Nghiên cứu thành phần thức ăn, cấu trúc quần xã và khả năng sử dụng họ cá bướm (Chaetodontidae) làm chỉ thị sinh học cho hiện trạng của rạn san hô

31(2): 20-26 T¹p chÝ Sinh häc 6-2009<br /> <br /> <br /> <br /> Nghiªn cøu thµnh phÇn thøc ¨n, cÊu tróc quÇn x vµ kh¶ n¨ng<br /> sö dông hä c¸ b−ím (Chaetodontidae) lµm chØ thÞ sinh häc cho<br /> hiÖn tr¹ng cña r¹n san h«<br /> <br /> NguyÔn V¨n Qu©n<br /> <br /> ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng BiÓn<br /> <br /> Hä C¸ b−ím (Chaetodontidae) ph©n bè réng 1. Ph−¬ng ph¸p thu mÉu ngoµi hiÖn tr−êng<br /> trong c¸c r¹n san h« vïng biÓn nhiÖt ®íi víi 114<br /> loµi thuéc 10 gièng ®1 ®−îc ph¸t hiÖn vµ lµ hîp C¸ ®¸nh b¾t b»ng l−íi ba mµnh ®−îc thu<br /> phÇn quan träng cña hÖ sinh th¸i r¹n san h« trªn ngay t¹i hiÖn tr−êng, mæ lÊy phÇn d¹ dµy vµ cè<br /> toµn thÕ giíi. MÆc dï ®1 cã nhiÒu nghiªn cøu ®Þnh trong dung dÞch cån 70o ®Ó phôc vô cho<br /> ®−îc tiÕn hµnh vÒ c¸c mÆt sinh th¸i häc vµ tËp ph©n tÝch thµnh phÇn thøc ¨n. C«ng viÖc ph©n<br /> tÝnh cña hä c¸ nµy so víi c¸c hä c¸ r¹n san h« tÝch thµnh phÇn thøc ¨n trong d¹ dµy c¸ ®−îc<br /> kh¸c nh−ng c¸c sè liÖu thu thËp ®−îc cßn ch−a thùc hiÖn t¹i phßng thÝ nghiÖm cña ViÖn Tµi<br /> ®−îc ®Çy ®ñ do sù kh¸c biÖt vÒ ph©n bè ®Þa lý nguyªn vµ M«i tr−êng BiÓn vµ B¶o tàng Khoa<br /> còng nh− sù ®a d¹ng vÒ kiÓu lo¹i r¹n cÇn ®−îc häc tù nhiªn T«ky«, NhËt B¶n. §¸nh gi¸ vÒ<br /> tiÕp tôc nghiªn cøu. ph©n bè, biÕn ®éng mËt ®é c¸c c¸ thÓ trong quÇn<br /> x1 c¸ b−ím ®−îc thùc hiÖn b»ng ph−¬ng ph¸p<br /> C¸c nghiªn cøu vÒ sinh th¸i häc cho thÊy lÆn quan s¸t trùc tiÕp [4] t¹i 12 mÆt c¾t cè ®Þnh<br /> còng gièng nh− c¸c nhãm c¸ r¹n san h« kh¸c, trong ph¹m vi khu b¶o tån biÓn vÞnh Nha Trang<br /> c¸c quÇn x1 c¸ b−ím chÞu sù t¸c ®éng m¹nh tõ (h×nh 1) víi chiÒu dµi d©y mÆt c¾t 100 m vµ diÖn<br /> c¸c t¸c nh©n con ng−êi: t¸c ®éng trùc tiÕp th«ng tÝch quan s¸t däc theo d©y 500 m2. C¸c kh¶o s¸t<br /> qua viÖc ®¸nh b¾t lµm c¶nh [1], t¸c ®éng gi¸n ®−îc tiÕn hµnh vµo mïa m−a (th¸ng 11 n¨m<br /> tiÕp bao gåm ph¸ hñy n¬i sinh sèng vµ « nhiÔm 2004), mïa chuyÓn tiÕp (th¸ng 4, 2005) vµ mïa<br /> m«i tr−êng n−íc. Gi¶ thuyÕt ®Ó sö dông c¸ kh« (th¸ng 7, 2005). Tµi liÖu sö dông cho kh¶o<br /> b−ím nh− chØ thÞ sinh häc xuÊt ph¸t tõ quan s¸t thùc ®Þa dùa trªn c¸c s¸ch ph©n lo¹i chuyªn<br /> ®iÓm cho r»ng khi c¸c hîp phÇn nÒn ®¸y r¹n san ngµnh cña c¸c t¸c gi¶ trong vµ ngoµi n−íc.