Nghiên cứu nồng độ Glucagon-like peptide-1 ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm xác định nồng độ glucagon-like peptide-1 (GLP-1) và mối liên quan với một số đặc điểm ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2. Bài viết nghiên cứu mô tả cắt ngang 82 BN ĐTĐ týp 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương và 30 người bình thường được xét nghiệm nồng độ GLP-1 huyết thanh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu nồng độ Glucagon-like peptide-1 ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015 NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ GLUCAGON-LIKE PEPTIDE-1 Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TÝP 2 Lê Đình Tuân*; Nguyễn Thị Hồ Lan**; Trần Thị Thanh Hóa** Nguyễn Thị Phi Nga***; Vũ Xuân Nghĩa**** TÓM TẮT Mục tiêu: xác định nồng độ glucagon-like peptide-1 (GLP-1) và mối liên quan với một số đặc điểm ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang 82 BN ĐTĐ týp 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương và 30 người bình thường được xét nghiệm nồng độ GLP-1 huyết thanh. Kết quả: - Nồng độ trung bình GLP-1 là 31,43 ± 13,00 pg/ml, thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (49,74 ± 18,24 pg/ml, p < 0,001). Tỷ lệ giảm GLP-1 ở BN là 63,4%. Nồng độ GLP-1 có mối tương quan thuận mức độ vừa với thời gian phát hiện bệnh (r = 0,41; p < 0,05), tương quan nghịch mức độ nhẹ với BMI (r = -0,24; p < 0,05). - Nồng độ GLP-1 ở BN uống rượu (24,23 ± 7,25 pg/ml) thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với BN không uống rượu (33,18 ± 13,48 pg/ml) (p < 0,001). - Chưa thấy mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 với tuổi, giới, glucose máu và HbA1c. Kết luận: tỷ lệ BN giảm nồng độ GLP-1 là 63,4% và có liên quan với thời gian phát hiện bệnh, BMI, tình trạng uống rượu. * Từ khóa: Đái tháo đường týp 2; Glucagon-like peptide-1; Béo phì. Study on Concentration of Glucagon-Like Peptide-1 in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus Summary Objectives: To determine the concentration of GLP-1 and its association with some other relevant factors in patients with type 2 diabetes mellitus (DM). Methods: Research was designed as a cross-sectional descriptive study on 82 patients with type 2 diabetic and 30 normal people (control group) in National Endocrinology Hospital. Results: - The fasting concentration of GLP-1 in type 2 DM (31.43 ± 13.00 pg/ml) was lower significantly than the control group (49.74 ± 18.24 pg/ml), (p < 0.001). The rate of decreasing GLP-1 in DM was 63.4%. * Đại học Y Dược Thái Bình ** Bệnh viện Nội tiết Trung ương *** Bệnh viện Quân y 103 **** Học viện Quân y Người phản hồi (Corresponding): Lê Đình Tuân (letuan985@gmail.com) Ngày nhận bài: 06/08/2015; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 21/11/2015 Ngày bài báo được đăng: 03/12/2015 91 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015 - There is a positive correlation between GLP-1 concentrations with duration of diabetes (r = 0.41; p < 0.05) and a negative correlation with BMI (r = -0.24; p < 0.05). - The concentration of GLP-1 in the drinking-alcohol patients was lower than non-drinking (24.23 ± 7.25 pg/ml vs 33.18 ± 13.48 pg/ml, respectively, p < 0.001). - There were no relationships between GLP-1 and age, sex, glucose and HbA1c. Conclusions: In patients with type 2 diabetes, the GLP-1 reduced more than the non-diabetes (the control group) and there were relationships between GLP-1 and duration of diabetes, BMI and drinking-alcohol. * Key words: Type 2 diabetes mellitus; Glucagon-like peptide-1; Obesity. ĐẶT VẤN ĐỀ Từ nhiều thập niên qua, người ta đã biết glucose dùng qua đường uống sẽ kích thích tiết insulin nhiều hơn so với truyền glucose bằng đường tĩnh mạch với cùng liều lượng. Sự khác biệt về cách thức dung nạp glucose là do vai trò của incretin [7, 10]. Ở người, các incretin chính bao gồm GLP-1 và glucose dependent insulinotroic polypeptide (GIP). GLP-1 là một thành phần cơ bản của incretin, được phát hiện vào đầu những năm 1980. GLP-1 là một peptid có 30/31 axít amin, được tế bào L tổng hợp và bài tiết, các tế bào này có chủ yếu ở đoạn cuối hồi tràng và đại tràng [7]. GLP-1 kích thích bài tiết insulin và ức chế bài tiết glucagon sau ăn, do vậy nó làm giảm glucose máu. Các nghiên cứu trên động vật còn cho thấy GLP-1 có nhiều tác dụng có lợi khác như: kích thích tụy tái sinh và tăng sinh, chống lại sự chết theo chương trình của tế bào β, đồng thời GLP-1 còn có tác dụng chống xơ vữa mạch máu, bảo vệ thần kinh, bảo vệ tim [2]… Các nghiên cứu trên thế giới nhận thấy ở BN ĐTĐ týp 2 giảm hiệu ứng incretin so với người bình thường, biến đổi này liên quan đến việc kiểm soát kém glucose máu, đặc biệt là glucose máu sau ăn ở BN ĐTĐ týp 2 [7, 10]. Hiện nay, 92 ở Việt Nam từ nhiều năm nay, mặc dù liệu pháp incretin đã được áp dụng trên lâm sàng để điều trị bệnh ĐTĐ týp 2 nhưng chưa có nghiên cứu nào về nồng độ GLP-1 huyết thanh trên đối tượng BN này. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài nhằm: Khảo sát nồng độ GLP-1 huyết thanh và tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 với một số đặc điểm (tuổi, giới, glucose máu, HbA1c, BMI, thời gian phát hiện bệnh) ở BN ĐTĐ týp 2. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. Nhóm nghiên cứu: 82 BN ĐTĐ týp 2 điều trị nội trú tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Nhóm chứng: 30 người bình thường có tuổi, giới tương đương với nhóm nghiên cứu. * Tiêu chuẩn loại khỏi nghiên cứu: - Nhóm BN ĐTĐ týp 2: + BN ĐTĐ týp 1, BN ĐTĐ týp 2 đã điều trị bằng thuốc hạ glucose máu thuộc nhóm đồng vận thụ thể GLP-1 hoặc ức chế DPP-4. + BN đang có tình trạng bệnh nặng hoặc cấp tính: hôn mê, tiền hôn mê, hạ đường huyết, cơn tăng huyết áp kịch phát, lao và TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015 