Nghiên cứu nồng độ TNF-α huyết thanh ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối

Chia sẻ: Ni Ni | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

91
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết khảo sát nồng độ TNF-α trong huyết thanh và mối liên quan với yếu tố viêm ở bệnh nhân (BN) thoái hoá khớp (THK) gối. Bài viết nghiên cứu trên 43 BN THK gối và 40 người bình thường. Các chỉ số đánh giá trong nghiên cứu: tuổi, giới, thời gian phát hiện bệnh, mức độ đau (VAS), tốc độ máu lắng (ESR), nồng độ TNF-α.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu nồng độ TNF-α huyết thanh ở bệnh nhân thoái hóa khớp gối

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 NGHIÊN CỨU NỒNG ĐỘ TNF-α HUYẾT THANH Ở BỆNH NHÂN THOÁI HÓA KHỚP GỐI Nguy n Ng c Châu*; Đoàn Văn Đ * TÓM TẮT Mục tiêu: khảo sát nồng độ TNF-α trong huyết thanh và mối liên quan với yếu tố viêm ở bệnh nhân (BN) thoái hoá khớp (THK) gối. Đối tượng và phương pháp: nghiên cứu trên 43 BN THK gối và 40 người bình thường. Các chỉ số đánh giá trong nghiên cứu: tuổi, giới, thời gian phát hiện bệnh, mức độ đau (VAS), tốc độ máu lắng (ESR), nồng độ TNF-α. Kết quả: - Nồng độ TNF-α trung bình của nhóm BN THK gối tăng cao có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng (378,4 ng/ml so với 84,9 ng/ml; p < 0,01). - Có mối tương quan thuận mức độ vừa giữa nồng độ TNF-α và VAS (r = 0,473, p < 0,05); có mối tương quan thuận mức độ khá giữa TNF-α và ESR (r = 0,616 và p < 0,05). Kết luận: nồng độ TNF-α tăng và có mối tương quan thuận với một số triệu chứng của phản ứng viên (VAS, ESR) ở BN THK gối. * Từ khóa: Thoái hóa khớp gối; TNF-α. Investigation of Serum TNF- α Level in Patients with Osteoarthritis Summary Objectives: To evaluate serum level of TNF-α and its relation to inflammatory factors in patients with knee osteoarthritis (OA). Subjects and methods: 43 patients were diagnosed knee osteoarthritis and 40 healthy individuals were selected. The study had focused on gender, age, duration of OA, VAS (Visual Analog Scale) index, ESR (Erythrocyte Sedimentation Rate) and serum level of TNF-α. Results: - The mean level of TNF-α in the knee OA patients was higher than that in control group (378.4 ng/mL vs 84.9 ng/mL; p < 0.01). - There was correlation between level of TNF-α and not only VAS (r = 0.473, p < 0.05) but also ESR (r = 0.616 and p < 0.05). Conclusions: There was an increase in TNF-α level compared to healthy subjects and significant correlation between TNF-α level and some inflammatory symptoms in knee OA patients. * Key word: Osteoarthritis; TNF-α. ĐẶT VẤN ĐỀ Thoái hoá khớp là một trong những bệnh hay gặp trong các bệnh về xương khớp [3]. Biểu hiện bệnh lý sớm nhất ở sụn khớp, sau đó có biến đổi ở bề mặt khớp và hình thành các gai xương, cuối cùng dẫn đến biến dạng khớp, hạn chế vận động khớp và tàn phế. Đến nay, có nhiều công trình nghiên cứu về đặc điểm biểu hiện * Bệnh viện Quân y 103 Ng i ph n h i (Corresponding): Nguy n Ng c Châu (chau70@gmail.com) Ngày nh n bài: 15/12/2016; Ngày ph n bi n đánh giá bài báo: 15/02/2017 Ngày bài báo đ c đăng: 21/02/2017 93 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 lâm sàng và cận lâm sàng của THK, cũng như nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và các phương pháp điều trị THK. Qua những nghiên cứu đó, có nhiều giả thuyết về nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh và các biến đổi tại khớp của THK được đưa ra [10]. Các nghiên cứu cho rằng có một yếu tố đóng vai trò quan trọng trong bệnh sinh THK: interleukin-1 beta (IL-1β), tumor necrosis factor - alpha (TNF-α)... [4, 8]. Do vậy, chúng tôi thực hiện nghiên cứu này nhằm: Tìm hiểu nồng độ TNF-α huyết thanh và mối liên quan với một số yếu tố viêm của BN THK gối điều trị tại Bệnh viện Quân y 103. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VAS - Visual Analog Scale), tốc độ máu lắng giờ thứ nhất (ESR). - BN THK được chẩn đoán xác định dựa trên: tiêu chuẩn chẩn đoán THK của Hội Thấp khớp học Mỹ (1991) [5]. * Định lượng TNF-α huyết thanh: Định lượng TNF-α huyết tương bằng phương pháp xét nghiệm miễn dịch với ứng dụng nguyên lý đếm tế bào dòng chảy trên vi hạt đánh dấu huỳnh quang, sử dụng bộ kít của Hãng Bio-Plex và thực hiện tại Labo Miễn dịch - Trung tâm Nghiên cứu Y - Dược học quân sự, Học viện Quân y. * Phương pháp xử lý số liệu: Các số liệu thu sẽ xử lý theo phương pháp thống kê y học bằng phần mềm Microsoft Excel 2013 trên máy tính. 1. Đối tượng nghiên cứu. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN * BN THK: 43 BN được chẩn đoán xác định THK, điều trị tại Khoa Khớp và Nội tiết, Bệnh viện Quân y 103. * Nhóm chứng: 1. Đặc điểm lâm sàng và nồng độ TNF-α. Bảng 1: Đặc điểm giới. Nhóm BN Nhóm chứng n (%) n (%) Nữ 36 (83,72) 33 (82,5) > 0,05 - Không mắc các bệnh nhiễm trùng. Nam 7 (16,28) 7 (17,5) > 0,05 - Phù hợp với nhóm nghiên cứu về tỷ lệ giữa nam và nữ. p < 0,01 < 0,01 40 người bình thường, chọn theo tiêu chuẩn: - Không mắc các bệnh xương khớp khác. 2. Phương pháp nghiên cứu. Nghiên cứu cắt ngang, có đối chứng, mô tả, phân tích. * Khám và chẩn đoán: - Khai thác bệnh sử, thăm khám phát hiện các triệu chứng để chẩn đoán bệnh THK, mức độ đau khớp (theo thang điểm 94 Giới p Nghiên cứu thực hiện trên 43 BN được chẩn đoán THK gối, nữ chiếm tỷ lệ cao hơn nam có ý nghĩa thống kê (83,72% so với 16,28%; p < 0,01). Sự khác biệt này có thể liên quan đến các yếu tố nội tiết, thai sản… Tỷ lệ giữa giới tính ở nhóm BN THK trong nghiên cứu này phù hợp với nhiều tác giả cho rằng THK gặp nhiều ở nữ hơn nam, đặc biệt sau tuổi 50 [3, 4, 5]. T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 Bảng 2: Phân bố nhóm tuổi của BN THK gối. BN Nhóm tuổi Nữ Nam n (43) Tỷ lệ % n (36) Tỷ lệ % n (7) Tỷ lệ % < 50 5 11,63 4 11,11 1 14,29 50 - 59 25 58,34 20 55,56 5 71,42 ≥ 60 13 30,23 12 33,33 1 14,29 Χ ± SD 53,2 ± 9,02 50,6 ± 8,62 56,6 ± 10,71 Tuổi trung bình của BN 53,2 ± 9,02, tuổi trung bình của BN nam (56,6 ± 10,71) có xu hướng cao hơn nữ (50,6 ± 8,62) (p > 0,05). Lứa tuổi hay gặp nhất 50 - 59 tuổi (58,34%). Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Vũ Đình Chính: BN THK có độ tuổi trung bình 50 - 60 [1] và phù hợp với cơ chế bệnh sinh và tiến triển của THK. Yếu tố thuận lợi của THK là sự quá tải của sụn khớp về thời gian vận động, cường độ vận động. Do vậy, THK đặc biệt là khớp gối thường xuất hiện ở lứa tuổi trung niên [4, 8, 10]. Bảng 3: VAS và ESR. Các chỉ số VAS ESR (mm) BN (n = 43) Nhóm chứng (n = 40) 5,2 ± 1,2 (-) 33,3 ± 16,3 11,5 ± 6,7 p < 0,01 Đau khớp là triệu chứng quan trọng và thường xuất hiện khá sớm trong quá trình diễn biến của THK gối [3, 4]. Kết quả nghiên cứu của chúng tôi cho thấy mức độ đau của BN ở mức trung bình với giá trị 5,2 ± 1,2 (2,8 - 8,2). Đây là mức độ đau có tỷ lệ nhiều ở BN THK gối. Kết quả này tương tự nghiên cứu của Nguyễn Mai Hồng [2], Anna Angelova [5]: triệu chứng đau của BN ở mức trung bình. Triệu chứng đau gặp ở tất cả BN THK và được giải thích do tổn thương thực thể tại khớp cũng như có tình trạng viêm ở những mức độ khác nhau [4, 10]. Biểu hiện viêm còn được thể hiện rõ hơn khi đánh giá tốc độ máu lắng [4]. Nghiên cứu này cho thấy rõ điều đó với khác biệt có ý nghĩa thống kê (p < 0,01) giữa nhóm BN (33,3 mm) so với nhóm chứng (11,5 mm). Bảng 4: Nồng độ TNF-α