br /> nhãm cã häc lùc trung b×nh vµ d­íi trung b×nh cã tû lÖ t­¬ng øng lµ (93,5% vµ 90,2%).<br /> §iÒu nµy còng hoµn toµn ®óng víi thùc tÕ vµ c¸ch gi¶i thÝch cña lý thuyÕt x· héi ho¸. Khi con<br /> ng­êi ta cã kiÕn thøc v÷ng vµng th× cµng cã nhu cÇu hiÓu biÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ mét<br /> c¸ch s©u s¾c h¬n, cã th¸i ®é tÝch cùc vµ cã quyÕt t©m h¬n trong viÖc thùc hiÖn c¸c hµnh vi<br /> ®­îc x· héi mong ®îi.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Đặng Ánh Tuyết 69<br /> <br /> T«i nhËn thÊy ®óng lµ c¸c em cã häc lùc tèt th× c¸c em còng cã ý thøc quan t©m ®Õn vÊn<br /> ®Ò b×nh ®¼ng nam n÷. V× c¸c em nhËn thÊy nh÷ng gi¸ trÞ cña nã lµ rÊt lín, còng nh­ sù ¶nh<br /> h­ëng tiªu cùc cña sù bÊt B§G ®èi víi con ng­êi vµ x· héi. B¶n th©n c¸c em häc tèt, sÏ ch¨m<br /> chó vµ cã c¬ héi nhiÒu h¬n ®Ó tiÕp thu c¸c kiÕn thøc vÒ B§G (Nam, gi¸o viªn Lµo Cai).<br /> YÕu tè thµnh phÇn d©n téc còng cã xu h­íng quy ®Þnh kh¶ n¨ng hiÓu biÕt, sù bµy tá<br /> th¸i ®é vµ thùc hiÖn hµnh vi B§G trong thùc tÕ cña c¸c em. NÕu chØ cã 70,1% häc sinh<br /> d©n téc thiÓu sè ®ång ý víi viÖc “häc sinh n÷ vµ häc sinh nam cïng ch¬i mét trß ch¬i” th×<br /> tû lÖ nµy ë nhãm häc sinh d©n téc Kinh lµ 79,0%. Nhãm häc sinh d©n téc thiÓu sè cã xu<br /> h­íng thÓ hiÖn t©m thÕ ý thøc tèt h¬n so víi nhãm häc sinh lµ ng­êi d©n téc Kinh. Ch¼ng<br /> h¹n, ë chØ b¸o: chñ ®éng ý thøc ®ãn nhËn th«ng ®iÖp B§G, chØ cã 59,1% c¸c em d©n téc<br /> Kinh kh¼ng ®Þnh, trong khi tû lÖ nµy ë nhãm häc sinh d©n téc thiÓu sè lµ 67,6%.<br /> Tuy nhiªn, so víi yÕu tè giíi tÝnh vµ häc lùc th× yÕu tè d©n téc ¶nh h­ëng mang tÝnh<br /> thiÕu nhÊt qu¸n, kh«ng th­êng xuyªn vµ kh«ng cã quy luËt râ rµng. Cô thÓ lµ, ë khÝa<br /> c¹nh c¬ héi tiÕp cËn víi c¸c th«ng ®iÖp B§G th× c¸c em häc sinh d©n téc Kinh cã nhiÒu c¬<br /> héi h¬n c¸c em d©n téc thiÓu sè, nh­ng ë kh¶ n¨ng nhËn thøc th× cã néi dung häc sinh<br /> d©n téc thiÓu sè thÓ hiÖn tèt h¬n häc sinh d©n téc Kinh, ng­îc l¹i cã nh÷ng lÜnh vùc kiÕn<br /> thøc vÒ B§G cña häc sinh d©n téc thiÓu sè l¹i kÐm h¬n d©n téc Kinh. MÆc dï, nh×n chung<br /> häc sinh d©n téc Kinh cã kh¶ n¨ng nhËn thøc vÒ B§G tèt h¬n häc sinh d©n téc thiÓu sè,<br /> nh­ng c¸c em häc sinh d©n téc thiÓu sè l¹i cã th¸i ®é B§G mét c¸ch râ rµng, m¹nh mÏ<br /> h¬n. §èi víi hµnh vi B§G, trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch yÕu tè d©n téc d­êng nh­ kh«ng cã<br /> sù ¶nh h­ëng lín ®Õn thùc hiÖn hµnh vi B§G cña c¸c em häc sinh trong bèi c¶nh nhµ<br /> tr­êng, gia ®×nh vµ céng ®ång. §iÒu nµy hÕt søc khã lý gi¶i nÕu kh«ng cã sù vËn dông mét<br /> c¸ch tæng hîp cña nhiÒu lý thuyÕt ®Ó ph©n tÝch. Râ rµng lµ trong nhËn thøc vµ th¸i ®é<br /> B§G cña c¸c em häc sinh ®ang chÞu sù ¶nh h­ëng rÊt lín tõ nh÷ng ®Æc tr­ng t©m sinh lý<br /> vµ bèi c¶nh m«i tr­êng sèng, häc tËp cña c¸c em trong t­¬ng quan vÒ d©n téc.