1
ĐT V N ĐẶ Ấ Ề
1. Tính c p thi t c a đ tàiấ ế ủ ề
Theo báo cáo c a T ch c Y t th gi i (WHO), năm 1997,ủ ổ ứ ế ế ớ
trên th gi i có 3,9 tri u ng i t vong do nhi m khu n hô h pế ớ ệ ườ ử ễ ẩ ấ
d i c p tính và s tr ng h p m c m i là 394 tri u. Vi tướ ấ ố ườ ợ ắ ớ ệ Ở ệ
Nam, trung bình m i năm m t tr có th m c nhi m khu n hôỗ ộ ẻ ể ắ ễ ẩ
h p c p t 3 đn 5 l n, viêm ph i chi m 30-34% các tr ngấ ấ ừ ế ầ ổ ế ườ
h p. Nguyên nhân do viêm ph i chi m 75% t vong do các b nhợ ổ ế ử ệ
hô h p và 30-35% t vong chung tr em. T l m c viêm ph iấ ử ở ẻ ỷ ệ ắ ổ
vi rút c a tr em khá cao, chi m 60-70%. H n 1/3 tr ng h pủ ẻ ế ơ ườ ợ
có s đng nhi m vi rút và vi khu n s làm n ng lên tình tr ngự ồ ễ ẩ ẽ ặ ạ
b nh. ệ
Các k thu t ch n đoán vi rút có nhi u ti n b giúp xác đnhỹ ậ ẩ ề ế ộ ị
nguyên nhân nhanh chóng chính xác t ng lo i vi rút nh testừ ạ ư
nhanh tìm kháng nguyên vi rút, Real-time PCR, PCR đa m i…ồ
Đnh l ng m t s y u t nh hs-CRP, Procalcitonin (PCT)ị ượ ộ ố ế ố ư
và Interleukin-6 (IL-6) giúp đánh giá tình tr ng n ng c a b nh,ạ ặ ủ ệ
ch n đoán, tiên l ng và đi u tr phù h p, tránh s d ng khángẩ ượ ề ị ợ ử ụ
sinh tràn lan.
T i Vi t Nam, đã có các nghiên c u riêng bi t v viêm ph iạ ệ ứ ệ ề ổ
do t ng lo i vi rút cũng nh m t s y u t ph n ánh tình tr ngừ ạ ư ộ ố ế ố ả ạ
viêm trong viêm ph i do vi rút. Tuy nhiên, ch a có m t nghiênổ ư ộ
c u nào đánh giá đy đ v viêm ph i n ng do vi rút đn thu nứ ầ ủ ề ổ ặ ơ ầ
hay đng nhi m vi khu n và m i liên quan gi a viêm ph i do viồ ễ ẩ ố ữ ổ
rút v i m t s y u t ph n ánh tình tr ng viêm tr em. Vìớ ộ ố ế ố ả ạ ở ẻ
v y, chúng tôi ti n hành đ tài “ậ ế ề Nghiên c u đc đi m lâmứ ặ ể
sàng, c n lâm sàng và hs-CRP, Procalcitonin, Interleukin 6ậ
trong viêm ph i n ng do vi rút tr em d i 5 tu iổ ặ ở ẻ ướ ổ ” nh mằ
hai m c tiêu:ụ
1. Nghiên c u đc đi m lâm sàng, c n lâm sàng c a viêm ph iứ ặ ể ậ ủ ổ
n ng do vi rút tr em d i 5 tu i t i B nh vi n Nhi Trungặ ở ẻ ướ ổ ạ ệ ệ
ng t tháng 2/2015 đn tháng 2/2017.ươ ừ ế
2
2. Đánh giá m i liên quan gi a hs-CRP, Procalcitonin, Interleukin-ố ữ
6 và lâm sàng, c n lâm sàng, k t qu đi u tr , căn nguyên vi rútậ ế ả ề ị
trong viêm ph i n ng do vi rút tr em d i 5 tu i.ổ ặ ở ẻ ướ ổ
2. Ý nghĩa th c ti n và đóng góp m i c a lu n ánự ễ ớ ủ ậ
Viêm ph i là b nh ph bi n tr nh , là nguyên nhân hàngổ ệ ổ ế ở ẻ ỏ