<br /> h« bÞ ph¸ hñy (do c¸c ho¹t ®éng khai th¸c c¸<br /> hñy diÖt hoÆc ®« thÞ hãa) sÏ cã t¸c ®éng m¹nh 2. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu<br /> tíi quÇn x1 c¸ b−ím sèng kÌm. MËt ®é c¸ thÓ<br /> t¹i c¸c vïng r¹n bÞ ph¸ hñy sÏ bÞ suy gi¶m do sù C¸c ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª ®−îc<br /> di c− cña quÇn ®µn sang c¸c khu vùc r¹n kh¸c sö dông ®Ó ph©n tÝch sè liÖu trong bµi b¸o nµy<br /> cã ®iÒu kiÖn m«i tr−êng phï hîp h¬n, bªn c¹nh ®−îc m« pháng theo [8] vµ ®−îc thùc hiÖn tÝnh<br /> ®ã viÖc thiÕu n¬i Èn nÊp do ph¸ hñy n¬i Èn nÊp to¸n b»ng phÇn mÒm MINITAB 15. C¸c chØ sè<br /> còng lµm gia t¨ng tû lÖ chÕt tù nhiªn bëi sù tÊn quÇn x1 nh− mËt ®é c¸ thÓ vµ sù ®a d¹ng vÒ sè<br /> c«ng cña vËt d÷. l−îng loµi so s¸nh gi÷a c¸c ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t vµ<br /> ®é s©u cña r¹n ®−îc ph©n tÝch b»ng phÐp tÝnh<br /> Bµi b¸o nµy nh»m b−íc ®Çu nghiªn cøu dùa ph−¬ng sai ANOVA 2 nh©n tè. Mèi t−¬ng quan<br /> trªn sù kÕt hîp ph©n tÝch ®Æc ®iÓm ph©n bè, tËp gi÷a c¸ vµ nÒn ®¸y r¹n san h« ®−îc ph©n tÝch<br /> tÝnh ¨n th«ng qua ph©n lËp thøc ¨n trong d¹ dµy b»ng phÐp ph©n tÝch håi quy Simple and<br /> cña c¸ lµm c¬ së cho viÖc lùa chän c¸c loµi tiÒm Stepwise Regression nh»m ®Þnh l−îng hãa sù<br /> n¨ng phôc vô cho viÖc quan tr¾c r¹n san h« sau kh¸c biÖt vÒ ®é phñ cña r¹n san h« dÉn tíi sù<br /> nµy t¹i khu b¶o tån biÓn (KBTB) vÞnh thay ®æi vÒ sè l−îng loµi vµ mËt ®é cña c¸c loµi<br /> Nha Trang. c¸ b−ím kh¸c nhau øng víi c¸c mÆt c¾t<br /> I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU kh¶o s¸t.<br /> <br /> 20<br />  H×nh 1. S¬ ®å c¸c ®Þa ®iÓm nghiªn cøu vïng biÓn KBTB vÞnh Nha Trang<br /> <br /> II. KÕT QU¶ NGHI£N CøU<br /> <br /> 1. Thµnh phÇn loµi vµ ph©n bè cña hä c¸ b−ím Chaetodontidae<br /> B¶ng 1<br /> <br /> BiÕn ®éng vÒ mËt ®é, ®é phong phó t−¬ng ®èi (RA) vµ tÇn suÊt xuÊt hiÖn (FA)<br /> trªn c¸c mÆt c¾t cña 9 loµi c¸ b−ím phæ biÕn ë mÆt b»ng r¹n (A) vµ s−ên dèc r¹n (B)<br /> STT Tªn khoa häc Sè l−îng c¸ thÓ RA (%) FA (%)<br /> 1 C. trifasciatus 82 22,4 83,33<br /> 2 C. trifascialis 57 15,6 58,33<br /> 3 C. ornatissimus 26 7,1 42,35<br /> 4 C. lunula 18 4,92 41,67<br /> A 5 C. octofasciatus 15 4,1 33,33<br /> 6 C. speculum 14 3,83 33,33<br /> 7 C. auripes 10 2,73 25<br /> 8 H. diphreutes 9 2,46 16,67<br /> 9 F. longirostris 7 1,91 16,67<br /> 1 C. trifascialis 62 25,6 66,67<br /> 2 C. trifasciatus 35 14,5 50<br /> 3 C. auripes 18 7,44 41,67<br /> 4 C. speculum 12 4,96 