Nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn để hoàn thiện chế độ báo cáo thống kê tổng hợp áp dụng đối với bộ, ngành

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

152
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục lục Phần thứ nhất: Sự cần thiết của việc nghiên cứu hoàn thiện chế độ báo cáo I. Vị trí của chế độ báo cáo thống kê tổng hợp áp dụng đối với Bộ, ngành 1. Lược đồ thu thập thông tin thống kê 2. Vị trí của chế độ báo cáo thống kê tổng hợp áp dụng đối với Bộ, ngành trong lược đồ thu thập thông tin thống kê II. Thực trạng chế độ báo cáo thống kê tổng hợp áp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn để hoàn thiện chế độ báo cáo thống kê tổng hợp áp dụng đối với bộ, ngành

Tæng côc Thèng kª B¸o c¸o tæng kÕt kÕt qu¶ nghiªn cø− khoa häc ®Ò tµi cÊp c¬ së Nghiªn cøu c¬ së lý luËn, c¬ së thùc tiÔn ®Ó hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh §¬n vÞ chñ tr×: Vô Ph−¬ng ph¸p ChÕ ®é Chñ nhiÖm: §µo Ngäc L©m Th− ký: NguyÔn Huy Minh Hµ Néi, n¨m 2004 1
Môc lôc Trang 1 PhÇn thø nhÊt: Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o I. VÞ trÝ cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, 2 ngµnh 1. L−îc ®å thu thËp th«ng tin thèng kª 2 2. VÞ trÝ cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, 2 ngµnh trong l−îc ®å thu thËp th«ng tin thèng kª II. Thùc tr¹ng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi 6 Bé, ngµnh 1. Qóa tr×nh ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp 6 2. Nh÷ng nhËn xÐt rót ra tõ hiÖn tr¹ng 10 PhÇn thø hai: C¬ së lý luËn, c¬ së ph¸p lý vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh I. C¬ së lý luËn 12 II. C¬ së ph¸p lý 13 1. Tu©n theo qui ®Þnh cña LuËt Thèng kª 13 2. Tu©n theo qui ®Þnh cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt 15 III. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª 16 tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh 1. §¸p øng yªu cÇu 16 2. B¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi 20 3. B¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt 23 4. Kh«ng trïng lÆp 25 PhÇn thø ba: yªu cÇu th«ng tin ®èi víi tõng bé, ngµnh 1. Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t− 27 2. Bé Tµi chÝnh 27 3. Ng©n hµng nhµ n−íc 29 4. Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi 30 5. Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o 31 6. Bé V¨n ho¸ - Th«ng tin 33 7. Uû ban ThÓ dôc thÓ thao 34 8. Bé Tµi nguyªn m«i tr−êng 34 9. Bé B−u chÝnh ViÔn th«ng 36 10. Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ 36 11. Uû ban D©n sè - Gia ®×nh - TrÎ em 37 12. Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n 37 13. Bé Giao th«ng vËn t¶i 38 14. Bé Y tª 39 15. Bé Th−¬ng m¹i 40 16. §µi tiÕng nãi ViÖt Nam 40 17. Bé C«ng an 41 18. Bé T− ph¸p 42 KÕt luËn 46 2
Më ®Çu LuËt Thèng kª ®· ®−îc Quèc héi kho¸ XI kú häp thø 3 th«ng qua ngµy 17 th¸ng 6 n¨m 2003, ®−îc chñ tÞch n−íc ký LÖnh c«ng bè sè 13/2003/L/CTN ngµy 26/6/2003, cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01 th¸ng 01 n¨m 2004 vµ ChÝnh phñ ra NghÞ ®Þnh sè 40/2004/N§- CP ngµy 13 th¸ng 02 n¨m 2004 qui ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt Thèng kª. Mét trong nh÷ng néi dung cña LuËt ph¶i ®−îc khÈn tr−¬ng thi hµnh, ®ång thêi còng lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®Ó ®−a LuËt Thèng kª vµo cuéc sèng, lµ viÖc x©y dùng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¸c Bé, ngµnh. §©y lµ viÖc lµm kh«ng ®¬n gi¶n bëi chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh thùc chÊt lµ mét kªnh th«ng tin quan träng, nhÊt lµ nh÷ng chØ tiªu liªn quan ®Õn viÖc tæng hîp tõ hå s¬ hµnh chÝnh. Víi m« h×nh tæ chøc th«ng tin thèng kª cña ViÖt Nam mµ LuËt Thèng kª ®· lùa chän vµ quyÕt ®Þnh (m« h×nh tËp trung kÕt hîp víi ph©n t¸n), th× nh÷ng th«ng tin tæng hîp tõ hå s¬ hµnh chÝnh do c¸c bé, ngµnh thu thËp, tæng hîp lµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. §Ò tµi nµy gåm 3 phÇn lín sau ®©y: - Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh - C¬ së lý luËn, c¬ së ph¸p lý vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh - Yªu cÇu th«ng tin ®èi víi tõng Bé, ngµnh 3
PhÇn thø nhÊt Sù cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh I. VÞ trÝ cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh 1. L−îc ®å thu thËp th«ng tin thèng kª: Theo tinh thÇn cña LuËt Thèng kª, l−îc ®å thu thËp th«ng tin thèng kª cã d¹ng tæng qu¸t nh− sau: a. C¨n cø vµo yªu cÇu nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, Tæng côc Thèng kª chñ tr× phèi hîp víi c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn KiÓm so¸t nh©n d©n tèi cao x©y dùng hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh. - Bé tr−ëng, thñ tr−ëng c¬ quan ngang Bé, Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn tr−ëng ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao c¨n cø vµo hÖ thèng chØ tiªu quèc gia ®−îc ph©n c«ng vµ yªu cÇu qu¶n lý, sö dông cña Bé, ngµnh ®Ó ban hµnh c¸c chØ tiªu thèng kª thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch. Nh− vËy, chØ tiªu thèng kª Bé, ngµnh bao gåm: + Nh÷ng chØ tiªu thèng kª quèc gia ®−îc ph©n c«ng thu thËp, tæng hîp + Nh÷ng chØ tiªu phôc vô yªu cÇu qu¶n lý, sö dông thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch. b. C¨n cø vµo hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia ph©n c«ng cho c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Tæng côc Thèng kª x©y dùng tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¸c Bé, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ. - Bé tr−ëng, Thñ tr−ëng c¬ quan ngang Bé c¨n cø vµo hÖ thèng chØ tiªu thèng kª bé, ngµnh x©y dùng vµ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng, Uû ban nh©n d©n huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh vÒ ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª; - Bé tr−ëng Bé Quèc phßng, Bé C«ng an ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông riªng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thuéc lùc l−îng vò trang nh©n d©n ®Ó phôc vô trùc tiÕp cho an ninh quèc phßng sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª; - C¬ quan thuéc ChÝnh phñ x©y dùng, tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn ký ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¸c c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng, Uû ban nh©n d©n 4
huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh vÒ nh÷ng chØ tiªu thèng kª thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª. - Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn tr−ëng ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi hÖ thèng Toµ ¸n, ViÖn KiÓm s¸t sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª - C¸c Bé, ngµnh c¨n cø chØ tiªu thèng kª trong hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia ®−îc ph©n c«ng vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp cña Nhµ n−íc, ®Ò nghÞ c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª dù kiÕn tiÕn hµnh trong 5 n¨m vµ hµng n¨m, göi Tæng côc Thèng kª trong quÝ II n¨m tr−íc cña kú kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi 5 n¨m vµ hµng n¨m. Tæng côc Thèng kª chÞu tr¸ch nhiÖm rµ so¸t, c©n dèi c¸c cuéc ®iÒu tra do c¸c bé, ngµnh ®Ò nghÞ vµ c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª do Tæng côc Thèng kª tiÕn hµnh, tæng hîp tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh ban hµnh ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra thèng kª quèc gia. - Ngoµi c¸c cuéc ®iÒu tra theo ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra thèng kª quèc gia, c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª cßn ®−îc tiÕn hµnh trong c¸c tr−êng hîp sau: + §iÒu tra thèng kª ®ét xuÊt khi cã thiªn tai, dÞch ho¹, dÞch bÖnh hoÆc c¸c tr−êng hîp ®ét xuÊt kh¸c + §iÒu tra thèng kª ®Ó thu thËp c¸c th«ng tin vÒ c¸c chØ tiªu phôc vô yªu cÇu qu¶n lý cña bé, ngµnh thuéc lÜnh vùc phô tr¸ch nh−ng ch−a cã trong hÖ thèng chØ tiªu quèc gia; + §iÒu tra thèng kª cña Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung −¬ng nh»m thu thËp th«ng tin thèng kª cã tÝnh chÊt ®Æc thï phôc vô yªu cÇu qu¶n lý cña ®Þa ph−¬ng mµ nh÷ng th«ng tin ®ã ch−a cã trong hÖ thèng chØ tiªu quèc gia. c. §Ó thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp, mét trong nh÷ng c¬ së quan träng lµ thu thËp th«ng tin b»ng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së. - ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së bao gåm c¸c qui ®Þnh vÒ ®èi t−îng thùc hiÖn, ph¹m vi, néi dung b¸o c¸o, kú h¹n, thêi h¹n thùc hiÖn, n¬i nhËn b¸o c¸o do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó thu thËp th«ng tin thèng kª tõ c¸c chøng tõ, sæ ghi chÐp sè liÖu ban ®Çu. - §èi t−îng thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së bao gåm: + Doanh nghiÖp nhµ n−íc h¹ch to¸n ®éc lËp + Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi + C¬ quan hµnh chÝnh, ®¬n vÞ sù nghiÖp 5
+ C¸c c¬ quan, ®¬n vÞ thuéc tæ chøc chÝnh trÞ, tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi - nghÒ nghiÖp, tæ chøc x· héi, tæ chøc x· héi - nghÒ nghiÖp cã sö dông ng©n s¸ch nhµ n−íc. - ThÈm quyÒn ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së: + Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së ®Ó thu thËp th«ng tin thèng kª ®èi víi nh÷ng chØ tiªu thèng kª quèc gia do Tæng côc Thèng kª ®−îc ph©n c«ng thùc hiÖn. + Bé tr−ëng, Thñ tr−ëng c¬ quan ngang bé, Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn tr−ëng ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së ®Ó thu thËp th«ng tin thèng kª ®èi víi nh÷ng chØ tiªu thèng kª quèc gia ®−îc ph©n c«ng thùc hiÖn vµ c¸c chØ tiªu thèng kª thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª. 2. VÞ trÝ cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh trong l−îc ®å thu thËp th«ng tin thèng kª a. ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh lµ kh©u gi÷ vÞ trÝ thø hai trong l−îc ®å thu thËp th«ng tin thèng kª, ®øng ngay sau hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia, lµ mét kh©u thu thËp th«ng tin quan träng ®Ó thùc hiÖn hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia. L−îc ®å trªn ®−îc thùc hiÖn theo m« h×nh thèng kª ViÖt Nam mµ LuËt Thèng kª qui ®Þnh. ThÕ giíi cã 2 m« h×nh: m« h×nh tËp trung vµ m« h×nh ph©n t¸n - M« h×nh tËp trung lµ m« h×nh mµ hÇu hÕt c¸c th«ng tin thèng kª quèc gia ®Òu do c¬ quan thèng kª thuéc hÖ thèng tæ chøc thèng kª tËp trung thu thËp, tæng hîp. ë n−íc ta ®· cã chuyªn gia kiÕn nghÞ lµ ng−êi cña tæ chøc thèng kª sÏ ®−îc ph©n c«ng ë hÇu kh¾p c¸c bé, ngµnh, c¸c së ngµnh, c¸c ®¬n vÞ c¬ së vµ x·, ph−êng, thÞ trÊn; sè c¸n bé nµy hoµn toµn do TCTK bæ nhiÖm, tr¶ l−¬ng vµ thùc hiÖn nhiÖm vô theo kÕ ho¹ch vµ ph©n c«ng trùc tiÕp cña Tæng côc Thèng kª. Theo m« h×nh nµy, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p thèng kª sÏ dÔ thèng nhÊt, h¹n chÕ ®−îc t− t−ëng thµnh tÝch, côc bé mµ nh÷ng t− t−ëng nµy lµm mÊt tÝnh kh¸ch quan cña th«ng tin thèng kª. Tuy nhiªn, m« h×nh nµy cã nh÷ng nh−îc ®iÓm: + Biªn chÕ vµ kinh phÝ ho¹t ®éng cña c¬ quan thèng kª thuéc tæ chøc thèng kª tËp trung sÏ rÊt lín; + ViÖc tiÕp cËn víi th«ng tin ban ®Çu ( th«ng tin gèc) sÏ rÊt khã kh¨n, nhÊt lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶i tæng hîp tõ c¸c chøng tõ ban ®Çu vµ hå s¬ hµnh chÝnh, ®Æc biÖt lµ c¸c chØ tiªu nh¹y c¶m; + Th«ng tin sÏ h¹n chÕ vÒ sè l−îng, chñng lo¹i, khã ®¸p øng ®−îc nhu cÇu th«ng tin cña tõng cÊp, tõng ngµnh. - M« h×nh ph©n t¸n Theo m« h×nh nµy, th«ng tin thèng kª sÏ do c¸c ngµnh, c¸c cÊp thu thËp, tæng hîp, xö lý. C¬ quan thuéc hÖ thèng tæ chøc thèng kª tËp trung chØ tæng hîp sè liÖu cña c¸c cÊp, c¸c ngµnh. M« h×nh nµy kh¾c phôc ®−îc c¸c nh−îc ®iÓm cña m« h×nh trªn, nh−ng cã nh÷ng nh−îc ®iÓm sau: 6
+ Th«ng tin thèng kª khã b¶o ®¶m ®−îc tÝnh ®éc lËp vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, b¶o ®¶m tÝnh kh¸ch quan do cã sù can thiÖp cña nh÷ng ng−êi cã t− t−ëng thµnh tÝch, côc bé. Chñ nghÜa thµnh tÝch lµ kÎ thï cña tÝnh trung thùc, kh¸ch quan, chÝnh x¸c cña th«ng tin. + Néi dung, ph−¬ng ph¸p thèng kª khã ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt - mét nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ho¹t ®éng thèng kª. ViÖt Nam ®· chän m« h×nh tËp trung kÕt hîp víi ph©n t¸n ®Ó võa tËn dông −u ®iÓm, võa h¹n chÕ nh−îc ®iÓm cña tõng m« h×nh trªn. Theo m« h×nh tËp trung kÕt hîp ph©n t¸n mµ ViÖt Nam lùa chän th× th«ng tin thèng kª ®−îc thu thËp theo hai kªnh: - Kªnh thèng kª tËp trung: thu thËp nh÷ng th«ng tin thèng kª liªn quan ®Õn s¶n xuÊt kinh doanh tõ c¸c doanh nghiÖp, hé s¶n xuÊt kinh doanh c¸ thÓ, liªn quan ®Õn c¸c chØ tiªu thu thËp tõ hé gia ®×nh. - Kªnh thèng kª bé, ngµnh: thu thËp nh÷ng th«ng tin chñ yÕu ®−îc tæng hîp tõ hå s¬ hµnh chÝnh. Nh÷ng th«ng tin tæng hîp tõ hå s¬ hµnh chÝnh ®−îc thu thËp qua kªnh bé, ngµnh, bao gåm: + C¸c th«ng tin vÒ ng©n s¸ch tõ Bé Tµi chÝnh, + C¸c th«ng tin vÒ tiÒn tÖ- tÝn dông tõ Ng©n hµng Nhµ n−íc, + C¸c th«ng tin vÒ xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ tõ Tæng côc H¶i quan, + C¸c th«ng tin vÒ gi¸o dôc - ®µo t¹o tõ Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o, Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, + C¸c th«ng tin vÒ y tÕ søc khoÎ tõ Bé Y tÕ + C¸c th«ng tin khoa häc - c«ng nghÖ tõ Bé Khoa häc - C«ng nghÖ, + C¸c th«ng tin v¨n ho¸ tõ Bé V¨n ho¸ th«ng tin, + C¸c th«ng tin vÒ m«i tr−êng tõ Bé Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng, + C¸c th«ng tin trËt tù, trÞ an, téi ph¹m, xö ¸n tõ Bé C«ng an, ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao, Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, b. ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh lµ c¨n cø quan träng ®Ó h×nh thµnh chØ tiªu thèng kª cña Bé, ngµnh, h×nh thµnh c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª quèc gia ph©n c«ng cho c¸c Bé, ngµnh thùc hiÖn, h×nh thµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp mµ c¸c Bé, ngµnh ban hµnh ®èi víi së, ngµnh ë cÊp tØnh, ®èi víi c¸c phßng ban chuyªn m«n ë cÊp huyÖn vµ h×nh thµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së vÒ ngµnh vµ lÜnh vùc. II. Thùc tr¹ng cña viÖc thu thËp th«ng tin tõ c¸c Bé, ngµnh hiÖn nay 1. Qóa tr×nh ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh NghÞ ®Þnh 27 - CP ngµy 22/2/1962 cña ChÝnh phñ ®· qui ®Þnh c¸c nguyªn t¾c lËp vµ ban hµnh chÕ ®é, biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª vµ ph−¬ng ¸n ®iÒu tra thèng kª. C¨n cø vµo NghÞ ®Þnh nµy, Thñ t−íng ChÝnh phñ vµ Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh c¸c chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh. Cô thÓ: 7
- Ngµy 21/1/1963, Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh bæ sung chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ x©y dùng c¬ b¶n ¸p dông cho c¸c Bé, c¬ quan ngang bé.. - Ngµy 25/5/1963, Tæng côc Thèng kª ban hµnh bæ sung chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ x©y dùng c¬ b¶n ¸p dông ®èi víi bé, tæng côc. - Ngµy 13/7/1963, Tæng côc Thèng kª ban hµnh c¸c biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ lao ®éng tiÒn l−¬ng ¸p dông cho c¸c Bé, c¬ quan ngang bé.. - Ngµy 10/6/1964, Tæng côc Thèng kª ban hµnh chÕ ®é vµ biÓu mÉu b¸o c¸o nhanh, b¸o c¸o −íc tÝnh vµ b¸o c¸o chÝnh thøc ®Þnh kú dông cho c¸c Bé, c¬ quan ngang bé, c¸c tæng côc - Ngµy 9/11/1965, Tæng côc Thèng kª - Tæng côc B−u ®iÖn - truyÒn thanh ban hµnh quyÕt ®Þnh 668 -LB vÒ viÖc söa ®æi chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú ®· ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 21 - Q§ ngµy 11/3/1963 cña Tæng côc B−u ®iÖn - Tæng côc Thèng kª - TruyÒn thanh. - Ngµy 29/2/1968, Tæng côc Thèng kª ban hµnh b¶n qui ®Þnh cô thÓ thèng kª biÓu mÉu b¸o c¸o nhanh ( bao gåm c¶ tiÕn ®é b¸o c¸o nhanh vµ b¸o c¸o −íc tÝnh quý, 6 th¸ng, 9 th¸ng vµ c¶ n¨m) vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch nhµ n−íc ¸p dông cho c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc Héi ®ång ChÝnh phñ M« h×nh b¸o c¸o mang tÝnh tæng hîp vµ tËp trung vµo viÖc thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch nhµ n−íc, bé ngµnh nµo cã chØ tiªu nµo th× thu thËp, tæng hîp vµ b¸o c¸o vÒ chØ tiªu ®ã. - Ngµy 15/5/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 119/TCTK - Q§ ban hµnh b¶n qui ®Þnh cô thÓ hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª nhanh vÒ x©y dùng c¬ b¶n ¸p dông cho c¸c bé, ngµnh Trung −¬ng - Ngµy 2/6/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 108/TCTK - Q§ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ th«ng tin truyÒn thanh ¸p dông cho Tæng côc Th«ng tin - Ngµy 12/6/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 117/TCTK - Q§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ th−¬ng nghiÖp, thu mua vµ ¨n uèng c«ng céng, ¸p dông cho c¸c bé, ngµnh trung −¬ng cã qu¶n lý kinh doanh th−¬ng nghiÖp - Ngµy 10/7/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 136/TCTK- Q§ ban hµnh b¶n qui ®Þnh cô thÓ hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ vËt t−, kü thuËt ¸p dông cho c¸c bé, ngµnh - Ngµy 26/7/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 147/TCTK - Q§ ban hµnh b¶n qui ®Þnh cô thÓ hÖ thèng biÓu mÉu vµ b¸o c¸o thèng kª chÝnh thøc vÒ lao ®éng, tiÒn l−¬ng, ®µo t¹o c¸n bé khoa häc kü thuËt vµ c«ng nh©n kü thuËt ¸p dông cho c¸c bé, ngµnh vµ ®oµn thÓ trung −¬ng 8
- Ngµy 12/8/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 157/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ n«ng, l©m nghiÖp ¸p dông cho c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc Héi ®ång ChÝnh phñ. - Ngµy 13/8/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 158/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ thÓ dôc, thÓ thao ¸p dông cho Tæng côc thÓ dôc thÓ thao - Ngµy 13/8/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 159/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ v¨n ho¸ ¸p dông cho Bé v¨n ho¸. - Ngµy 13/8/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 160/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ gi¸o dôc ¸p dông cho Bé Gi¸o dôc. - Ngµy 13/8/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 161/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ th«ng tin truyÒn thanh ¸p dông cho Tæng côc Th«ng tin. - Ngµy 28/12/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 161/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ giao th«ng vËn t¶i ¸p dông cho Bé giao th«ng vËn t¶i - Ngµy 28/12/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 250/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ b−u ®iÖn ¸p dông ®èi víi Tæng côc B−u ®iÖn. - Ngµy 22/6/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 48/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ c«ng nghiÖp ¸p dông cho c¸c bé, ngµnh cã qu¶n lý c«ng nghiÖp. - Ngµy 1/3/1978, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 161/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú cña Tæng c«ng ty xuÊt nhËp khÈu bé ngo¹i th−¬ng. - Ngµy 25/11/1989, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 211/TCTK - PPC§ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª gi¸ c¶ ¸p dông ®èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cña Nhµ n−íc, c¸c ®iÓm ®iÒu tra gi¸, c¸c bé, ngµnh vµ c¸c c¬ quan thèng kª tØnh, thµnh phè vµ ®Æc khu trùc thuéc trung −¬ng. - Ngµy 22/11/1990, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 182/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu b¸o c¸o vµ ®iÒu tra thèng kª trong ngµnh c«ng nghiÖp ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú ¸p dông ®èi víi c¸c Bé cã qu¶n lý c«ng nghiÖp, tØnh/thµnh phè, ®Æc khu trùc thuéc trung −¬ng. - Ngµy 20/12/1990, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 218/TCTK - PPC§ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú ¸p dông ®èi víi Tæng côc H¶i quan. 9