đu gây b nh và t vong, đc bi t tr d i 5 tu i. Nguyênầ ệ ử ặ ệ ở ẻ ướ ổ
nhân gây viêm ph i do vi rút chi m 60-70%. V i s phát tri nổ ế ớ ự ể
c a khoa h c đã có nhi u ph ng pháp nh Real-time PCR,ủ ọ ề ươ ư
PCR đa m i có đ nh y và đ đc hi u cao đ ch n đoánồ ộ ậ ộ ặ ệ ể ẩ
chính xác nguyên nhân, đng th i các marker nh hs-CRP,ồ ờ ư
PCT, IL-6 đ đánh giá tình tr ng n ng c a b nh giúp cho vi cể ạ ặ ủ ệ ệ
đi u tr và tiên l ng b nh t t h n. ề ị ượ ệ ố ơ
Nghiên c u nêu đc mô hình căn nguyên vi rút c nhi mứ ượ ả ễ
đn thu n l n b i nhi m v i 73,8% tr nhi m vi rút đn thu n,ơ ầ ẫ ộ ễ ớ ẻ ễ ơ ầ
trong đó nhi m ễRSV (36,1%), cúm A (24,3%), Adenovirus
(19,8%), cúm B (6,9%) và 53 tr (26,2%) đng nhi m vi khu nẻ ồ ễ ẩ
và/ho c vi rút. Đ tài nêu đc s t ng quan gi a các ch sặ ề ượ ự ươ ữ ỉ ố
viêm hs-CRP, PCT, IL-6 và s khác bi t m t s d u hi u lâmự ệ ộ ố ấ ệ
sàng, c n lâm sàng v i các d u n viêm này. Nghiên c u đcậ ớ ấ ấ ứ ượ
ti n hành t i trung tâm nhi khoa l n nh t c n c nên đáng tinế ạ ớ ấ ả ướ
c y, do đó đ tài có ý nghĩa th c ti n, tính th i s và tính khoaậ ề ự ễ ờ ự
h c. ọ
3. C u trúc lu n ánấ ậ
Lu n án đc trình bày trong 124 trang bao g m: Đt v n đ (2ậ ượ ồ ặ ấ ề
trang), t ng quan tài li u (38 trang), đi t ng và ph ng phápổ ệ ố ượ ươ
nghiên c u (16 trang), k t qu nghiên c u (39 trang), bàn lu n (26ứ ế ả ứ ậ
trang), k t lu n (2 trang) và ki n ngh (1 trang). Lu n án có 47ế ậ ế ị ậ
b ng, 6 bi u đ, 4 hình minh h a. Lu n án có 135 tài li u thamả ể ồ ọ ậ ệ
kh o, g m 38 tài li u ti ng Vi t, 97 tài li u ti ng Anh.ả ồ ệ ế ệ ệ ế
Ch ng 1ươ
T NG QUAN TÀI LI U Ổ Ệ
1.1. Khái ni m ệ
3
1.1.1. Khái ni m viêm ph iệ ổ
Theo WHO: Viêm ph i là m t b nh th ng gây ra b i vi rútổ ộ ệ ườ ở
ho c vi khu n. Viêm ph i đc chia ra hai lo i là viêm ph iặ ẩ ổ ượ ạ ổ
n ng và không n ng tùy thu c vào lâm sàng. Kháng sinh th ngặ ặ ộ ườ
đc s d ng trong viêm ph i và viêm ph i n ng. Viêm ph iượ ử ụ ổ ổ ặ ổ
n ng c n chăm sóc đc bi t nh th Ô-xy và nh p vi n. ặ ầ ặ ệ ư ở ậ ệ
1.1.2. Khái ni m viêm ph i do vi rútệ ổ
- Viêm ph i do vi rút: là viêm ph i gây nên b i nhi m vi rútổ ổ ở ễ
t i đng hô h p d i. B nh hay x y ra vào mùa đông xuân. Viạ ườ ấ ướ ệ ả
rút xâm nh p gây kích thích, s ng n , bong bi u mô và t cậ ư ề ể ắ
ngh n đng th . T n th ng ph nang do ch t d ch, nh yẽ ườ ở ổ ươ ế ấ ị ầ