33,36<br /> B 5 C. octofasciatus 10 4,13 33,33<br /> 6 C. ornatissimus 9 3,72 25<br /> 7 C. lunula 8 3,31 25<br /> 8 H. diphreutes 6 2,48 33,45<br /> 9 F. longirostris 5 2,07 16,67<br /> 21<br />  30 loµi c¸ b−ím ®1 ®−îc x¸c ®Þnh cã trong ®Ó x¸c ®Þnh kiÓu ph©n bè cña c¸c d¹ng sèng ë<br /> r¹n san h« KBTB vÞnh Nha Trang trong ®ã cã 23 nÒn ®¸y vµ cña hä c¸ b−ím cho thÊy cã sù ph©n<br /> loµi thuéc gièng Chaetodon, 4 loµi thuéc gièng lËp thµnh nhãm gi÷a c¸c r¹n san h« n»m ë ph¹m<br /> Heniochus, 2 loµi thuéc gièng Forcipiger, 1 loµi vi vïng lâi víi c¸c r¹n san h« n»m ë vïng ®Öm<br /> thuéc gièng Chaetodon vµ 1 loµi thuéc gièng (t−¬ng øng víi xu thÕ ph©n bè theo mèi t−¬ng<br /> Coradion. quan tõ gÇn bê ®Õn xa bê). Tuy nhiªn cã sù<br /> Trong sè 30 loµi c¸ b−ím ®−îc ghi nhËn tõ ngo¹i lÖ ë r¹n san h« phÝa §«ng B¾c Hßn Tre,<br /> 12 ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t, 9 loµi phæ biÕn nhÊt ®−îc Hßn Vung. MÆc dï lµ c¸c r¹n san h« thuéc<br /> thèng kª ë b¶ng 1. Loµi chñ ®¹o gÆp ë mÆt b»ng ph¹m vi vïng lâi vµ n»m xa ®Êt liÒn h¬n nh−ng<br /> vÉn t¸ch biÖt khái nhãm c¸c r¹n san h« n»m<br /> r¹n (®é s©u < 5 m) lµ Chaetodon trifasciatus (RA<br /> trong vïng lâi vµ nhãm víi c¸c r¹n san h« n»m<br /> = 22,4%) vµ ph©n bè réng trªn c¸c mÆt c¾t kh¶o<br /> ë vïng ®Öm cña KBTB.<br /> s¸t (FA = 83,33%). Trong khi ®ã ë phÇn s−ên dèc<br /> r¹n (®é s©u > 5 m), loµi Chaetodon trifascialis 2. Thµnh phÇn thøc ¨n trong d¹ dµy cña 9<br /> (RA = 25,6%, FA = 66,67%) l¹i lµ loµi phæ biÕn loµi c¸ b−ím phæ biÕn<br /> nhÊt trong quÇn x1 c¸ b−ím (b¶ng 1). KÕt qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn thøc ¨n trong<br /> KÕt qu¶ sö dông phÐp ®a ph©n tÝch d¹ dµy cña 9 loµi c¸ b−ím phæ biÕn ë trªn cho<br /> Multivariate Analysis (ρw = 0,4; p < 0,001) kÕt qu¶ nh− sau:<br /> B¶ng 2<br /> Thµnh phÇn thøc ¨n trong d¹ dµy<br /> Tû lÖ % thøc ¨n trong d¹ dµy<br /> STT Tªn loµi Vôn H¶i Giun nhiÒu t¬ Rong Nhãm<br /> san h« miªn vµ gi¸p x¸c t¶o kh¸c<br /> 1 Chaetodon trifascialis 90 2,6 1,5 0 5,9<br /> 2 C. trifasciatus 82,5 1,4 4,7 0 11,4<br /> 3 C. auripes 2,5 11,9 78,7 0 6,9<br /> 4 C. speculum 4,7 9,6 65,5 0 20,2<br /> 5 C. octofasciatus 2,6 1,7 23,9 65,6 6,2<br /> 6 C. ornatissimus 0 2,1 79,6 3,5 14,8<br /> 7 C. lunula 1,6 10,3 55,9 13,7 18,5<br /> 8 Heniochus diphreutes 0 0 85,6 2,3 12,1<br /> 9 Forcipiger longirostris 2,8 3,7 65,2 0 28,3<br /> <br /> Tõ b¶ng 2 cho thÊy, trong sè 9 loµi c¸ b−ím cho thÊy cã