Nghiên cứu lâm sàng và kỹ thuật phục hồi mi trên sau chấn thương mất nhiều mô

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> NGHIÊN CỨU LÂM SÀNG VÀ KỸ THUẬT PHỤC HỒI MI TRÊN  <br /> SAU CHẤN THƯƠNG MẤT NHIỀU MÔ <br /> Nguyễn Hữu Chức* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá tình trạng lâm sàng chấn thương mi trên mất nhiều mô và kết quả phẫu <br /> thuật phục hồi mi đưa ra chỉ định kỹ thuật phù hợp.tại bệnh viện Chợ Rẫy. <br /> Đối  tượng  và  phương  pháp  nghiên  cứu:  Tiến  cứu,  quan  sát  hàng  loạt  ca  lâm  sàng.  Bệnh  nhân  chấn <br /> thương mi trên mất nhiều mô, điều trị tại Bệnh viện Chợ Rẫy từ 01/6/2008 đến 31/5/2012. <br /> Kết quả: Nhóm nghiên cứu có 36 bệnh nhân, nam: 27 (75,0%), nữ: 9 (25,0%). Tuổi từ 16 đến 66, trung <br /> bình 38,6  15,2. Nhiều nhất ở độ tuổi từ 18 đến 60%: tốt đạt 23,5%, trung bình có 41,2% và xấu: 17,55. Như vậy, với các kỹ thuật tạo vạt Tanzel, vạt <br /> trượt sụn mi – kết mạc, mảnh ghép bắc cầu Cutler – Beard, phối hợp với can thiệp cơ nâng mi hoặc/ và xương gò <br /> má, xoang trán có thể phục hồi về chức năng, giải phẫu và thẩm mỹ cho tổn thương mi trên. mất nhiều mô. <br /> Kết  luận: ‐ Với 36 bệnh nhân, nam gặp nhiều gấp 3 lần nữ. Tuổi từ 16 đến 66, trung bình: 38,6   15,2 <br /> tuổi. Nguyên nhân do tai nạn giao thông gặp phổ biến nhất: 44,4. Bệnh nhân đến điều trị trước 1 tháng chiếm <br /> 38,9%, từ 1 đến 3 tháng: 44,4%. Có 19/40 mắt (47,5%) phối hợp với tổn thương khác. ‐ Kỹ thuật tạo vạt Tanzel, <br /> vạt trượt sụn mi ‐ kết mạc, mảnh ghép bắc cầu Cutler – Beard, phối hợp với can thiệp cơ nâng mi hoặc/ và xương <br /> gò má, xoang trán là chỉ định tốt để xử trí tổn thương mi trên mất mô và khuyết mi trên nhiều. Theo dõi sau 6 <br /> tháng, bệnh nhân đạt kết quả trung bình trở lên: 82,5 %. Trong đó nhóm bệnh nhân mất mô từ 40% đến  60% <br /> và nông có kết quả tốt hơn.  <br /> Từ khoá: Phục hồi mi trên, Chấn thương mi trên rộng. <br /> <br /> ABSTRACT <br /> CLINICAL RESEARCH AND UPPER EYELID RECOVERY TECHNIQUES AFTER TRAUMA WITH <br /> LARGE UPPER EYELID DEFECTS <br /> Nguyen Huu Chuc * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 2 ‐ 2013: 157 ‐  <br /> Objectives: To evaluate the clinical status of eyelid trauma with large upper eyelid defects and the results of <br /> surgical recovery of upper eyelid, to determine the approriate technical indication at Cho Ray Hospital. <br /> Subjects and methods: Prospective, observation on a series of clinical cases. Patient suffering from eyelid <br /> trauma with large upper eyelid defects, treated at Cho Ray Hospital from 01/6/2008 to 31/05/2012. <br /> Results: There were 36 eligible patients, male: 27 (75.0%), female: 9 (25.0%). Ages: from 16 to 66, average <br /> 38.6 ± 15.2. Most patients aged from 18 to  60%, the figures are 23.5%, 41.2% and 17.55 respectively. Tanzel flap, Sliding <br /> * Khoa Mắt ‐ Bệnh viện Chợ Rẫy <br /> Tác giả liên lạc: TS. BS. Nguyễn Hữu Chức   ĐT: 0913650105 <br /> <br />  Email: bschuc@yahoo.com <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Nguyễn Tri Phương <br /> <br /> 