ho c m , làm ch c năng trao đi khí gi m ho c m t, h u quặ ủ ứ ổ ả ặ ấ ậ ả
là gây suy hô h p.ấ
1.1.3. Khái ni m hs-CRP, PCT và IL-6ệ
1.3.1.1. Protein C ph n ng siêu nh y (hs-CRP) ả ứ ạ
Hs-CRP đc bi t đn nh là ch t ch đi m hi n t ngượ ế ế ư ấ ỉ ể ệ ượ
viêm, hs-CRP có đ nh y cao h n CRP, đc bi t nh ng m uộ ạ ơ ặ ệ ở ữ ẫ
n ng đ th p nên có giá tr ch n đoán viêm t t h n.ồ ộ ấ ị ẩ ố ơ
1.3.1.2. Procalcitonin (PCT)
PCT là m t marker đc hi u cho nhi m khu n và nhi mộ ặ ệ ễ ẩ ễ
khu n huy t. PCT giúp phân bi t đc có nhi m khu n hayẩ ế ệ ượ ễ ẩ
không nhi m khu n, qua đó rút ng n th i gian ch n đoán b nh,ễ ẩ ắ ờ ẩ ệ
phân bi t nhi m vi khu n hay vi rút. ệ ễ ẩ
1.3.1.3. Interleukin 6
Interleukin 6 (IL-6) là m t interleukin ho t đng nh m tộ ạ ộ ư ộ
cytokine gây viêm quan tr ng trong giai đo n viêm c p tính.ọ ạ ấ
1.2. Nguyên nhân
1.2.1. Nguyên nhân gây viêm ph iổ
1.2.2. Nguyên nhân gây viêm ph i do vi rútổ
- Các vi rút hay gây viêm ph i: vi rút ổcúm, vi rút á cúm, vi rút
h p bào hô h pợ ấ , Adenovirus…
- Vi rút hi m khi gây viêm ph i: ế ổ Rhinovirus, Coronavirus…
- Vi rút gây b nh toàn thân, có bi n ch ng viêm ph i: ệ ế ứ ổ Herpes,
th y đu, s i, ủ ậ ở Cytomegalovirus…
4
1.3. C ch b nh sinh viêm ph i do vi rút ơ ế ệ ổ
1.3.1. Xâm nh p c a vi rút t i đng thậ ủ ạ ườ ở
1.3.2. S phá hu t bào và ph n ng viêmự ỷ ế ả ứ
1.3.3. S h i ph c sau khi nhi m vi rútự ồ ụ ễ
1.4. Tri u ch ng viêm ph i do vi rútệ ứ ổ
1.4.1. Y u t d ch tế ố ị ễ
- S ng trong vùng có d ch nhi m vi rútố ị ễ
- Ti p xúc v i tr khác ho c ng i l n b nhi m vi rútế ớ ẻ ặ ườ ớ ị ễ
1.4.2. Tri u ch ng lâm sàngệ ứ
+ S t: s t cao dao đng ho c h thân nhi t tr nh , m tố ố ộ ặ ạ ệ ở ẻ ỏ ệ
m i, qu y khóc, môi khô (66,9 - 87%)ỏ ấ
+ Ho: ho khan ho c ho xu t ti t nhi u d ch nh y (67,7-71,9%) ặ ấ ế ề ị ầ
+ Khò khè (41,1%)
+ Ch y n c mũi (61,6%) ả ướ
+ Th nhanh theo tu i (92%)ở ổ
+ Khó th , rút lõm l ng ng c (73%), cánh mũi ph p ph ng, đuở ồ ự ậ ồ ầ
g t gù theo nh p th , co kéo c liên s n, rút lõm hõm c (53,1%)ậ ị ở ơ ườ ứ
+ Th Oxy h tr (56,12%)ở ỗ ợ
+ Th máy h tr (3,06%)ở ỗ ợ
+ Nôn (24,2-22,6%)
+ Tiêu ch y (15,7 - 4,3%)ả
+ Ban da (4,3%)ở
+ Tri u ch ng khác: M t m i, kém ăn, ra nhi u m hôi, đauệ ứ ệ ỏ ề ồ
m i c , kh p (57,1%).ỏ ơ ớ
+ Viêm ph i do vi rút th ng đng nhi m vi khu n hay g pổ ườ ồ ễ ẩ ặ
nh t là ấStreptococcus pneumonia.
