intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Nghiên cứu địa chí văn hóa dân gian tỉnh Ninh Bình: Phần 2

Chia sẻ: Luis Mathew | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:268

Thêm vào BST
Báo xấu
13
lượt xem 4
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của tài liệu "Nghiên cứu địa chí văn hóa dân gian tỉnh Ninh Bình" tiếp tục cung cấp đến bạn đọc những nội dung về: ca dao, tục ngữ và nghệ thuật ca hát dân gian; trò chơi văn hóa dân gian; dân tộc Mường và văn hóa dân gian Mường; kỹ nghệ và ẩm thực dân gian; phong tục - tập quán và tín ngưỡng dân gian;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu địa chí văn hóa dân gian tỉnh Ninh Bình: Phần 2

  1. ChQ bien: TrWcfng Dinh TWafng Phdn ndm CA DAO, TUC N G Q VA NGHE THUAT CA HAT D A N GIAN Chuang XVI CA DAO, TUC NGlT I- NOI DUNG CHU YEU CUA CA DAO, TUC N G Q NINH BINH V ting ddt Ninh Binh dugc vf nhu mot chide gach ndi giua hai vung vdn hod ldn Id Van Hod ddng bdng Sdng Hdng vd Van Hod ddng bdng Sdng Ma. Cdi khdng gian he;p mang tfnh chdt vd y nghia ban Id dy da tiep thu chgn Igc nhung gia tri va tinh hoa ciia hai vting Vdn Hoa ldn dd de tao nen sdn phdm vdn hod ciia rieng minh, khdng kem phdn phong phu, da diing, ddc sdc vd mang mau sdc rieng biet. Ngay ttr thdi E)inh-Le, cac nhd nghien ciiu sii' hgc, vdn hgc, vdn hod hgc da khdng dinh Cd mdt nen \ dn Hod He)u Lu. \ dn hod Hou Lu Id Vdn hod xdm king. Vdn hod ldu nude. Ca dao, tuc ngtr, ca hat dan gian d Ninh Binh ra ddi khd sdm. Ttr thdi Dinh-Tidn Le, ba Pham Thi Trdn, ngirdi Hdng Chdu (Tlung Yen) gidi mua hat, da dugc quan sd tai tidn vdo kinh dd Hoa Lu dd mua hat, km trd vui cho vua quan va diiy binh linh mtia hat. Ba da due^c vua Dinh phong chuc Uu Bd. Cd le ddy la danh hieu cao quy nhdt, ddu tien va sdm nhdt ciia nhd nude phong kien Viet Nam phong cho nghe si ddn gian. Id tidn thdn ciia danh hieu Nghe si Nhdn ddn, Nghe si Uu tii do Nha nude ta phong tdng cho cdc nghe si ngdy nay. Nhu'ng gdnh xiee ddn gian dugc dua vao cung dinh bidu didn. Cdc sdng tac ddn gian vd bieu didn nghe thuat dan gian cung hinh thanh \'a phat trien, trong dd cd ca dao, tuc ngu. Ca dao, tuc ngQ Nmh Binh mgc iniie, chiii phdc va dung di nhu con ngudi Ninh Binh. Nd phan anh ddi sci'ng, xa hdi, thien nhien. ddt nude, tinh cam va tdm hdn cua ngudi ddn Ninh Binh. 413
  2. Pjq chi vdn hod ddn gion Ninh Binh 1. Trudc het dd k niem tu hao vd ve dep Troi cho ciia que huong sdng Van, mii Thuy, noi tao hod da tiic bdy bao thdng tfch, lam ngdn ngo du khach bdn phuong: "Ai vi' qiiu dei) Ninh Binh, Md xem phong cdnh lulu tinh nen tha. Nude non, non nUe'fc nhuma, Cdng nhin Due Thuy, cdng nga ngdn long ". Dd Id nidm ty hdo vd Hoa Lu, cd dd ciia hai tridu diii Dinh - Tidn Le va noi khdi ddu nghiep ldn nhd Ly. Noi ddy da ttmg dinh lieu ke sach, tap herp nghia binh, anh hung, hao kiet, dep loiin 12 sir qudn, dinh dd, md nude, dimg nen chi'nh thdng, sanh ngang nha Tdng. Va cQng la noi xudt phat cac dao hting binh phd Tdng, binh Chiem dai thdng, do Lc Dai Hdnh lam thdng soai. Non nude dy vtra la ban hung ca, vira Id mdt biic tranh tuyet my: "Ai Id con chdu Rdng Tie it. Thdng Hui'' md hell 'Trudng Yerii thi ve;. Ve' thdm dd cu Dinh- Le. Non .xunh mrdc bled bdn be nhu trunh ". Vd hg cung dan dd nhau: "Du ai budn ddu bdn ddu, Nhd ngdy md lupi ru nhau md ve. Du ai beiii repii trdm nghe, Thdng Hai md hepi thi ve Trirdng Yen ". Cung nhu mgt sd dia phuang khac d ddng bdng Bdc bd, cit vdo tiet Thu thang Tdm, ngdy mdng Mudi, ddy la khoang thdi gian ndng nhdn, cay cdy da xong, nhan ddn Ninh B'lnh d nhidu noi md hgi chgi trdu. Hgi khdng chi Id "thi chgi", ma qua dd cdn la cuge thi tdi chdm sdc trdu xem nhd ndo, ldng xa ndo cd trdu bdo khoe: "Du ed budn ddu bun eldu, Mdng Mudi thdng Tdm chgi trdu thi veri • . Du un budn bdn trdm nghe, ': , Mdng Mudi thdng Tdm cung ve; chgi trdu ". ; Ty hdo vd vting ddt cd dd, ngudi Ninh Binh cung rdt ty hdo Id chii nhdn ciia viing ddt dia Iinh nhdn kiet dy bdng ldi ndi het siic khiem nhudng: "Chang tham cung the hoa nhdi, Ddu khdng thanh lich cung ngUdi Trdng An " '" Xra kia Hdi Dmh - Le md vdo Rdm thdng Hat dm hch. nhung hien nay md vdo mdng Mirin thdng Ba dm hch. 414