huyết tương. Cytokine (pg/ml) TNF-α ( Χ ± SD) Giá trị trung vị nồng độ TNF-α Nhóm BN Nam (n = 7) Nữ (n = 36) 316,7 ± 228,5 343,3 ± 423,7 378,4 ± 426,2 195,3 p > 0,05 Nhóm chứng Nam (n = 7) Nữ (n = 33) 55,3 ± 91,2 100,4 ± 130,5 84,8 ± 107,5 p > 0,05 < 0,01 64,9 TNF-α là một trong những cytokine tiêu biểu của phản ứng viên diễn ra trong cơ thể. Các nghiên cứu trước đây cho thấy trong diễn biến bệnh sinh có THK có vai trò nhất 95 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 định của phản ứng viêm [4, 8, 9]. Trong nghiên cứu này, nhóm BN có nồng độ TNF-α cao hơn rõ rệt so với nhóm chứng (trung bình: 378,4 pg/ml so với 84,8 pg/ml; trung vị nồng độ: 195,3 pg/ml so với 64,9 pg/ml). Đây là số liệu mới trên BN THK gối là người Việt. Kết quả này đã đóng góp thêm bằng chứng về vai trò của TNF-α tham gia vào phản ứng viêm trong cơ chế bệnh sinh của THK [9, 10]. 2. Mối liên quan giữa cytokine với một số yếu tố lâm sàng và cận lâm sàng của BN THK. Đối với bệnh lý khớp, mức độ đau là một trong số triệu chứng chính. Đánh giá mức độ đau là một trong những triệu chứng quan trọng của bệnh THK. Nghiên cứu in vitro và in vivo đã chứng minh TNF-α là cytokine dị hoá nổi bật tham gia vào quá trình phá huỷ sụn khớp trong bệnh THK. TNF-α có khả năng tác động tới tế bào sụn để kích thích chúng tăng sản xuất ra enzym proteinase làm giáng hoá chất căn bản của mô sụn. Chính vì vậy, trong quá trình diễn biến của THK gối, BN có các biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng của tình trạng viêm như đau, sau đó có thể là sưng, nóng tại chỗ, thậm chí có biểu hiện tràn dịch khớp tuỳ mức độ [4, 8, 9]. Biểu đồ 1: Mối tương quan giữa nồng độ TNF-α huyết thanh với mức độ đau (VAS) ở BN THK gối. Nồng độ TNF-α huyết thanh của BN THK gối có tương quan thuận mức độ vừa với mức độ đau theo thang điểm VAS (y = 0,001x + 4,737; r = 0,473 và p < 0,05). 96 T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2017 Biểu đồ 2: Mối tương nồng độ TNF-α huyết thanh với tốc độ máu lắng giờ thứ nhất (ESR-1) ở BN THK gối. Nồng độ TNF-α huyết tương của BN THK gối có tương quan thuận mức độ khá với tốc độ máu lắng giờ thứ nhất (y = 0,0178x + 25,073; r = 0,616 và p < 0,05). Như vậy, kết quả nghiên cứu đã chứng minh rõ hơn TNF-α đóng vai trò nhất định trong phản ứng viêm của THK bằng mối tương quan giữa nồng độ TNF-α với mức độ đau và tốc độ máu lắng. Kết quả nghiên này là bằng chứng cho thấy THK, đặc biệt THK gối có tình trạng viêm ở những mức độ khác nhau. THK không được xem như một bệnh viêm khớp kinh điển, vì trong hoạt dịch của khớp không thấy có bạch cầu hạt trung tính (đặc biệt giai đoạn đầu của bệnh) và cũng không thấy có biểu hiện toàn thân của viêm [3, 10]. Tuy vậy, viêm màng hoạt dịch ở các mức độ khác nhau vẫn xảy ra ở cả giai đoạn sớm cũng như muộn của bệnh THK. Người ta đã quan sát thấy cytokine tiền viêm xuất hiện ở bệnh THK ngay từ giai đoạn sớm, viêm màng hoạt dịch xảy ra phổ biến ở giai đoạn muộn của bệnh THK với sự tham gia của tế bào lympho T hoạt hoá thâm nhiễm vào màng hoạt dịch của khớp. Dường như hàm lượng các enzym dị hoá và chất trung gian của quá trình viêm (prostaglandin và nitric oxýt ở trong hoạt dịch và mô khớp bị thoái hóa) có mối liên quan thuận với nồng độ các cytokine như IL-1 và TNF-α [7, 10]. Do đó, người ta đã nghiên cứu các liệu pháp có ảnh hưởng tới biểu hiện hoặc tác dụng của cytokine này để điều trị bệnh THK [11]. KẾT LUẬN Kết quả nghiên cứu cho thấy có tình trạng tăng nồng độ TNF-α (378,4 ng/ml so với 84,9 ng/ml) và có mối tương quan thuận với một số triệu chứng của phản ứng viên: VAS (r = 0,473, p < 0,05) và ESR (r = 0,616, p < 0,05) ở BN THK gối. 97