<br /> 2.2. YÕu tè phong tôc, tËp qu¸n, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, cã 81,9% c¸c em häc sinh kh¼ng ®Þnh nhËn thøc, th¸i<br /> ®é vµ hµnh vi B§G cña b¶n th©n ®ang bÞ c¸c phong tôc, tËp qu¸n l¹c hËu c¶n trë; 64,2%<br /> c¸c em cho r»ng c¸c tæ chøc, céng ®ång ch­a quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc gi¸o dôc B§G<br /> cho häc sinh. C¸c ®Þa ph­¬ng ë miÒn nói phÝa B¾c vÉn cßn bÞ ¶nh h­ëng kh¸ nÆng nÒ bëi<br /> c¸c quan niÖm, lèi sèng, thãi quen, t©m lý l¹c hËu trong mét bé phËn d©n c­, nhÊt lµ ®ång<br /> bµo c¸c d©n téc thiÓu sè. Hä ch­a thùc sù nhËn thøc ®Çy ®ñ vµ ®óng ®¾n còng nh­ ch­a<br /> thùc sù coi träng viÖc gi¸o dôc B§G cho thÕ hÖ trÎ; ®Æc biÖt vÉn tån t¹i t©m lý träng nam<br /> khinh n÷, ®µn bµ ph¶i lµm viÖc nhµ, ng­êi con d©u kh«ng ®­îc tham gia c¸c quyÕt ®Þnh<br /> trong gia ®×nh, con g¸i kh«ng cÇn häc cao mµ ph¶i lÊy chång sím... NÕu so víi møc ®é<br /> trung b×nh trong c¶ n­íc, phong tôc, tËp qu¸n vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña miÒn nói<br /> phÝa B¾c ®ang cã møc ®é khã kh¨n h¬n nhiÒu, do ®ã còng lµm c¶n trë qu¸ tr×nh thùc hiÖn<br /> B§G nhiÒu h¬n.<br /> §èi víi nhiÒu d©n téc Ýt ng­êi, bÊt b×nh ®¼ng ¨n s©u vµo tiÒm thøc ®Õn ®é ng­êi ta<br /> quan niÖm phô n÷ chØ cÇn biÕt lo viÖc n­¬ng rÉy vµ cuéc sèng gia ®×nh kh«ng cÇn ph¶i<br /> häc nhiÒu, thËm chÝ kh«ng cÇn biÕt ch÷, cßn nam giíi th× “lo” uèng r­îu, vui ch¬i thËm<br /> chÝ lµ hót thuèc phiÖn... §¸ng tiÕc lµ, thùc tr¹ng ®¸ng buån nµy l¹i kh«ng chØ cã riªng ë<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 70 Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và hành vi bình đẳng giới...<br /> <br /> S¬n La mµ xuÊt hiÖn ë kh¸ nhiÒu tØnh miÒn nói phÝa B¾c. ChÝnh hñ tôc t¶o h«n, mª tÝn dÞ<br /> ®oan vµ ph©n biÖt giíi ®ang g©y ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi cuéc sèng vµ häc tËp cña häc sinh,<br /> ®Æc biÖt lµ n÷ sinh (N÷, gi¸o viªn S¬n La).<br /> 2.3. Sù quan t©m vµ kh¶ n¨ng cña gia ®×nh ®Õn viÖc gi¸o dôc B§G cho con c¸i<br /> LÏ ra, gi¸o dôc B§G lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña thiÕt chÕ gia ®×nh.<br /> Tuy nhiªn, trong nghiªn cøu nµy, cã nhiÒu gia ®×nh ë miÒn nói phÝa B¾c cßn thê ¬, ch­a<br /> quan t©m, thiÕu ph­¬ng ph¸p, cßn cã t©m lý lóng tóng trong viÖc gi¸o dôc B§G cho con<br /> c¸i. §Æc biÖt lµ trong c¸c gia ®×nh d©n téc thiÓu sè, vÉn cßn tån t¹i nhiÒu quan niÖm l¹c<br /> hËu, ®êi sèng kinh tÕ khã kh¨n, t×nh tr¹ng bÊt B§G cµng nÆng nÒ. C¸c em häc sinh khã<br /> cã thÓ cã ®­îc nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi vÒ B§G ®óng ®¾n trong mét m«i tr­êng gia<br /> ®×nh nh­ thÕ, tr¸i l¹i c¸c em häc ®­îc nh÷ng ®iÒu bÊt B§G tõ gia ®×nh. KÕt qu¶ nghiªn<br /> cøu cho thÊy, møc ®é häc sinh tiÕp cËn kiÕn thøc vÒ B§G tõ phÝa gia ®×nh cßn rÊt thÊp.<br /> ChØ cã 48,9% ý kiÕn cho biÕt kiÕn thøc vÒ B§G cã ®­îc lµ tõ t¸c ®éng cña gia ®×nh vµ cã<br /> tíi 65% ý kiÕn cho biÕt gia ®×nh kh«ng quan t©m ®Õn viÖc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc B§G cho<br /> con c¸i.<br /> T«i chØ biÕt lµm viÖc ë ngoµi ®ång th«i, chø c¸i B§G nµy nä th× kh«ng biÕt ®©u. Cã g×<br /> th× cø ph¶i nhê thÇy c« gi¸o trong tr­êng th«i (N÷ phô huynh, d©n téc thiÓu sè).