  3. ChQ bien: TrWcfng Dinh TWcJ'ng 2. Ca dao Ninh Binh ve chii de tinh yeu lira ddi, nghia vo tinh chdng, mdi quan he gia dinh, xa hgi kha phong phii. Co mgt bdi ca dao Ninh Binh, lay canh ndi tinh vk ngd Idi qua mdt cdu nhdn nhii het sire tinh tu: "Minh ve dudng e'iy thi .xa, De anh bdc cdu sdng Cdt di qua Ninh Binh. Ddt Ninh Binh cd chiia Non Nude, Ndi Phi Dien, Hdi Hgc xung quanh. Em ve em chd quen anh! ". Nhung cung cd khi sy ngd ldi lai rat thdng thdn, bao diin den mirc khdng cdn y tir gi het nhu Idi ciia mdt anh lai tdu ngudi Hai Phdng ng: "Anh Id con trai Hdi Phong, Chgy tdu phi ltd a trong Ninh Binh. Thdy em duyen ddng tuai xinh, Anh tliudn nhdn tinh. unh ndm cd tay. Ndm rdi ldc khe' cd tuy, Anh bed edit ndy; Cd kiy unit khdng '.' " Hay mgt ldi td tinh bdng mgt Idi chdo mdi thudng thirc ddc san tra Kim Ciic, mgt loiii ciic vdng ndi tieng vtra tham ngon, vtra cd gid tri chua benh tren mii Non Nude: "Ngirdi ve Non Nuifc que ta, Huemg trd Kim Cue ddm dd khd quen "'. Vd do ndu, com mudi hdn hdu tinh que: '"Mac ltd cd vui nliudin ndu. Germ thi cd mudi ung edit cho no ". Trai gdi ddng chiem cd each ngd tinh cung rdt "ddng chiem": "Rui nu anh diiy. unit dun, Duefc tdm duerc tep se'fin hdm nhgc nhdn. Nhgc nhdn unh chdng nggi ngdng, Clu titii'entg em d phdng khdng mgt iniiili ". Trai ben luong (theo dao Phdt) ki biet "lgi dung" uy linh ciia Phat, ciia Thiin de khdng dinh tinh yeu cua minh vdi ban ddi nhu mgt "dinh menh": Ngudi con gai di gido (Thien chua gido). yeu ngudi con trai ben luong. xua kia thiit khd khdn, bdi hang riio cam ngdn ciia quan niem: "luong gido bdt ddng". Ndi day dut d'y cung dugc ca dao didn td: 415
  4. Pjq chi vdn hod ddn gion Ninh Binh "Ngdy dem em derii nhd thd, Nghe chudng budng nhip md nga ngdn Idng. Ve; nhd em ngdm em trdng, Gido Lirang ndo biet ta hdng cd xe? '". Hay: ""Em Id con gdi nhd ddng, Cdu kinh nguyerii Chiiu md king tliUemg unh. Em nhu elded' Id edit .xunh, Ngdy tun Id uu, phuc kinh d ddu? ". Vd ngudi con gdi ay khdn cdu Dire Chiia phu hg cho tinh yeu eua hg; ""Em nhu mept dod hoa ddo, . . .. ; Me cha mudn pliudc bdt vdo nhd tu. Trdm ngdn lay chua Gie su, Nhd tu dirng hod nhd tii giam em ". Ca dao Id san phdm tinh thdn ciia ngudi k o dgng, vi vdy nd Id tdm guong phan anh rat chdn thyc vd sinh ddng vd cdng viec nhd ndng vd cting vat va, ndng nhgc, mgt ndng hai suong cua hg: "Rgng ngdy vac cude ru ddng, Tay cdm mdi Ida, tay rdng tliimg trdu. • Rudng ddm itii'e'rc cd bun sdu. Sue')) nguy cung ve'fi con trim ce'iy biru. Viec ldm chdng qudn ndng niuu. Germ dn ddp ddi mudi dua qua ngdy ". Hay: ""Em nay di cei'y ddng sdu, Dudi chdn diu cdn, tri'ii ddu ndng chang. Chdng ai cd thdu chdng chdng, Mept bdt cam vdng, bidt mdy cdng lenh ". Vd: "Tay thi gidt mui con bd, Ddu dipi md cui, tay tnd ndm rong". Ddi vdi ngudi ndng ddn vtrng niii nhu Nho Quan, Tam Diep thi cung vdt va khdng kem. Hay nghe ngudi phu nu than thd vdi ngudi yeu: ""Melt ngdy ba muai sdu bira vugt qiierit. ' • >•'' Cdn ddn md phdn rdng den hdi chdng'.'' ". 416
  5. ChQ bien: TrWcfng Dinh TWcfng Mac du ddi, ret, vdt vd, nhung canh ldm dn thudn vg, thudn chdng, chdng cdy, vg cay da khien hg quen gian lao, ddi khd: "Ke chi trdi rd ddng sdu, Cd chdng cd vg ru nhau di bira. Bdy gid trua dd hd trua, Chdng vdc ldy bira, vg ddt ldy trdu. Mot dodn chdng trudc, vg sau, Trdt ri't mdc rd, ddng sdu mac ddng! ". Ngudi ddn Gia Vidn hang ndm phdi ddi mat vdi IQ lyt, bao gid, hg dan dd con chdu that dn cdn: ""Que tu ddng trdng mrdc trong, Ldu ggo liit it. reu rong thi nhieu. Ddn con phdi nhd Idy dii'u, Mudn no edit phdi sdm chieu sieng ndng ". Ngudi con gai ddng chiem cQng rat hidu biet ddng dat, khf hdu, thdi tiet que nha. nen khdng "ddc canh" cdy kia, md phdi "da canh", them rau mau, det vai, uom to, dn lay chdc, mac ldy bdn. Dd cQng chi'nh k phdm chdt tdt dep cua ngudi phu nu ndi rieng va ciia ngudi ndng ddn Ninh Binh ndi chung: " Em Id con gdi ddng chiem, Gieo mg, ce'iy Ida, Igi them trdng mdu. Uom ta, dipt vdt, nhugm ndu. May do be'n chdc, theo trdu cdy bira ". 3. Ca dao Ninh Binh con la vQ khf sdc bdn ddu tranh giai cap. Nd giang mdt ddn miinh me vdo lu tham quan, dc bd, ttr quan lai phong kien de'n cdc chiic sdc trong kng xa chi vi ddng tidn, vi mieng dn: "Dong lien kip mie'ttg khd chi, Sdn eefiti, sdn riiaii viepe gt md lo. Ong km thi ddnh midng to, Ong nhd midng be tin dd em xudi. Ong Huang chin, dug Ly mudi, Ong Xi tdm rudi dd xudi dm dm ". Lii quan lai sdu mgt d'y ehi biet due khoet, va vet, bdn mdt cua ngudi ddn luang thien khdng ttr mdt thu' gi, mac cho ngudi ddn lao ddng nhgc nhdn, Idm than, ddi ret: "'Chem cha cdi Id do ddi, An no den tein mang tai vdn ldn. Nd kin derii ben khd ddn. All
