Nghiên cứu ảnh hưởng của điện châm với tần số khác nhau lên hiệu quả điều trị giảm đau sau mổ bướu giáp

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2018<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA ĐIỆN CHÂM<br /> VỚI TẦN SỐ KHÁC NHAU LÊN HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ<br /> GIẢM ĐAU SAU MỔ BƯỚU GIÁP<br /> Phạm Hồng Vân*; Lê Văn Quân**<br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: so sánh điện châm với tần số kích thích (TSKT) cao và TSKT thấp đối với<br /> hiệu quả giảm đau trên bệnh nhân (BN) sau mổ bướu giáp. Đối tượng và phương pháp: 200 BN<br /> sau mổ cắt bướu giáp, chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm. Nhóm 1: (n = 100): điều trị bằng điện<br /> châm với TSKT cao 10 Hz; nhóm 2 (n = 100): điều trị bằng điện châm với TSKT thấp 10 Hz. Tất<br /> cả BN đều được châm tả các huyệt Hợp cốc, Phù đột, Thiên đột, Khí xá, Nhân nghinh với liệu<br /> trình điều trị 1 lần/ngày x 3 ngày. So sánh sự khác nhau về hiệu quả điều trị giữa 2 nhóm bằng<br /> mức thang điểm đau VAS, ngưỡng đau. Kết quả: điện châm với TSKT cao có tác dụng giảm tỷ<br /> lệ người bệnh có mức độ đau trung bình và rất đau, tăng ngưỡng đau hơn so với điện châm với<br /> tần số thấp. Kết luận: ở BN sau phẫu thuật bướu giáp, điện châm với TSKT cao có tác dụng<br /> giảm đau hiệu quả hơn so với điện châm với TSKT thấp.<br /> * Từ khóa: Phẫu thuật bướu giáp; Điện châm; Giảm đau; Tần số kích thích.<br /> <br /> Effects of Electro-Acupuncture Stimulation at Different Frequencies<br /> on Postoperative Pain Relief in Thyroidectomy Patients<br /> Summary<br /> Objectives: To compare effects of electro-acupuncture stimulation of different frequencies on<br /> reducing pain in patients after thyroid surgeries. Subjects and methods: 200 patients suffered<br /> from thyroid surgeries, were separated randomly into 2 experimental groups. Group 1: 100<br /> patients were treated by electro-acupuncture at the frequency 4 Hz; group 2: 100 patients were<br /> treated by electro-acupuncture at the frequency 10 Hz. All patients were treated by electroacupuncture at He Gu, Fu tu, Tian Tu, Qi She, Ren Ying for one time a day in three days.<br /> Analyzing differences in effects of electro-acupuncture in two experimental groups by comparing<br /> ratios of patients with no pain, moderate and worst pain in visual analogue scales, thresholds of<br /> pain between two groups. Results: In group treated by electro-acupuncture at the frequency 10<br /> Hz, ratio of patients with worst pain was significantly lower and the mean threshold of pain was<br /> significantly higher than those in group treated by electro-acupuncture at the frequency 4 Hz.<br /> Conclusion: Electro-acupuncture at the frequency 10 Hz was more effective on postoperative<br /> pain relief in thyroidectomy patients.<br /> * Keywords: Thyroid surgeries; Electro-acupuncture; Pain reduction; Stimulations at different<br /> frequencies.