1.4.3. Tri u ch ng c n lâm sàngệ ứ ậ
- Công th c máu: khi có viêm ph i, s l ng b ch c u < 10ứ ổ ố ượ ạ ầ
G/L th ng g i ý đn nguyên nhân vi rút. ườ ợ ế
- Hs-CRP: hs-CRP th ng < 6 mg/l, có nghiên c u l y giá tr hs-ườ ứ ấ ị
CRP < 20 mg/l. Tình tr ng b i nhi m vi khu n thì hs-CRP tăng.ạ ộ ễ ẩ
- PCT: g i ý viêm ph i vi rút khi PCT < 0,1 µg/L.ợ ổ
- Ch p X-quang: th ng bi u hi n t n th ng c hai bên ph i.ụ ườ ể ệ ổ ươ ả ổ
1.5. Ch n đoánẩ
5
1.5.1. Ch n đoán viêm ph iẩ ổ
1.5.2. Ch n đoán viêm ph i n ng do vi rútẩ ổ ặ
Tr có ho ho c khó th c ng v i ít nh t m t trong các tri uẻ ặ ở ộ ớ ấ ộ ệ
ch ng chính sau:ứ
- Tím tái ho c SpO2 < 90%.ặ
- Suy hô h p n ng (th rên và rút lõm l ng ng c n ng …).ấ ặ ở ồ ự ặ
- Các d u hi u c a viêm ph i v i d u hi u n ng chung:ấ ệ ủ ổ ớ ấ ệ ặ
+ Không u ng đc ho c b bú.ố ượ ặ ỏ
+ Co gi t, hôn mê ho c không t nh. ậ ặ ỉ
- M t vài ho c t t c các d u hi u khác c a viêm ph i.ộ ặ ấ ả ấ ệ ủ ổ
- H i ch ng viêm long đng hô h p trên.ộ ứ ườ ấ
- Tri u ch ng t i ph i: khò khè, th nhanh, khó th . Ph i cóệ ứ ạ ổ ở ở ổ
t n th ng ran m ho c ran rít, ran ngáy.ổ ươ ẩ ặ
- Xquang: hình nh viêm ph iả ổ
- Tìm đc vi rút trong d ch mũi, d ch t h u, đm. ượ ị ị ỵ ầ ờ
1.6. Đi u tr viêm ph i n ng do vi rútề ị ổ ặ
1.6.1. Ch ng suy hô h pố ấ
1.6.2. Đi u tr tri u ch ng và h trề ị ệ ứ ỗ ợ
1.6.3. Ch ng nhi m khu nố ễ ẩ
1.6.4. Đi u tr nguyên nhânề ị
1.7. Viêm ph i do m t s lo i vi rút hay g p tr emổ ộ ố ạ ặ ở ẻ
1.7.1. Vi rút cúm
1.7.2. Vi rút h p bào hô h pợ ấ
1.7.3. Adenovirus
1.7.4. Rhinovirus
1.8. Viêm ph i đng nhi m.ổ ồ ễ
1.8.1. Viêm ph i đng nhi m vi rút và vi khu n.ổ ồ ễ ẩ
1.8.2. C ch đng nhi m, nhi m khu n th phátơ ế ồ ễ ễ ẩ ứ
1.9. Các marker viêm
1.9.1. Hs-CRP
1.9.2. Procalcitonin
1.9.3. Interleukin 6
1.9.4. Vai tro va c chê cua môt sô cac marker sinh hoc ơ # $ $