- Ngµy 28/12/1990, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 05/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu b¸o c¸o vµ ®iÒu tra thèng kª trong ngµnh x©y dùng c¬ b¶n vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú ¸p dông ®èi víi c¸c Bé, ngµnh cã qu¶n lý x©y dùng c¬ b¶n, c¸c tØnh/thµnh phè, ®Æc khu trùc thuéc trung −¬ng - Ngµy 31/12/1990, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 219/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ lao ®éng, thu nhËp, gi¸o dôc, ®µo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸ th«ng tin, thÓ thao ¸p dông cho c¸c bé, uû ban nhµ n−íc vµ c¸c c¬ quan trung −¬ng. - Ngµy 1/4/1994, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 33/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú ®èi víi c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ cã ho¹t ®éng th−¬ng nghiÖp. - Ngµy 13/8/1971, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 161/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú chÝnh thøc vÒ th«ng tin truyÒn thanh ¸p dông cho Tæng côc Th«ng tin. - Ngµy 4/4/1995, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 58/TCTK - PPC§ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®Þnh kú vÒ vèn ®Çu t− x©y l¾p vµ kh¶o s¸t thiÕt kª quy ho¹ch x©y dùng ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh vµ c¸c tæng c«ng ty cã tæ chøc h¹ch to¸n toµn ngµnh. - Ngµy 5/11/1995, Tæng côc Thèng kª ra quyÕt ®Þnh sè 296/TCTK - PPC§ ban hµnh hÖ thèng biÓu mÉu b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi tÊt c¶ c¸c tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. 2. Nh÷ng nhËn xÐt rót ra tõ thùc tr¹ng: Nh− vËy, viÖc ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh trong thêi kú nµy cã mét sè ®iÓm l−u ý: a. Tæng côc Thèng kª ®−îc ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh trªn c¬ së quyÕt ®Þnh 168 - TTg ngµy 17/9/1970 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh hÖ thèng chØ tiªu thèng kª. Nay theo qui ®Þnh cña HiÕn ph¸p, LuËt ban hµnh c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt, Tæng côc Thèng kª lµ c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ kh«ng cã quyÒn ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh lµ mét lo¹i v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. V× vËy, Tæng côc Thèng kª sÏ ph¶i x©y dùng ®Ó tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ ký ban hµnh. b. ChÕ ®é b¸o c¸o ®−îc ban hµnh theo ngµnh hoÆc lÜnh vùc, nh−: - VÒ x©y dùng c¬ b¶n ¸p dông cho c¸c Bé, ngµnh trung −¬ng; - VÒ vËt t−, kü thuËt ¸p dông cho c¸c Bé ngµnh; - VÒ th−¬ng nghiÖp, thu mua vµ ¨n uèng c«ng céng ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh cã qu¶n lý kinh doanh th−¬ng nghiÖp; - VÒ lao ®éng, tiÒn l−¬ng, ®µo t¹o c¸n bé khoa häc kü thuËt, c«ng nh©n kü thuËt ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh vµ ®oµn thÓ Trung −¬ng; - VÒ v¨n ho¸ ¸p dông ®èi víi Bé V¨n ho¸; - VÒ gi¸o dôc ¸p dông ®èi víi Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o; - VÒ y tÕ ¸p dông ®èi víi Bé Y tÕ; 10
- VÒ b−u ®iÖn ¸p dông ®èi víi Tæng côc B−u ®iÖn; - VÒ giao th«ng vËn t¶i ¸p dông ®èi víi Bé Giao th«ng vËn t¶i; - VÒ c«ng nghiÖp ¸p dông cho c¸c Bé, ngµnh cã qu¶n lý c«ng nghiÖp; - VÒ vèn ®Çu t− x©y l¾p, kh¶o s¸t thiÕt kÕ qui ho¹ch x©y dùng ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh vµ c¸c tæng c«ng ty cã h¹ch to¸n toµn ngµnh; - VÒ d©n sè, ®êi sèng v¨n x· ¸p dông ®èi víi bé, UBND vµ c¸c c¬ quan Trung −¬ng kh¸c. HiÖn nay, viÖc thu thËp th«ng tin sÏ theo h−íng: C¸c chØ tiªu s¶n xuÊt kinh doanh tõ doanh nghiÖp, c¬ së kinh tÕ, c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn hé gia ®×nh sÏ thu tõ kªnh ngµnh däc; c¸c chØ tiªu thuéc hå s¬ hµnh chÝnh th× thu thËp qua kªnh Bé, ngµnh vµ c¬ b¶n lµ thùc hiÖn theo mét kªnh: mét chØ tiªu kh«ng thu thËp tõ 2 kªnh. c. Mçi mét lÜnh vùc giao cho nhiÒu bé, ngµnh thu thËp cßn Tæng côc Thèng kª tæng hîp chung. Nay mét lÜnh vùc giao cho mét bé, ngµnh cã chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lÜnh vùc ®ã thu thËp tæng hîp, cßn c¸c ®¬n vÞ thuéc bé, ngµnh kh¸c ph¶i göi b¸o c¸o vÒ bé, ngµnh qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lÜnh vùc ®ã. Ch¼ng h¹n: - VÒ tiÒn tÖ tÝn dông chØ giao cho Ng©n hµng nhµ n−íc thu thËp tæng hîp. C¸c tæ chøc tÝn dông nÕu thuéc c¸c bé, ngµnh kh¸c qu¶n lý còng ph¶i göi b¸o c¸o cho Ng©n hµng Nhµ n−íc thu thËp, tæng hîp göi b¸o c¸o cho Tæng côc Thèng kª. - VÒ gi¸o dôc, ®µo t¹o ( trõ d¹y nghÒ giao cho Tæng côc d¹y nghÒ cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi) giao cho Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o thu thËp, tæng hîp. TÊt c¶ c¸c tr−êng thuéc c¸c bé ngµnh kh¸c hoÆc thuéc ®Þa ph−¬ng qu¶n lý c¶ c«ng lËp, ngoµi c«ng lËp hoÆc cña khu vùc cã vèn ®Çu t− n−íc ngoµi ®Òu ph¶i göi b¸o c¸o cho Bé Gi¸o dôc - §µo t¹o ®Ó Bé tæng hîp phôc vô yªu cÇu qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lÜnh vùc gi¸o dôc ®µo t¹o cña Bé vµ göi b¸o c¸o cho Tæng côc Thèng kª ®Ó tæng hîp chung. - VÒ y tÕ chØ giao cho Bé Y tÕ thu thËp, tæng hîp. C¸c c¬ së y tÕ do c¸c Bé, ngµnh kh¸c hoÆc do c¸c ®Þa ph−¬ng qu¶n lý, kÓ c¶ c«ng lËp, ngoµi c«ng lËp ®Òu ph¶i göi b¸o c¸o cho Bé Y tÕ tæng hîp phôc vô yªu cÇu qu¶n lý nhµ n−íc vÒ y tÕ cña Bé Y tÕ vµ b¸o c¸o Tæng côc Thèng kª theo chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp do Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh ¸p dông ®èi víi Bé Y tÕ Khi ban hµnh vÒ lÜnh vùc cho c¸c Bé, ngµnh th× ®ång thêi ph¶i tÝnh ®Õn c¶ c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ cña c¸c lÜnh vùc ®ã, tøc lµ bao gåm c¶ lo¹i h×nh kinh tÕ nhµ n−íc, ngoµi nhµ n−íc, ®Çu t− n−íc ngoµi. 11