<br /> * Bệnh viện Châm cứu Trung ương<br /> ** Học viện Quân y<br /> Người phản hồi (Corresponding): Lê Văn Quân (vankhth@yahoo.com)<br /> Ngày nhận bài: 25/09/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 12/12/2017<br /> Ngày bài báo được đăng: 26/12/2017<br /> <br /> 105<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2018<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Điện châm là dùng máy điện tử tạo<br /> xung điện ở cường độ thấp với các dải<br /> tần số khác nhau kích thích vào huyệt<br /> một cách đều đặn nhịp nhàng, thay thế<br /> cho thủ pháp vê tay. Điện châm ra đời<br /> đáp ứng được mục đích điều khí của<br /> châm cứu một cách nhanh mạnh, nâng<br /> cao hiệu quả điều trị [9]. Ở Việt Nam, qua<br /> thực tế lâm sàng, điện châm điều trị một<br /> số chứng đau đã được chứng minh là<br /> phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả.<br /> Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu hiệu<br /> quả điều trị của phương pháp điện châm<br /> đối với giảm đau sau phẫu thuật còn<br /> chưa đi sâu nghiên cứu ứng dụng.<br /> Nghiên cứu của một số tác giả về điện<br /> châm giảm đau và châm tê phẫu thuật<br /> cho thấy khi kích thích huyệt với tần số từ<br /> 50 - 100 Hz, châm tê đạt hiệu quả cao<br /> nhất, cuộc mổ được tiến hành thuận lợi<br /> [6, 7]. Trên lâm sàng, các nhà châm cứu<br /> thường lựa chọn tần số bổ 0,5 - 3 Hz, tần<br /> số tả 4 - 20 Hz. Chúng tôi tiến hành đề tài<br /> với mục tiêu: Đánh giá hiệu quả giảm đau<br /> sau phẫu thuật bướu giáp của phương<br /> pháp điện châm với hai loại tần số kích<br /> thích 4 Hz và 10 Hz.<br /> ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tượng nghiên cứu.<br /> 200 BN không phân biệt nam nữ, sau<br /> phẫu thuật bướu giáp, điều trị tại Khoa<br /> Ngoại Châm tê, Bệnh viện Châm cứu,<br /> Trung ương. Trong quá trình nghiên cứu<br /> BN chỉ điều trị bằng phương pháp điện<br /> châm và không có các biện pháp điều trị<br /> giảm đau khác. BN được giải thích mục<br /> 106<br /> <br /> đích nghiên cứu và đồng ý tự nguyện<br /> tham gia nghiên cứu này.<br /> 2. Phương pháp nghiên cứu.<br /> BN được chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm:<br /> - Nhóm 1: 100 BN điều trị bằng điện<br /> châm các huyệt với tần số kích thích 4 Hz.<br /> - Nhóm 2: 100 BN điều trị bằng điện châm<br /> các huyệt với tần số kích thích 10 Hz.<br /> Tất cả BN 2 nhóm đều được châm tả<br /> 2 bên ở các huyệt Hợp cốc, Phù đột, Thiên<br /> đột, Khí xá, Nhân nghinh bằng máy điện<br /> châm M8. Liệu trình điều trị 1 lần/ngày x<br /> 30 phút/lần trong 3 ngày liên tiếp.<br /> * Các chỉ số nghiên cứu:<br /> - Ngưỡng cảm giác đau: xác định bằng<br /> máy Analgesy-Metter (Italia) trên thang đo<br /> và tính bằng gam/giây (g/s). Hệ số giảm<br /> đau K tính bằng cách lấy mức cảm giác<br /> đau sau (Đs) chia cho mức cảm giác đau<br /> trước (Đt) (K = Đs/Đt).<br /> - Mức độ đau: xác định cảm giác đau<br /> chủ quan của BN theo thang điểm VAS<br /> (Visual Analogue Scale) từ 0 - 10 bằng<br /> thước đo độ đau (Hãng Astra - Zenneca).<br /> Xác định chỉ số nghiên cứu ở 3 thời<br /> điểm: trước điều trị (D0), điều trị 1 ngày<br /> (D1) và 3 ngày (D3).