<br /> MÆt kh¸c, nh÷ng th«ng tin tõ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh cho thÊy, viÖc gi¸o dôc vÒ B§G<br /> cho con c¸i cña bè mÑ cßn Ýt ®­îc c¸c bËc cha mÑ quan t©m vµ nÕu cã th× thiÕu chiÒu s©u,<br /> phiÕn diÖn vµ mang tÝnh chung chung kh«ng cã ph­¬ng ph¸p. Mét sè phô huynh rÊt quan<br /> t©m, nhËn thÊy ®­îc vai trß cÇn thiÕt cña viÖc gi¸o dôc B§G cho con c¸i trong gia ®×nh,<br /> nh­ng l¹i thiÕu kiÕn thøc vÒ B§G. Hay cßn cã mét sè ý kiÕn quan niÖm lµ rÊt khã ®Ó thùc<br /> hiÖn B§G trong gia ®×nh hay gi¸o dôc B§G sÏ lµm ®¶o lén t«n ty trËt tù trong gia ®×nh,<br /> tr¸i víi thuÇn phong mü tôc, tËp qu¸n cña cha «ng. Cã nhiÒu phô huynh kh¸c th× cho<br /> biÕt, hä kh«ng ®­îc tæ chøc x· héi nµo tËp huÊn vµ ®ang rÊt thiÕu c¸c nguån th«ng tin,<br /> tµi liÖu h­íng dÉn ®Ó tham kh¶o, gióp hä cã kiÕn thøc vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc B§G cho<br /> con c¸i. §©y chÝnh lµ nh÷ng nguyªn nh©n quan träng ®ang lµm h¹n chÕ vai trß ¶nh<br /> h­ëng cña gia ®×nh ®Õn nhËn thøc vÒ B§G cña häc sinh THPT.<br /> Theo ý kiÕn chñ quan cña b¶n th©n t«i th× thÕ nµy, c¸i møc ®é ¶nh h­ëng nhiÒu nhÊt<br /> ®Õn c¸c em chÝnh lµ gia ®×nh. Bëi thùc tÕ t«i lµ gi¸o viªn ë ®©y nh­ng nÕu cã qu¶n lý ®­îc<br /> häc sinh th× còng chØ qu¶n 4 - 5 tiÕng ®ång hå th«i. Cßn l¹i 19 tiÕng c¸c em sÏ lµm viÖc<br /> nhµ råi tham gia c¸c quan hÖ x· héi. ChÝnh v× thÕ mµ ë gia ®×nh nÕu cã bè mÑ mµ cã vÊn<br /> ®Ò g× x¶y ra mang tÝnh chÊt bÊt B§G hay b¹o lùc th× nã sÏ t¸c ®éng nhiÒu nhÊt ®Õn c¸c<br /> em. VÝ dô nh­ «ng bè gia tr­ëng, b¹o lùc, nghiÖn ngËp, r­îu chÌ… th× râ rµng vÊn ®Ò<br /> B§G cña c¸c em sÏ rÊt kh¸c so víi nh÷ng gia ®×nh b×nh th­êng (N÷, gi¸o viªn S¬n La).<br /> NghÒ nghiÖp cña bè mÑ còng cã ¶nh h­ëng quan träng ®Õn viÖc n©ng cao nhËn thøc<br /> B§G cho con c¸i. Häc sinh cã bè mÑ lµ c¸n bé viªn chøc lu«n quan t©m gi¸o dôc B§G cho<br /> con c¸i tèt h¬n nh÷ng häc sinh cã bè mÑ lµm nghÒ n«ng nghiÖp hay bu«n b¸n dÞch vô. Hä<br /> còng cã nh÷ng ®éng th¸i vÒ sù quan t©m vµ biÕt c¸ch gi¸o dôc c¸c kiÕn thøc vÒ B§G cho<br /> con em m×nh nhiÒu h¬n so víi c¸c bËc cha mÑ tham gia nh÷ng c«ng viÖc, ngµnh nghÒ<br /> kh¸c.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Đặng Ánh Tuyết 71<br /> <br /> Bè mÑ em ®Òu lµ gi¸o viªn c¶. MÑ em lu«n d¹y em vÒ B§G, mÑ em b¶o kh«ng nªn ®èi<br /> xö bÊt b×nh ®¼ng víi c¸c b¹n g¸i, em g¸i. V× con trai, con g¸i ®Òu lµ con ng­êi, mµ lµ con<br /> ng­êi cÇn ph¶i ®­îc ®èi xö c«ng b»ng (N÷ häc sinh, d©n téc thiÓu sè).<br /> Thõa nhËn gia ®×nh ch­a cã ®ñ kh¶ n¨ng gi¸o dôc B§G cho con em m×nh, phÇn lín<br /> c¸c ý kiÕn cña phô huynh häc sinh ®Òu mong muèn nhµ tr­êng ®ãng vai trß tÝch cùc vµ<br /> chñ ®éng h¬n trong viÖc gi¸o dôc B§G cho häc sinh.<br /> Gi¸o dôc vµ n©ng cao kiÕn thøc vÒ B§G cho con em trong gia ®×nh lµ vÊn ®Ò mµ<br /> chóng t«i rÊt quan t©m. Nh­ng nãi thËt lµ rÊt khã kh¨n kh«ng cã nhiÒu kiÕn thøc vµ thêi<br /> gian. Nªn rÊt mong nhµ tr­êng sÏ d¹y c¸c ch¸u thËt nhiÒu vÒ B§G. §©y lµ nh©n tè ®Ó c¸c<br /> ch¸u ph¸t triÓn toµn diÖn, t¹o nÒn t¶ng bÒn v÷ng cho viÖc x©y dùng gia ®×nh h¹nh phóc<br /> (Nam phô huynh, d©n téc Kinh).<br /> 2.4. Sù ¶nh h­ëng cña thÇy c« gi¸o vµ ho¹t ®éng lång ghÐp giíi<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy, c¸n bé qu¶n lý cña ngµnh gi¸o dôc vµ phÇn lín gi¸o viªn<br /> ®· nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng vµ cã sù quan t©m ®Õn vÊn ®Ò thùc hiÖn B§G trong<br /> tr­êng häc, nhÊt lµ vÊn ®Ò gi¸o dôc lång ghÐp giíi trong c¸c nhµ tr­êng THPT.