intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Nghiên cứu đa đẳng động vật phần 1

Chia sẻ: Danh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:16

Thêm vào BST
Báo xấu
143
lượt xem 25
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'nghiên cứu đa đẳng động vật phần 1', tài liệu phổ thông, sinh học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu đa đẳng động vật phần 1

  1. Chæång måí âáöu YÏ Nghéa Cuía Nghiãn Cæïu Âa Daûng Âäüng Váût I. Nhæîng biãún âäøi cuía traïi âáút do hoaût âäüng cuía con ngæåìi Tçnh traûng báút låüi maì chuïng ta phaíi nháûn láúy trong quaï trçnh phaït triãøn cuía xaî häüi loaìi ngæåìi laì sæû biãún âäøi bãö màût traïi âáút, âoï laì sæû thay âäøi cuía âáút, næåïc, cuía thaím thæûc váût vaì cuía khê háûu. Sæû biãún chuyãøn naìy âæåüc goüi laì sæû thay âäøi cuía traïi âáút (global change). Váún âãö âáöu tiãn âæåüc quan tám trong quaï trçnh naìy laì sæû thay âäøi vãö khê háûu. Nhiãöu næåïc tiãn tiãún våïi nãön cäng nghiãûp hiãûn âaûi saín xuáút ra nhiãöu loaûi hoïa cháút gáy haûi cho mäi træåìng maì chuïng ta chæa biãút hãút. Nhæîng nhoïm hoaï cháút nhæ Fluorocarbon vaì Chlorocarbon âæåüc duìng trong kyî nghãû laìm laûnh, thuäúc træì sáu gäúc chlor, phosphor maì chuïng ta thæåìng quen tháúy laì DDT. Nhæîng loaûi naìy tuy coï låüi trong mäüt vaìi màût naìo âoï nhæ kyî nghãû laûnh, træì sáu trong näng nghiãûp, diãût muäùi, phoìng bãûnh säút reït... nhæng màût báút låüi cuía noï ráút hiãøn nhiãn maì ai cuîng biãút âoï laì laìm suy giaím táöng ozone khiãún cho tia tæí ngoaûi taïc âäüng maûnh âãún âåìi säúng con ngæåìi, âäüng váût vaì thæûc váût. Dáöu moí vaì caïc saín pháøm tæì dáöu moí âæåüc sæí duûng cuìng våïi hiãûn traûng phaï huíy thaím thæûc váût hiãûn nay khiãún cho læåüng CO2 trong khäng khê tàng lãn gáúp âäi, taûo nãn hiãûu æïng nhaì kênh (do âoï CO2 âæåüc goüi laì khê nhaì kênh (green house gas)). Khê naìy seî háúp thuû nàng læåüng nhiãût cuía tia phaït xaû tæì traïi âáút, tæì âoï laìm tàng lãn nhiãût âäü cuía khäng khê vaì taûo ra sæû thay âäøi trong khê háûu. Hoaût
  2. Âa daûng Âäüng váût ... âäüng con ngæåìi cuîng taûo ra nhiãöu CH4 maì cháút naìy cuîng coï taïc haûi trong hiãûu æïng nhaì kên tæång tæû nhæ CO2. Mäüt váún âãö maì chuïng ta êt quan tám hån nhæng cuîng coï taïc âäüng laìm thay âäøi traïi âáút âoï laì sæû máút âi thaím thæûc váût vaì khu hãû âäüng váût täön taûi åí âoï. Caí hai yãúu täú trãn âãöu laì nguyãn nhán cuía sæû diãût chuíng mäüt säú loaìi, màûc duì chuïng coï êch nhæng khaí nàng âoïng goïp cuía noï cho cuäüc säúng con ngæåìi chæa âæåüc âaïnh giaï chênh xaïc. Sæû biãún máút cuía mäüt säú loaìi laì mäüt quaï trçnh táút yãúu, tè lãû nghëch våïi quaï trçnh saín xuáút hoïa cháút cuía con ngæåìi. Nhæ thãú sæû biãún âäøi cuía traïi âáút vaì sæû biãún máút mäüt loaìi váùn âang tiãúp tuûc trong haìng ngaìn nàm nay màûc duì täúc âäü ráút cháûm. Con ngæåìi muäún âiãöu khiãøn cho sæû biãún âäøi naìy theo chiãöu hæåïng coï låüi nháút vaì âiãöu naìy coï thãø laìm âæåüc hay khäng âoï laì nhæîng thaïch thæïc cho caïc nhaì sinh hoüc vaì baío täön. Sæû thay âäøi cuía traïi âáút âa pháön laì do hoaût âäüng cuía con ngæåìi, con ngæåìi aính hæåíng âãún hãû sinh thaïi theo nhiãöu caïch caí træûc tiãúp láùn giaïn tiãúp: Træûc tiãúp: sæû gia tàng dán säú vaì tiãu thuû quaï mæïc Giaïn tiãúp: con ngæåìi laìm thay âäøi khê háûu thäng qua viãûc phaï huíy táön ozone, giaím âi haìm læåüng khäng khê vaì tàng mæa acid hay coï thãø laì giaìu hoïa (eutrophication) trãn thuíy væûc nhæ säng hay häö do sæû tháúm chaíy cuía phán boïn hoàûc laì gáy âäüc thäng qua viãûc thaíi hoïa cháút træì sáu hoàûc caïc âäüc täú khaïc xuäúng säng, xuäúng biãøn. Nãúu chuïng ta cháúp nháûn ràòng âa daûng sinh hoüc laì “täøng caïc sinh váût säúng trãn traïi âáút, âàûc biãût laì quan saït sæû biãún âäøi låïn vãö säú læåüng trong cáúu truïc vaì chæïc nàng cuía quaï trçnh di truyãön” thç chuïng ta coï thãø phán biãût thaình 3 yï tæåíng chênh thãø hiãûn roí sæû baío täön tênh âa daûng sinh hoüc våïi caïc khoï khàn gàûp phaíi åí giai âoaûn chuïng ta säúng hiãûn nay. 2