157<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> Tarsoconjunctival  Flap,  Cutler‐Beard  (Bridge)  Flap,  accompanied  by  intervention  on  eyelid  elevator  and/or <br /> zygomatic bone, frontal sinus can lead to surgical, aesthetician functional recovery on patients with upper eyelid <br /> injuries with severe loss of tissues. <br /> Conclusion: Among the 36 eligible patients, the number of men is 3 times as many as that of women. Ages: <br /> from 16 to 66, on average: 38.6 ± 15.2 years old. Traffic accidents were the most common cause: 44.4%. Patients <br /> treated within 1 month of injuries accounted for 38.9%, from 1 to 3 months:  44.4%.  19/40  eyes  (47.5%)  had <br /> associated injuries.  ‐  Tanzel  flap,  Sliding  Tarsoconjunctival  Flap,  Cutler‐Beard  (Bridge)  Flap,  accompanied  by <br /> intervention on eyelid elevator and/or zygomatic bone, frontal sinus is a good method of treatment, as it can lead <br /> to good surgical. After 6 months, patients with average or above results accounted for 82.5%. Among the group <br /> of patients with 40% or  60% loss of tissues, the results are better. <br />  Keywords: large upper eyelid defects, upper eyelid recovery  <br /> <br /> MỞ ĐẦU <br /> Mi mắt có nhiều chức năng sinh lý và thẩm <br /> mỹ.  Có  cấu  trúc  phức  tạp,  được  nuôi  dưỡng <br /> bởi  mạng  lưới  mạch  máu  dồi  dào(1,2,6).  Khi  bị <br /> chấn  thương,  tùy  theo  mức  độ  mất  mô  mà <br /> chức  năng  sinh  lý,  bảo  vệ  và  thẩm  mỹ  bị  ảnh <br /> hưởng. Đặc biệt mi trên rất linh hoạt, tham gia <br /> tích cực vào những chức năng trên, khi bị chấn <br /> thương  mất  nhiều  mô  nếu  không  được  phục <br /> hồi về giải phẫu sẽ ảnh hưởng trầm trọng đến <br /> chức  năng  thị  giác,  thẩm  mỹ  và  chất  lượng <br /> sống(4,2,3). Chấn thương mi trên khá thường gặp <br /> trong  chấn  thương  mắt.  Theo  nghiên  cứu  của <br /> Herzum  H.,  Holle  P.  và  cộng  sự,  từ  1997  đến <br /> 1999  trong  số  180  bệnh  nhân  chấn  thương  mi <br /> có 85 chấn thương mi trên, 55 chấn thương mi <br /> dưới và 40 chấn thương cả 2 mi(3). <br /> Khi mi trên mất nhiều mô, vấn đề xử trí rất <br /> khó khăn với mục đích phục hồi tối đa về giải <br /> phẫu, chức năng cũng như thẩm mỹ. Khi mất <br /> mô  40 <br /> % chiều dài mi. <br /> Tiêu chuẩn loại trừ <br /> Bệnh  nhân  bị  chấn  thương  sọ  não  nặng, <br /> hôn mê. <br /> Bệnh nhân có tổn thương nhãn cầu. <br /> Bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên <br /> cứu. <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> Thiết kế nghiên cứu <br /> Tiến cứu, mô tả lâm sàng, lấy mẫu hàng loạt <br /> trường hợp. <br /> Phương pháp tiến hành <br /> ‐  Chọn  bệnh  nhân  đủ  tiêu  chuẩn  đưa  vào <br /> mẫu nghiên cứu. <br /> ‐  Thực  hiện  các  khám  nghiệm  lâm  sàng  và <br /> cận lâm sàng. <br /> ‐ Sử dụng kỹ thuật tạo vạt của Tanzel(10), vạt <br /> <br /> 158<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Nguyễn Tri Phương <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013 <br /> trượt  sụn  mi  –  kết  mạc,  mảnh  ghép  bắc  cầu <br /> Cutler  –  Beard  trong  phẫu  thuật  phục  hồi  mi <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trên. <br /> <br />  <br /> <br /> Hình 1: Kỹ thuật tạo vạt của Tanzel A: Làm sạch vị trí mi tổn thương, cắt da phiá góc ngoài để tạo vạt B: Bóc <br /> tách vạt da, cắt dây chằng mi ngoài trên C: Di chuyển vạt da, may tái tạo mi trên, cố định góc ngoài mi. D: May <br /> phục hồi da góc ngoài mi. <br />  <br /> <br /> Hình 2: Kỹ thuật tạo vạt trượt sụn mi ‐ kết mạc . A: Làm sạch vùng tổn thương mi trên. B: Bóc tách vạt sụn mi <br /> trên. C: May vạt sụn mi. D: Ghép mảnh da rời, phục hồi mi trên <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Nguyễn Tri Phương <br /> <br /> 159<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 2 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br />  <br />  <br /> <br /> Hình 3: Kỹ thuật tạo mảnh ghép bắc cầu từ mi dưới Cutler – Beard. A: Làm sạch tổn thương mi trên B: Ghép <br /> mảnh sụn vành tai C Tạo vạt da – cơ mi dưới, luồn phía dưới bờ mi lên để ghép D: May ghép mảnh da – cơ mi <br /> dưới lên vị trí tổn thương của mi trên. <br /> ‐ Đánh giá kết quả: Tái khám định kỳ 1 tuần, <br /> 1  tháng,  3  tháng  và  6  tháng  sau  xuất  viện.  Ghi <br /> nhận  kết  quả  về:  mức  độ  phục  hồi  chức  năng, <br /> giải phẫu và thẩm mỹ sau khi phẫu thuật. Chia <br /> ra 3 mức:  <br /> + Tốt: Mi trên không sụp, nhắm che kín giác <br /> mạc,  khe  mi  bình  thường,  bờ  mi  áp  trên  giác <br /> mạc bình thường, không kích thích. <br /> +  Trung  bình:  Mi  trên  sụp  nhẹ  đến  bờ  trên <br /> đồng tử, khi nhắm có  hở  mi  nhưng  không  ảnh <br /> hưởng  đến  giác  mạc,  kích  thích  nhẹ,  góc  mi  và <br /> bờ mi biến dạng nhẹ. <br /> + Xấu: Hở mi làm ảnh hưởng đến giác mạc, <br /> kích thích, các yếu tố về thẩm mỹ không đạt. <br /> <br /> Phương tiện nghiên cứu <br />  Bộ dụng cụ phẫu thuật mi. <br />  Bảng thị lực. <br />  Máy chụp CT Scan, Cộng hưởng từ (MRI). <br />  Máy tính, máy chụp hình, phần mềm thống <br /> kê SPSS. <br /> <br /> 160<br /> <br /> KẾT QUẢ <br /> Trong  thời  gian  từ  01/6/2008  đến  31/5/2012, <br /> tại  bệnh  viện  Chợ  Rẫy  có  36  bệnh  nhân  chấn <br /> thương  mi  trên  mất  nhiều  mô  được  điều  trị. <br /> Trong đó, nam: 27(75,0%), nữ: 9 (25,0%).  <br /> <br /> Tuổi <br /> Bảng 1: Tuổi bệnh nhân chấn thương mi trên mất <br /> nhiều mô (n=36) <br /> Tuổi<br /> < 18<br /> 18 - < 45<br /> 45 - < 60 tuổi<br /> ≥ 60 tuổi<br /> Tổng số<br /> <br /> Số lượng<br /> 2<br /> 20<br /> 11<br /> 3<br /> 36<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 5,6<br /> 55,6<br /> 30,5<br /> 8,3<br /> 100,0<br /> <br /> Tuổi  gặp  nhiều  nhất  từ  18  đến  1 tháng - 3 tháng<br /> > 3 tháng - 6 tháng<br /> > 6 tháng<br /> Tổng số<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 38,9<br /> <br /> 16<br /> 4<br /> 2<br /> 36<br /> <br /> 44,4<br /> 11,1<br /> 5,6<br /> 100,0<br /> <br /> Bảng 7: Tổn thương phối hợp (n= 40 mắt) <br /> Tổn thương phối hợp<br /> Đứt lệ quản trên<br /> Tổn thương xoang trán<br /> Gãy xương gò má<br /> Gãy xương chính mũi<br /> Tổn thương cơ nâng mi<br /> Phối hợp  2 tổn thương<br /> Tổng số<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 