<br /> RÊt quan träng thø nhÊt lµ cho c¸c em nhËn thøc ®­îc vai trß cña m×nh. Giíi nam th×<br /> lÏ dÜ nhiªn råi cßn giíi n÷ hä ®Ó häc sinh tù nhËn thøc ®­îc vÒ vÞ trÝ thùc sù quan träng<br /> cña c¸c em, cßn c¸c em ph¶i tù tin h¬n trong cuéc sèng, trong c«ng viÖc, nhÊt lµ t­¬ng lai<br /> cña c¸c em. Gi¸o dôc vµ gióp c¸c em vÒ B§G lµ cÇn thiÕt (Nam, c¸n bé Së gi¸o dôc vµ §µo<br /> t¹o Hµ Giang).<br /> Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh gi¸o dôc - ®µo t¹o ®· cã nh÷ng quan t©m ®Õn viÖc gi¸o<br /> dôc B§G cho häc sinh THPT ë khu vùc miÒn nói phÝa B¾c. Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o vµ ñy<br /> ban D©n sè - gia ®×nh vµ trÎ em (nay lµ Bé Y tÕ) ®· triÓn khai Dù ¸n gi¸o dôc, d©n sè, søc<br /> khoÎ, søc khoÎ sinh s¶n vµ B§G (gäi t¾t lµ gi¸o dôc kü n¨ng sèng) trong c¸c tr­êng THPT<br /> ë miÒn nói phÝa B¾c. TÝnh ®Õn th¸ng 10/2005 ®· c¬ b¶n hoµn thµnh tËp huÊn cho 390<br /> gi¶ng viªn cÊp tØnh, 1.010 c¸n bé qu¶n lý vµ 8.619 gi¸o viªn c¸c tr­êng THPT 1. Môc tiªu<br /> F<br /> 1<br /> P P<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> cña Dù ¸n lµ thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc lång ghÐp kü n¨ng sèng, trong ®ã ®¹t môc<br /> tiªu vÊn ®Ò B§G, bao gåm cung cÊp kiÕn thøc, th¸i ®é vµ kü n¨ng ®Ó häc sinh x¸c ®Þnh<br /> vai trß, vÞ trÝ cña nam giíi vµ n÷ giíi ®Òu nh­ nhau trong x· héi; ®ång thêi nhËn thøc<br /> ®­îc gi¸ trÞ cña b¶n th©n, t«n träng gi¸ trÞ cña n÷ còng nh­ nam vµ biÕt c¸ch giao tiÕp cã<br /> hiÖu qu¶, biÕt ®Ò ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n trong häc tËp vµ phÊn ®Êu lµm chñ gia<br /> ®×nh vµ x· héi trong t­¬ng lai. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ thùc hiÖn cña Dù ¸n nµy ch­a ®¹t yªu<br /> cÇu mong muèn:<br /> Néi dung gi¸o dôc B§G trong nhµ tr­êng THPT nh­ hiÖn nay lµ kh«ng toµn diÖn vµ<br /> khã cã thÓ ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ nh­ mong muèn. Khi häc sinh nam ë nh÷ng n¬i nµy vµ nam<br /> giíi nãi chung kh«ng ®­îc thô h­ëng viÖc gi¸o dôc vÒ kü n¨ng sèng, th× sÏ khã cã c¬ héi<br /> b×nh ®¼ng ®Ó nghe vµ häc hái lÉn nhau, ®Ó t¹o ra m«i tr­êng häc tËp, vui ch¬i th©n thiÖn<br /> gi÷a em g¸i vµ em trai. §ã lµ ch­a kÓ ®Õn c¸c vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh tõ x· héi hiÖn ®¹i<br /> nh­ søc khoÎ sinh s¶n, HIV/AIDS, B§G trong cuéc sèng… ®Òu cÇn ph¶i rÌn kü n¨ng häc<br /> <br /> 1<br /> B¸o Gi¸o dôc vµ Thêi ®¹i ngµy 3/4/2006<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 72 Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và hành vi bình đẳng giới...<br /> <br /> hái cho c¶ häc sinh nam vµ häc sinh n÷ ®Ó hä biÕt ra quyÕt ®Þnh vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®óng<br /> ®¾n (N÷, c¸n bé nghiªn cøu vÒ giíi vµ gia ®×nh).