  3. Dæång Trê Duîng, GT.2001 1. Âoï laì mäüt pháön cuía sinh váût täön taûi trãn traïi âáút, coï khaí nàng âäöng nháút trong vuî truû, váún âãö naìy chuïng ta coï thãø hiãøu âæåüc thäng qua caím giaïc thæûc cuía con ngæåìi, noï laì pháön tæ tæåíng bao truìm cuía tän giaïo vaì vàn hoïa, vä haûn nhæng khäng thiãúu sæû uíng häü cuía thãú giåïi sinh váût. 2. Âoï laì mäüt nhaì kho chæïa haìng coï giaï trë, chæa âæåüc phaït hiãûn vaì chæa khai thaïc. Pháön naìy nháún maûnh vaìo tiãöm nàng to låïn cuía nguäön taìi nguyãn coï thãø taïi taûo âæåüc nhæ thæûc pháøm, nguyãn liãûu, såüi, dæåüc liãûu vaì nhæîng hoïa cháút khaïc, nhæ thãú noï quyãún ruí hay háúp dáùn tênh tæ låüi cuía con ngæåìi khiãún cho chuïng ta khäng âäöng yï trong viãûc baío täön nguäön gene. 3. Vaì cuäúi cuìng laì pháön dæû âoaïn cuía con ngæåìi, tênh phæïc taûp vaì sæû biãún âäøi cuía noï váùn chæa âæåüc hiãøu hãút. Chæa coï âuí chæïng cæï chæïng minh sæû täön taûi cuía con ngæåìi phuû thuäüc vaìo sæû biãún âäüng mäüt caïch äøn âënh, cho pheïp choün loüc tæû nhiãn hoaût âäüng maì chuïng ta váùn phaíi chëu taïc âäüng âoï . Hiãûn nay, màûc duì coï sæû täön taûi cuía caïc khu baío täön nhæng sæû thoaí hiãûp quäúc tãú chæa chuï troüng vaìo nhæîng loaìi coï nguy cå caûn kiãût. Nhiãöu vuìng giaìu coï vãö tênh sinh hoüc váùn chæa âæåüc baío vãû. ÅÍ caïc næåïc âang phaït triãøn thiãúu sæû khêch lãû uíng häü âãø baío täön tênh âa daûng sinh hoüc maì váùn täön taûi nhiãöu hçnh thæïc phaï huíy tênh âa daûng sinh hoüc. Dán säú vaì aïp læûc cuía sæû phaït triãøn cho tháúy ràòng sæû khai thaïc taìi nguyãn thiãn nhiãn váùn tiãúp tuûc tàng. Muûc tiãu trong tæång lai laì tçm ra caïch thæïc âãø coï thãø sæí duûng trong vuìng baío täön åí mäüt mæïc âäü âa daûng sênh hoüc naìo âoï. 3
  4. Âa daûng Âäüng váût ... II. Caïc khaïi niãûm vaì nguyãn lyï trong âa daûng sinh váût Âa daûng sinh váût laì taìi saín cuía hãû thäúng säúng våïi nhiãöu sæû khaïc biãût. Cuäüc säúng âãún tæì sæû biãún âäüng vä haûn cuía cuía caïc hçnh daûng ráút läi cuäúng vaì háúp dáùn. Tæì nhæîng sinh váût hiãøn vi âån baìo cho âãún caï voi to låïn, loaìi âæåüc hçnh thaình tæì caïc daûng khaïc nhau cuía quáön thãø räöi âãún caïc daûng khaïc nhau cuía caï thãø vaì cuäúi cuìng laì caïc daûng khaïc nhau cuía cå quan, mä, tãú baìo vaì gene. 1. Nguäön gäúc cuía sæû âa daûng sinh váût Phán tæí ADN cuîng nhæ caïc phán tæí khaïc phaíi tuán theo caïc qui luáût sinh hoïa, qui luáût cå baín nháút phaíi tuán theo laì chuïng phaíi åí trong mäi træåìng coï nhiãöu nàng læåüng tæû do vaì kãú âoï laì chuïng chëu aính hæåíng cuía nhiãût âäü. Quaï trçnh sinh täøng håüp protein coï thãø xaíy ra nhæîng khaïc biãût ban âáöu do quaï trçnh sao cheïp ADN hay sàõp xãúp laûi protein. Sæû thay âäøi vãö protein coï thãø xaíy ra caïc træåìng håüp nhæ sau: a. Trung tênh: tæïc laì protein váùn khäng thay âäøi chæïc nàng, loaûi naìy coï thãø têch tuû vaì laìm cå såí cho tênh âa daûng, coï thãø thay âäøi hçnh daïng ngoaìi nhæng chæïc nàng váùn khäng thay âäøi thê duû nhæ mäüt càûp gen dë håüp tæí (A, a) b. Chãút hay bë aính hæåíng: âoï laì kãút quaí cuía quaï trçnh thay âäøi chæïc nàng cuía protein, loaûi naìy chëu taïc âäüng låïn cuía choün loüc tæû nhiãn. Chuïng ta quan tám âãún váún âãö naìy vaì coï nhiãöu nghiãn cæïu âãún quaï trçnh gáy chãút do di truyãön, tçm táön säú xuáút hiãûn vaì kyî thuáût haûn chãú taïc haûi cuía noï. c. Tiãún bäü hay hiãûu quaí hån: protein måïi ráút coï giaï trë âoï laì váût liãûu cuäúi cuìng laìm tàng tênh âa daûng sinh hoüc. Coï nhiãöu cuäüc tranh luáûn vãö aính hæåíng cuía quaï trçnh âäüt biãún, coï khaí nàng tiãún hoïa laì quaï trçnh têch luíy 4