  6. Pjq chi vdn hod ddn gion Ninh Binh Trong ngodi bdn sgch khdng phun thir gt An no rdi lgi ndm khi, Mac ddn ren xiiri, khdn nguy nhoc nhun ". Ngudi dan lao dgng da thdy rd ngudn gdc bdt cdng cua xd hdi cQ, ndi thdng khd quanh ndm ngdy thdng ciia hg: ""Len chuu cuu Phut, cdu Tre'ri, "••'•y )^t cho mdt viec a ddi bei) cdng. Canh ndng sdm tdi ngodi ddng. Slid) ngdy cam cui chdng mdng lerii trdi. ,, ' Bua cam nhu bira vet ndi, .• -, • ••. -. Ddi cdo, ddi rd, md hdi idrt ddm. Sdng gi sdng tdi sdng tdm, Khd ngdy, khd thdng, khd ndm, khd ddi. Bdc thang li'it hdi dng trdi, Cd suo ltd de' kie'p ngirdi ddng cay'.'". II- MOT SO PHUONG NGON, TUC NGU VA CA DAO TIEU BIEU ' 'i 1-Phuong ngdn, tuc ngir: Phirerng ngdn, Tuc ngd la nhung cdu ndi cd \'an dieu ctia nhdn ddn lao dgng mot \'ung, mot dia phuang, cd tfnh chat due ket vd kinh nghiem lao dgng, san xudt hay ddu tranh vdi thien nhien, xa hgi. Sau ddy Id mdt sd cdu phuang ngdn, tyc ngu; tieu bidu: 7- 'Dgi Hiru sink \'iremg. Diem DiranglGiang sinh Thdnh ". Dili Hun: nay thuge xa Gia Phuang, huyen Gia Vidn, que huang cua vua Dinh Tien Hodng. (Xem phdn Danh nhdn). Didm Duong: tiic Didm Giang, nay thudc xd Gia Thdng, huyen Gia Vidn, que huong ciia diic Thdnh Nguydn Minh Khdng, ten that Id Nguydn Chf Thanh, qudc su tridu Ly (Xem phdn Danh nhdn tieu bidu). Cdu ndi mang nidm ty hdo vd hai vting que "Dia linh, iilidii kiept", thuge dat Gia Vidn, tinh Ninh Binh, noi sinh ra De'Vuong, noi sinh ra Qudc Thdnh. 2. "Nhed dgi vi Vuang, vgn dgi vi Man phucrng Tu trtrerng". (Mgt ddi km vua, van ddi km Tu trudng ngudi Man/ Mudng). Ddn gian luu truydn, \'ua Dinh Tien Hoang ngudn gdc Id ngirdi Muimg. Mdt ddi ciia ngudi Mudng da km vua, thyc ra theo lich sir, kd ca Dinh Todn, Id hai ddi km \'ua. Cdn van ddi lam Chua Id sau khi nhd Dinh mat, ngueri Mudng lanh len vting Mirdng Bi, Mudng Vay (thudc Hod Binh ngdy nay), ddi ddi km Tti trudng, vi xua kia, hg Dinh Id ddng tdc Idn nhdt, cd the lire miinh nhiii trong 4 hg ldn ciia ngudi Mudng khu vyc Ninh Binh, Hod Binh vd Thanh Hod Id Dinh, Qudch, Biich, Hodng/ Hd. ' • 'ui'. '\'/\ 418
  7. ChQ bien: TrWafng Dinh TWcfng 3. "Diem Giang Thdnh Cd, Didn Xd Thdnh Nhi ". Den Didm Giang (xa Gia Thdng), thd du:c Thanh Nguydn Minh Khdng, ddn gian ggi Id dire Thanh Ca. Ddn Didm Xa (xa Gia Tien), d dudi chdn niii Cdm Guam, thd Thdi su Td Hien Thanh, thdi Ly, ddn gian ggi la dire Thanh Nhi. Tuong truydn, thdn phu, thdn mdu eua Td Hien Thanh vd ddn diic Thanh Nguydn cdu ty, sau sinh ra Td Hien 'Thdnh. -/. '"Quan Lang linh Ntiili,!Mdl ndnh mdt kliodnh ". I Xua kia. dirdng len cdc ban Mudng thudc \'ung Thien Quan (Nho Quan), rat khd khdn, cdch trd. Cdc quan phii, quan huyen thudng ft khi lui tdi duoc nhung vung dd, phd mac cho cdc quan lang dia phuang ty do cai qudn ddn. Bdi vdy, mdi vi quan lang nhu mgt dng vua ciia viing dd, mgt minh mdt khoanh ddt trdi rieng dd eai tri ddn. 5. "Dgt Hiru linn sao, Ddo Ao kim vdy". D'd\ Htru (Dai Hoang), que huong vua Dinh. Ddo Ao (Ddo Ao/ Ddo Uc), thudc tdng Uy Vidn, tiic vung Uy Te ngdy nay, gdm cdc xa Lien Son, Gia Phii, Gia Hung, huyen Gia Vidn, k noi Dinh Bd Linh dugc bdu k m Trirdng. O ddy ddu cd ddn thd vua Dinh. Hdng ndm vdo dip 10 thdng 3 dm lich, thudng cd Id hdi tudng nhd vua Dinh. Neu d Dai Hu'u, que huong vua Dinh te Id, md hdi nhu the uao, thi cac den thd vua Dinh d viing Ddo Ao cd cung lam nhu vdy. 6. "Yen Khdnh: Tririfng Yen. Thien Qiiuii: king Song". Tong Trudng Yen, nguyen trucic thuge huyen Gia Vien. Nam 1906, thdnh lap huyen Gia Khanh, 'Trudng Yen thudc huyen Gia Khanh, nay k huyen "Hoa Lu, iicri \ua Dinh diit lam Kinh dd nude Dili Cd Viet. Lang Sgng, noi cd ddi Sgng, tren ddi moc nhieu cay sgng dQa, ten ldng ddt theo ten ddi, ten ddi lai dat theo ddc chem cd nhidu cdy sgng. Trudc ddy, ldng Sgng thudc huyen Phyng Hod, phii Thien Quan, ndm 1862 ddi la phii Nho Quan, nay Id huyen Nho Quan. Ddy Id dia danh cd lien quan den thdi ky ddu ciia nghia qudn Hoa Lu do Dinh Bd Linh km chii soai. Nhu vdy, ndi Idng Sgng k mudn ndi den thdi ky ddu ciia cuge day nghia, ndi de'n Trudng Yen la ndi den kinh dd ddt ndn mdng ddc lap ty chu, ket qua thdng Igi ciia cude dai dinh, dep loan 12 sir quan ciia vua Dinh Tien Hoang. Mgt dia danh md dau, mdt dia danh kdt thtic thdng lgi ciia nghia qudn Hoa Lu. 7. "Sinh eld hg Tdng. Huefiig cdng hg Bui ". Tir thdi I kiu \.e. a king La Mai, tdng La Mai, nay thudc xa Ninh Giang, huyi:n Hoa Lu, cd nhidu ngirdi hgc hanh, dd dat. Sinh dd tuc Tu tai thdi Nguydn, hg Tdng cd nhidu ngudi dd. Huong Cdng tire Cu nhdn thdi Nguydn, ddng hg Bui cd nhidu ngirdi dd. 419
