Mối liên quan giữa nồng độ glucagon-like peptid-1 huyết thanh với lipid máu và hội chứng chuyển hóa ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu

Chia sẻ: Nguyễn Triềuu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

55
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của bài viết nhằm tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ glucagon-like peptid-1 (GLP1) huyết thanh khi đói với các thành phần lipid máu và hội chứng chuyển hóa ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu. Bài viết nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 170 bệnh nhân đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Mối liên quan giữa nồng độ glucagon-like peptid-1 huyết thanh với lipid máu và hội chứng chuyển hóa ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu

T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè 9-2017 MỐI LIÊN QUAN GIỮA NỒNG ĐỘ GLUCAGON-LIKE PEPTID-1 HUYẾT THANH VỚI LIPID MÁU VÀ HỘI CHỨNG CHUYỂN HÓA Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƢỜNG TÝP 2 CHẨN ĐOÁN LẦN ĐẦU Lê Đình Tuân*; Nguyễn Thị Phi Nga**; Trần Thị Thanh Hóa*** TÓM TẮT Mục tiêu: tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ glucagon-like peptid-1 (GLP1) huyết thanh khi đói với các thành phần lipid máu và hội chứng chuyển hóa (HCCH) ở bệnh nhân (BN) đái tháo đường (ĐTĐ) týp 2 chẩn đoán lần đầu. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 170 BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương. Kết quả: - Tỷ lệ BN tăng triglycerid là 58,8%, tăng cholesterol 55,9%, tăng LDL-C 46,3%, giảm HDL-C 14,1%. Nồng độ trung bình GLP-1 giảm có ý nghĩa thống kê ở BN có tăng LDL-C, giảm HDL-C (p < 0,05). Nồng độ GLP-1 có mối tương quan nghịch với LDL-C (r = -0,172). - Tỷ lệ BN có HCCH 29,4%. Ở BN có HCCH, nồng độ trung bình GLP-1 giảm có ý nghĩa thống kê, tỷ lệ này cao hơn so với nhóm BN không có HCCH. Phân tích đa biến, HCCH có liên quan đến nồng độ GLP-1, cholesterol, tuổi và nồng độ insulin máu (p < 0,05). Kết luận: ở BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu, nồng độ GLP-1 liên quan có ý nghĩa thống kê với nồng độ LDL-C, HDL-C và HCCH. * Từ khóa: Đái tháo đường týp 2 chẩn đoán lần đầu; Glucagon-like peptid-1; Triglycerid; Cholesterol; HDL-C; LDL-C. The Relationship between Serum Glucagon-Like Peptide-1 Concentration with Serum Lipid and Metabolic Syndrome in Patients with Firstly-Diagnosed Type 2 Diabetes Mellitus Summary Objectives: To determine the relationship between fasting serum glucagon-like peptide-1 (fGLP-1) concentration with plasma lipid and metabolic syndrome in patients with firstly-diagnosed type 2 diabetes mellitus (f2DM). Subjetcs and methods: A cross-sectional descriptive study was carried out on 170 patients with f2DM in National Endocrinology Hospital. Results: The percentage of hypertriglyceridemia was 58.8%, hypercholesterol was 55.9%, hyper-LDL-C was 46.3%, decreased HDL-C was 14.1%. The plasma concentrations of fGLP-1 were significantly decreased in patients with elevated LDL-C and decreased HDL-C (p < 0.05). fGLP-1 had a negative correlation with LDL-C (r = - 0.172). * Đại học Y Dược Thái Bình ** Bệnh viện Quân y 103 *** Bệnh viện Nội tiết Trung ương Người phản hồi (Corresponding): Lê Đình Tuân (letuan985@gmail.com) Ngày nhận bài: 02/08/2017; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 08/11/2017 Ngày bài báo được đăng: 24/11/2017 54 T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè 9-2017 The proportion of the patients with metabolic syndrome was 29.4%. In these patients , the average concentrations of fGLP-1 reduced significantly and the rate of reduced fGLP-1 was higher than that in the patients without metabolic syndrome. In the multivariate analysis model, metabolic syndrome was associated with fGLP-1, cholesterol, age and insulin (p < 0.05). Conclusion: In f2DM, there was relationship between fGLP-1 and LDL-C, HDL-C and metabolic syndrome. * Keywords: Firstly-diagnosed type 2 diabetes mellitus; Glucagon-like peptide-1; Triglyceride; Cholesterol; HDL-C; LDL-C. ĐẶT VẤN ĐỀ Rối loạn chuyển hóa lipid gặp khá phổ biến ở BN ĐTĐ týp 2 và nằm trong bệnh cảnh của HCCH. Nhiều nghiên cứu cho thấy rối loạn lipid máu làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch trong ĐTĐ lên 2 - 4 lần. HCCH ở BN ĐTĐ týp 2 được xem là yếu tố nguy cơ gây bệnh mạch vành, làm tăng sự xuất hiện các biến chứng mạn tính của BN ĐTĐ týp 2 [4, 5]. GLP-1 là một hormon đường tiêu hóa có nhiều tác dụng sinh học quan trọng như: hạ glucose máu, ức chế bài tiết glucagon, kích thích tái sinh và tăng sinh tế bào β của tụy, chống xơ vữa mạch máu, bảo vệ thần kinh, bảo vệ tim, ảnh hưởng đến chuyển hóa lipid, ngăn chặn sự phát triển của HCCH [6]. Mặc dù GLP-1 mới được quan tâm trong những năm gần đây, nhưng cũng đã có nhiều nghiên cứu về vai trò, mối liên quan giữa GLP-1 với glucose máu, insulin, C-peptid… Tuy nhiên, còn ít nghiên cứu đề cập đến mối liên quan giữa GLP-1 với các thành phần lipid máu và HCCH. Vì vậy, chúng tôi nghiên cứu đề tài này nhằm mục tiêu: Tìm hiểu mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 huyết thanh khi đói với các thành phần lipid máu và HCCH ở BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1. Đối tƣợng nghiên cứu. 170 BN ĐTĐ týp 2 chẩn đoán lần đầu điều trị tại Bệnh viện Nội tiết Trung ương từ 12 - 2014 đến 12 - 2016. Tiêu chuẩn loại khỏi nghiên cứu: + BN ĐTĐ týp 1, BN ĐTĐ týp 2 đã được điều trị thuốc hạ glucose máu thuộc nhóm đồng vận thụ thể GLP-1 hoặc ức chế DPP-4. + BN đang có tình trạng bệnh nặng hoặc cấp tính: hôn mê, tiền hôn mê, hạ glucose máu, cơn tăng huyết áp kịch phát, lao, viêm phổi, HIV, viêm gan, suy thận nặng, thiếu máu nặng, có thai, cơn đau thắt ngực không ổn định, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, rối loạn đông máu, suy kiệt nặng, rối loạn tâm thần. + BN đã phẫu thuật ống tiêu hóa, đang điều trị các bệnh ống tiêu hóa trước khi nhập viện. BN đang điều trị ung thư, nghiện rượu. + BN không hợp tác, không thu thập đủ chỉ tiêu nghiên cứu. 2. Phƣơng pháp nghiên cứu. - Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, mô tả cắt ngang. - Chọn mẫu nghiên cứu: bằng phương pháp chọn mẫu thuận tiện. 55 T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè 9-2017 * Nội dung nghiên cứu: - Khám lâm sàng: khám tổng quát các cơ quan: hô hấp, tim mạch, tiêu hóa, thần kinh, tiết niệu... - Cận lâm sàng và thăm dò chức năng: các chỉ số sinh hóa máu cơ bản: cholesterol, triglycerid, HDL-C, LDL-C, glucose máu, HbA1c, định lượng hormon GLP-1. * Tiêu chuẩn sử dụng trong nghiên cứu: - Tiêu chuẩn chẩn đoán ĐTĐ theo khuyến cáo ADA (2015) [5]. - Đánh giá béo bụng theo Hiệp hội ĐTĐ Đông Nam Á [4]: béo bụng: nam giới: vòng bụng ≥ 90 cm; nữ giới: vòng bụng ≥ 85 cm. - Phân loại tăng huyết áp dựa vào tiêu chuẩn của Hội Tăng huyết áp và Tim mạch châu Âu (2013). - Định lượng thành phần lipid máu: + Các thành phần lipid máu bao gồm: cholesterol toàn phần, triglycerid toàn phần, HDL-C, LDL-C. - Hội chứng chuyển hóa: chẩn đoán theo tiêu chuẩn của Liên đoàn ĐTĐ Quốc tế (áp dụng cho người châu Á) khi có ít nhất 3 trong các rối loạn sau: béo bụng; giảm HDL-C; tăng triglycerid; tăng huyết áp; tăng glucose máu khi đói, trong đó béo bụng là tiêu chuẩn bắt buộc [4]. - Định lượng GLP-1: + Nguyên lý: dựa trên phản ứng đặc hiệu giữa kháng thể được gắn ở đáy giếng ELISA với kháng nguyên GLP-1 có trong huyết thanh của BN, kết hợp với chuyển màu của cơ chất đặc hiệu trong phản ứng ELISA, đo màu ở máy phổ quang kế có bước sóng 450 nm. Sử dụng kít ELISA (Nhật Bản). + Cơ sở xét nghiệm: Trung tâm Y Dược học Quân sự, Học viện Quân y. + Nồng độ GLP-1 giảm khi GLP-1 < 7,12 pmol/l [2]. * Xử lý số liệu: bằng phần mềm SPSS 16.0. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Bảng 2: Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu. + Phương pháp: định lượng theo phương pháp enzym so mầu. Bảng 1: Phân loại rối loạn lippid máu theo Bộ Y tế Việt Nam 2014. Bình thƣờng (mmol/l) Không bình thƣờng (tăng, giảm) Cholesterol < 5,2 ≥ 5,2 Triglycerid < 1,7 ≥ 1,7 HDL-C < 0,9 ≤ 0,9 LDL-C < 3,1 ≥ 3,1 56 Tỷ lệ (%) Nam 90 52,9 Nữ 80 47,1 Tăng huyết áp 52 30,6 Béo bụng 57 33,5 103 60,6 Giới + Máy sử dụng: AU 680 (Mỹ). Thông số Số lƣợng (n = 170) Chỉ tiêu GLP-1 Giảm Trung bình (pmol/l) 7,31 ± 3,65 Tuổi (năm) 55,00 ± 10,35 Glucose máu khi đói (mmol/l) 11,90 ± 4,49 HbA1c (%) 9,55 ± 2,63 Tỷ lệ BN nam cao hơn nữ, đa số BN có tăng glucose máu khi đói (88,2%), 90,6% BN tăng HbA1c. Tỷ lệ giảm GLP-1 60,6%. T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè 9-2017 Bảng 3: Đặc điểm về rối loạn các thành phần lipid và HCCH. Thành phần lipid Triglycerid (mmol/l) Cholesterol (mmol/l) Tăng Trung bình Tăng Số lƣợng (n = 170) Tỷ lệ (%) 100 58,8 2,71 ± 2,02 95 55,9 Bảng 4: Liên quan giữa nồng độ GLP-1 khi đói với các thành phần lipid máu. Các thành phần lipid máu Trung bình Tỷ lệ giảm Tăng Triglycerid (mmol/l) HDL-C (mmol/l) LDL-C (mmol/l) Trung bình Tăng Trung bình HCCH > 0,05 > 0,05 5,35 ± 1,33 Tăng Giảm 7,55 ± 3,50 55 (55,0) Bình thường 6,96 ± 3,84 48 (68,6) p Trung bình GLP-1 (n = 170) (pmol/l) 23 14,1 1,25 ± 0,42 65 50 Cholesterol Bình thường 7,20 ± 3,75 49 (65,3) (mmol/l) p > 0,05 > 0,05 46,3 3,15 ± 1,11 29,4 Giảm HDL-C (mmol/l) Tăng LDL-C (mmol/l) 5,60 ± 2,67 17 (73,9) Bình thường 7,46 ± 3,57 83 (59,3) p Tỷ lệ tăng triglycerid là 58,8%, tăng cholesterol 55,9%, giảm HDL-C 14,1%. 