nhiễm khuẩn khác, HIV, viêm gan, suy thận nặng, thiếu máu nặng, có thai, không ổn định, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, rối loạn đông máu, suy kiệt nặng, rối loạn tâm thần. + BN đã phẫu thuật ống tiêu hóa, đang điều trị các bệnh ống tiêu hóa trước khi nhập viện. BN đang điều trị ung thư, nghiện rượu. + BN không hợp tác, không thu thập đủ chỉ tiêu nghiên cứu. - Nhóm chứng: + Người đã phẫu thuật ống tiêu hóa, thừa cân béo phì, có hội chứng chuyển hóa, rối loạn chuyển hóa lipid máu, người đang điều trị các bệnh lý tiêu hóa. + Người không hợp tác, không thu thập đủ chỉ tiêu nghiên cứu. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. + Cận lâm sàng và thăm dò chức năng: . Các chỉ số sinh hóa máu: triglycerid, cholesterol, HDL-C, LDL-C, glucose, HbA1c, GOT, GPT, C-peptid, ure, creatinin. . Định lượng hormon GLP-1: Nguyên lý: dựa trên phản ứng đặc hiệu giữa kháng thể được gắn ở đáy giếng ELISA với kháng nguyên GLP-1 có trong huyết thanh của BN, kết hợp với sự chuyển màu của cơ chất đặc hiệu trong phản ứng ELISA, đo màu bằng máy phổ quang kế có bước sóng 450 nm. Sử dụng kít ELISA (Nhật Bản) [3]. * Địa điểm tiến hành: Trung tâm nghiên cứu Y Dược học Quân sự, Học viện Quân y. Đánh giá kết quả GLP-1: dựa vào các giá trị của điểm cắt tứ phân vị của nhóm chứng, đơn vị tính ng/ml: + Tăng: nồng độ GLP-1 cao hơn điểm cắt tứ phân vị trên của nhóm chứng. * Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, mô tả cắt ngang, có so sánh với nhóm chứng. + Giảm: nồng độ GLP-1 thấp hơn điểm cắt tứ phân vị dưới của nhóm chứng. Mẫu nghiên cứu: bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện, gồm 82 BN ĐTĐ týp 2. Nhóm chứng: 30 người bình thường không bị ĐTĐ tương đồng về tuổi, giới với nhóm BN nghiên cứu. + Bình thường: nồng độ GLP-1 trong khoảng giới hạn của nhóm chứng. * Nội dung nghiên cứu: - BN ĐTĐ týp 2: + Khám lâm sàng: . Tuổi, giới, thời gian phát hiện ĐTĐ, thói quen hút thuốc lá, uống rượu. - Nhóm chứng: + Khám lâm sàng. + Định lượng glucose máu, C-peptid, GLP-1. * Tiêu chuẩn sử dụng trong nghiên cứu: - Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ theo khuyến cáo của ADA (2010). - Chẩn đoán ĐTĐ týp 2 theo WHO (1999) vận dụng phù hợp với Việt Nam [1]. . Tiền sử bản thân, tiền sử gia đình: có anh chị em bố mẹ ruột bị ĐTĐ. - Đánh giá BMI theo tiêu chuẩn Hiệp hội ĐTĐ châu Á - Thái Bình Dương (2000) [1]. . Khám lâm sàng toàn diện: tiêu hóa, tim mạch, hô hấp, tiết niệu… * Xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS 16.0. 