  8. Pjq chi vdn hod ddn gion Ninh Binh 8. '"Dich LdngTierii SI. DounVi Qudn cdng". • Dich Long nay thuge xa Gia Thanh, huyen Gia Vidn, noi xua kia ldng cd nhidu ngudi dd Tie'n si ? .:: Doan VI thudc xa TTianh Hai, huyen Thanh Liem, (tinh Ha Nam), xua kia cd nhidu ngudi Idm tdi Qudn cdng ? Ddy Id cdch ndi \'f \'on, so sdnh 2 ldng ciia 2 tinh gidp nhau, chi each ddng sdng Ddy (Thanh Quyet), dd ty tdn tinh than thugng \'an, thugng \'d ciia hai dia phuang, chir thyc td, theo sir sach, cho ddn nay, chua thdy cd ten cdc vi Tien si, Qudn cdng nao d 2 kng nay. :, 9. "Nhed Phung. nhi \'ip. tlidbu Nliiie Ddng". Phung ti'rc la king Phung Thien, nay thuge xa Khanh Tien.Ve tuc Id lang Yen Ve, thudc xa Khanh Phii. Nhue Ddng nay thueic xa Yen 'lhdng, (huyen Yen Md). Xua kia ba kng ndy ddu thudc huyen Yen Khdnh, phii Yen Khanh, vdn cd tie'ng la noi ddi thanh, ngudi lich, phong tuc thudn hdu, vdn vdt, ki cd nhidu ngudi tai gidi, nhdn diic giup ddi va cQng Id nhung dia phuang nhidu rudng cdy trdu cay. Ddn gian xep thir tu cac kng ndi tie'ng trong phii Yen Khanh xua. 10. "Nui Thieu cd dd, den Trung mdi xieii ". Niii Thieu, tire mil Thdn Thieu, d thdn Thdn Thieu, xa gia Tdn, diing ven sdng Hodng Long. Ddn Trting d thdn Tuy Hdi, xa Gia Tdn, huyen Gia Vien, Id ngdi dinh ldn, kie'n tnic dep, tu' the ky 17. (Xem myc Ddn Triing, phdn huyen Gia Vidn). Ddn gian khdng dinh cdng trinh do nhan ddn tao dyng, se trudng tdn, vtrng chai sanh ngang \'di trdi nui- cdng trinh do tao hoa tao dyng. 11. "Den Dinh thugng mieu, den Le hg td". (Ddn vua Dinh la midu tren, ddn \'ua Le Id ddn dudi). , Ddn gian mudn ndi ddn \'ua Dinh quy md xdy cdt ldn hon, cao hon ddn vua Le. Cdu so sanh, ngdm y de cao \'d cdng dep loan, su nghiep thdng nhat ddt nude ciia vua Dinh ldn hon vua Le. Ddn gian vdn quan mem vua Le (Dai Hdnh) Id bdy tdi ciia vua Dinh. Ddn \'ua Dinh xua kia thudc lang Yen Thugng, ddn vua Le thuge ldng Yen Hii, nay ddu thudc xa Trudng Yen, huyen Hoa Lu. , 12. "Ich Due ldm sao, Ddng Giao ldm veiy". ' ' '' ' "^ Lang Ich Due thudc xa Ninh Nhdt, huyen Hoa Lu. Ddng Giao thudc thi xa Tam Diep. ., ; , i Ngudi Ich Due vdo Idm dn d Ddng Giao rdt nhidu. Day Id Idi can dan con chdu Ich Due di lap nghiep d Ddng Giao (vd ca noi khac nua) hay giu truyen thdng tdt dep ciia que huong. hg mac. 420
  9. Chu bien: TrWafng Dinh TWafng 13. "Ddnh triing Gidp Nam, hay ldm Gidp 'Lrung. unit hung Gidp Ddng ". Thdn Kien 6 c xa Khanh Trung. huyen Yen Khanh trireic ddy cd 3 giap: Nam, Trung, Ddng. Mdi gidp lai co nhung dac drdm rieng: Gidp Nam cd nhd thd xir diio, sdng sdm. hoac chidu ta, nhd thd thudng \ang kn nhung hdi trdng dd ggi con chien den nhd thd. Cdn ngudi ddn Giap Trung thi chdm chi nghd ndng. Ngudi dan Giap Ddng thi vugt khd, vugt ngheo, cham chi hgc hdnh, hodc tap trung nudi cho con, chdu dn hgc dd dd dat. 14. "Anh em Bdng Hdi, dgo ngdi Kim San ". Tdng Bdng Hai ciia huyen Yen Khdnh xua gdm cdc xa Khdnh Thien, Khanh Cudng, Khanh Trung, Khdnh Cdng, Khdnh Thanh Id vting que dugc coi la vdn vdt, nhdn ddn coi nhau nhu anh em, mdi quan he bdn chat. Huyen Kim Son dugc thanh lap ndm 1829, diio Thien Chua giao nhanh chdng du nhdp va phdt tridn ra todn huyen, nhdi k tu sau khi xdy dung xong nhd thd Phdt Diem (1889). Ddn gian ndi "diio ngai" d ddy y chi Dao Thien Chua gido. 15. "Cd Diem, trdng Hdi. lupi La Mai". Cdthdn dddn thd Thanh Nguydn, Idng Didm Giang (GiaThdng, Gia Vidn), rat to vd dep, mdi chidu 5in, cd 5 mdu. 'Trdng Idng 'Tuy Hdi (Gia 'Tdn, Gia Vidn), vtra to, vu'a dep, danh keu vang cd mot vung. Hgi ddn 'Thdnh Cd kng La Mai (Ninh Giang, huyen Hoa Lu), 6 ndm md mdt ldn vdo ngay 10-3 dm lich, rat ddng vui, cd nhidu trd choi ddn gian, ddc biet cd td ky phuc (cdu phiic Idnh cho dan ). 16. "Nuerc gieriig Me, die ndi Qiieo, keo Binh Hdo ". Gieng Me d phfa ddng Idng Quang Thugng, xa Yen Thdng (huyen Yen Md), la gieng nude ty nhien, rdt trong, miich nude chdy tu trong long niii ra khdng khi nao ciin. Nui Queo cQng thudc xa Yen Thdng, chd trdng d nui nay cd tieng la thom, ngon, lai pha vdi nude gidng Me thi cdng xanh, ngon. da tu'ng ndi tieng trong vLing. Tuong truydn. nude gidn Me, che- nui Queo da ddng tien vua Quang Trung, khi Ngirdi dung chdn d Tam Diep dd tidn ddnh gidc Man Thanh vdo Xuan Ky Diiu, 1789. Binh Hdo cung thudc xa Yen Thdng, d ddy cd nghd ndu keo k c bdng mat mia rdt ngon, dn thom, btii va ngdy, vi khd quen. 17. "Khdn iieriig die Trgi, elgi udng die Me, me bdo khdng nghe, udng che Bdng Lgng".