PhÇn thø hai C¬ së lý luËn, c¬ së ph¸p lý vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n khi hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh lµ mét v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt, nh»m thu thËp th«ng tin thèng kª qua kªnh bé, ngµnh, nh»m phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh tÕ - x· héi ®· ph©n c«ng cho c¸c bé, ngµnh qu¶n lý, phï hîp víi chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n−íc cña bé, ngµnh. ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp bao gåm c¸c qui ®Þnh vÒ ®èi t−îng thùc hiÖn, ph¹m vi, néi dung b¸o c¸o, kú h¹n, thêi h¹n thùc hiÖn, n¬i nhËn b¸o c¸o do c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh ®Ó tæng hîp th«ng tin thèng kª tõ c¸c b¸o c¸o thèng kª c¬ së, b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt qu¶ c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª vµ c¸c nguån th«ng tin kh¸c. ViÖc nghiªn cøu x©y dùng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh ph¶i dùa trªn c¬ së lý luËn vµ c¬ së ph¸p lý. I. C¬ së lý luËn Thèng kª ph¶i ph¶n ¸nh mÆt l−îng trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi mÆt chÊt cña hiÖn t−îng sè lín trong ®iÒu kiÖn kh«ng gian vµ thêi gian cô thÓ. Nh− vËy, thèng kª kh«ng ph¶i lµ mét con sè ®¬n lÎ cña c¸c ®¬n vÞ c¸ biÖt. Thèng kª ph¶i th«ng qua tæng hîp míi ph¶n ¸nh ®−îc b¶n chÊt vµ tÝnh qui luËt cña hiÖn t−îng. Con sè thèng kª cña mét ®¬n vÞ c¬ së, mét x· ph−êng, mét ®Þa ph−¬ng sÏ kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®−îc nhiÒu vÊn ®Ò cña c¶ n−íc, nÕu kh«ng ®−îc tæng hîp trªn ph¹m vi c¶ n−íc. ThËm chÝ cã nh÷ng cuéc ®iÒu tra ®−îc chän trªn ph¹m vi c¶ n−íc, viÖc lùa chän ®iÓm ®iÒu tra cã thÓ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i r¬i vµo tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng. Khi ®ã kÕt qu¶ ®iÒu tra cã thÓ chØ ®óng víi c¶ n−íc, kh«ng ®óng víi ®Þa ph−¬ng. MÆt kh¸c, chØ tiªu thèng kª nÕu xÐt riªng rÏ, kh«ng ®−îc liªn kÕt thµnh hÖ thèng th× viÖc ph©n tÝch sÏ rÊt h¹n chÕ. Ch¼ng h¹n, vÒ diÖn tÝch ®Êt lµ rÊt quan träng nh−ng nÕu g¾n víi d©n sè ®Ó tÝnh mËt ®é d©n sè th× míi thÊy ®−îc ®Êt cã chËt, ng−êi cã ®«ng, tõ ®ã míi cã chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p sö dông tiÕt kiÖm ®Êt. VÒ thu ng©n s¸ch, nÕu chØ cã tæng thu th× míi chØ nãi lªn ®−îc kÕt qu¶ thùc hiÖn kÕt ho¹ch thu...., nÕu kh«ng so víi GDP th× kh«ng thÓ thÊy ®−îc hiÖu qu¶ cña hiÖu qu¶ cao hay thÊp, tû lÖ ®éng viªn lµ cao hay thÊp. NÕu chØ cã chØ tiªu vÒ tr−êng, 12
líp, häc sinh...mµ kh«ng g¾n víi d©n sè, kh«ng g¾n víi tµi chÝnh th× ph©n tÝch vÒ gi¸o dôc sÏ khong thÓ ®Çy ®ñ, s©u s¾c. Cã thÓ dÉn ra ®©y rÊt nhiÖu vÝ dô ®Ó chøng minh nÕu sè liÖu cña c¸c ngµnh chØ ®Ó ë c¸c ngµnh mµ kh«ng ®−îc tæng hîp chung c¶ n−íc vµ kh«ng ®−îc ®Æt c¹nh víi c¸c sè liÖu cña c¸c ngµnh kh¸c thµnh mét hÖ thèng th× kh«ng thÓ ph©n tÝch ®Çy ®ñ vµ s©u s¾c toµn bé nÒn kinh tÕ - x· héi - m«i tr−êng cña ®Êt n−íc. II. C¬ së ph¸p lý ChÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¸c bé, ngµnh lµ mét lo¹i v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ khi x©y dùng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh ph¶i c¨n cø vµo hai c¬ së ph¸p lý sau ®©y: - ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh ph¶i tu©n theo qui ®Þnh cña LuËt Thèng kª - ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh ph¶i tu©n theo qui ®Þnh cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. 1. Tu©n theo qui ®Þnh cña LuËt thèng kª Theo LuËt Thèng kª, viÖc x©y dùng chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp nãi chung vµ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¸c Bé, ngµnh ph¶i tu©n theo c¸c qui ®Þnh nh− sau: a. Nh÷ng néi dung ph¶i qui ®Þnh trong chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp, bao gåm c¸c qui ®Þnh vÒ: - §èi t−îng thùc hiÖn - Ph¹m vi thùc hiÖn - Néi dung b¸o c¸o - Kú h¹n vµ thêi h¹n thùc hiÖn - N¬i nhËn b¸o c¸o - C¬ së ®Ó tæng hîp lµ tæng hîp th«ng tin tõ b¸o c¸o thèng kª c¬ së, b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕt qu¶ c¸ cuéc ®iÒu tra thèng kª vµ c¸c nguån th«ng tin kh¸c. b. ThÈm quyÒn ban hµnh vµ ®èi t−îng thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ®−îc qui ®Þnh nh− sau: - Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp do Tæng côc Thèng kª x©y dùng, tr×nh ®Ó ¸p dông ®èi víi c¸c bé, c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ. - Bé tr−ëng, Thñ tr−ëng c¬ quan ngang bé ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng, huyÖn, quËn, thÞ x·, thµnh phè thuéc tØnh thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª. - Bé tr−ëng Bé Quèc phßng, Bé C«ng an ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ¸p dông riªng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ thuéc lùc l−îng vò trang nh©n d©n ®Ó phôc vô trùc tiÕp cho an ninh, quèc phßng sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª. - C¬ quan thuéc ChÝnh phñ x©y dùng, tr×nh cÊp cã thÈm quyÒn ký ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi c¸c c¬ quan chuyªn m«n thuéc Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung −¬ng, huyÖn, quËn, thÞ 13
x·, thµnh phè thuéc tØnh vÒ nh÷ng chØ tiªu thèng kª thuéc ngµnh, lÜnh vùc phô tr¸ch sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª. - Ch¸nh ¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao, ViÖn tr−ëng ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi hÖ thèng Toµ ¸n, ViÖn kiÓm s¸t sau khi cã sù thÈm ®Þnh vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô cña Tæng côc Thèng kª. c. C¬ quan thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp cã quyÒn vµ nghÜa vô sau ®©y: - Kh«ng ®−îc tõ chèi hay c¶n trë viÖc thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp do c¸c c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ban hµnh; - Tæ chøc thu thËp, tæng hîp sè liÖu, lËp vµ nép b¸o c¸o theo quy ®Þnh cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp; - LËp b¸o c¸o thèng kª tæng hîp trung thùc, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ trªn c¬ së sè liÖu cña c¸c cuéc ®iÒu tra thèng kª, b¸o c¸o tµi chÝnh, b¸o c¸o thèng kª c¬ së vµ c¸c nguån th«ng tin kh¸c; tÝnh to¸n, tæng hîp c¸c chØ tiªu ®óng néi dung vµ ph−¬ng ph¸p theo quy ®Þnh cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp; - KhiÕu n¹i quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, hµnh vi hµnh chÝnh khi cã c¨n cø cho r»ng quyÕt ®Þnh, hµnh vi ®ã vi ph¹m quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp. 2. Tu©n theo qui ®Þnh cña LuËt ban hµnh v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt NÐt míi ®−îc söa ®æi trong viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt lµ Thñ tr−ëng c¸c c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ kh«ng ®−îc ban hµnh c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt. Nh÷ng lÜnh vùc do c¬ quan trùc thuéc ChÝnh phñ phô tr¸ch sÏ do Bé tr−ëng phô tr¸ch lÜnh vùc ®ã ban hµnh. §èi víi c¸c v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt vÒ thèng kª, trong ®ã cã chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh ®· ®−îc LuËt Thèng kª qui ®Þnh lµ Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh. Cã hai vÊn ®Ò ®−îc ®Æt ra, ®ã lµ: a. TÇm ph¸p lý cña v¨n b¶n ®−îc n©ng lªn, lµ cho chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh cã hiÖu lùc thi hµnh cao h¬n víi tr−íc kia (Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh quyÕt ®Þnh, Tæng côc Thèng kª thÓ chÕ ho¸ biÓu mÉu vµ gi¶i thÝch biÓu mÉu). Tuy nhiªn, còng do tÇm ph¸p lý cao h¬n mµ thñ tôc ban hµnh còng ph¶i qua nhiÒu b−íc. C¸c b−íc cô thÓ nh− sau: - Tæng côc Thèng kª c¨n cø vµo hÖ thèng chØ tiªu quèc gia ®Ó dù th¶o chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh; - Tr−ng cÇu dù th¶o ®èi víi c¸c Bé, ngµnh; - Hoµn thiÖn dù th¶o, lËp tê tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ ( cã ý kiÕn cña c¸c Bé, ngµnh; - Xin ý kiÕn thÈm ®Þnh cña Bé T− ph¸p; - Tr×nh Thñ t−íng ChÝnh phñ ký ban hµnh; 14
- Tæ chøc héi nghÞ h−íng dÉn cô thÓ. b. ViÖc ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh theo ph−¬ng ¸n nµo? - HoÆc lµ Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh cho mçi Bé, ngµnh mét chÕ ®é b¸o c¸o riªng. −u ®iÓm cña c¸ch nµy lµ cô thÓ vµ phï hîp víi tõng bé, ngµnh, khi cÇn söa ®æi, bæ sung mét ngµnh, lÜnh vùc nµo ®ã sÏ kh«ng ph¶i "dì" tÊt c¶ ®Ó söa ®æi, bæ sung. Nh−ng cã h¹n chÕ lµ Tæng côc Thèng kª sÏ ph¶i tr×nh nhiÒu lÇn, Bé T− ph¸p ph¶i thÈm ®Þnh nhiÒu lÇn vµ Thñ t−íng ChÝnh phñ ph¶i ký nhiÒu quyÕt ®Þnh. - HoÆc lµ Thñ t−íng ChÝnh phñ cã quyÕt ®Þnh ban hµnh chung cho c¸c Bé, ngµnh ( Thñ t−íng ChÝnh phñ ký mét quyÕt ®Þnh, cßn biÓu mÉu cho mçi Bé, ngµnh sÏ ®−îc ban hµnh kÌm theo). Dù kiÕn sÏ ¸p dông ph−¬ng ¸n 2. III. Nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n ViÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi bé, ngµnh ph¶i tu©n theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh, trong ®ã cã nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n sau ®©y: 1. Nguyªn t¾c thø nhÊt: ph¶i bao hµm ®−îc nh÷ng chØ tiªu thèng kª quèc gia cã liªn quan ®Õn ngµnh, lÜnh vùc mµ bé, ngµnh ®ã ®−îc giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý (gäi t¾t lµ nguyªn t¾c ®¸p øng yªu cÇu) 2. Nguyªn t¾c thø hai: b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi trong thùc tÕ 3. Nguyªn t¾c thø ba: b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt 4. Nguyªn t¾c thø t−: kh«ng trïng lÆp Sau ®©y lµ nh÷ng néi dung cô thÓ cña tõng nguyªn t¾c Nguyªn t¾c thø nhÊt: Nguyªn t¾c ®¸p øng yªu cÇu Yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia nãi chung vµ ®èi víi viÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh nãi riªng lµ: b¶o ®¶m th«ng tin thèng kª trung thùc, kh¸ch quan, chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi phôc vô c¸c c¬ quan nhµ n−íc trong viÖc ®¸nh gi¸, dù b¸o t×nh h×nh, ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch, x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin thèng kª cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c. Yªu cÇu th«ng tin ®èi víi Bé, ngµnh, lÜnh vùc mµ Bé, ngµnh ®−îc giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cã kh¸ nhiÒu. Nh−ng viÖc ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh ph¶i bao hµm ®−îc nh÷ng chØ tiªu thuéc hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia cã liªn quan ®Õn ngµnh, lÜnh vùc mµ Bé, ngµnh ®ã ®−îc giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý. Nguyªn t¾c nµy bao gåm 3 néi dung chÝnh sau ®©y: Mét lµ, chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh ph¶i bao hµm nh÷ng chØ tiªu thuéc hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia mµ Bé, ngµnh ®−îc ph©n c«ng trùc tiÕp thu thËp tæng hîp. Nh− vËy, viÖc ban hµnh chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh ph¶i c¨n cø vµo hÖ thèng chØ tiªu quèc gia do Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh, trong ®ã cã nh÷ng chØ tiªu thèng kª Thñ t−íng ph©n c«ng cho Bé, ngµnh ®ã thu thËp, tæng hîp. 15
Theo ®ã, sè l−îng chØ tiªu thèng kª mµ tõng Bé, ngµnh ®−îc ph©n c«ng thu thËp nh− sau: - Bé Gi¸o dôc: 25 chØ tiªu - Bé Y tÕ : 15 - Bé V¨n ho¸ Th«ng tin: 13 - Bé Tµi chÝnh: 17 - Ng©n hµng Nhµ n−íc: 11 - Bé Tµi nguyªn – M«i tr−êng: 18 - Bé Lao ®éng – Th−¬ng binh vµ X· héi: 4 - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−: 7 - Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n: 9 - Bé Giao th«ng - VËn t¶i: 6 - Bé B−u chÝnh viÔn th«ng: 6 - Bé C«ng an: 6 - Bé T− ph¸p: 4 - Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao: 3 - ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao: 1 - Uû ban D©n sè - Gia ®×nh vµ trÎ em: 2 - Bé Th−¬ng m¹i: 2 - Bé Thuû s¶n: 1 - §µi TruyÒn h×nh ViÖt Nam: 1 - §µi TiÕng nãi ViÖt Nam: 1 - Uû ban ThÓ dôc thÓ thao: 5 - V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng: 1 - V¨n phßng Quèc héi: 1 - C¸c Bé, ngµnh kh¸c cßn l¹i: 7 Hai lµ, chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh cßn bao hµm, nh÷ng chØ tiªu thèng kª thuéc hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia tuy nhiªn Tæng côc Thèng kª hoÆc c¸c Bé, ngµnh kh¸c trùc tiÕp thu thËp, nh−ng cßn ph¶i ®−îc chñ tr× tæng hîp tõ b¸o c¸o cña c¸c Bé, ngµnh kh¸c. Nh÷ng chØ tiªu nµy th−êng lµ nh÷ng chØ tiªu mµ c¸c Bé, ngµnh nµy cã c¸c lÜnh vùc còng ®−îc giao trùc tiÕp qu¶n lý Cã hai ph−¬ng ¸n Ph−¬ng ¸n thø nhÊt: Bé, ngµnh trùc tiÕp qu¶n lý lµ ®¬n vÞ thu thËp, tæng hîp vµ b¸o c¸o. - ChØ tiªu sè vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n thuéc nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n−íc tËp trung thùc hiÖn tuy Thñ t−íng ChÝnh phñ giao cho Tæng côc Thèng kª chñ tr× thu thËp, tæng hîp, nh−ng gÇn nh− Bé, ngµnh nµo còng ®−îc giao cho qu¶n lý ( ®Çu mèi giao kÕ ho¹ch hoÆc lµm chñ ®Çu t−), th× trong chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh ®ã còng cã chØ tiªu nµy. - ChØ tiªu sè c¬ së d¹y nghÒ tuy Thñ t−íng ChÝnh phñ giao cho Bé Lao ®éng, th−¬ng binh vµ X· héi chñ tr× thu thËp, tæng hîp, nh−ng dã lµ ®Çu mèi b¸o c¸o, cßn c¸c Bé, ngµnh kh¸c cã c¬ së d¹y nghÒ còng ph¶i thu thËp, tæng hîp, b¸o c¸o cho Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi hoÆc chØ thÞ cho c¸c c¬ së d¹y nghÒ nµy ph¶i b¸o c¸o cho Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, ®ång göi cho Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè mµ c¬ së d¹y nghÒ ®ã ®ãng. 16