<br /> Nghiªn cøu cßn ph¸t hiÖn ra r»ng, nhµ tr­êng d­êng nh­ vÉn cßn ®ang xuÊt hiÖn<br /> nh÷ng dÊu hiÖu cña sù bÊt B§G mµ nguyªn nh©n lµ do c¸c thÇy c« gi¸o cßn thiÕu kiÕn<br /> thøc vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc vÒ giíi, B§G cho häc sinh. Cã 75,3% ý kiÕn cho biÕt, nhµ<br /> tr­êng ®ang gÆp khã kh¨n viÖc thùc hiÖn lång ghÐp giíi do thiÕu gi¸o viªn ®­îc ®µo t¹o,<br /> tËp huÊn vÒ B§G. Bªn c¹nh ®ã, mét sè gi¸o viªn ch­a cã nhËn thøc thùc sù ®Çy ®ñ nªn<br /> ch­a coi viÖc tuyªn truyÒn, gi¸o dôc B§G cho häc sinh nh­ mét nhiÖm vô quan träng. Sè<br /> liÖu kh¶o s¸t cßn cho biÕt, cã 65,4% ý kiÕn kh¼ng ®Þnh, ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc vÒ B§G<br /> trong nhµ tr­êng ch­a thÝch hîp víi ®èi t­îng ®­îc tiÕp nhËn vµ viÖc gi¸o dôc B§G ch­a<br /> ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ rÊt kh¸c nhau gi÷a c¸c tr­êng häc. KÕt qu¶ kh¶o s¸t<br /> cho thÊy, cã 74% ý kiÕn kh¼ng ®Þnh ®ang rÊt thiÕu tµi liÖu häc tËp, tiÕp thu kiÕn thøc vÒ<br /> B§G; 73,1% ý kiÕn tr¶ lêi viÖc gi¸o dôc B§G trong tr­êng häc cßn thiÕu thêi gian. Thùc tÕ<br /> nµy dÉn tíi hÖ qu¶ lµ chØ cã 36,8% häc sinh kh¼ng ®Þnh, th­êng xuyªn trao ®æi víi thÇy c«<br /> gi¸o nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn B§G.<br /> Theo t«i th× møc ®é ®­a vÊn ®Ò B§G vµo trong nhµ tr­êng hiÖn nay lµ ch­a nhiÒu.<br /> Chñ yÕu míi th«ng qua c¸c ho¹t ®éng ngo¹i kho¸ nh­ kû niÖm ngµy 8/3, 26/3 vµ 20/20.<br /> ChØ nh÷ng tr­êng cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi th× míi tæ chøc ®­îc, cßn nh÷ng tr­êng khã kh¨n<br /> th× kh«ng tiÕn hµnh ®­îc. Nh­ vËy c¸c em häc sinh ë nh÷ng tr­êng nµy sÏ kh«ng cã c¬<br /> héi ®Ó n¾m b¾t kiÕn thøc vÒ B§G. Theo t«i nã rÊt quan träng cho cuéc sèng cña c¸c em<br /> sau nµy… (N÷ 38 tuæi, c¸n bé Së Gi¸o dôc& §µo t¹o S¬n La).<br /> Kh«ng nh÷ng vËy, c¸ biÖt cã thÇy c« gi¸o cßn thÓ hiÖn sù ®Þnh kiÕn giíi trong qu¸<br /> tr×nh gi¶ng d¹y ®Þnh h­íng nghÒ nghiÖp cho c¸c em.<br /> Vµ c¸i thø hai lµ líp häc Êy, mµ c¸c em häc sinh nam th× c¸c em thi vµo chuyªn to¸n,<br /> lý, ho¸. C¸c líp v¨n sö, líp ®Þa th× phÇn lín lµ c¸c em n÷. KiÓu nh­ thÕ lµ bÊt B§G. §©y<br /> lµ mét c¸i h­íng nghÒ nghiÖp kh«ng phï hîp vµ cã sù t¸c ®éng cña c¸c nhµ tr­êng (N÷<br /> gi¸o viªn, S¬n La).<br /> D­êng nh­ c¸c thÇy c« gi¸o vµ nhµ tr­êng cßn cã c¸ch nh×n häc sinh víi t­ c¸ch lµ<br /> nhãm ng­êi ®­îc, cÇn vµ ph¶i ®­îc cung cÊp tri thøc, trong ®ã cã tri thøc vÒ B§G h¬n lµ<br /> víi t­ c¸ch lµ ng­êi b¹n ®ång hµnh ®Ó cã thÓ gÇn gòi vµ chia sÎ bÊt kú vÊn ®Ò g× khi c¸c<br /> em cã nhu cÇu. MÆt kh¸c, c¸c tr­êng THPT ë miÒn nói phÝa B¾c còng cßn gÆp khã kh¨n<br /> vÒ tµi chÝnh, sù phèi kÕt hîp ch­a tèt cña c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng<br /> nh­: §oµn thanh niªn, Héi phô n÷... còng lµ nh÷ng khã kh¨n cña nhµ tr­êng trong viÖc<br /> triÓn khai lång ghÐp giíi ë ho¹t ®éng ngo¹i khãa.<br /> §«i khi muèn tæ chøc mét buæi ngoµi giê muèn mêi mét ng­êi t­ vÊn cho bªn ngoµi<br /> nh­ c¸n bé §oµn thanh hiªn, Héi phô n÷ trªn ®Þa bµn nh­ng m×nh l¹i kh«ng cã ®iÒu kiÖn<br /> kinh tÕ hay sù s½n sµng hîp t¸c cña ng­êi ta. §iÒu nµy lµm cho ho¹t ®éng lång ghÐp giíi<br /> th«ng qua ngo¹i khãa cßn ®¬n ®iÖu vµ kh«ng hiÖu qu¶ (Nam gi¸o viªn, 50 tuæi).<br /> 2.5. Sù ¶nh h­ëng cña s¸ch gi¸o khoa (SGK):<br /> S¸ch gi¸o khoa lµ c«ng cô chÝnh phôc vô gi¶ng d¹y vµ häc tËp trong hÖ thèng tr­êng<br /> häc phæ th«ng. §©y lµ nh÷ng c«ng cô ®Ó chuyÓn t¶i tri thøc, kinh nghiÖm, gi¸ trÞ vµ sù kú<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Đặng Ánh Tuyết 73<br /> <br /> väng cña x· héi trong m«i tr­êng häc ®­êng, trong ®ã cã vÊn ®Ò B§G. Tuy nhiªn, th«ng<br /> qua mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cho thÊy, hÖ thèng SGK tõ bËc tiÓu häc ®Õn THPT ë<br /> ViÖt Nam gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn vµ cñng cè thªm sù kh¸c biÖt vÒ giíi thªm trÇm träng.