  10. Pjq chi vdn^hod ddn giqn Ninh Binh Che Ba Trai thuge xa Quang San (Quang Sdi). ndi tieng thom, ngon, v'l dam dd. Che Me Id che vting Me thudc cdc xa Gia Vugng, Gia Vdn, Lien Son, trdng tren cdc qua ddi ddt bac mdu, udng khdng ngon, cd vi chdt, ddn gian khdng ua dung. Che Bdng Lang k chd thuge huyen Thanh Liem, tinh Ha Nam. udng chat, khdng ngon hon ca che Me. Bdng cdch so sdnh tren, ddn gian dd cao che Ba Tnii (Thi xa 'Fam Diep), da cd tie'ng ttr ldu ddi. , •.) . 18. "Chieu Bdng Hdi, vdi Ndn Khe". '••'' i^ • •. Bdng Hai thudc Ydn Khdnh, cd nghd det chieu dep ndi tieng, xua da tirng tidn vua. Lang Ndn Khe (xa Yen Tir, huyen Yen Md), cd nghd det vai Idu ddi, vai det dep ndi tieng trong viing. ,,_ 19. "7'n;// Trung Trd. nd Trirdng Yen ". Trai ldng Trung Tru (nay thudc xd Ninh Giang), cd tie'ng la dep trai, gidi giang. Con gai Trudng Yen (Hoa Lu), cQng ndi tie'ng xinh dep, dam dang, kheo leo. 20. "Con gdi La Mui, bdnh gai Cam Gid ". ; ••. i i Con gdi lang La Mai (xa Ninh Giang, Tloa Lu), xua cd tie'ng la xinh dep. net na. Bdnh gai kng Cam Gid (xa Ninh Khdnh, Hoa Lu), ndi tie'ng thom, ngon. 27. "Bdnh ddy nep cdi, con gdi hg Ngd ". Bdnh day nep cai thi gieo, ngon. Con gdi hg Ngo, theo ddn gian quan niem thi xinh dep, net na, chidu chdng. 22. "Ldm but chua Gd, Idm ma chua Nhdi, ldm tdi chiia Hang, ldm vdng chua Ngd ". Chtia Gd d xa Ninh Hod (Hoa Lu), ldm tugng Phdt. Chua Nhdi thuge thdn Yen Trach, xa Trudng Ydn (Hoa Lu), theo ddn gian truydn tyng, d chua ndy xua kia cd nhidu hien tugng ky k, hg cho dd k cd ma. Chua Hang tuc la chua trong ddng Am Tien, thudc thdn Yen Thugng, xa Trudng Yen (Hoa Lu), tuong truydn, thdi Dinh-Le, ddy Id noi nhdt hd dd tri nhQng ngudi cd tgi. Chua Ngg cdn ggi Id chua Bd Ngd, d thdn Yen Ha, xa Trudng Yen (Hoa Lu), truydn ngdn la noi ngudi Tdu dd ciia, nen cd tie'ng ddn Id ldm vang biic, 422
  11. Chu bien: TrWafng Dinh TWafng chdu bdu. Lai cd thuyet ndi, ddy Id chua tu hanh ciia Ngd phu nhdn, me Ngd Nhdt Khanh, mdt trong ndm bd Hoang hdu ciia vua Dinh Tien Hodng. Khi Dinh Tien Hodng mat, con trai la Ngd Nhdt Khdnh chay sang Chiem qudc, bd xin ra tu hdnh d ddy, khi ra chua, bd mang theo nhidu vkng bac. 23. "Ldm But cluia Gdi, lain xdi chiiu Ddi, Idm did ngdi chua Phugng Ban". Chiia Gdi d huyen Vy Ban, tinh Nam Dinh. cd tieng la km tuong Phdt. Chua Ddi d xa Yen Ddng, huyen Y Yen (Nam Duih), cd tieng Id km xdi thd Phdt. Chua Phirong Ban thuge xa Khdnh Thinh (huyen Yen Md), ngodi thd Phdt, chiia cdn thd cac tudng thdi nha Dinh nhu Dinh Didn. Chtia nay cQng cd rdt nhidu chd ngdi cho khach vd Id Phdt. 24. "Mudn an cam ngon, k'iy cem bd mdt, Mudn dn mdt nggt, k'iy chdng Binh Hder Mudn dn khoai ao, ldy chdng king Khdn ". Ngay xua, d vung ddng chiem trQng, chi cdy dugc mgt vy liia thang Ndm. Sau khi gdt dugc mgt thdi gian, gdc ni lai nay len cdy liia mdi, vdn cho bdng, ddn gian ggi Id Ida ddi. Ngudi ddn di nhdt mdt loai liia nay vd. Gao Ida ddi ndu cemi gieo, thom va ngon. Nhu vay, ldy con ba mdt thi se dugc dn loai com giio luu ddi nay sc ngon mieng. Binh TIao thudc xa Yen Thdng (Yen Md), cd nghd kdo mat mfa. Mat rdt nggt, trong vd sach chat tiip. Khoai lang Idng Khdn, xd Yen 'Thdng (Yen Md), bd trdng, thom, ngon ndi tieng trong vung. 25. "Tie Mu Hou, cd Ddng Lu, mg Cdy Da, cd \iririt Ldo ". Cdc dia danh tren ddu thudc xa Yen Thdng (Yen Mg). Ma Hod cd loiii tre cdy thdng, ddng dai va cu'ng. Canh ddng La cd nhidu ca. Canh rudng chdn ma d Cdy Da gieo cay rdt tdt, ma xanh, danh ddu. Vudn Lao cd loai cd qua to, dn gidn vd ngon. 26. "Nude ddc Lang Ca, ma thieng Trdng Mdi" Hay "Nueic Lang Ca, ma Quang Hienlma Qudn Chdo ". Lang Ca thuge xa Yen Son. Trdng Mdi la mdt ldng cd thudc xa Yen Binh, nay miii tfch khdng cdn Idng. Quang Hidn thuge xa Yen B'mh. Quan Chdo nay thudc phudng Bdc San. Qic dia danh tren ddu thudc dia ban thi xa Tam Diep ngdy nay. Xua kia, nhiing noi dd cd tieng la "Ma thieng iiuerc ddc", nay da trd thdnh nhumg ldng. phd ddng vui. 423