- ChØ tiªu sè c¬ së y tÕ, sè g−êng bÖnh, sè ng−êi lµm c«ng t¸c y tÕ tuy Thñ t−íng ChÝnh phñ giao cho Bé Y tÕ chñ tr× thu thËp, tæng hîp, nh−ng Bé Y tÕ lµ ®Çu mèi, cßn c¸c Bé, ngµnh kh¸c cã qu¶n lý c¸c c¬ së y tÕ th× còng ph¶i thu thËp, tæng hîp vµ b¸o c¸o cho Bé Y tÕ hoÆc ChØ thÞ cho c¸c c¬ së nµy ph¶i b¸o c¸o cho Bé Y tÕ, ®ång göi cho Côc Thèng kª tØnh/thµnh phè mµ c¬ së ®ã ®ãng. Theo ph−¬ng ¸n 1 th× ngoµi sè chØ tiªu thuéc néi dung 1 cßn thu thËp, tæng hîp, b¸o c¸o sè l−îng c¸c chØ tiªu nh− sau: - Bé Gi¸o dôc: 12 chØ tiªu - Bé Y tÕ : 40 chØ tiªu - Bé V¨n ho¸ Th«ng tin: 13 - Bé Tµi chÝnh: 36 chØ tiªu - Ng©n hµng Nhµ n−íc: 32 chØ tiªu - Bé Tµi nguyªn – M«i tr−êng: 33 chØ tiªu - Bé Lao ®éng – Th−¬ng binh vµ X· héi: 36 chØ tiªu - Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t−: 30 chØ tiªu - Bé N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n: 18 chØ tiªu - Bé Giao th«ng – vËn t¶i: 40 chØ tiªu - Bé B−u chÝnh viÔn th«ng: 36 chØ tiªu - Bé C«ng an: 39 chØ tiªu - Bé T− ph¸p: 32 chØ tiªu - Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao: 17 chØ tiªu - ViÖn KiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao: 18 chØ tiªu - Uû ban d©n sè gia ®×nh vµ trÎ em: 17 chØ tiªu - Bé Th−¬ng m¹i: 12 chØ tiªu - Bé Thuû s¶n: 41 chØ tiªu - §µi TruyÒn h×nh ViÖt Nam: 40 chØ tiªu - §µi TiÕng nãi ViÖt Nam: 27 chØ tiªu - Uû ban ThÓ dôc thÓ thao: 27 chØ tiªu - V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng: 27 chØ tiªu - V¨n phßng Quèc héi: 27 chØ tiªu - C¸c bé, ngµnh kh¸c cßn l¹i: 30 chØ tiªu Ph−¬ng ¸n 2: Bé, ngµnh qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngµnh, lÜnh vùc lµ ®Çu mèi thu thËp, tæng hîp vµ b¸o c¸o nh÷ng chØ tiªu chung ®ã chØ giao cho Bé, ngµnh cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý nhµ n−íc vÒ lÜnh vùc thu thËp, tæng hîp vµ b¸o c¸o, tøc lµ b¸o c¸o cña Bé, ngµnh qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngµnh, lÜnh vùc kh«ng chØ bao gåm nh÷ng c¬ së do m×nh trùc tiÕp qu¶n lý mµ cßn bao gåm c¶ nh÷ng c¬ së cïng ngµnh, lÜnh vùc kh«ng do c¸c Bé, ngµnh kh¸c trùc tiÕp qu¶n lý. (c¸c c¬ së ®ã ph¶i thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª c¬ së do Bé, ngµnh ®−îc giao qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngµnh, lÜnh vùc ban hµnh; b¸o c¸o c¬ së ®−îc göi cho 3 n¬i: mét lµ Bé, ngµnh qu¶n lý nhµ n−íc vÒ ngµnh, lÜnh vùc; hai lµ Bé ngµnh trùc tiÕp qu¶n lý; ba lµ Côc Thèng kª ®Þa ph−¬ng mµ c¬ së ®ã ®ãng. Víi c¸ch nµy th× Bé, ngµnh qu¶n lý nhµ n−íc sÏ lµ ®Çu mèi thu thËp, tæng hîp vµ b¸o c¸o, cßn c¸c Bé, ngµnh trùc tiÕp qu¶n lý sÏ kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ b¸o c¸o. Víi ph−¬ng ¸n nµy, sè l−îng chØ tiªu trong chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh sÏ Ýt h¬n nhiÒu so víi ph−¬ng ¸n 1. Ba lµ, ngoµi mét sè néi dung trùc tiÕp vµ néi dung chñ tr× nh− ®· nªu ë trªn, chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh cßn bao gåm 17
c¸c chØ tiªu tuy giao cho Bé, ngµnh kh¸c chñ tr×, nh−ng Bé, ngµnh nµy ph¶i phèi hîp víi Bé, ngµnh chñ tr×. Theo néi dung nµy, c¸c Bé, ngµnh phèi hîp ph¶i cung cÊp th«ng tin cho c¸c Bé, ngµnh chñ tr× ®Ó tæng hîp vµ b¸o c¸o Thñ t−íng ChÝnh phñ. Ch¼ng h¹n: c¸c chØ tiªu vÒ chi phÝ cho c¸c ho¹t ®éng ( gi¸o dôc, y tÕ...) tuy giao cho Bé GÝao dôc - §µo t¹o, Bé Y tÕ chñ tr×, nh−ng ®Òu ph¶i cã sù phèi hîp cña Bé Tµi chÝnh vµ c¸c Bé, ngµnh cã qu¶n lý trùc tiÕp c¸c c¬ së gi¸o dôc - ®µo t¹o còng nh− qu¶n lý trùc tiÕp c¸c c¬ së y tÕ. Nguyªn t¾c thø hai: §¶m b¶o tÝnh kh¶ thi ViÖc nghiªn cøu hoµn thiÖn chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh mét mÆt ph¶i ®¸p øng ®−îc yªu cÇu nh− nguyªn t¾c thø nhÊt, mÆt kh¸c cßn ph¶i ®¸p øng yªu cÇu b¶o ®¶m tÝnh kh¶ thi. TÝnh kh¶ thi ®−îc thÓ hiÖn ë c¸c mÆt: cã thÓ thùc hiÖn ®−îc trong thùc tÕ, phï hîp víi tr×nh ®é h¹ch to¸n cña doanh nghiÖp, ghi chÐp kª khai, cung cÊp c¸c hé gia ®×nh c¸ nh©n, gi¶m g¸nh nÆng cho ng−êi cung cÊp th«ng tin, tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ vµ t¨ng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng thèng kª. TÝnh kh¶ thi ®−îc thÓ hiÖn kh«ng chØ ë tªn chØ tiªu mµ cßn ë ph©n tæ chÝnh, kú cung cÊp vµ ph©n c«ng thu thËp. 1. VÒ tªn chØ tiªu: - Nh÷ng chØ tiªu liªn quan ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng, hiÖu qu¶, søc c¹nh tranh; - Nh÷ng chØ tiªu kh«ng chØ thu thËp qua viÖc tæng hîp tõ hå s¬ hµnh chÝnh, tõ viÖc ghi chÐp ban ®Çu, sæ tæng hîp trung gian, b¸o c¸o tõ c¬ së lªn mµ cßn ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra ( hoÆc lµ toµn bé, hoÆc chän mÉu) kh¸ tèn kÐm vÒ kinh phÝ, vÒ thêi gian vµ c«ng søc, l¹i ®ßi hái ph¶i cã kinh nghiÖm pháng vÊn, tæng hîp, suy réng... - Nh÷ng chØ tiªu ®ßi hái ph¶i cã sù thèng nhÊt cao vÒ kh¸i niÖm, néi dung, ph−¬ng ph¸p tÝnh, nguån sè liÖu... TÝnh kh¶ thi thuéc vÒ tªn chØ tiªu hiÖn nay gåm nhiÒu chØ tiªu, nh−: + Tû träng thuèc ch÷a bÖnh s¶n xuÊt trong n−íc ®¸p øng nhu cÇu trong n−íc; + C¸c nguån vèn ®Çu t− ph¸t triÓn kh¸c (tr¸i phiÕu, cæ phiÕu..) + C¬ cÊu vèn ng©n s¸ch ®Çu t− cho kÕt cÊu h¹ tÇng (kinh tÕ, x· héi); + Tû lÖ sö dông nguyªn liÖu trong n−íc ®Ó s¶n xuÊt s÷a + GÝa trÞ phÇn mÒm s¶n xuÊt, xuÊt khÈu; + Kh¶ n¨ng ®¸p øng cña c¬ khÝ ( thiÕt bÞ, phô tïng xe m¸y, phô tïng « t«) + Cã kho¶ng 30 chØ tiªu thuéc chiÕn l−îc toµn diÖn vÒ t¨ng tr−ëng vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo... + Mét sè chØ tiªu thuéc c¸c ch−¬ng tr×nh môc tiªu vÒ ngµnh, lÜnh vùc 2. VÒ ph©n tæ chÝnh: Ph©n tæ cã vai trß rÊt quan träng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý s©u h¬n, chi tiÕt h¬n nh»m ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch gi¶i ph¸p cô thÓ. §èi víi thèng kª, viÖc ph©n tæ cßn cã ý nghÜa ®Ó phôc vô cho viÖc ph©n tÝch. Tuy nhiªn, muèn cã ®ñ th«ng tin ®Ó ph©n tæ kh«ng ®¬n gi¶n chót nµo, bëi hoÆc lµ ph¶i bæ sung vµo biÓu mÉu b¸o c¸o, phiÕu ®iÒu tra nh÷ng chi tiÕt, 18