7,40 ± 3,58 54 (56,8) < 0,05 > 0,05 6,61 ± 3,25 45 (66,2) Bình thường 7,83 ± 3,79 45 (57,0) Tỷ lệ BN có HCCH là 29,4%. p < 0,05 > 0,05 Nồng độ trung bình GLP-1 giảm có ý nghĩa thống kê ở BN có tăng LDL-C và giảm HDL-C (p < 0,05). Bảng 5: Liên quan giữa nồng độ GLP-1 khi đói với HCCH. GLP-1 (n = 170) (pmol/l) Chỉ tiêu Trung bình Tỷ lệ giảm Có (n = 50) 6,11 ± 2,43 36 (72,0) Không (n = 120) 7,81 ± 3,95 67 (55,8) HCCH (n = 170) Biểu đồ 1: Tương quan giữa GLP-1 khi đói với LDL-C. Nồng độ GLP-1 có tương quan nghịch mức độ nhẹ với nồng độ LDL-C (r = - 0,172; p < 0,05). p OR < 0,01 < 0,05 OR = 0,49; 95%CI (0,24 - 1,01) Nồng độ trung bình GLP-1 giảm, tỷ lệ giảm nồng độ GLP-1 tăng có ý nghĩa thống kê ở BN có HCCH so với nhóm BN không có HCCH. 57 T¹p chÝ y - d-îc häc qu©n sù sè 9-2017 Bảng 6: Tương quan hồi quy đa biến logistic xác định liên quan giữa HCCH với nồng độ GLP-1 máu khi đói, cholesterol, hs-CRP, tuổi và insulin. Mô hình Hệ số β SE p GLP-1 máu khi đói 0,182 0,079 < 0,05 Tuổi -0,062 0,023 < 0,01 Insulin -0,011 0,003 < 0,001 hs-CRP -0,014 0,013 > 0,05 Cholesterol -0,370 0,171 < 0,05 Hằng số 6,413 HCCH có liên quan đến giảm nồng độ GLP-1, cholesterol, tuổi và nồng độ insulin máu (p < 0,05). BÀI LUẬN Rối loạn lipid máu là đặc điểm điển hình ở BN ĐTĐ týp 2, xuất hiện sớm, là một nhân tố quan trọng cùng với kháng insulin thúc đẩy sự phát sinh và tiến triển của ĐTĐ. Rối loạn lipid máu gặp trên 50% BN ĐTĐ týp 2 và là một trong những yếu tố nguy cơ tim mạch gây biến chứng mạch máu ở BN ĐTĐ. Nhiều nghiên cứu ghi nhận, rối loạn lipid máu ở BN ĐTĐ týp 2 thường gặp là giảm HDL-C, tăng triglycerid, tăng cholesterol, tăng LDL-C nhỏ đậm đặc. Nguyễn Thị Thu Thảo nghiên cứu trên BN ĐTĐ týp 2 mới chẩn đoán [3] cho kết quả tương tự, tăng cholesterol 60,4% và tăng triglycerid 51,3%. Incretin có ảnh hưởng đến chuyển hóa lipid sau ăn nên tác động tốt tới chức năng tim mạch và nội mô. Tăng cường kết nối thụ thể GLP-1 với ức chế DPP-4 làm giảm hấp thu apolipoprotein B-48 giàu triglycerid. 58 GLP-1 kiểm soát chuyển hóa lipid ở gan, nó làm giảm lượng lipid trong gan, đồng thời thúc đẩy sự bộc lộ các gen tham gia điều hòa oxy hóa axít béo. GLP-1 và các chất ức chế DPP-4 cho thấy có ảnh hưởng đến nồng độ lipid sau ăn, ức chế tăng triglycerid và các axít béo tự do [7]. Kết quả nghiên cứu này nhận thấy, nồng độ GLP-1 giảm có ý nghĩa thống kê ở nhóm tăng LDL-C, giảm HDL-C (p < 0,05). Có mối tương quan nghịch mức độ nhẹ giữa nồng độ GLP-1 với LDL-C (r = -0,172; p < 0,05). Nồng độ GLP-1 ở nhóm tăng cholesterol có xu hướng cao hơn so với nhóm không tăng cholesterol (p > 0,05). Nghiên cứu của nhiều tác giả có kết quả khác nhau: Minako Yamaoka-Tojo và CS [11] nhận thấy nồng độ GLP-1 có tương quan thuận với LDL-C ở đối tượng BN tiền HCCH (r = 0,243, p < 0,05), tương quan nghịch với HDL-C (r = -0,229, p < 0,05). Marian Alssema và CS (2013) [10] nghiên cứu trên 163 đối tượng có dung nạp glucose máu bình thường, 20 BN có tăng glucose máu và 20 BN ĐTĐ týp 2 thấy không có mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 khi đói với triglycerid. Tuy nhiên, có mối tương quan giữa biến thiên nồng độ GLP-1 theo thời gian sau khi sử dụng glucose bằng đường uống với triglycerid. Katja Piotrowski và CS (2013) [9] nhận thấy có mối tương quan thuận giữa GLP-1 với triglycerid (r = 0,35, 95%CI 0,18 - 0,52). Như vậy, mối liên quan giữa nồng độ GLP-1 với các thành phần lipid máu rất khác nhau ở các nghiên cứu, điều này có thể do khác nhau về đối tượng nghiên cứu, phương pháp định lượng, thời điểm định lượng