93 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Đặc điểm của đối tƣợng nghiên cứu. Bảng 1: Đặc điểm về tuổi, giới và BMI. Chỉ tiêu Tuổi (năm) Giới 2 BMI (kg/m ) Nhóm ĐTĐ (n = 82) Nhóm chứng (n = 30) < 60, [n (%)] 57 (69,5) 24 (80,0) ≥ 60, [n (%)] 25 (30,5) 6 (20,0) Trung bình 56,2 ± 9,9 52,6 ± 11,1 Nam [n (%)] 29 (35,4) 10 (33,3) Nữ [n (%)] 53 (64,6) 20 (66,7) BMI < 23 [n (%)] 43 (52,4) 30 (100) BMI ≥ 23 [n (%)] 39 (47,6) 0 (0,0) Trung bình 22,7 ± 3,0 20,6 ± 1,8 p > 0,05 > 0,05 > 0,05 < 0,05 < 0,05 Tuổi trung bình, giới giữa hai nhóm không khác biệt có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). BMI ở nhóm BN ĐTĐ týp 2 cao hơn so với nhóm chứng (p < 0,05). * Đặc điểm về thời gian phát hiện ĐTĐ (n = 82 BN): Thời gian phát hiện bệnh < 1 năm chiếm tỷ lệ cao nhất (37 BN = 45,1%), thời gian từ 1 - 5 năm chiếm tỷ lệ thấp nhất (7 BN = 8,5%); > 5 năm: 21 BN (25,7%). Bảng 2: Đặc điểm về nồng độ glucose máu và HbA1c ở BN ĐTĐ týp 2 (n = 82). Glucose máu và HbA1c Glucose máu lúc đói (mmol/l) n % ≤7 9 11,0 >7 73 89,0 Trung bình HbA1c (%) 12,1 ± 4,6 ≤ 7,5 17 20,7 > 7,5 65 79,3 Trung bình 9,8 ± 2,2 Chỉ số glucose máu ở mức kiểm soát kém chiếm tỷ lệ cao (89,0%). Tương tự, chỉ số % HbA1C ở mức kiểm soát kém chiếm 79,3%. 2. Nồng độ GLP-1. Bảng 3: So sánh nồng độ trung bình của GLP-1 ở 2 nhóm. Nhóm ĐTĐ (n = 82) Nhóm chứng (n = 30) p 31,43 ± 13,00 49,74 ± 18,24 < 0,001 Giá trị nhỏ nhất 11,0 25,60 - Giá trị lớn nhất 71,90 80,10 - GLP-1 (pg/ml) GLP-1 trung bình Khoảng giới hạn nhóm chứng: 32,55 - 60,95 Nồng độ cơ bản GLP-1 ở nhóm BN ĐTĐ týp 2 (31,43 ± 13,00 pg/ml) thấp hơn có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (49,74 ± 18,24 pg/ml), (p < 0,001). 94 TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 9-2015 * Thay đổi nồng độ GLP-1 ở BN ĐTĐ týp 2 (n = 82): GLP-1 < 32,55 pg/ml: 52 BN (63,4%); GLP-1 bình thường từ 32,55 - 60,95 pg/ml: 27 BN (32,9%); GLP-1 tăng > 60,95 pg/ml: 3 BN (3,7%). 3. Mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 với một số đặc điểm của BN ĐTĐ týp 2. Bảng 4: Liên quan giữa GLP-1 với tình trạng uống rượu và hút thuốc lá. Tình trạng uống rƣợu, hút thuốc Uống rượu Hút thuốc GLP-1 (pg/ml) Có (n = 16) 24,23 ± 7,25 Không (n = 66) 33,18 ± 13,48 Có (n = 16) 28,95 ± 9,6 Không (n = 66) 32,04 ± 13,66 p < 0,001 > 0,05 Nồng độ GLP-1 thấp hơn ở nhóm có tiền sử uống rượu so với nhóm không uống rượu, khác biệt giữa hai nhóm có ý nghĩa thống kê (p < 0,001). GLP-1 (ng/ml) GLP-1 (ng/ml) 2 BMI (kg/m ) Thời gian phát hiện bệnh Biểu đồ 1: Mối tương quan giữa GLP-1 với BMI và thời gian phát hiện bệnh. Có mối tương quan nghịch mức độ nhẹ giữa nồng độ GLP-1 với BMI (y = 54,89 1,034x; r = -0,24; p < 0,05). Có mối tương quan thuận mức độ vừa giữa nồng độ GLP-1 với thời gian phát hiện ĐTĐ (y = 27,61 + 0,94x; r = 0,41; p < 0,05). Bảng 5: Liên quan giữa GLP-1 với glucose máu và HbA1c. Các mức glucose máu và HbA1c GLP-1 (pg/ml) ≤ 7,0 (n = 9) 27,68 ± 13,61 Glucose (mmol/l) HbA1c (%) 7,0 < ÷ ≤ 10,0 (n = 28) 32,48 ± 14,69 10,0 < ÷ ≤ 15,0 (n = 22) 31,16 ± 12,29 > 15,0 (n = 23) 32,02 ± 11,26 ≤ 7,5 (n = 17) 34,21 ± 10,80 7,5 < ÷ ≤ 9,0 (n=14) 35,01 ± 17,37 > 9,0 (n = 51) 31,23 ± 10,21 P (Anova test) > 0,05 > 0,05 Không có sự khác biệt về nồng độ GLP-1 trung bình ở các mức glucose máu và HbA1c (p > 0,05). 95