B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O B QU C PHÒNGỘ Ụ Ạ Ộ Ố
H C VI N QUÂN YỌ Ệ
H VĂN S NỒ Ơ
NGHIÊN C U S BI U HI N Ứ Ự Ể Ệ mRNA C A GEN ỦCIZ1b,
VEGF VÀ ĐT BI N EGFR V I Ộ Ế Ớ
NHI M VIRUS MERKEL CELL B NH NHÂN UNGỄ Ở Ệ
TH PH I KHÔNG T BÀO NHƯ Ổ Ế Ỏ
Chuyên ngành : Khoa h c y sinhọ
Mã số: 9 72 01 01
TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ Y H CẮ Ậ Ế Ọ
2
HÀ N I – 2020Ộ
CÔNG TRÌNH ĐC HOÀN THÀNHƯỢ
T I H C VI N QUÂN YẠ Ọ Ệ
H ng d n khoa h c:ướ ẫ ọ
1. GS. TS. NGUY N LĨNH TOÀNỄ
2. TS. NGÔ T T TRUNGẤ
Ph n bi n 1: PGS. TS. VĂN ĐÌNH HOAả ệ
Ph n bi n 2: PGS. TS. PHAN THU PH NGả ệ ƯƠ
Ph n bi n 3: PGS. TS. T BÁ TH NGả ệ Ạ Ắ
Lu n án đc b o v tr c H i đng ch m lu n án c pậ ượ ả ệ ướ ộ ồ ấ ậ ấ
tr ng h p t i H c vi n Quân y vào h i gi ngày thángườ ọ ạ ọ ệ ồ ờ
năm 2020.
Có th tìm hi u lu n án t i:ể ể ậ ạ
- Th vi n Qu c giaư ệ ố
- Th vi n H c vi n Quân yư ệ ọ ệ
4
ĐT V N ĐẶ Ấ Ề
Ung th ph i nguyên phát (UTPNP) là m t trong nh ng b nh lýư ổ ộ ữ ệ
ác tính th ng g p nh t hi n nay và là nguyên nhân gây t vongườ ặ ấ ệ ử
hàng đu trong các b nh lý ung th . T i Vi t Nam, ung th ph iầ ệ ư ạ ệ ư ổ
(UTP) có s gia tăng nhanh chóng. Theo T ch c nghiên c u ungự ổ ứ ứ
th toàn c u (GLOBOCAN) năm 2018, n c ta có 23.667 ng iư ầ ở ướ ườ
m c m i UTP. Kho ng 90% b nh nhân UTPNP t vong trong nămắ ớ ả ệ ử
đu. G n đây,ầ ầ CIZ1 là m t gen mã hoá cho protein n i bào tham giaộ ộ
vào s kh i đu tái b n DNA đã đc nghiên c u. ự ở ầ ả ượ ứ CIZ1b, là m tộ
bi n th c a ế ể ủ CIZ1, bi u hi n nhi u mô UTPKTBN. Bên c nhể ệ ề ở ạ
đó, y u t tăng tr ng n i mô m ch máu ế ố ưở ộ ạ (VEGF) có vai trò h tế
s c quan tr ng trong s phát tri n c a kh i u. Đt bi n ứ ọ ự ể ủ ố ộ ế EGFR là
m t đíchộ phân t có giá tr ử ị trong s d ng thu c c ch Tyrosineử ụ ố ứ ế
Kinase - TKIs trong đi u tr UTPKTBN. G n đây vai trò c a ề ị ầ ủ Virus
Merkel cell (Merkel cell polyomavirus, MCV) trong UTP đã đcượ
đ c p và nghiên c u. Cề ậ ứ húng tôi th c hi n đ tài:ự ệ ề “Nghiên c u sứ ự
bi u hi n ể ệ mRNA c a ủgen CIZ1b, VEGF và đt bi n EGFR v iộ ế ớ
nhi m virus Merkel cell b nh nhân ung th ph i không t bàoễ ở ệ ư ổ ế
nhỏ” v i m c tiêu:ớ ụ
1. Đánh giá m c đ bi u hi nứ ộ ể ệ mRNA c aủ gen CIZ1b, VEGF, đtộ
bi nế EGFR và t l nhi m vỷ ệ ễ irus Merkel cell b nh nhân ung thở ệ ư
ph i không t bào nh .ổ ế ỏ
2. Phân tích m i liên quan ốgi aữ m c đ bi u hi n ứ ộ ể ệ mRNA c a ủgen
CIZ1b, VEGF, đt bi n ộ ế EGFR v i nhi m ớ ễ virus Merkel cell và m tộ
s tri u ch ng ố ệ ứ lâm sàng, c n lâm sàng b nh nhân ung th ph iậ ở ệ ư ổ
không t bào nh .ế ỏ
Tính c p thi t:ấ ế
Nghiên c u bi u hi n mRNA c a ứ ể ệ ủ CIZ1b, VEGF, Đt bi nộ ế
EGFR và tình tr ng nhi m virus Merkel cell (MCV) đóng góp vàoạ ễ
vi c ch n đoán s m,, xác đnh nguyên nhân gây b nh và ng d ngệ ẩ ớ ị ệ ứ ụ
trong theo dõi đi u tr ung th ph i không t bào nh , góp ph nề ị ư ổ ế ỏ ầ
nâng cao ch t l ng s ng, gi m t l t vong cho b nh nhânấ ượ ố ả ỷ ệ ử ệ
UTPKTBN.