  5. Dæång Trê Duîng, GT.2001 dáön caïc âäüt biãún nhoí hay laì coï mäüt cuäüc âäüt biãún to låïn, âäüt biãún âoï coï thãø hçnh thaình loaìi måïi vaì giäúng måïi 2. Khaïi niãûm vãö âa daûng sinh hoüc. Biãún dë laì yãúu täú cå baín cuía âåìi säúng sinh váût. Coï ráút nhiãöu âäüt biãún maì loaìi âàûc biãût täön taûi song song våïi loaìi bçnh thæåìng. Thê duû nhæ nhæîng loaìi sinh saín âån tênh, caïc caï thãø khaïc nhau êt nháút sau mäüt láön âäüt biãún, nhæ thãú säú sinh váût coï nguäön gene khaïc biãût åí mäüt láön xuáút hiãûn âoï êt hån säú sinh váût hiãûn säúng, âiãöu naìy ráút quan troüng trong viãûc æåïc tiïnh säú læåüng chênh xaïc. Säú caï thãø trong mäüt loaìi biãún âäøi låïn theo hai chiãöu laì thåìi gian vaì di truyãön, nãúu säú caï thãø mäüt loaìi laì 104 (âuí âãø täön taûi) vaì âãø baío täön cho khi tàng âãún 107 thç säú læåüng caï thãø bë loaûi do âäüt biãún ráút tháúp (10-11). Sæû gia tàng biãún dë trãn ADN laìm tàng tênh âa daûng trong quáön thãø, tàng sæû caûnh tranh âëa lyï, laìm tênh âa daûng vãö loaìi vaì tàng sæû phong phuï cuía cuía hãû thäúng phán loaûi. Khi chuïng ta âi âãún mäüt nåi naìo âoï, nhæ tæì ræìng taiga åí phêa bàõc cho âãún ræìng nhiãût âåïi xêch âaûo, tæì âäöng bàòng cho âãún nuïi cao hay biãøn sáu, chuïng ta váùn mong âæåüc tháúy nhiãöu loaûi âäüng váût, thæûc váût, cän truìng, náúm vaì tháûm chê nãúu chuïng ta khäng tháúy noï chuïng ta cuîng biãút ràòng váùn coï sæû täön taûi cuía ráút nhiãöu daûng vi sinh váût âæåüc täø chæïc thaình quáön xaî vaì hãû sinh thaïi. 3. Khaí nàng máút dáön âi tênh âa daûng sinh hoüc Hoaût âäüng cuía con ngæåìi âaî laìm giaím âi tênh âa daûng sinh hoüc tæì âoï taûo nãn thay âäøi trãn màût âáút vaì vuìng sinh säúng. Nhæîng hoaût âäüng saín xuáút aính hæåíng træûc tiãúp vaì giaïn tiãúp âãún tênh âa daûng bao gäöm Træûc tiãúp: hoaût âäüng canh taïc näng nghiãûp, lám nghiãûp vaì chàn nuäi, cháút thaíi tæì saín xuáút cäng nghiãûp, hoaût âäüng xaî häüi ... Giaïn tiãúp: cháút phoïng xaû, mæa acid laì kãút quaí cuía sæû ä nhiãùm khäng khê. 5
  6. Âa daûng Âäüng váût ... Caïc nhaì khoa hoüc cho ràòng sæû máút âi tênh âa daûng âe doûa âãún toaìn bäü hãû sinh thaïi vaì giaïn tiãúp aính hæåíng con ngæåìi. Nãúu sæû âa daûng sinh váût quanh ta giaím âi 1/10, 1/3 hay 1/2 thç våïi giaï trë naìo cuäüc säúng con ngæåìi seî täön taûi vaì khaí nàng coìn âæåüc bao láu hay laì khäng aính hæåíng âãún hoaût âäüng cuía hãû thäúng, âiãöu naìy váùn âang tiãúp tuûc nghiãn cæïu. Sæû biãún âäøi cuía traïi âáút âaî diãùn ra khoaíng 104 nàm træåïc âáy cuìng våïi sæû phaït minh ra ngaình näng nghiãûp vaì coï liãn quan âãún lëch sæí phaït triãøn nhán loaûi. Nhiãöu âáöm láöy, hay vuìng ngáûp næåïc tråí nãn khä caûn, nhiãöu vuìng âáút bë biãøn bao phuí, ræìng bë phaï saûch, nhiãöu vuìng âáút bë san bàòng vaì ráút nhiãöu taïc âäüng do viãûc æu tiãn phaït triãøn caïc loaìi coï giaï trë kinh tãú âoï. Trong quaï trçnh âoï nhiãöu loaìi thæûc váût, âäüng váût chæa biãút coï thãø máút âi vaì cuîng khäng biãút laì máút bao nhiãu, âäúi våïi nhiãöu loaìi cän truìng, náúm vaì âäüng váût nhoí, chuïng ta khäng coï caïch tênh toaïn noï täön taûi bao nhiãu træåïc khi chuïng ta tiãún haình hoaût âäüng saín xuáút näng nghiãûp. 