12,5<br /> 7,5<br /> 5,0<br /> 7,5<br /> 10,0<br /> 5,0<br /> <br /> 19<br /> <br /> 47,5<br /> <br /> Kỹ thuật xử dụng trong phẫu thuật phục hồi <br /> mi trên chấn thương mất nhiều mô tùy thuộc các <br /> yếu  tố:  chiều  rộng,  chiều  sâu,  các  tổn  thương <br /> phối hợp. <br /> <br /> MẮT BỊ CHẤN THƯƠNG<br /> 4<br /> 11%<br /> <br /> Số lượng<br /> 5<br /> 3<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 2<br /> <br /> Kết quả điều trị <br /> <br /> Mắt  bị  chấn  thương:  Mắt  phải:  17  (17,2%), <br /> mắt trái: 15 (41,7%), hai mắt 4 (11,1%). <br /> <br /> 15<br /> 42%<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 42,5<br /> 27,5<br /> 25,0<br /> 5,0<br /> 100,0<br /> <br /> Các tổn thương phối hợp <br /> <br /> Bảng 4: Thời gian từ lúc chấn thương đến khi được <br /> phẫu thuật (n=36) <br /> Số lượng<br /> 14<br /> <br /> Số lượng<br /> 17<br /> 11<br /> 10<br /> 2<br /> 40<br /> <br /> Phần  ngoài  mi  thường  bị  chấn  thương  hơn <br /> phần trong, khi phẫu thuật, tùy theo vị trí sẽ có <br /> kỹ thuật phù hợp. <br /> <br /> Thời  gian  từ  khi  chấn  thương  đến  khi <br /> được can thiệp phẫu thuật <br /> <br /> Thời gian<br /> <br /> 11<br /> 6<br /> <br /> Bảng 6: Phân bố vị trí trên mi bị tổn thương (n = 40 <br /> mắt) <br /> <br /> Bảng 3: Nguyên nhân gây chấn thương (n=36) <br /> Số lượng<br /> 16<br /> 6<br /> 5<br /> 3<br /> 2<br /> 4<br /> 36<br /> <br /> 12<br /> 11<br /> <br /> Vị trí tổn thương <br /> <br /> Nguyên nhân chấn thương <br /> Nguyên nhân<br /> Tai nạn giao thông<br /> Tai nạn lao động<br /> Tai nạn sinh hoạt<br /> Đánh nhau<br /> Trái nổ<br /> Nguyên nhân khác<br /> Tổng số<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Bảng 8: Phương pháp phẫu thuật (n= 40 mắt) <br /> <br /> 17<br /> 47%<br /> MẮT PHẢI<br /> MẮT TRÁI<br /> HAI MẮT<br /> <br /> Biểu đồ 1: Mắt bị chấn thương (n=36) <br /> <br />  <br /> <br /> Phương pháp phẫu thuật<br /> Kỹ thuật tạo vạt Tanzel<br /> Vạt trượt sụn mi - kết mạc<br /> Ghép bắc cầu Cutler - Beard.<br /> Ghép da đơn thuần<br /> Có can thiệp xương và, hoặc<br /> xoang<br /> Có can thiệp cơ nâng mi<br /> <br /> Số lượng<br /> 15<br /> 12<br /> 7<br /> 6<br /> 4<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 37,5<br /> 30,0<br /> 17,5<br /> 15,0<br /> 10,0<br /> <br /> 4<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> Bảng 5: Tình trạng vết thương khi nhập viện (n = 40 <br /> mắt) <br /> Mức độ khuyết mi<br /> <br /> 40 % đến  60%<br /> <br /> >60 %<br /> <br /> Bảng 9: Kết quả phẫu thuật sau 6 tháng (n=40) <br /> Khuyết mi 40 % đến  60%<br /> Nông (n,%)<br /> Sâu (n,%)<br /> Tổng số (n,%)<br /> Tốt<br /> 4 (33,0)<br /> 3 (7,3)<br /> 7 (30,4)<br /> Trung bình<br /> 7 (58,3)<br /> 6(54,5)<br /> 13(56,5)<br /> Kết quả<br /> <br /> Nông (n,%)<br /> 3 (27,3)<br /> 6(54,5)<br /> <br /> Khuyết mi >60%<br /> Sâu (n,%)<br /> Tổng số (n,%)<br /> 1 (16,7)<br /> 4 (3,5)<br /> 3(50,0)<br /> 9(52,9)<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Nguyễn Tri Phương <br /> <br /> Tổng số<br /> chung (n,%)<br /> 11 (27,5)<br /> 22(50,0)<br /> <br /> 161<br /> <br />