<br /> Đánh giá kết quả điều trị theo 4 mức:<br /> tốt, khá, trung bình và kém (bảng 1):<br /> Điểm VAS<br /> <br /> Đánh giá<br /> <br /> Kết quả điều trị<br /> <br /> 0-2<br /> <br /> Không đau<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> 2-4<br /> <br /> Đau ít<br /> <br /> Khá<br /> <br /> 4-6<br /> <br /> Đau trung<br /> bình<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> >6<br /> <br /> Đau nhiều<br /> <br /> Kém<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2018<br /> * Xử lý số liệu:<br /> Ngưỡng cảm giác đau, mức độ đau<br /> giữa 2 nhóm nghiên cứu ở 3 thời điểm<br /> trước và sau điện châm được phân tích<br /> bằng phương pháp so sánh phương sai<br /> hai nhân tố có lặp, so sánh tỷ lệ BN ở<br /> các nhóm nghiên cứu với mức ngưỡng<br /> <br /> đau khác nhau bằng phương pháp so<br /> sánh khi bình phương. Trong nghiên<br /> cứu này, phân tích số liệu bằng phần<br /> mềm thống kê SPSS 19.0. Sự khác biệt<br /> có ý nghĩa thống kê với giá trị p < 0,05.<br /> Số liệu được biểu diễn dưới dạng trung<br /> bình ± SD.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đặc điểm về tuổi, giới.<br /> Bảng 2: Phân bố đối tượng nghiên cứu theo tuổi, giới.<br /> Nhóm<br /> <br /> Nhóm điện châm f = 4 Hz (1)<br /> Nam<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> Nhóm điện châm f = 10 Hz (2)<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> Nam<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> < 40<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5,0<br /> <br /> 30<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> 35<br /> <br /> 35,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 4,0<br /> <br /> 33,0<br /> <br /> 33<br /> <br /> 37,0<br /> <br /> 37,0<br /> <br /> 41 - 60<br /> <br /> 13<br /> <br /> 13,0<br /> <br /> 36<br /> <br /> 36,0<br /> <br /> 49<br /> <br /> 49,0<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 39,0<br /> <br /> 39<br /> <br /> 51,0<br /> <br /> 51,0<br /> <br /> > 60<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 16<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 16<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> Cộng<br /> <br /> 18<br /> <br /> 18,0<br /> <br /> 82<br /> <br /> 82,0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 16<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 84,0<br /> <br /> 84<br /> <br /> 100<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> p<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> Bướu giáp gặp chủ yếu ở nữ, nhiều nhất ở lứa tuổi 41 - 60 (49 - 51%), tiếp đến là<br /> lứa tuổi < 40, ít gặp nhất ở lứa tuổi > 60 (< 10 % ở cả hai nhóm kích thích huyệt với tần<br /> số 4 Hz và 10 Hz). Không có sự khác biệt về tuổi, giới giữa 2 nhóm nghiên cứu (p > 0,05).<br /> 2. Phân bố theo đặc điểm bướu giáp.<br /> Bảng 3:<br /> Nhóm nghiên cứu<br /> Chỉ tiêu<br /> nghiên cứu<br /> Hình thái của bướu<br /> giáp<br /> <br /> Nhóm I (1)<br /> Điện châm f = 4 Hz<br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Bướu nhân<br /> <br /> 22<br /> <br /> 22,0<br /> <br /> 20<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> Bướu hỗn hợp<br /> <br /> 68<br /> <br /> 68,0<br /> <br /> 72<br /> <br /> 72,0<br /> <br /> Lan tỏa<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 8<br /> <br /> 8,0<br /> <br /> p<br /> Độ lớn của bướu<br /> giáp<br /> p<br /> <br /> Nhóm II (2)<br /> Điện châm f = 10 Hz<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> Độ II<br /> <br /> 14<br /> <br /> 14,0<br /> <br /> 12<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> Độ III<br /> <br /> 76<br /> <br /> 76,0<br /> <br /> 80<br /> <br /> 80,0<br /> <br /> Độ IV<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 8<br /> <br /> 8,0<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> 107<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2018<br /> Ở nhóm điện châm tần số 4 Hz, 68/100 BN (68%) bướu hỗn hợp; ở nhóm điện<br /> châm tần số 10 Hz, 82/100 BN (72%) bướu hỗn hợp. Độ lớn của bướu chủ yếu gặp ở<br /> mức độ III (76% ở nhóm điện châm tần số 4 Hz và 82% ở nhóm điện châm tần số 10 Hz).<br /> Không có sự khác biệt về tính chất bướu cũng như độ lớn của bướu giáp giữa 2 nhóm<br /> nghiên cứu (p > 0,05).<br /> 3. Khác biệt về ngưỡng đau.<br /> Bảng 4: Ngưỡng đau trung bình (g/s) và hệ số giảm đau.<br /> Thời điểm<br /> <br /> Trước điều trị<br /> (1)<br /> <br /> Sau 1 ngày<br /> điều trị (2)<br /> <br /> Sau 3 ngày<br /> điều trị (3)<br /> <br /> Điện châm f = 4 Hz<br /> (a)<br /> <br /> 328,12 ± 51,64<br /> <br /> 381,29 ± 69,68<br /> <br /> 389,7 ± 76,62<br /> <br /> K2-1 = 1,16<br /> <br /> K3-1 = 1,19<br /> <br /> K3-2 = 1,02<br /> <br /> Điện châm f = 10 Hz<br /> (b)<br /> <br /> 325,55 ± 56,7<br /> <br /> 387,41 ± 87,96<br /> <br /> 398,62 ± 81,16<br /> <br /> K2-1 = 1,19<br /> <br /> K3-1 = 1,22<br /> <br /> K3-2 = 1,03<br /> <br /> p1a-b > 0,05<br /> <br /> p2a-b > 0,05<br /> <br /> p3a-b < 0,05<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu<br /> <br /> p<br /> <br /> p<br /> p2-1 < 0,01<br /> p3-1 < 0,001<br /> p2-1 < 0,01<br /> p3-1 < 0,001<br /> <br /> Ở thời điểm trước điều trị bằng điện châm, không có sự khác biệt về ngưỡng đau<br /> trung bình giữa 2 nhóm nghiên cứu (p > 0,05). Sau điều trị bằng điện châm, cả 2 nhóm<br /> nghiên cứu đều tăng ngưỡng đau trung bình ở thời điểm ngày thứ nhất và ngày thứ ba<br /> sau điều trị so với trước điều trị (p < 0,01 và p < 0,001). Tuy nhiên, ngưỡng đau trung<br /> bình ở nhóm điều trị điện châm với TSKT 10 Hz cao hơn có ý nghĩa thống kê so với<br /> nhóm có TSKT 4 Hz (p < 0,05). Sự khác biệt này không thấy ở ngày thứ nhất sau điều<br /> trị bằng điện châm (p > 0,05). Chúng tôi chưa thấy sự khác biệt có ý nghĩa thống kê về<br /> hệ số giảm đau K trước và sau điêu trị (p < 0,05).<br /> 4. Khác biệt về mức độ đau theo thang điểm VAS.<br /> Bảng 5:<br /> Nhóm I (1)<br /> Điện châm<br /> f = 4 Hz<br /> <br /> Nhóm nghiên cứu<br /> Thời điểm<br /> <br /> D0<br /> <br /> D1<br /> <br /> 108<br /> <br /> Mức độ đau<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nhóm II (2)<br /> Điện châm<br /> f = 10 Hz<br /> n<br /> <br /> p<br /> <br /> %<br /> <br /> Không đau<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> Đau nhẹ<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> Đau vừa<br /> <br /> 46<br /> <br /> 46,0<br /> <br /> 46<br /> <br /> 46,0<br /> <br /> Rất đau<br /> <br /> 44<br /> <br /> 44,0<br /> <br /> 44<br /> <br /> 44,0<br /> <br /> Không đau<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> Đau nhẹ<br /> <br /> 20<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 29<br /> <br /> 29,0<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> <br /> Đau vừa<br /> <br /> 50<br /> <br /> 50,0<br /> <br /> 51<br /> <br /> 