sù kh¸c biÖt mét c¸ch râ rÖt vÒ mËt<br /> ph©n bè phæ biÕn trong khu b¶o tån biÓn vÞnh ®é c¸ thÓ gi÷a cïng mét ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t vµ<br /> Nha Trang cã tíi 6 loµi ®−îc xÕp vµo nhãm ¨n gi÷a c¸c r¹n ë vïng lâi víi c¸c r¹n ë vïng ®Öm<br /> ®éng vËt cì nhá (giun nhiÒu t¬ vµ gi¸p x¸c (p < 0,05) (h×nh 2, b¶ng 3). R¹n san h« ph©n bè<br /> chiÕm trªn 50%), 1 loµi ®−îc xÕp vµo nhãm ¨n ë khu vùc lâi cña khu b¶o tån cã mËt ®é lín h¬n<br /> rong t¶o (rong t¶o chiÕm trªn 50%) vµ 2 loµi ë vïng ®Öm. VÝ dô, ë vïng mÆt b»ng r¹n cã mËt<br /> ®−îc xÕp vµo nhãm ¨n san h« ®iÓn h×nh lµ ®é dao ®éng trong kho¶ng tõ 9-55 con/500 m2<br /> Chaetodon trifascialis vµ C. trifasciatus víi tû (trung b×nh 31 con/500 m2), trong ®ã r¹n cã mËt<br /> lÖ vôn san h« trong d¹ dµy lÇn l−ît lµ 90% vµ ®é c¸ thÓ thÊp nhÊt lµ Nam Hßn MiÒu (9<br /> 82,5%. con/500 m2) vµ mËt ®é cao nhÊt lµ T©y B¾c Hßn<br /> Mun (55 con/500 m2). Trong cïng mét r¹n san<br /> 3. BiÕn ®éng vÒ mËt ®é c¸ thÓ, sè l−îng loµi h«, phÇn s−ên dèc r¹n cã mËt ®é c¸ thÓ thÊp h¬n<br /> trong quÇn x· c¸ b−ím phÇn mÆt b»ng r¹n. Tuy nhiªn xu h−íng biÕn<br /> ®éng mËt ®é lµ t−¬ng tù nh− ë vïng mÆt b»ng<br /> Theo kÕt qu¶ ph©n tÝch ph−¬ng sai ANOVA r¹n, víi mËt ®é c¸ thÓ dao ®éng tõ 6-42<br /> 22<br /> con/500m2 (trung b×nh 20 con/500 m2). R¹n cã r¹n cã mËt ®é thÊp nhÊt còng lµ r¹n n»m phÝa<br /> mËt ®é cao nhÊt lµ Hßn Cau (37 con/500 m2) vµ Nam Hßn MiÒu (6 c¸ thÓ/500 m2).<br /> B¶ng 3<br /> Ph©n tÝch ph−¬ng sai vÒ biÕn ®éng mËt ®é trong quÇn x·c¸ b−ím<br /> YÕu tè so s¸nh df Tû lÖ F Gi¸ trÞ p<br /> §é s©u (mÆt b»ng r¹n vµ s−ên dèc r¹n) 7 9,12 0,038<br /> VÞ trÝ c¸c ®iÓm kh¶o s¸t (vïng lâi vµ vïng ®Öm) 4 8,47 0,042<br /> Ghi chó: Gi¸ trÞ p phï hîp víi ®iÒu kiÖn p < 0,05.<br /> 60<br /> Số con<br /> /500m2<br /> 50<br /> <br /> <br /> 40<br /> <br /> <br /> 30<br /> <br /> <br /> 20<br /> <br /> <br /> 10<br /> <br /> <br /> 0<br /> HR TBHM TNHM BL DBHT BHT NHT TNHM NHM HM HV HC<br /> <br /> MBR SDR Mặt cắt<br /> <br /> H×nh 2. BiÕn ®éng mËt ®é c¸ thÓ hä C¸ b−ím (Chaetodontidae) t¹i c¸c ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t<br /> <br /> §èi víi biÕn ®éng sè l−îng loµi trong quÇn 4. Mèi t−¬ng quan gi÷a ®é phñ cña san h«<br /> x1 c¸ b−ím ë khu vùc nghiªn cøu, kÕt qu¶ ph©n sèng vµ hä C¸ b−ím<br /> tÝch ph−¬ng sai ANOVA cho thÊy kh«ng cã sù<br /> kh¸c biÖt gi÷a vïng mÆt b»ng r¹n víi vïng s−ên MÆc dï cã tíi 30 loµi c¸ b−ím cã trong<br /> dèc r¹n t¹i mét ®Þa ®iÓm r¹n. Còng nh− kh«ng quÇn x1 c¸ r¹n san h« khu b¶o tån biÓn Nha<br /> thÊy sù kh¸c biÖt râ rÖt vÒ sè l−îng loµi gi÷a c¸c Trang, nh−ng chØ cã 2 loµi lµ Chaetodon<br /> r¹n san h« ë vïng lâi cña khu b¶o tån víi c¸c trifasciatus vµ Chaetodon trifascialis lµ cã mËt<br /> r¹n san h« n»m ë vïng ®Öm cña khu b¶o tån ®é c¸ thÓ ®ñ ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vÒ sè liÖu phôc<br /> (p > 0,05) (b¶ng 4, h×nh 3). vô cho ph©n tÝch s©u h¬n vÒ mèi t−¬ng quan<br /> gi÷a c¸ b−ím vµ ®é phñ cña san h« sèng. Bëi lÏ<br /> Sè liÖu thèng kª cho thÊy, sè l−îng loµi ë hai loµi nµy cã ®é phong phó t−¬ng ®èi RA lÇn<br /> vïng mÆt b»ng r¹n dao ®éng trong kho¶ng 2-10 l−ît lµ 22,4% vµ 25,6% ë mÆt b»ng r¹n vµ s−ên<br /> loµi/500 m2 vµ 1-6 loµi/500 m2 ë phÇn s−ên dèc r¹n.<br /> dèc r¹n.<br /> <br /> B¶ng 4<br /> Ph©n tÝch ph−¬ng sai vÒ biÕn ®éng sè l−îng loµi trong quÇn x· c¸ b−ím<br /> YÕu tè so s¸nh df Tû lÖ F Gi¸ trÞ p<br /> §é s©u (mÆt b»ng r¹n vµ s−ên dèc r¹n) 7 7,93 0,058ns<br /> VÞ trÝ c¸c ®iÓm kh¶o s¸t (vïng lâi vµ vïng ®Öm) 4 1,11 0,604ns<br /> Ghi chó: Gi¸ trÞ p phï hîp víi ®iÒu kiÖn p < 0,05; ns. gi¸ trÞ kh«ng phï hîp.<br /> <br /> 23<br />  18<br /> 16<br /> 14<br /> Số<br /> loài 12<br /> <br /> 10<br /> 8<br /> 6<br /> 4<br /> 2<br /> 0<br /> HR TBHM TNHM BL DBHT BHT NHT TNHM NHM HM HV HC<br /> <br /> MBR SDR Mặt cắt<br /> <br /> <br /> H×nh 3. BiÕn ®éng sè l−îng loµi hä C¸ b−ím (Chaetodontidae) ë c¸c ®Þa ®iÓm kh¶o s¸t<br /> B¶ng 5<br /> Ph©n tÝch håi quy tuyÕn tÝnh víi sè liÖu th« (untransformed data) vÒ mËt ®é, sè l−îng loµi<br /> cña hä C¸ b−ím cã trong 500 m2 r¹n san h« vµ mËt ®é cña hai loµi Chaetodon trifasciatus<br /> vµ Chaetodon trifascialis<br /> YÕu tè so s¸nh Ph−¬ng tr×nh R2<br /> A. MÆt b»ng r¹n (®é s©u < 5 m)<br /> MËt ®é Chaetodon trifasciatus Y = - 8,089 + 0,271X 0,67<br /> Tæng sè loµi hä c¸ b−ím Y = 0,282 + 0,083X 0,31<br /> MËt ®é cña hä c¸ b−ím Y = - 23,009 + 0,981X 0,8<br /> B. S−ên dèc r¹n (®é s©u > 5 m)<br /> MËt ®é Chaetodon trifascialis Y = - 6,751 + 0,217X 0,6<br /> Tæng sè loµi hä c¸ b−ím Y = 1,104 + 0,039X 0,16<br /> MËt ®é cña hä c¸ b−ím Y = - 21,046 + 0,743X 0,84<br /> <br /> Dùa vµo kÕt qu¶ ph©n tÝch håi quy tuyÕn nghiªn cøu cho thÊy kh«ng t×m thÊy mèi t−¬ng<br /> tÝnh sö dông sè liÖu th« (untransformed data) vÒ quan gi÷a ®é phñ san h« sèng víi sù ®a d¹ng vÒ<br /> mËt ®é c¸ thÓ, sè l−îng loµi cña hä C¸ b−ím nãi thµnh phÇn loµi