<br /> Mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y (UBQGVSTBPN 2000 - 2004; NguyÔn ThÞ Minh Tø, 2001;<br /> Kim V¨n ChiÕn, 2004, T¹p chÝ KHPN sè 1; (Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Liªn hîp quèc t¹i ViÖt<br /> Nam, 2005); Ng©n hµng thÕ giíi, 2006; Ng« TuÊn Dung, 2007; ViÖn Chñ nghÜa x· héi<br /> khoa häc, 2007) ®Òu kh¼ng ®Þnh: Trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch h×nh ¶nh, khu«n mÉu ®Þnh<br /> kiÕn giíi ph¶n ¸nh trong SGK trong hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng, ®Òu chia sÎ quan ®iÓm<br /> r»ng viÖc gi¸o dôc kiÕn thøc giíi tÝnh cho trÎ em lµ rÊt cÇn thiÕt nh­ng nÕu cung cÊp, gi¸o<br /> dôc cho trÎ em nh÷ng h×nh ¶nh mang tÝnh chÊt khu«n mÉu, ®Þnh kiÕn giíi sÏ rÊt nguy<br /> h¹i. Cßn tån t¹i khu«n mÉu, ®Þnh kiÕn giíi truyÒn thèng, thÓ hiÖn kh¸c biÖt vÒ vai trß,<br /> tÝnh c¸ch, t×nh c¶m, vÞ thÕ, ph¹m vi, kh«ng gian ho¹t ®éng nghÒ nghiÖp, x· héi cña nam<br /> n÷, thiÕu v¾ng h×nh ¶nh míi, tÝch cùc vÒ phô n÷, bÊt c©n ®èi trong c¬ cÊu t¸c gi¶ biªn so¹n.<br /> SGK cã khuynh h­íng tr×nh bµy cho häc sinh c¸c h×nh ¶nh, vai trß nam vµ n÷ theo h­íng<br /> ph¶n ¸nh qu¸ khø h¬n lµ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai. C¸c bµi häc ë trong SGK ®­îc thÓ hiÖn theo<br /> xu h­íng thóc ®Èy hoÆc hîp ph¸p hãa c¸c vai trß mang tÝnh ®Þnh kiÕn, khu«n mÉu giíi vµ<br /> t¸ch biÖt giíi. C¸c nghiªn cøu nµy cho r»ng, sù ®Þnh kiÕn giíi trong SGK x¶y ra ë c¶ hai hÖ<br /> thèng m«n häc: tù nhiªn vµ x· héi. Tuy nhiªn, SGK ë c¸c m«n häc x· héi cã khuynh h­íng<br /> truyÒn t¶i nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ giíi nhiÒu h¬n, gãp phÇn g©y ra nhËn thøc, th¸i ®é vµ<br /> hµnh vi bÊt b×nh ®¼ng cña c¸c em häc sinh ë hiÖn t¹i còng nh­ t­¬ng lai lùa chän nghÒ<br /> nghiÖp, øng xö c¸c mèi quan hÖ trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi.<br /> T«i lÊy vÝ dô thùc tÕ cho thÊy s¸ch v¨n häc líp 12 tËp 1 cho thÊy sù mÊt c©n ®èi vÒ sù<br /> xuÊt hiÖn h×nh ¶nh cña nh©n vËt nam vµ n÷. Trong sè nh©n vËt, nam giíi chiÕm nhiÒu<br /> h¬n, cßn n÷ giíi chØ b»ng kho¶ng 1/2 nam giíi mµ th«i. C¸c nghÒ nghiÖp ®­îc x· héi ®Ò<br /> cao nh­: kü s­, b¸c sÜ, nhµ b¸o, luËt s­... nam giíi hÇu nh­ chiÕm tuyÖt ®èi, cßn n÷ giíi<br /> th× rÊt Ýt. Theo t«i chÝnh sù ®Þnh kiÕn giíi trong s¸ch gi¸o khoa ®· gãp phÇn dÉn ®Õn sù<br /> ®Þnh kiÕn giíi, nhËn thøc sai lÖch vÒ giíi cña c¸c em häc sinh. Vµ nh­ vËy, B§G ch­a trë<br /> thµnh nh©n tè quan träng cña quan ®iÓm t­ duy ®¸nh gi¸ vÒ chÊt l­îng, g¾n víi viÖc c¶i<br /> thiÖn chÊt l­îng SGK. Bëi vËy, s¸ch gi¸o khoa ®ang v« t×nh kh¾c s©u vµo nh÷ng ®Þnh<br /> kiÕn giíi s½n cã trong x· héi (Nam, c¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc tØnh Hµ Giang).