  12. Pjq chi vdn hod ddn gion Ninh Binh 27. "Thien hg ddo vu. khdng bdng king Clui dap duimg ". Ldng Chil Id ten cd ciia ldng Ddng Hdi, xa Ninh .An (Hoa Lu ). Thdi xua, ngudi ta lap dan trdng dao vu (cdu mua) rat cdng phu, nhdn nhip. Nhung ddn ldng Chii ddp dudng di cdn \'dt \'a, cdng phu hon ca dao vu. 28. "Vu0 Dgi Nha, qua Thdn Phii". Dai Nha/Dai Ac/Dai An xua kia, nay k khu \'yc nga ba Ddc Bg, phfa bdc bd sdng Day la huyen Nghia Hung (Nam Dinh), phfa Nam la huyen Yen Khanh. Thud xua, day Id cua bidn, sdng to gid ldn, k m ddm nhidu thuyen be qua lai, nen cdn cd ten Id Dili Ac, sau ddi la Dai An, sir sdch cdn ggi la Dili Nha. The ky thir VI, theo sir cu, Trieu Quang Phyc chiiy gidc den cira bidn nay, cung dudng, mat d ddy. Nhung nhu chung tdi da trinh bdy d muc Cira Dai Ac/An, thi the ky thir VI, cira Dai Ac/An cdn d phk tren thi xd Ninh Binh ngdy nay. Ddn thd Trieu Quang Phuc lap d ddy khdng phai k noi Ong trdm minh xudng bidn nhu truydn thuyet, md dugc lap ra rat mugn sau ndy, khi cira bidn da "tidn" ra nit xa so vdi dia diem khi Ong mat. Thdn Phil Id cira bidn cd, phia Nam tinh Ninh Binh, nay thuge xa Yen Ldm (Yen Md), cdn cd ten Id Thdn Ddu. Xua kia cira bien ndy ndi tieng sdng to gid ldn. Id mdi de doci khiing khiep vdi ngudi di bidn mdi khi qua ddy. 29. "Sdng ngdm da. chet ngdm .Strang ". Tyc ngtr vting ddng chiem trung huyen Gia Vidn, ndi vd ndi khd ciia ngudi ddn d ddy xua kia, liic sdng vd ngay ea khi chdt cung rdt eye khd, phdi chdn cdt noi nude ngdp menh mdng. 2. Mgt sd ca dao tieu bieu .Ve ddt nude, con ngudi "Ai ve qua ddt Nmh Binh. Md xem phong cdnh lulu tinh nerii tha. Nude non, non nirek' nhu ma, Cdng nhin Due Thuy''', cdng nga ngdn long". "Ai Id con chdu Rdng - Tien, Thdng Hai'' md hdi Trudng Yen thi ve. \'e thdm chdn cu Dinh- Le, Non .xanh nude biec bdn be nhu tranli'. ,,, "Dd ai budn ddu, bdn ddu, (I) Nili Due Thuy. tire Id niu Non Nude, nam d ben bdsdiig Ddy. phia Bdc thi xa Ninh Bi '-' Xira kia. mdhdi ddt vua Dmh vdo ngdy 15 thdnh Hat dm hch. 424
  13. Chu bien: TrWafng Dinh TWafng Nhd ngdy md hdi id nhau md ve. Du ai ban rdn trdm nghe. Thdng Hai md hdi thi ve Trudng Yen". "Du ai di ddu ve ddu, Mdng Mudi thdng Tdm chgi trdu thi ve. Du ai biin rdn trdm nghe, Mdng Mudi thdng Tdm cung ve chgi trdu". "Chdng tham cung the hoa nhdi, Ddu khdng thanh lich, cung ngudi Trdng An". "Di thi nhd ceiu nhd cd, Ve thi lgi nhd cd rd tdng Trirdng". "Trudng Yen ddt tdt cao nen, Ai di den chdn Trudng Yen quen nhd". "Chung quanh nhirng mrdc non ngudi, Gidu hdn Non Nude cd tdi vdi chdng". " Cdnh Dii'u ui ddp nen cao, Ngd Ba Non Nue'rc ui ddo md sdu'.'" "Thuang em anh tui, anh sdu, Sa ca Id birdc vdo ddu cdu Lim, Lenh denh bdy ndi ba chim, Khdn dieu trdi mdt, khdn thdm leip Id" ". "Mudn dn cua roc, dc nhdi, Cd con till gd cho ngudi ddng chiem". "Ldy anh thi sudng han vua, Anh di ddnh deim dugc cua kenh cdng. Mang ve ndu ndu, rang rang. An vdo mdt rudt rd rdng han vua". "Ai qua ddng be md xem, Cd vi' ned dy veri anh thi ve. Binh Hdi cd cdy bd de, Cd sdng tdm mdt, cd nghe dao bay". "Ddu thdi deli dinh mil Son, Chdn thdi dgp nui chon von Than Phu. Bao gid md hdi Trd Tu, ''Thd Ihudc Phdp. phd Cdu Lim (tlu .xd Nmh Binh), Id phd cd ddu. 425
  14. Pja chi vdn hod ddn gian Ninh Binh Me con ta lgi vdng du .xenh xang '" ". Tinh yeu nam nii, quan he gia dinh, xd hoi "Minh ve dudng dy .xa xa De anh bdc cdu sdng Cdt dt qua Ninh Binh. Ddt Ninh Binh cd chua Non Nude. Ndi Phi Dien, Hot Hgc xung quanh, Em ve, em did quen anh I" "Anh Id con trui Hdi Phong, Chgy tdu phi hd d trong Ninh Binh, Thdy em duyen ddng, tuai xinh, Anh thuein nhdn tinh, anh ndm cd tay. Ndm rdi anh ldc cd tay, Anh hoi cdu ndy, em lay anh khdng ?" "Hdi cd keo vd hen ddng, Cd di lay chdng, vd lgi de khdng, Ldy chdng em vdn vd vdng, Dugc tdm dugc tep, nudi chdng nudi con ". "Rdi riu anh deiy anh dun, Dugc tdm dugc tep sdm hdm nhgc nhdn. Nhgc nhdn anh chdng nggi nguitg, Chi thuang em a phdng khdng mept minh". "Bgch Cir did teil nhieu ddu. Con trai, con gdi di ddu cung ve". "Chieu Bdng Hdi, vdi Yen Lidi'', Con nen mua Idy chd didi che bai". "Du ai di ddu ve ddu, Nguyen tieu le hdi den Ddu thi ve. Du ai ban rdn trdm be, Nguyen Tieu le hepi thi ve ddi Ddu'^' ". "Mudn dn cam trdng cd me, Thi ve Bach Bdt hdi che vdi anh'^'". ''' Ca dao ed. tuang triixen. ndi ve viec Thirang tlur Ninh Ton gidu tdt 50 ldn vdng thdi Hdu Le a vimg niu Tam Diep '^' Bdng Hdi thudc huyai Yen Khdnh. Yen Lieu thudc liuyd' Yen Md. '" Den Ddu (thi xd tam Diep). md hdi thudng nien vdo ngdy Rdm thdng Gieng '•" Bgch Bdt thudc xd Yen Thanh, huyen Yen Md. 426