hoÆc ph¶i tæ chøc c¸c cuéc ®iÒu tra kh¸ tèn kÐm ®Ó phôc vô cho viÖc ph©n tæ nµy. Ch¼ng h¹n: - ViÖc ph©n tæ theo giíi tÝnh rÊt cã ý nghÜa ®Ó phôc vô cho viÖc quan s¸t thùc hiÖn chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng giíi. Tuy nhiªn kh«ng thÓ chØ tiªu nµo liªn quan ®Õn giíi còng cã thÓ ph©n tæ theo giíi tÝnh bëi ®Ó cã d©n sè theo giíi tÝnh nhÊt lµ giíi tÝnh l¹i ph©n tæ chi tiÕt theo løa tuæi, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é...th× ph¶i tæng ®iÒu tra. Mµ tæng ®iÒu tra ph¶i 10 n¨m míi tiÕn hµnh ®−îc; hµng n¨m ®iÒu tra mÉu chØ cã thÓ suy réng ®−îc ra tæng sè nam , n÷ chø kh«ng suy réng theo nghÒ nghiÖp, løa tuæi, tr×nh ®é th× qui m« mÉu lµ qu¸ nhá, suy réng sÏ kh«ng chÝnh x¸c. - ViÖc ph©n tæ theo nhãm d©n téc (d©n téc kinh vµ d©n téc thiÓu sè), hoÆc d©n téc lµ rÊt cã ý nghÜa ®Ó phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc, chÝnh s¸ch d©n téc cña §¶ng vµ Nhµ n−íc. Tuy nhiªn, viÖc ph©n tæ nµy chñ yÕu ¸p dông ®èi víi nh÷ng chØ tiªu quan träng, cßn mét sè chØ tiªu kh¸c ph¶i chê ®Õn tæng ®iÒu tra d©n sè 10 n¨m 1 lÇn hoÆc ®iÒu tra d©n sè gi÷a kú 5 n¨m 1 lÇn. - ViÖc ph©n tæ theo nhãm tuæi hoÆc ®é tuæi rÊt cã ý nghÜa ®èi víi viÖc thu thËp c¸c chØ tiªu vÒ trÎ em, lao ®éng trong vµ ngoµi ®é tuæi, tÝnh tû lÖ nhËp häc, tû lÖ phô thuéc... 3. VÒ kú cung cÊp: Theo yªu cÇu ®èi víi th«ng tin th× kú h¹n cµng ng¾n cµng tèt. Tuy nhiªn, kú h¹n thu thËp cµng ng¾n th× cµng khã kh¨n, tèn kÐm gÊp béi, nhÊt lµ nh÷ng chØ tiªu ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra. V× vËy, viÖc x¸c ®Þnh kú h¹n cung cÊp trong chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ¸p dông ®èi víi Bé, ngµnh còng cÇn ph¶i c©n nh¾c ®Õn tÝnh kh¶ thi. Ch¼ng h¹n: - Tû lÖ thÊt nghiÖp lµ chØ tiªu rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®−îc c«ng bè hµng th¸ng, nh−ng kh¶ n¨ng thu thËp tr−íc m¾t lµ c¶ n¨m ( qua ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm) vµ t−¬ng lai sÏ thu thËp 6 th¸ng hoÆc quý. - Sè lao ®éng ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm míi lµ chØ tiªu ph¸p lÖnh do Quèc héi giao trong kÕ ho¹ch hµng n¨m. §Ó hµng n¨m cã sè liÖu b¸o c¸o, th× cÇn thiÕt ph¶i thu thËp tiÕn ®é thùc hiÖn hµng quý ®Ó vµo th¸ng 10 cã thÓ b¸o c¸o nhanh (s¬ bé) ®−îc. Nh−ng viÖc thu thËp hµng quý lµ rÊt khã kh¨n, chØ cã thÓ nhanh lµ 6 th¸ng, cßn b×nh th−êng ph¶i hµng n¨m tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra lao ®éng viÖc lµm. - Sè lao ®éng xuÊt khÈu: còng t−¬ng tù nh− chØ tiªu sè lao ®éng ®−îc gi¶i quyÕt viÖc lµm - NhiÒu chØ tiªu x· héi kh¸c còng cã t×nh h×nh t−¬ng tù 4. VÒ ph©n c«ng thu thËp: §©y còng lµ vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn tÝnh kh¶ thi, bëi viÖc ph©n c«ng cho c¸c Bé, ngµnh nµo, ngoµi viÖc c¨n cø vµo ngµnh, lÜnh vùc phï hîp, cßn ph¶i c¨n cø vµo kh¶ n¨ng vÒ nguån lùc, vÒ kinh nghiÖm thu thËp tæng hîp cña Bé, ngµnh ®ã. Ch¼ng h¹n: - Sè ®¬n vÞ hµnh chÝnh cã thÓ ph©n c«ng cho Bé Néi vô thu thËp, tæng hîp nh−ng v× Tæng côc Thèng kª lµ c¬ quan x©y dùng gióp Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh b¶ng danh môc ®¬n vÞ hµnh chÝnh. 19
- Sè lao ®éng ®ang lµm viÖc trong nÒn kinh tÕ: lao ®éng lµ lÜnh vùc qu¶n lý nhµ n−íc cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh vµ X· héi, nh−ng ®ã lµ lao ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; cßn c¸n bé c«ng chøc l¹i thuéc lÜnh vùc qu¶n lý cña Bé Néi vô; trong khi Tæng côc Thèng kª l¹i cã c¶ 2 nguån sè liÖu trªn, ®Æc biÖt lµ lao ®éng thuéc c¸c doanh nghiÖp, c¸c ®¬n vÞ sù nghiÖp...V× vËy, chØ tiªu nµy ®· giao cho Tæng côc Thèng kª chñ tr×. - Vèn ®Çu t− thùc hiÖn lµ chØ tiªu Bé, ngµnh nµo còng ®−îc giao tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, nh−ng cßn cã nguån vèn do ®Þa ph−¬ng qu¶n lý, nguån vèn ngoµi ng©n s¸ch nhµ n−íc tËp trung nh− vèn tÝn dông, vèn c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc, vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi....V× vËy chØ cã Tæng côc Thèng kª míi lµ c¬ quan cã thÓ tæng hîp chung ®−îc. Cßn cã thÓ cã rÊt nhiÒu chØ tiªu kh¸c ®−¬c lÊy lµm vÝ dô minh chøng cho tÝnh kh¶ thi trong viÖc ph©n c«ng nµy. Nguyªn t¾c thø ba: b¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt B¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt lµ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ho¹t ®éng thèng kª nãi chung vµ cña chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp nãi riªng. Nguyªn t¾c nµy xuÊt ph¸t tõ sè liÖu thèng kª sÏ thËt sù chØ cã ý nghÜa khi th«ng qua so s¸nh vÒ thêi gian vµ kh«ng gian. B¶o ®¶m tÝnh thèng nhÊt vÒ c¸c mÆt: ChØ tiªu, biÓu mÉu, ph−¬ng ph¸p tÝnh, b¶ng ph©n lo¹i, ®¬n vÞ ®o l−îng, niªn ®é thèng kª vµ b¶o ®¶m tÝnh so s¸nh quèc tÕ. 1. Thèng nhÊt vÒ chØ tiªu Thèng nhÊt vÒ chØ tiªu bao gåm thèng nhÊt vÒ: - Tªn chØ tiªu - Kh¸i niÖm chØ tiªu - Néi dung chØ tiªu 2. Thèng nhÊt vÒ biÓu mÉu ViÖc thiÕt kª vÒ biÓu mÉu ( còng nh− m· sè cét, dßng t−¬ng øng) ph¶i ®¶m b¶o ®Ó cã thÓ sö dông ®−îc c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i vµo ho¹t ®éng xö lý, tæng hîp. 3. Thèng nhÊt vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh §©y lµ mét trong nh÷ng néi dung cã tÇm quan träng hµng ®Çu cña nguyªn t¾c thèng nhÊt, bëi cïng mét chØ tiªu mµ mçi n¬i, mçi thêi gian ¸p dông c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh kh¸c nhau th× sè liÖu thèng kª sÏ kh«ng thèng nhÊt ®−îc, kh«ng so s¸nh ®−îc vµ sè liÖu thèng kª trë thµnh trß ch¬i con sè. §Ó thèng nhÊt vÒ ph−¬ng ph¸p tÝnh cÇn khÈn tr−¬ng nghiªn cøu hoµn thiÖn vµ xuÊt b¶n tõ chuÈn thèng kª, nghiªn cøu hoµn thiÖn vµ xuÊt b¶n Ên phÈm néi dung vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh hÖ thèng chØ tiªu thèng kª quèc gia vµ ®−a vµo néi dung gi¶i thÝch chÕ ®é b¸o c¸o. 4. Thèng nhÊt vÒ c¸c b¶ng ph©n lo¹i thèng kª HiÖn nay cã t×nh tr¹ng Thñ t−íng ChÝnh phñ hoÆc Tæng côc Thèng kª ®· ban hµnh c¸c b¶ng ph©n lo¹i thèng kª, song c¸c cÊp, c¸c ngµnh th−êng kh«ng thùc hiÖn hoÆc vËn dông kh¸c nhau theo c¸ch riªng cña m×nh, lµm cho viÖc xö lý, tæng hîp, ph©n tÝch, c«ng bè rÊt kh¸c nhau. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh trªn lµ do chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª tæng hîp ®· l©u kh«ng ®−îc ban hµnh vµ c¸c b¶ng ph©n lo¹i nµy l¹i kh«ng ®−îc g¾n víi chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª ®ã. 20