<br /> 2.6. YÕu tè truyÒn th«ng ®¹i chóng<br /> VÊn ®Ò n©ng cao nhËn thøc, th¸i ®é vµ thay ®æi hµnh vi vÒ B§G cho c¸c nhãm x· héi,<br /> trong ®ã cã häc sinh THPT ®· ®­îc phÇn lín c¸c ph­¬ng tiÖn TT§C, c¬ quan b¸o chÝ cña<br /> Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng quan t©m ®Ò cËp trong nh÷ng n¨m qua. §©y lµ mét nguyªn<br /> nh©n quan träng cña c¸c thµnh c«ng trong lÜnh vùc ho¹t ®éng B§G cña tõng ®Þa ph­¬ng<br /> vµ c¶ n­íc, gãp phÇn n©ng cao nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña häc sinh THPT.<br /> KÕt qu¶ nghiªn cøu cho biÕt, ®èi t­îng häc sinh THPT ë miÒn nói phÝa B¾c ®ang ®­îc cËp<br /> nhËt, th«ng tin kiÕn thøc vÒ B§G tõ rÊt nhiÒu nguån, c¸ch thøc kh¸c nhau... tõ TT§C.<br /> Cã 86,9% häc sinh biÕt kiÕn thøc vÒ B§G qua truyÒn h×nh vµ ®µi tiÕng nãi; 76,8% biÕt<br /> qua s¸ch b¸o, t¹p chÝ vµ 32,6% biÕt qua m¹ng internet. KÕt qu¶ nghiªn cøu cho thÊy,<br /> nh÷ng th«ng ®iÖp vÒ B§G trªn ti vi, internet, ®Æc biÖt lµ viÖc lång ghÐp vµo c¸c ch­¬ng<br /> tr×nh gi¶i trÝ, ca nh¹c, v¨n hãa, thÓ thao... ®ang cã nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc ®Õn nhËn<br /> thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña c¸c em häc sinh.<br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br /> 74 Một số yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức, thái độ và hành vi bình đẳng giới...<br /> <br /> Em nghÜ lµ thu ®­îc rÊt nhiÒu th«ng tin bæ Ých trªn truyÒn h×nh, hay trong m¹ng<br /> internet. NhiÒu kiÕn thøc kh«ng cã trong s¸ch nªn em hay vµo m¹ng ®Ó t×m. Em thÊy<br /> c¸ch thøc lång ghÐp B§G víi c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶i trÝ, trß ch¬i rÊt hay. Em cã kiÕn thøc<br /> thi t×m hiÓu vÒ B§G do tr­êng tæ chøc võa råi lµ chñ yÕu em lÊy tõ m¹ng th«i (N÷, häc<br /> sinh d©n téc Kinh).<br /> Tuy nhiªn, hiÖn nay vÉn cßn kh«ng Ýt c¸c th«ng ®iÖp, ch­¬ng tr×nh TT§C kh¾c s©u<br /> thªm sù ®Þnh kiÕn giíi vèn s½n cã trong x· héi, nhÊt lµ c¸c th«ng ®iÖp, ch­¬ng tr×nh liªn<br /> quan ®Õn qu¶ng c¸o, vui ch¬i, gi¶i trÝ...<br /> T«i còng hay xem qu¶ng c¸o trªn truyÒn h×nh. H×nh ¶nh g©y Ên t­îng cho t«i chÝnh<br /> lµ h×nh ¶nh ng­êi phô n÷, ë ®é tuæi 20 - 30 vµ h×nh ¶nh nam giíi kh«ng g©y Ên t­îng nµo<br /> cho t«i c¶. H×nh ¶nh ng­êi phô n÷ ®­îc ®­a ra trong qu¶ng c¸o lu«n lµ nh÷ng ng­êi néi<br /> trî thuÇn tuý vµ chØ víi c¸c s¶n phÈm phôc vô cho c«ng viÖc néi trî. C¸i nµy t«i nghÜ lµ<br /> ng­êi lín th× còng kh«ng sao l¾m, nh­ng cßn c¸c ch¸u th× sÏ kh«ng tèt, v× dÔ bÞ lÖch l¹c<br /> l¾m (Nam, phô huynh, d©n téc Kinh).<br /> Nh­ vËy, cã thÓ nãi mÆc dï cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, tuy nhiªn vai trß cña c¸c<br /> ph­¬ng tiÖn TT§C ®ang cã ¶nh h­ëng rÊt quan träng ®Õn nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi<br /> vÒ B§G cña häc sinh THPT ë miÒn nói phÝa B¾c. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ TT§C cÇn ph¶i<br /> ®­îc kiÓm so¸t vµ cã tÝnh ®Þnh h­íng.