  15. Chu bien: TrWafng Dinh TWcfng "Ngudi ve Non Nude que ta, Huang trd kim cue deim dd khd quen". "Mac thi cd vdi nhugm ndu, Cam thi cd mudi, ung cdu cho no". .Tinh thdn, thdi do lao dgng, kinh nghiem sdn xudt: "Nua ddn gd gdy o o, Chdng at thirc deiy ldy gio trdng ddnh. Cd di thi di cho nhanh, Neu md di chdm, vdc ddnh ve khdng'" ". "Que ta ddng trdng mrdc trong, Lua ggo thi it, reu rong thi nhieu. Con ai hay nhd lay didi, Mudn no dm phdi serin chieu sieng ndng". "Em Id con gdi ddng chiem, Gieo mg, cdy Ida, lgi them trdng mdu. Uom ta, det vdi, nhugm ndu. May do bdi chdc, theo trdu cdy bda". "Mua ddm thdng Ba, ddng ta Ida tdt, Mua ddm thdng Bdy, nude lut menh mdng, Gdu dai cung vdi gdu sdng, Tdt nude chdng ung, ruepng trong, rudng ngodi". "Ddp di' xin chd ldm bira, Dd) min, dei) tdt hay dUa ddp vdo. Bdy gid tdn chiit cdng lao. Den mua nue'rc hi hdt vdo ddng la. Ldm ruepng phdi biet lo xa, Dd ton cdng sdc phdi ra Ida vdng". "Ddi dng cho chi ddi cha, Ddp de chdng lut viec Id hdng ndm. Nhanh tay ta cude, minh ddm, Cai de cho chdc, giu ddng lua ta". "Dem qua trdng td ddu ldng, XI xdm mrdc dd vgng sang ben ndy. ''' Ca dao vimg Ninh Khang. Hoa Lir. dddy. xua kia. nhdn ddn thudng day scfm hdt phdn trdu ve de trdng ddu. 427
  16. Pjq chi vdn hod ddn gion Ninh Binh Midig cudi leiy keo ddi gidy, Chung gdu chdng ung muc ddy dd ra. Trdng rdm soi bdng ddi ta, Dem nay tdt ddn trdng td mdi thdi". 'Thdng Gieng cdy cdy dd .xong, Thdng Hai vdc cude vun trdng ngd khoai. Thdng Ba bdi ddp de quai, Thdng Tubdn thiic rudng ngodi, ruepng trong. Thdng Ndm cdy lua triu bdng, Depp ddng Ida tdt, bd cdng cdy cdy. Trdu ai ta bdo trdu ndy, Sdm mat trdu deiy, trdu cdy vdi ta. Cdi nung thdng Sdu chdy da, Ldm serin triri mdt, liii'm ra dudng cdy". "Que ta phia bdc sdng Hodng, Phia ddng sdng Ddy, phia nam Tam Tod, Que' ta ddng ddt bao la, Con de sirng sdng trdi qua bao ddi. Ndng mifa Id viec cua Trdi, Dap de chdng hit viec ngirdi trdn gian". "Menh mdng eldng liia chin vdng, Anh nhdn cd ndng cat, xen nhanh tay. De anh scfm cd rudng cdy, Mg non tdi Ufa. kip ngdy cdy chiem". "Lap Thu mdi cei'y kia miia, Khdc ndo huang khdt len chiiu cdu con". "Kien den tha trirng lerii cao. The ndo cung cd mUa rdo red to". "Tam tinh, kliody sg thi chira, Ddm dudi ndt chii, thi dua vdo ndi'"". "Liia thdng Ndm, trdng trdng Rdm thdng Tdm, Liia thdng Mudi, trdng trdng mdng Tdm lhdng Td'' III Kinh nghiem chgn trdu. 121 ' Kinh nghiem eiia ngirdi ndng ddn trdng liia d Nmh Bmh. 428
  17. Chu bien: TrWcfng Dinh TWafng Chuang XVII MOT SO THE LOAI VAN HOC DAN GIAN KHAC 1. Dien ca : N godi ea dao, tue ngu, d Ninh Binh, dac biet k Kim Son, xudt hien khd nhidu bai ve hodc dien ca ndi vd qua trinh khai hoang, lap dp, vd cting vdt va ciia nhdn ddn ta de thdnh lap nen huyen Kim San gidu cd, sdm udt nhu ngdy nay. Bdi vd "K-y' sir nhdt trinh" (khuydt danh) luu truydn d xa Quang Thien vd Ddng Fludng (Kim Son) dugc nhidu ngudi ddn d day thuge long, va da ttmg dugc hdt theo cdc kn dieu cheo, hdt sam. Xin chep nguyen vdn cd bdi dudi ddy: Ky sir nhat trinh "Nhdn kill thong thd thanh nhdn, Chep hudn lao trudc de truyen hdu lai. Be ddu bien ddi catrdi, Logn sinh ra tU trong thdi Viet Nam. Nguyen Trieu thdnh de ndnh vuang'" , Bdng ddu lgi hien bdt ttrdng hung binh. Huyen Giao''' gap hepi tung hodnh, O king Minh Gidm'"" Ba Vdnh ndi len. Tidt vira Binh Tudt''" xudn thien, Thdng Ba, Mudi Sdu ddu tierii te cd. Ra tay dirng md ca dd, Ddnh tneu bdy trdn vdng du nghenh ngang. Qudn uy nghiem chmh sdn sdng, Tieng tdm ldng ldy mot phuang hdi tdn. Cd quan Tham tdn dgi thdn, Nguyen Cdng ten Trir kinh ludn han ngudi. ''' Chi vua Minh Menh. '"' Huyen Giao Thuy. '•' Thudc huyen Giao Thuy. Nam Dinh. '•" Ndm 1826. 429