4. Hoaût âäüng cuía hãû sinh thaïi Cho âãún ngaìy nay, trong caïc baìi baïo caïo cuîng nhæ âa pháön caïc nhaì khoa hoüc trãn thãú giåïi cho ràòng hoaût âäüng cuía hãû sinh thaïi laì mäüt hãû thäúng haìi hoìa trong tçnh traûng cán bàòng. Theo quan âiãøm naìy thç âa daûng sinh hoüc ráút cáön thiãút cho hoaût âäüng cuía hãû thäúng. “Cán bàòng tæû nhiãn“ laì hiãûn traûng tæû nhiãn maì trong âoï mäùi mäüt nhán täú âãöu åí traûng thaïi cán bàòng våïi caïc nhán täú khaïc. Thê duû thåìi tiãút thay âäøi mäüt caïch äøn âënh, caïc loaìi hay caïc daûng âäüng váût vaì thæûc váût biãún âäøi vä cuìng, nuïi bë xoïi moìn, häö bë phuì sa bäöi làõng... Do âoï quan âiãøm chênh trong sæû baío täön laì sæû näø læûc giæî äøn âënh vaì taûo cho mäi træåìng khäng bë xaïo träün. Hãû sinh thaïi âæåüc giaí âënh laì bë phaï huíy sæû cán bàòng do caïc læûc bãn ngoaìi 6
  7. Dæång Trê Duîng, GT.2001 thç goüi âoï laì sæû khuáúy âäüng nhæ baîo täú, dëch bãûnh, læía vaì caïc hoaüt âäüng cuía con ngæåìi. Thuáût ngæî vãö sæû cán bàòng trong tæû nhiãn laì mäüt yï kiãún chuí âaûo trong thãú kyí thæï 18 do cuäüc caïch maûng váût lyï theo quan âiãøm Newton, theo træåìng phaïi naìy thç thãú giåïi hçnh thaình tæì caïc nhán täú âån giaín vaì diãùn biãún theo qui luáût âaî âënh træåïc. Ngaìy nay caïc nhaì váût lyï âaî nháûn tháúy tæû nhiãn khäng coìn âån giaín nhæ suy nghé cuía caïc nhaì váût lyï theo træåìng phaïi Newton maì laì ráút phæïc taûp, kãút quyãûn nhau vaì khäng dæû âoaïn näøi, hoü cho ràòng hoüc thuyãút Newton khäng âuí âãø giaíi thêch caïc hoaût âäüng cuía vuî truû. Hoü cuîng nháûn tháúy toaìn bäü vuî truû laì khäng cán bàòng. Caïc yãúu täú taïc âäüng cuîng goïp pháön vaìo sæû säúng tæì khi noï bàõt âáöu hçnh thaình, khäng coï noï hãû sinh thaïi khäng thãø hoaût âäüng hoaìn chiính. Mäüt trong nhæîng âàûc âiãøm cuía hãû thäúng phæïc taûp laì sæû nghi ngåì. Trong thãú giåïi phæïc taûp vaì hoaût âäüng âoï thç moüi thæï âãöu coï thãø xaíy ra. Nhçn tæì quan âiãøm âa daûng thç âoï laì kãút quaí cuía caïc quaï trçnh phæïc taûp trong sæû biãún âäüng cuía hãû thäúng váût säúng. Sæû máút tráût tæû vaì tæång taïc ngáøu nhiãn cuía tæìng yãúu täú aính hæåíng caïc yãúu täú khaïc åí mæïc âäü cao hån vaì cuîng do kãút quaí cuía choün loüc ngáøu nhiãn taïc âäüng âãún tæìng nhán täú trong hãû thäúng âoï. 5. Hiãûu quaí kinh tãú cuía tênh âa daûng sinh hoüc Màûc duì tênh âa daûng sinh hoüc máút âi nhæng coï thãø khäng aính hæåíng âãún sæû äøn âënh vaì toaìn bäü nàng suáút cuía hãû sinh thaïi, nhæng noï seî phaï huíy vãö màût kinh tãú. Cho âãún ngaìy nay, coï nhiãöu mäúi quan hãû vãö låüi nhuáûn cuía vãö sæû thay âäøi màût âáút nhæ: tàng lãn säú læåüng thæûc pháøm, tàng sæïc khoeí, kinh tãú cao hån do kãút quaí cuía viãûc náng cao tiãu chuáøn säúng cuía con ngæåìi. Hoaût âäüng cuía con ngæåìi cuîng thãø hiãûn âæåüc sæû thaình cäng nhæng cuîng coï nhiãöu âiãöu khäng thuáûn låüi nhæ âáút bë ä nhiãùm vaì máút âi ræìng hay âäöng ruäüng bë máút âi. Ngaìy nay chuïng ta 7
  8. Âa daûng Âäüng váût ... nháûn tháúy ràòng chuïng ta âang säúng trong mäüt thãú giåïi coï giåïi haûn, nåi âoï nguäön taìi nguyãn coï thãø bë caûn kiãût. Säú loaìi âäüng váût vaì thæûc váût nåi xaî häüi loaìi ngæåìi âang säúng ráút êt. Chè coï khoaíng 20 loaìi thæûc váût vaì 5 loaìi âäüng váût chiãúm khoaíng 90% trong täøng säú pháön thæûc pháøm cho cuäüc säúng vaì thæûc pháøm haìng hoaï thãú giåïi. Baíng 1: Hai mæåi loaìi quan troüng trong saín xuáút vaì diãûn têch nuäi träöng (FAO) Giäúng loaìi Diãûn têch (1000 ha) Saín læåüng (1000 Tm) Bäüt mç (Triticum spp) 229347 505366 Bàõp (Zea mays) 131971 488500 Luïa (Oryza sativa) 144962 