<br /> 2.7. YÕu tè truyÒn th«ng trùc tiÕp<br /> So víi TT§C th× møc ®é t¸c ®éng cña c¸c kªnh truyÒn th«ng trùc tiÕp lu«n cã ¶nh<br /> h­ëng thÊp h¬n trong viÖc gióp häc sinh THPT n¾m b¾t kiÕn thøc vÒ B§G. ChØ cã 22,7%<br /> c¸c em kh¼ng ®Þnh vai trß cña cña pano/apich/tê r¬i t¸c ®éng ®Õn nhËn thøc, th¸i ®é vµ<br /> hµnh vi B§G. Tû lÖ kh¼ng ®Þnh th«ng qua c©u l¹c bé chiÕm 9,2%; c¸n bé ®oµn thÓ x· héi<br /> chiÕm 24,1%; c¸c buæi biÓu diÔn, héi thi chiÕm 23,1%; b¹n bÌ ®ång løa lµ 41,5%. Së dÜ so<br /> víi TT§C, møc ®é ¶nh h­ëng cña truyÒn th«ng trùc tiÕp ®Õn nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh<br /> vi B§G cña häc sinh THPT ë miÒn nói phÝa B¾c rÊt thÊp, cã thÓ do hai lý do. Mét lµ sù<br /> kÐm ph¸t triÓn vµ ch­a quan t©m chuyÓn t¶i th«ng ®iÖp vÒ B§G th«ng qua c¸c kªnh<br /> truyÒn th«ng trùc tiÕp; hai lµ c¸c häc sinh ë miÒn nói phÝa B¾c ch­a nhËn ®­îc quan t©m<br /> ®Õn viÖc n©ng cao kiÕn thøc, thay ®æi th¸i ®é vµ hµnh vi vÒ B§G th«ng qua c¸c kªnh<br /> truyÒn th«ng trùc tiÕp.<br /> Chñ yÕu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ B§G lµ do em thu nhËn ®­îc ë trªn ti vi vµ tõ<br /> c¸c thÇy c« gi¸o gi¶ng d¹y trong nhµ tr­êng. Cßn ë ®Þa ph­¬ng em cã ®i sinh ho¹t §oµn<br /> thanh niªn nh­ng kh«ng ai ®Ò cËp ®Õn chñ ®Ò nµy c¶ (N÷ häc sinh, d©n téc thiÓu sè).<br /> Trong truyÒn th«ng trùc tiÕp th× kªnh b¹n bÌ/®ång ®¼ng cã sù ¶nh h­ëng m¹nh mÏ<br /> nhÊt. Bëi v×, sù b¾t ch­íc hay h­ëng øng nh÷ng hµnh vi trong nhãm b¹n ®ång trang løa<br /> th­êng rÊt phæ biÕn vµ cã søc lan táa nhanh trong nhãm løa tuæi häc sinh. C¸c em sÏ dÔ<br /> dµng cïng nhau trao ®æi, chia sÎ nh÷ng hiÓu biÕt, mèi quan t©m vÒ c¸c vÊn ®Ò B§G h¬n<br /> so víi mét sè kªnh truyÒn th«ng trùc tiÕp kh¸c. Cã 41,5% ý kiÕn kh¼ng ®Þnh sù ¶nh<br /> h­ëng ®Õn nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi B§G th«ng qua h×nh thøc giao tiÕp nµy. Trong<br /> ®ã, cã 35% ý kiÕn cho biÕt th­êng xuyªn trao ®æi víi b¹n bÌ vÒ B§G; 51,9% ý kiÕn cho biÕt<br /> thØnh tho¶ng trao ®æi. Cã thÓ nãi, mÆc dï truyÒn th«ng trùc tiÕp kh«ng t¹o ra c¬ héi tiÕp<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />  Đặng Ánh Tuyết 75<br /> <br /> cËn cho ®«ng ®¶o häc sinh, nh­ng cïng víi sù lång ghÐp gi¶ng d¹y giíi trong nhµ tr­êng,<br /> nã lµ nh©n tè cã kh¶ n¨ng lµm thay ®æi th¸i ®é vµ hµnh vi B§G cña c¸c em.<br /> Em c¶m thÊy trao ®æi víi b¹n cïng giíi vÒ nh÷ng vÊn ®Ò riªng t­ cã c¸i dÔ h¬n. Nhãm<br /> b¹n cña em cã ba ng­êi ch¬i rÊt th©n víi nhau. Bän em kh«ng chØ gióp nhau trong häc<br /> tËp mµ cßn gióp nhau nhËn thøc vµ lµm ®­îc nhiÒu ®iÒu tèt h¬n cho nhau trong cuéc<br /> sèng (N÷, häc sinh d©n téc Kinh).<br /> Thùc tr¹ng nhËn thøc, th¸i ®é vµ hµnh vi vÒ B§G cña häc sinh THPT ®ang chÞu sù<br /> quy ®Þnh cña tæ hîp céng h­ëng bëi nhiÒu nh©n tè nh­ c¬ héi tiÕp cËn truyÒn th«ng; gia<br /> ®×nh; nhµ tr­êng, céng ®ång vµ chÝnh b¶n th©n c¸c em. V× vËy, lµm thÕ nµo ®Ó n©ng cao<br /> nhËn thøc, th¸i ®é vµ thay ®æi hµnh vi B§G cña häc sinh THPT trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam<br /> hiÖn nay ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng gi¶i ph¸p phï hîp vµ kh¶ thi.<br /> <br /> <br /> Tài liệu tham khảo:<br /> 1. TrÇn V©n Anh – Lª Ngäc Hïng, Phô n÷ Giíi vµ ph¸t triÓn, Nxb. Phô n÷, H.2001.<br /> 2. Ng« ThÞ TuÊn Dung (2007), Khu«n mÉu, ®Þnh kiÕn giíi trong s¸ch gi¸o khoa THPT –<br /> Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra, sè 6. trang 3. T¹p chÝ Gia ®×nh vµ giíi.<br /> 3. §Æng C¶nh Khanh – Lª ThÞ Quý, Gia ®×nh häc, NXB Lý luËn ChÝnh trÞ, HN 2007.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn<br />