Đóng góp m i c a lu n ánớ ủ ậ :
5
Lu n án là nghiên c u đu tiên đánh giá bi u hi n mRNA c aậ ứ ầ ể ệ ủ
gen CIZ1b, VEGF và t l nhi m MCV trên b nh nhân UTPKTBNỷ ệ ễ ệ
Vi t Nam. Lu n án cũng nêu lên giá tr ch n đoán c a hai d u nở ệ ậ ị ẩ ủ ấ ấ
phân t mRNA c a CIZ1b, VEGF trong UTPKTBN và m i liênử ủ ố
quan c a MCV v i đt bi n ủ ớ ộ ế EGFR cũng nh nguy c b UTP khi bư ơ ị ị
nhi m MCVễ
B c c lu n án: ố ụ ậ
Lu n án có 12ậ0 trang, bao g m: Đt v n đ (2 trang), Ch ngồ ặ ấ ề ươ
1: T ng quan (3ổ1 trang), Ch ng 2: Đi t ng và ph ng phápươ ố ượ ươ
nghiên c u (ứ28 trang), Ch ng 3: K t qu (ươ ế ả 33 trang), Ch ng 4:ươ
Bàn lu n (2ậ2 trang), K t lu n (2 trang), Ki n ngh (1 trang).ế ậ ế ị
Lu n án có 1ậ50 tài li u tham kh o (ti ng Anh: 1ệ ả ế 46).
CH NG 1: T NG QUAN TÀI LI UƯƠ Ổ Ệ
1.1. Đi c ng v ung th ph i ạ ươ ề ư ổ
Ung th ph i hi n nay v n là lo i ph bi n nh t c v t nư ổ ệ ẫ ạ ổ ế ấ ả ề ầ
su t m c b nh và t vong. Năm 2018, ấ ắ ệ ử trên th gi i có kho ng 2,1ế ớ ả
tri u ca UTP m i đc phát hi n và d đoán có đn 1,8 tri u ca tệ ớ ượ ệ ự ế ệ ử
vong, chi m h n 18% t ng s ca t vong do ung th .ế ơ ổ ố ử ư Vi t Nam,Ở ệ
UTP chi m 15,48% t ng s các lo i m c m i ung th . Trong đóế ổ ố ạ ắ ớ ư
kho ng 90% t vong trong 5 năm đu. T l nam m c nhi u h nả ử ầ ỷ ệ ắ ề ơ
n (Nam/ n g n 2,5/1).ữ ữ ầ
Các y u t nguy c chính liên quan đn ế ố ơ ế ung th ph i ư ổ bao g mồ
s d ng thu c lá, ô nhi m môi tr ng, nhi m Amian, khí Randon,ử ụ ố ễ ườ ễ
các tác nhân truy n nhi m, t ng tác gi a h gen nh y c m v iề ễ ươ ữ ệ ạ ả ớ
môi tr ng..ườ
Các gen gây ung th trong UTP KTBN th ng liên quan đn 4ư ườ ế
con đng ch c năng chính: tăng sinh t bào, kháng ch t theoườ ứ ế ế
ch ng trình, xâm l n/di căn và tăng sinh m ch.ươ ấ ạ
1.2. Bi u hi n c a CIZ1b trong ung th ph i không t bào nh .ể ệ ủ ư ổ ế ỏ
CIZ1b là m t bi n th c a gen ộ ế ể ủ CIZ1, do b thi u h t 8 acid aminị ế ụ
đu C. Gen ở ầ CIZ1 mã hoá cho m t protein n i bào có vai trò ki mộ ộ ể
soát tăng sinh t bào : đi u hòa chu trình t bào, đi u hòa phiên mã.ế ề ế ề
CIZ1 là phân t trung gian k t n i cyclin E và A v i các proteinử ế ố ớ
kinase ph thu c cyclin nh CDK2 và p21, đ thúc đy quá trìnhụ ộ ư ể ẩ