472687 Khoai táy (Solanum tuberosum) 20066 300616 Barley (Hordeum vulgare) 78698 176574 Khoai mç (Manihot esculentum) 14010 135551 Miaï (Saccharum officinate) 23676 121524 Khoai lang (Ipomeas batatas) 7880 110651 Luïa miãún (Sorgum spp) 91859 104592 Âáu naình (Glycine soja) 52638 100809 Nho (Vitis vinifera) 9564 60297 Bäng (Gossypium spp) 34721 49712 Yãún maûch (Avena sativa) 25288 49630 Dæìa (Cocus nucifera) 41040 Luïa maûch âen (Secale cereale) 16738 32288 Âáûu phäüng (Arachis hypogea) 18728 20708 Âáûu xanh (Phaseolus spp) 25665 14909 Âáûu haì lan (Pisum sativum) 8832 13199 Thuäúc laï (Nicotiana tabacum) 4111 6559 Caì phã (Coffea arabica) 10547 6006 Ba loaìi thæûc váût trong nhoïm nguî cäúc nhæ luïa mç, luaï, bàõp chiãúm 49% trong täøng säú nàng læåüng cáön thiãút cuía con ngæåìi. Nãúu chuïng tàng tàng säú loaìi lãn 100 thç chuïng ta seî choün 98% laì nhæîng loaûi coï giaï trë kinh tãú quan troüng nháút, nãúu chuïng ta choün 1000 loaìi thç chuïng ta tênh toaïn âãø choün thãm nhæîng loaìi dãù nuäi 8
  9. Dæång Trê Duîng, GT.2001 träöng, ngoaûi træì nhæîng loaìi laìm caính cuîng nhæ laìm dæåüc pháøm. Nãúu laì 1000 trong 10 triãûu thç chè laì 0.01% cuía sæû âa daûng âaî mang laûi giaï trë kinh tãú. Thæûc sæû cho tháúy säú loaìi âæåüc baío täön coìn quaï êt so våïi viãûc sæí duûng trãn thãú giåïi, tæì âoï taûo ra sæû âäúi nghëch. Ngæåüc våïi nhæîng loaìi hoang daî, nhæîng loaìi âæåüc gia hoïa phuû thuäüc låïn vaìo hoaût âäüng cuía con ngæåìi tháûm chê tênh âa daûng vãö di truyãön cuîng bë con ngæåìi âiãöu khiãøn. Thê duû nhæ hiãûn tæåüng thay âäøi trãn màût âáút, phaï ræìng, vuìng âáút ngáûp næåïc tråí nãn khä raïo hay sæû thay âäøi vãö thaình pháön khäng khê seî dæû âoaïn cho sæû noïng lãn cuía traïi âáút, sæû suy giaím táöng ozone, sæû gia tàng tia phoïng xaû, gia tàng haìm læåüng CO2 trong khäng khê ncoï thãø chæa âe doaû âãún sæïc säúng cuía mäüt säú loaìi nhæng chàõc chàõn laì choün loüc coï thãø taûo ra mäüt thay âäøi laìm aính hæåíng nghiãm troüng âãún giäúng váût nuäi vaì cáy träöng cuía chuïng ta. Toïm laûi hçnh aính cuía mäüt hãû thäúng khäng âäöng nháút coï táöm quan troüng ráút låïn trong viãûc quaín lyï giäúng vaì hãû sinh thaïi. Hãû thäúng khäng âäöng nháút khäng coï nghéa phaíi laì phaíi tråí vãö giai âoaûn træåïc vaìo thåìi kyì chæa äøn âënh. Trong nhiãöu træåìng håüp coï thãø tråí vãö âiãöu kiãûn ban âáöu, tæïc laì moüi sæû quaín lyï khäng phaíi âáöy âuí cho táút caí caïc træåìng håüp âãø láûp ra chiãún læåüc quaín lyï. III. Lëch sæí nghiãn cæïu Trong 60 nàm gáön âáy, thuáût ngæî “Âa daûng sinh hoüc” âaî âæåüc âæa ra trong tæû âiãøn phäø thäng, trong baïo caïo cuía chênh phuí vaì cuía quäúc tãú, trong baïo caïo khoa hoüc vaì trong caïc cuäüc häüi hoüp. Tháût ra âoï chè laì mäüt thuáût ngæî våïi mäüt yï nghéa âæåüc giaí âënh ra, laì ngän ngæî måïi nhæng yï nghéa váùn nhæ cuî. Khi nghe âãún thuáût ngæî ‘’Âa daûng sinh hoüc” chuïng ta thæåìng hoíi “âa daûng sinh hoüc coï liãn quan âãún tênh äøn âënh khäng?, âa daûng sinh hoüc coï liãn quan âãún saín læåüng khäng?, âa daûng sinh hoüc coï phaín aïnh sæû bãön væîng khäng?, âa daûng sinh hoüc coï phaín aïnh sæû tiãún hoaï khäng?, ngoaìi ra 9