  18. Pjq chi vdn hod ddn giqn Ninh Binh Ddng nhung tien bep viec ngodi, Muu sai my ml sang chai tge dd. Rugu ngon tidng tdt bdy trd, Niia dem leip trdn mdt gid gidc tad". Thdng Chin Dinh Hepi''' dd tdn, Chdng ngd du ddng tan ddn Idn quanh. Ra di nguid me'd gid hinh, Ldm thdy tu ddt melt minh dd la. Nhin xem ddt nife'rc cd hoa, Hoang vu mept gidi gdn xa chap chdn. Clignh Idng nghi nggi thiet han. Sang ndm phdt sd tdu len vua tudng. Dogn rdi ngifdi mdi trd sang, Thdy dudng chg Mar'*', dd hdng'"" ve khdng Quan Tham mdi hdi.thue long; "Anh em di dd nhung vimg nai nao? " Ong Nhuang'-"" ninh de gdt ddu; "Chung tdi di dd, cdn ddu chdng tudng ". Quan tham mdi hdi rd rdng; "Ngdy mai nghi dd, ddn dudng ta di". Ong Nhirang trong dg ho nghi, Thira rdng: ""Hay, dd vdn vi chua rdnh " Quan Tham meri bdo thirc tinh; Rdng; "Ta Tham tdn tneu dinh chifc duang. Thdy nai hoang dd di thirdng, Nhdn khi thdm hiem ddn dirdng ra coi. Sau nen ddng ddt hdn hoi. At rdng cdng dugc tdi nai phong dinh "". Nghe ldi phdn bdo phdn minh. Rude ve hdu hg thdu canh chuyen trd. Sdm mat sdm sira mgi dd, Thuyen nan ddng dd gdn trUa khdi hdnh. " Trdn Bd Vdnh thua dTrd Lit ngdy 1712! 1827 -' Tire ndm 1827. ''Thd Mat: thuge xd Khdnh Hdng. huyeln Yen Khdnh. • :• • ^' Dd hdng: chi loai dd dam cd. tdm. teq). "' Ong Nhirang Id ngud ddn dirdng ddu nen cho Nguyen Cdng Tru khai khdn lap huy en Kim San. '''' Chi sdn vua. 430
  19. ChQ bien: TrWafng Dinh TWafng Khoan thai cheo ldi nip rinh, Theo ngdi tre xudng hanh quanh ddn dudng. Bay gid chua ddt Bdo Quang'' Mdt thdi mdi den sdng Quang giua ddng. Chdng thuyen trd mid sang Ddng, Mdt ddng lgi den ben sdng Giao Hod. Cdm lluiyen quan mdi hdi dd, Rdng: "'Sdng thien tgo hay Id ddn khai? Trdm chieu nggn mrdc chdy xudi, Ngd tu hdi thuy thd vui lg thirdng ". Ong Nlnrerng mdi bdm ngirdi rdng: ""Vang lai phudng dd ggi Id Ngd \ nd''". Ngudn xudt mrdc bgc sdng lua, Ddng sdng Thiedi tgo bdn miia dep theiy. Cam trua dong dudi td thdy, Ra vdo to nhd, ddng, tdy luein bdn. Cliel'ng ra tin nude dd trdn, Chdng vdo vdi vd cdm thuyen nghi ngai. Hdm mai cheo khdp mgi nai, Ngdi ngang ngdch dgc thu chai lieu ddi. Thdi ra be lgi ve ngdi, Hoang vu khdp chdn dugc coi td tudng. Quan ve dan lgi dng Nhuang. Hog dd cho du dua sang liiiydi Tied'' . Thdu nhdn vdng Idtli nguiri truyen, \'e~thdnh dd bun dem lerii nop ngifdi. Phia ddng Nha Hdi^' mdi bdi, Phia tdy gidp tein ddt ngodi Linh Saii'' . Phia nam cda be sdng ddn, Ude chdng cung dugc tdm ngdn mdu du. Quan Tham trdng thdy hog dd. Tire thi phdt ser tdu vua vepi vdng: "Ninh Binh bdi be vu hoang, Ddng, Teiy, Nam, Bdc id rdng dd ghi. Ddm xin khai phd tdc thi. "' Te'n thdn Luu Quang xUa. ''' Ngd tir sdng Lgc Thien. '•" Tire luiyepi Tien Hdt Thdi Binh. ''" Thudc Nam Dmh. gidp gidi Kim San. '-' Thudc Nga Sefn. Thanh Hod. 431
  20. Pjq chi vdn hod ddn giqn Ninh Binh Trudc Id lgi nuerc, sau be lgi ddn. Binh Ty''' logn lgc yen ddn, Ddi ddo luang thirc, qudn nhdn thu nhdn ". Chdu phe Tham Tdn Dinh dien, Md ngudi khai phd dung nen hiiydi thdnh. Vdng theo chudn chi trieu dinh Bdo trong thdy td chdn tinh nhd to: Rdng; "Khi cdn be tgi gia, Sdm hdm cue due me cha dd ddnh. Den khi khdn ldn trirdng thdnh, Bdo ddi phdi lay trung trinh ldm ddu ". Td thdy sum hgp trudc sau, Ngifdi ngirdi dimg md khdp hdu gdn .xa. Quan Tham lien mdi hdi tra; ""Bdn be; cdnh tugiig cho ta bidt tUdng". Ong Nhirang dirng deiy thua rdng; "Ddng Bien, Nha Hdi, tdy rdng San Chdu. Kia Sen Ngge, ng Con Trdd'' Bdu Tien, hang Cdc ndi nhau lulu tinh. Nude theo mgch, mii vdy quanh, Non Chdi cao ngdt, ng anh Cdc Vdng. Hang Dat, hang Thi khdc thudng, Thdn Phu dng ldo ngdi ngang rdi chdi. Thuy Sad'' ddn mgch tren mdy (?) Voi kia, ngifa ng ddt bdy dirdi tren. Tdy Nam ndi Ne cdn chim, Kia hang TdThifc cd kim lg ddi". Quan Tham mdi phdn mept ldi; "Hang \'diig cifc phu Id nai bia truyen. Ngdy mai khai phd thdnh dien, Ldm thdc, rdi lai nhieu tidt, dinh dd^' Chtra buy ldn nhd bao la, Ddt Id mept hiiydi ggi Id Kim San. Ong Nhirang hirdng dgo phdn han, Chdt Thdnh ddu huyen rdi sang Hdi Thudn. '" Ndm 1826 ' '-' Nd Ddu Trdu vd cdc dia danh sau dd deu lluide Nga San. Tlianli Hoa '-' Niu Thuy a thi xd Ninh B'inh. '''' Ddng ngirdi. 432
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2