51,0<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> Rất đau<br /> <br /> 30<br /> <br /> 30,0<br /> <br /> 20<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 1-2018<br /> Không đau<br /> <br /> 70<br /> <br /> 70,0<br /> <br /> 78<br /> <br /> 78,0<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> <br /> Đau nhẹ<br /> <br /> 20<br /> <br /> 20,0<br /> <br /> 16<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> p2-1 < 0,05<br /> <br /> Đau vừa<br /> <br /> 10<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6,0<br /> <br /> p2-1 < 0,01<br /> <br /> Rất đau<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> D3<br /> <br /> p<br /> <br /> p2-1 > 0,05<br /> <br /> Mức độ đau ở các nhóm nghiên cứu đều thay đổi rõ rệt sau điều trị (p < 0,05). Sau<br /> điều trị, nhóm kích thích huyệt với tần số 10 Hz, mức độ không đau tăng từ 0 BN lên<br /> 78 BN (76%), cao hơn nhóm điện châm tần số 4 Hz (70 BN đạt mức độ không đau sau<br /> điều trị, 70%), mức độ đau vừa giảm từ 46 BN (46%) xuống còn 6 BN (6%), thấp hơn<br /> so với ở nhóm kích thích huyệt với tần số 4 Hz, mức độ đau vừa 10% (p < 0,05 và<br /> < 0,01).<br /> 5. Khác biệt về kết quả điều trị chung.<br /> Bảng 6: So sánh kết quả điều trị.<br /> Kết quả điều trị<br /> Nhóm nghiên<br /> cứu<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> Khá<br /> <br /> Trung bình<br /> <br /> p<br /> <br /> Kém<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Nhóm 1<br /> <br /> 54<br /> <br /> 54<br /> <br /> 30<br /> <br /> 30<br /> <br /> 16<br /> <br /> 16<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Nhóm 2<br /> <br /> 64<br /> <br /> 64<br /> <br /> 30<br /> <br /> 30<br /> <br /> 6<br /> <br /> 6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Chung<br /> <br /> 118<br /> <br /> 51<br /> <br /> 90<br /> <br /> 39<br /> <br /> 22<br /> <br /> 10<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> < 0,05<br /> <br /> - Kết quả đạt loại tốt ở nhóm điện châm tần số 10 Hz (64%) cao hơn so với nhóm<br /> điện châm tần số 4 Hz, loại tốt chỉ đạt 54% (p < 0,01).<br /> - Kết quả đạt loại khá ở nhóm điện châm tần số 10 Hz và 4 Hz như nhau (30%).<br /> - Kết quả đạt loại trung bình ở nhóm điện châm tần số 10 Hz (6/100 BN) thấp hơn<br /> so với điện châm tần số 4 Hz (16/100 BN), 16% (p < 0,05). Không có BN nào đạt kết<br /> quả kém ở cả hai nhóm nghiên cứu.<br /> BÀN LUẬN<br /> 1. Đặc điểm chung của BN.<br /> - Đặc điểm về tuổi, giới: nữ chiếm tỷ lệ<br /> > 90% ở cả hai nhóm nghiên cứu. Kết<br /> quả này tương tự như nghiên cứu của<br /> Nguyễn Bá Quang [6], Nghiêm Hữu Thành<br /> [7], tỷ lệ BN nữ mắc bướu giáp 92 - 94%.<br /> - Đặc điểm về độ lớn và hình thái của<br /> bướu giáp: trong nghiên cứu, chúng tôi<br /> gặp cả 3 loại bướu giáp, đó là bướu<br /> <br /> nhân, bướu hỗn hợp và lan tỏa, trong đó<br /> bướu hỗn hợp chiếm tỷ lệ cao nhất (68%)<br /> và gặp chủ yếu bướu tuyến giáp to độ III.<br /> Điều này phù hợp với tính chất lâm sàng,<br /> bướu độ III là bướu tương đối lớn, gây<br /> ảnh hưởng đến chức năng nuốt cũng như<br /> thẩm mỹ của người bệnh, cần phải phẫu<br /> thuật. Nhận xét của chúng tôi tương tự<br /> kết quả của Nguyễn Bá Quang [6],<br /> Nghiêm Hữu Thành [7].<br /> 109<br /> <br />