Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, mô bệnh học và đột biến gen của bệnh nhân loạn dưỡng giác mạc di truyền dạng đốm

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2013<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, MÔ BỆNH HỌC VÀ<br /> ĐỘT BIẾN GEN CỦA BỆNH NHÂN LOẠN DƢỠNG GIÁC MẠC<br /> DI TRUYỀN DẠNG ĐỐM<br /> Lê Xuân Cung*; Hoàng Minh Châu*<br /> TÓM TẮT<br /> Nhận xét đặc điểm lâm sàng, mô bệnh học và đột biến gen trên 90 bệnh nhân (BN) ở 59 gia đình<br /> được chẩn đoán lâm sàng bị loạn dưỡng giác mạc di truyền (LDGMDT) dạng đốm từ tháng 6 - 1990<br /> đến 6 - 2011. Kết quả: 100% BN có đặc điểm lâm sàng điển hình, 6 gia đình bệnh xuất hiện ở<br /> 2 thế hệ. Nghiên cứu mô bệnh học cho thấy chất bất thường trên giác mạc (GM) là axit<br /> mucopolysaccharid. Phân tích gen phát hiện nhiều vị trí đột biến gen: L59P, V66L, R211Q, W232X,<br /> Y268C, 1067-1068(GGCCGTG), R211Q/Q82X, S52L/Y268C-1068ins(GGCCGTG) và V76M. Kết<br /> luận: bệnh LDGMDT dạng đốm trên BN có đặc điểm lâm sàng và mô bệnh học điển hình. Phân tích<br /> gen cho thấy có rất nhiều vị trí đột biến liên quan đến nhóm bệnh này.<br /> * Từ khoá: Loạn dưỡng giác mạc di truyền dạng đốm; Đột biến gen; Đặc điểm lâm sàng, mô<br /> bệnh học.<br /> <br /> STUDY OF CLINICAL, HISTOPATHOLOGICAL CHARACTERS<br /> AND GENE MUTATION IN PATIENTS WITH<br /> HEREDITARY MACULAR CORNEAL DYSTROPHY<br /> SUMMARY<br /> 90 patients in 59 families with hereditary macular corneal dystrophy, who were discovered and<br /> being followed from 1990 to 6 - 2011.<br /> Results: Slit-lamp examination revealed typical features of hereditary macular corneal dystrophy<br /> in all patients. There were 6 families in which the disease appeared in 2 generations. Pathological<br /> study showed that the corneal deposition was mucopolysaccharide acide. Genetic analysis of some<br /> patient,s blood samples showed many mutations in CHST6 gene, such as: L59P, V66L, R211Q,<br /> W232X, Y268C, 1067-1068ins(GGCCGTG), R211Q/Q82X, S51L/Y268C, Y268C/1067-1068ins<br /> (GGCCGTG) and V76M.<br /> Conclusion: Vietnamese patients with hereditary macular corneal dystrophy have typical clinical<br /> and pathological features. Genetic analysis of some Vietnamese patient ,s blood samples showed<br /> various mutations in CHST6 gene.<br /> * Key words: Hereditary macular corneal dystrophy; Genetic mutation; Clinical, histopathological<br /> features.<br /> * Bệnh viện Mắt TW<br /> Chịu trách nhiệm nội dung khoa học: PGS. TS. Nguyễn Văn Đàm<br /> PGS. TS. Trần Văn Khoa<br /> <br /> 12<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2013<br /> ĐÆT VÊN ®Ò<br /> Loạn dưỡng giác mạc di truyền dạng<br /> đốm là một trong 3 hình thái loạn dưỡng<br /> GM nhu mô kinh điển được Athur Groenouw<br /> mô tả từ năm 1890 [1, 2]. Đây là bệnh hiếm<br /> gặp, di truyền lặn, xuất hiện cân xứng ở<br /> 2 mắt. Bệnh có xu hướng xuất hiện sớm<br /> trong 10 năm đầu đời, biểu hiện bằng lắng<br /> đọng chất bất thường, bắt đầu từ lớp nông<br /> vùng trung tâm GM, làm cho GM bị đục.<br /> Sau đó, tổn thương tiến triển dần ra sau<br /> đến nội mô và ra vùng chu biên khi BN<br /> được 20 - 30 tuổi [2]. Chúng tôi tiến hành<br /> đề tài này nhằm: Nhận xét đặc điểm lâm<br /> sàng, mô bệnh học và các vị trí đột biến<br /> gen ở BN LDGMDT dạng đốm.<br /> ĐèI T-îNG Vµ PHƢƠNG PH¸P<br /> NGHIªN CøU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 90 BN ở 59 gia đình được chẩn đoán bị<br /> LDGMDT dạng đốm, có hồ sơ theo dõi<br /> bệnh tại Khoa Kết giác mạc, Bệnh viện Mắt<br /> TW từ 1990 - 2011.