  10. Âa daûng Âäüng váût ... âa daûng sinh váût coï phaín aïnh táön säú biãún âäüng chuí yãúu trong hãû sinh thaïi hay trong lëch sæí tiãún hoaï khäng? ...”. Chuïng ta mong muäún tçm ra mäüt caïch thæïc hay phæång phaïp âãø âo læåìng caïi goüi laì âa daûng sinh hoüc âæa ra hçnh aính hay kãút quaí thäúng kã âãø traí låìi cáu hoíi naìy. 1. Lëch sæí cuía thuáût ngæî âa daûng sinh hoüc Âa daûng sinh hoüc coï mäüt lëch sæí láu daìi âaî âæåüc sæí duûng trong nhiãöu baìi viãút nhæng noï tháût sæû âæåüc noïi nhiãöu trong 3 baìi baïo cuía nàm 1980. - Lovejoy (1980 a, b) khäng cho mäüt âënh nghéa chênh thæïc nhæng noï âæåüc duìng âãø noïi lãn säú loaìi hiãûn âang täön taûi. Norse vaì McManus (1980) cho ràòng noï coï yï nghéa liãn quan nhau âoï laì âa daûng gene vaì âa daûng sinh thaïi, hoü âaî xem sæû âa daûng sinh thaïi tæång âäöng våïi sæû phong phuï säú loaìi trong mäüt quáön xaî. - Maîi âãún 1986 Norse vaì cäüng taïc viãn âaî måí räüng thuáût ngæî mäüt caïch chàõc chàõn laì âa daûng sinh hoüc 1000 åí ba mæïc âäü laì gene (trong 800 600 loaìi), loaìi (säú loaìi) vaì hãû sinh 400 thaïi (quáön xaî). 200 - Thaïng 9. 1986 Walter G. Rosen 0 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 âaî täø chæïc mäüt cuäüc häüi thaío Hçnh 1: Säú láön xuáút hiãûn thuáût ngæî “Âa daûng sinh hoüc” tæì 1987-1994. âáöu tiãn vãö âa daûng sinh hoüc (National forum on Biodiversity), taìi liãûu cuía häüi thaío âæåüc Wilson chènh sæía vaì xuáút baín vaìo nàm 1988 dæåïi tiãu âãö laì âa daûng sinh hoüc (biodiversity) vaì tæì âoï thuáût ngæî âa daûng sinh hoüc âæåüc xaïc âënh roí raìng. 10
  11. Dæång Trê Duîng, GT.2001 - Thuáût ngæî âa daûng sinh hoüc láön âáöu tiãn xuáút hiãûn trong database NÆÅÏC NGOÜT NÆÅÏC MÀÛN Porifera Porifera Placozoa Cnidaria Cnidaria Ctenophora Plathelminthes Plathelminthes Kinoryhncha Nemertea Nemertea Loricifera Nematoda Nematoda Priapula Rotifera Rotifera Pogonophora Gastrotricha Gastrotricha Echiura Tardigrada Tardigrada Chaetognatha Mollusca Mollusca Phoronida Kamptpozoa Kamptpozoa Brachiopoda Annelida Sipuncula Echinodermata Arthropoda Annelida Hemichordata Bryozoa Arthropoda Chordata Bryozoa Chordata Loaìi âàc hæîu 14: 0E 28; 13E 15; 4E 11; 1E CÄÜNG SINH TRÃN CAÛN Porifera Porifera Cnidaria Nemertea Plathelminthes Nematoda Nemertea Orthonectida Rotifera Nematoda Dicyemida Tardigrada Rotifera Nematomorpha Mollusca Onychophora Mollusca Acanthocephala Sipuncula Kamptpozoa Annelida Annelida Arthropoda Chordata Loaìi âàûc hæîu Arthropoda Chordata Loaìi âàc hæîu 11
  12. Âa daûng Âäüng váût ... “Biological Abstracts” vaìo nàm 1988 våïi 4 häüi nghë vaì cho âãún cuäúi thaïng 4. 1994 thç con säú naìy lãn âãún 888 (hçnh 1). - Âãún 1992 häüi nghë thæåüng âènh caïc nhaì khoa hoüc âaî âæa ra âënh nghéa nhæ sau “Âa daûng sinh hoüc laì sæû biãún âäøi trong sinh váût säúng tæì moüi nguäön nhæ trong khäng khê, âáút, biãøn vaì trong hãû thäúng mäi træåìng næåïc khaïc vaì laì mäüt phæïc håüp sinh thaïi nåi noï täön taûi, âiãöu naìy bao gäöm sæû âa daûng vãö loaìi, giæîa caïc loaìi vaì hãû sinh thaïi”. 2. YÏ nghéa cuía âa daûng sinh hoüc Âa daûng sinh hoüc laì táút caí loaìi täön taûi trong mäüt vuìng xaïc âënh theo hãû thäúng phán loaûi. Thê duû mäüt loaìi täön taûi trong mäüt vuìng säúng cuía täm biãøn Penaeus thç loaìi âoï coï thãø laì (1) mäüt loaìi khaïc Penaeus nhæng cuìng giäúng (2) mäüt loaìi khaïc Penaeus vaì khaïc giäúng (3) mäüt loaìi khaïc giäúng nhæng cuìng hoü (4) mäüt loaìi khaïc hoü nhæng cuìng bäü (5) mäüt loaìi khaïc bäü (6) mäüt con thoí (7) mäüt cáy náúm trong giäúng Agaricus (8) nguyãn sinh âäüng váût trong giäúng Difflugia (9) mäüt daûng vi khuáøn (10) mäüt loaìi virus. Âáy chè laì giaí thuyãút nhæng coï thãø thãø hiãûn tênh âa daûng cuía mäüt vuìng khäng âäöng nháút. - Træåìng håüp mäüt vuìng coï nhiãöu loaìi thç ta coï thãø xaïc âënh tênh âa daûng theo caïc hæåïng nhæ sau a. Xaïc âënh theo hãû thäúng phán loaûi Nãúu muûc tiãu cuía viãûc baío täön laì baío täön åí mæïc cao nháút säú loaìi thç chuïng ta coï thãø xaïc âënh åí mæïc âäü cao cuía hãû thäúng phán loaûi tæì âoï coï thãø æåïc tênh âæåüc säú loaìi coìn täön taûi trong mäüt vuìng. b. Xaïc âënh åí mæïc âäü phán tæí ADN hay ARN âæåüc phaït hiãûn trong tãú baìo säúng coï thãø cung cáúp dæî liãûu âãø so saïnh tênh âa daûng cuía sinh váût trãn cå såí caïc acid tæång æïng 12
  13. Dæång Trê Duîng, GT.2001 hay sæû khaïc nhau cuía bazo nitå. Coï thãø noïi tênh âa daûng sinh hoüc trong quáön xaî laì täøng caïc thäng tin di truyãön âæåüc maî hoaï thaình kiãøu di truyãön åí mäüt vuìng naìo âoï c. Xaïc âënh theo mæïc âäü tiãún hoaï Khoï thæûc hiãûn âæåüc vç khäng âuí säú liãûu vãö tiãún hoaï âãø khaïi quaït trong tæång lai gáön âãø so saïnh sæû âa daûng cuía caïc næåïc. Thê duû âäúi våïi náúm vaì cän truìng thç coï khoaíng 5-10% säú loaìi trãn traïi âáút âæåüc mä taí nhæ thãú khoï maì traí låìi cho cáu hoíi “coï bao nhiãu giåïi sinh váût, ngaình hay låïp hoàûc bäü ... täön taûi trong mäüt vuìng” - Træåìng håüp caïc loaìi khaïc biãût nhau ráút nhiãöu: ráút khoï coï thãø soï saïnh sæû âa daûng sinh hoüc åí caïc nhoïm sinh váût khi xaïc âënh bàòng phæång phaïp phán tæí vaì phæång phaïp phán loaûi, thê duû âäúi våïi vi khuáøn (bacteria) thç nghiãn cæïu âa daûng åí mæïc phán tæí do âoï coï thãø noïi laì väüi vaìng háúp táúp khi coï quyãút âënh trãn cå såí phán loaûi âäúi våïi nghiãn cæïu phán tæí. - Chuïng ta coï thãø xaïc âënh sæû âa daûng sinh hoüc åí mæïc dæåïi loaìi bao gäöm tè lãû cuía caïc locus, säú allele, säú dë håüp tæí, säú nucleotid trung bçnh, säú alelle âån âäüc vaì cáúu truïc cuía allele. Ngay caí trong nhoïm âäüng váût coï vuï caïch âo læåìng naìy cuîng khoï xaïc âënh cåí cuía quáön thãø coï thãø duy trç loaìi trong âiãöu kiãûn âa daûng di truyãön. - Âa daûng sinh hoüc âæåüc xaïc âënh laì säú loaìi täön taûi trong mäüt khu væûc, coï thãø laìm giaím säú læåüng naìy bàòng caïch xaïc âënh åí mæïc phán loaûi cao hån. Âäúi våïi caïc nhaì sinh thaïi hoüc thç phán chia theo báûc dinh dæåîng, nhoïm, chu kyì säúng vaì sæû âa daûng cuía nguäön låüi sinh váût. Caïch xaïc âënh âa daûng sinh hoüc dæûa vaìo kãút quaí thu vaì phán têch máùu tuìy theo nhæîng âäúi tæåüng sinh váût khaïc nhau. Âãø taûo sæû thäúng nháút trong viãûc 13
  14. Âa daûng Âäüng váût ... so saïnh âa daûng, ngæåìi ta xáy dæûng nãn cäng thæïc toaïn hoüc goüi laì chè säú âa daûng. Coï nhiãöu chè säú âa daûng âæåüc sæí duûng nhæng chè säú âæåüc duìng phäø biãún nháút âãø âaïnh giaï sæû xuáút hiãûn thæåìng xuyãn cuîng nhæ laì säú loaìi laì chè säú Shannon, kyï hiãûu laì H’ âæåüc tênh theo cäng thæïc n H ' = −∑ pi log 2 pi . Våïi pi laì tè säú giæîa säú caï thãø loaìi i våïi toaìn bäü säú i =1 ni S ). vaì chè säú âa daûng cuía Simpson λ = ∑ pi2 . læåüng loaìi ( pi = N i =1 - Âäúi våïi vuìng coï tênh âa daûng sinh hoüc cao: thê duû nhæ trong âáút coï khoaíng 109 vi sinh váût trong mäüt gram, hay trong næåïc biãøn coï säú læåüng taío trung bçnh laì 106 tãú baìo trong mäüt lêt vaì 1 cm næåïc biãøn trong äúng thu máùu chæïa khoaíng 4x1010 tãú baìo vi khuáøn thç viãûc choün ra tæìng nhoïm theo mæïc âäü phán loaìi coï thãø coi nhæ laì yãúu täú chè thë cho sæû âa daûng vãö quáön xaî. - Tênh toaïn sæû âa daûng trong caïc nhoïm phán loaûi hay quáön xaî bàòng phæång phaïp ngoaûi suy: ráút khoï xaïc âiûnh mäüt caïch chênh xaïc säú loaìi trong caïc nhoïm khaïc nhau, coï thãø xaïc âënh säú loaìi åí nhiãöu vuìng våïi kãút quaí tæång tæû räöi khaïi quaït thaình säú liãûu thäúng nháút nhæng caïch naìy laûi khäng thêch håüp cho vuìng nhiãût âåïi vaì vuìng biãøn do âoï coï thãø sæí duûng phæång phaïp ngoaûi suy âãø tênh toaïn sæû phong phuï vãö säú loaìi våïi sæû kãút håüp caïc tæ liãûu âãø taûo thaình âæåìng co,ng säú loaìi, hoàûc mä hçnh coï tham säú hay phi tham säú liãn quan âãún sæû phong phuï säú loaìi, noï cuîng chè ra caïch tênh toaïn bäø sung kãút quaí tæì máùu phán têch vaì âãö nghë caïch xaïc âënh. Váún âãö haûn chãú chuí yãúu cuía phæång phaïp naìy laì thiãúu sæû âiãöu tra toaìn diãûn cho táút caí caïc nhoïm sinh váût khàõp nåi trãn traïi âáút. 14