<br /> <br /> - Khám các thành viên trong gia đình<br /> BN: phát hiện những người bị bệnh giống<br /> như BN và lập phả hệ.<br /> - Nghiên cứu mô bệnh học: bệnh phẩm<br /> là mảnh GM bệnh lý được lấy khi ghép GM<br /> điều trị cho BN. Ngâm mảnh ghép trong<br /> dung dịch bouin, sau đó chuyển đúc và cắt<br /> mảnh theo phương pháp thường quy. Nhuộm<br /> bệnh phẩm theo các phương pháp: PAS,<br /> blue Alcian, Trichome Masson và phân tích<br /> tổn thương mô bệnh học.<br /> Nghiên cứu đặc điểm đột biến gen: năm<br /> 2001, với sự hợp tác nghiên cứu giữa Bệnh<br /> viện Mắt TW và Khoa Mắt, Trường Đại học<br /> Juntendo, Nhật Bản, BN cùng một số thành<br /> viên trong gia đình và một số người Việt<br /> Nam bình thường (nhóm chứng) được lấy<br /> máu, tách bạch cầu, mang mẫu bạch cầu<br /> sang Khoa Mắt, Trường Đại học Juntendo<br /> để phân tích gen.<br /> KÕT QU¶ NGHIªN CøU Vµ<br /> BµN LUËN<br /> 1. Số lƣợng BN.<br /> Bảng 1. Số lượng BN trong mỗi gia đình.<br /> <br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Nghiên cứu mô tả.<br /> * Quy trình nghiên cứu:<br /> Hỏi bệnh: qua thăm hỏi BN đến khám<br /> bệnh, ghi nhận:<br /> + Tuổi, giới.<br /> + Triệu chứng cơ năng của BN.<br /> + Hỏi về tình trạng mắt của các thành<br /> viên khác trong gia đình.<br /> - Quan sát và phân tích tổn thương loạn<br /> dưỡng bằng sinh hiển vi đèn khe có chụp<br /> ảnh. Loại khỏi nghiên cứu những BN có tổn<br /> thương không điÓn hình.<br /> <br /> Số gia đình<br /> <br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 40<br /> <br /> 11<br /> <br /> 5<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1<br /> <br /> Số BN được phát hiện nhiều nhất trong<br /> một gia đình là 5 BN.<br /> Theo y văn, LDGMDT dạng đốm là hình<br /> thái loạn dưỡng ít gặp nhất trong 3 hình thái<br /> loạn dưỡng nhu mô kinh điển [2]. Nhưng<br /> trong nghiên cứu của chúng tôi, hình thái<br /> LDGMDT dạng đốm lại gặp nhiều nhất. Có<br /> lẽ, so với các hình thái LDGMDT khác, ở<br /> hình thái này, bệnh xuất hiện sớm hơn với<br /> tổn thương đục GM nặng hơn nên BN đến<br /> khám và được phát hiện với tỷ lệ cao.<br /> <br /> 13<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 3-2013<br /> 2. Tuổi, giới.<br /> BN nhiều tuổi nhất 75 tuổi, thấp nhất 15<br /> tuổi, trung bình 39,6 tuổi.<br /> BN nam nhiều hơn nữ (47 nam và 43 nữ).<br /> Tuy nhiên, sự khác biệt không có ý nghĩa<br /> thống kê (p < 0,05).<br /> 3. Tuổi phát hiện bệnh.<br /> Tuổi xuất hiện bệnh là yếu tố quan trọng.<br /> Tuy nhiên, những tổn thương ban đầu thường<br /> xuất hiện thầm lặng, không gây ra triệu chứng<br /> nên thường không phát hiện được ở thời<br /> điểm này. Trên thực tế, hầu hết BN được<br /> phát hiện ở giai đoạn muộn của bệnh do<br /> phần lớn chỉ có triệu chứng duy nhất là nhìn<br /> mờ dần. Hơn nữa, nhiều BN bị chẩn đoán<br /> nhầm là viêm GM và được điều trị một thời<br /> gian dài trước khi bệnh được phát hiện.<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi chỉ ghi nhận<br /> được thời điểm phát hiện bệnh do khám<br /> tình cờ hay khi BN xuất hiện những triệu<br /> chứng cơ năng đầu tiên. Trong 90 BN,<br /> người được phát hiện sớm nhất 9 tuổi,<br /> muộn nhất 53 tuổi, trung bình 24,7 tuổi.<br /> 4. Thị lực.<br /> Đây là triệu chứng chức năng quan trọng,<br /> gián tiếp nói lên mức độ nặng của bệnh.<br /> Chúng tôi ghi nhận thị lực BN tại thời điểm<br /> phát hiện bệnh.<br /> Bảng 2: Thị lực BN tại thời điểm phát<br /> hiện bệnh.<br /> THỊ<br /> LỰC<br /> <br /> Số<br /> mắt<br /> <br /> ĐẾM<br /> ĐẾM<br /> ĐẾM NGÓN<br /> NGÓN TAY NGÓN TAY<br /> TAY 3 m<br />