  15. Chæång 1 Qui Luáût Phán Bäú Vuìng Âa daûng Sinh Hoüc Nháút Trãn Traïi Âáút Nhæîng vuìng coï säú loaìi phong phuï nháút trãn traïi âáút laì vuìng ræìng áøm nhiãût âåïi, raûn san hä, häö låïn vuìng nhiãût âåïi vaì coï thãø coï åí vuìng biãøn sáu. Ngoaìi ra cuîng coï thãø coï sæû âa daûng loaìi åí vuìng âáút khä nhiãût âåïi, vuìng âäöng coí vaì sa maûc hay vuìng ræìng ráûm än âåïi hoàûc laì vuìng Âëa Trung Haíi nhæ Nam Phi, nam California vaì Táy Nam næåïc UÏc. Tênh âa daûng sinh hoüc åí vuìng nhiãût âåïi laì sæû âa daûng cuía mäüt låïp âäüng váût naìo âoï thê duû nhæ låïp Cän truìng (Insecta), trong khi âoï sæû âa daûng sinh hoüc åí biãøn sáu vaì raûn San hä coï thaình pháön loaìi trong hãû thäúng phán loaûi traíi räüng vaì âa daûng hån tæì ngaình (phyla) cho âãún låïp (class). Nguyãn nhán cuía sæû âa daûng sinh hoüc åí biãøn sáu laì do vuìng biãøn coï quaï trçnh lëch sæí láu daìi vaì mäi træåìng tæång âäúi äøn âënh cuîng nhæ caïc quaï trçnh bäöi làõng âàûc biãût. Sæû âa daûng vãö thaình pháön loaìi caï vaì caïc nhoïm sinh váût khaïc åí vuìng häö laì do sæû tiãún hoaï nhanh cuía caïc daûng khaïc nhau trong mäi træåìng giaìu dinh dæåîng. Hãû sinh thaïi biãøn coï 28 ngaình trong säú 33 ngaình âäüng váût hiãûn coìn 13 ngaình täön taûi cho âãún ngaìy nay, ngæåüc laûi chè coï 1 ngaình âæåüc phaït hiãûn laì âàûc træng riãng biãût säúng trãn caûn, trong khi âoï khäng coï ngaình âàûc træng cho sæû phán bäú åí vuìng næåïc ngoüt. Coï 4 ngaình sinh váût säúng cäüng sinh våïi caïc loaìi khaïc nhau. Theo lëch sæí nghiãn cæïu thç sæû âa daûng sinh hoüc âæåüc biãút âãún thäng qua quaï trçnh nghiãn cæïu cuía caïc nhaì phán loaûi hoüc, hoü thu tháûp sinh váût tæì caïc
  16. Dæång Trê Duîng GT. 2001 ngaình khaïc nhau trãn thãú giåïi vaì pháön âa daûng sinh hoüc chè laì kãút quaí cuía nhiãöu nhoïm sinh váût maì hoü thu tháûp âæåüc, âoï khäng phaíi laì toaìn bäü sinh váût täön taûi trãn traïi âáút. Thê duû coï 80% trong säú loaìi Boü Caïnh cæïng thu âæåüc åí Panama laì loaìi måïi cho khoa hoüc trong khi âoï vuìng Panama laì mäüt trong nhæîng vuìng nhiãût âåïi âæåüc biãút âãún nhiãöu nháút. I. Sæû phán bäú vãö tênh âa daûng sinh hoüc (1). Trong mäüt nhoïm sinh váût, sæû âa daûng loaìi tàng dáön tæì vuìng cæûc âãún vuìng xêch âaûo thê duû nhæ åí Venezuela coï 305 loaìi âäüng váût coï vuï trong khi âoï åí Phaïp chè coï 113 loaìi màûc duì hai næåïc naìy coï cuìng diãûn têch (baíng 1.1). Baíng 1.1: Säú loaìi âäüng váût låïp thuï thu tháûp âæåüc åí caïc næåïc nhiãût âåïi vaì än âåïi Vuìng Täøng säú Säú loaìi Vuìng än Täøng säú Säú loaìi Nhiãût âåïi loaìi trong 10000 âåïi loaìi trong 10000 2 km2 km Angola 275 76 Argentina 255 57 Brazil 394 66 Australia 299 41 Colombia 358 102 Canada 163 26 Costa Rica 203 131 Egypt 105 31 Kenya 308 105 France 113 39 Mexico 439 108 Japan 186 71 Nigeria 274 82 Morocco 108 39 Peru 359 99 Nam Phi 279 79 Venezuela 305 92 Anh 77 33 Zaire 409 96 Myî 367 60 Trung bçnh 96 Trung bçnh 48 Træåìng håüp boü häø (Cicindela), laì nhoïm cän truìng âæåüc biãút nhiãöu nháút våïi tênh phán bäú räüng cuía noï, coï khoaíng 300 loaìi âæåüc phaït hiãûn åí vuìng nhiãût âåïi trong khi âoï vuìng än âåïi chè coï khoaíng 150 loaìi. ÅÍ caïc cháu luûc nhæ Cháu UÏc vaì Bàõc Myî coï säú loaìi tàng dáön khi âi vãö xêch âaûo (hçnh 1.1). 16
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2