trong hä C¸ b−ím. §iÒu nµy ®1<br /> chung vµ mËt ®é c¸ thÓ cña C. trifascitus vµ C. ®−îc Bell J. D. vµ cs. (1985) [2] lý gi¶i r»ng mçi<br /> trifascialis nãi riªng (b¶ng 5, h×nh 4) ®Òu cho mét loµi c¸ san h« trong r¹n cã phæ thøc ¨n kh¸c<br /> mét kÕt qu¶ trïng hîp lµ: kh«ng cã mèi t−¬ng nhau cho nªn sÏ lùa chän c¸c tËp ®oµn san h«<br /> quan gi÷a sè l−îng loµi trong hä c¸ b−ím víi ®é kh¸c nhau lµm n¬i sinh sèng. Nh− vËy, ®èi víi<br /> phñ san h« sèng (R2 = 0,31 ë mÆt b»ng r¹n vµ c¸c loµi c¸ san h« ¨n t¹p th× ngoµi yÕu tè ®é phñ<br /> 0,16 ë s−ên dèc r¹n). san h« sèng ra sÏ cßn rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè t¸c<br /> Tr¸i l¹i, mËt ®é c¸ thÓ cña hä C¸ b−ím víi ®éng kh¸c nh− c¸c d¹ng sèng trªn nÒn ®¸y (life<br /> ®é phñ cña san h« sèng mèi t−¬ng quan chÆt chÏ form) hoÆc sù ®a d¹ng vÒ gièng loµi san h« t¹o<br /> gi÷a (R2 = 0,8 ë mÆt b»ng r¹n vµ 0,84 ë s−ên r¹n. Trong tr−êng hîp cô thÓ ë KBTB vÞnh Nha<br /> dèc r¹n). C¸c loµi C. trifasciatus vµ Trang hai loµi c¸ b−ím trªn ®−îc xÕp vµo nhãm<br /> C. trifascialis cã thÓ ®−îc xem lµ nh÷ng loµi cã c¸ ¨n san h« [1]. §iÒu nµy còng trïng víi kÕt<br /> qu¶ ph©n tÝch thµnh phÇn thøc ¨n trong d¹ dµy<br /> mèi quan hÖ bÒn chÆt h¬n c¶ víi ®é phñ cña san<br /> cña hai loµi nµy. Theo nghiªn cøu cña TS.<br /> h« sèng khi mµ kÕt qu¶ ph©n tÝch cho thÊy gi¸<br /> Pratchett M. thuéc ®¹i häc James Cook,<br /> trÞ R2 lÇn l−ît lµ 0,67 vµ 0,6.<br /> ¤xtr©ylia th× loµi Chaetodon trifascialis chØ ¨n<br /> duy nhÊt mét loµi san h« Acropora hyacinthus.<br /> III. TH¶O LUËN<br /> T¸c gi¶ cho r»ng loµi c¸ nµy sÏ biÕn mÊt khi loµi<br /> san h« nµy c¹n kiÖt [6]. Mèi t−¬ng quan thuËn<br /> Vïng biÓn Nha Trang ®−îc xem lµ vïng cã<br /> gi÷a ®é phñ cña san h« sèng víi sù biÕn ®éng vÒ<br /> sù ®a d¹ng cao vÒ thµnh phÇn loµi cña hä c¸<br /> mËt ®é cña nhãm c¸ ¨n san h« còng ®1 ®−îc<br /> b−ím víi hai loµi Chaetodon trifascialis vµ<br /> nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp tíi nh− [3, 5, 7]. Nh− vËy,<br /> Chaetodon trifasciatus chiÕm −u thÕ. KÕt qu¶<br /> dùa trªn kÕt qu¶ nghiªn cøu b−íc ®Çu nµy cã thÓ<br /> 24<br /> thÊy r»ng viÖc sö dông mét sè loµi c¸ b−ím ¨n thÓ. ViÖc x¸c ®Þnh ®−îc danh s¸ch c¸c loµi cã<br /> san h« lµm sinh vËt chØ thÞ cho hiÖn tr¹ng cña thÓ sö dông trong c¸c ch−¬ng tr×nh quan tr¾c<br /> r¹n san h« lµ kh¶ thi mÆc dï cÇn ph¶i triÓn khai m«i tr−êng r¹n san h« lµ cÇn thiÕt, nh»m phôc<br /> nh÷ng nghiªn cøu ë quy m« réng h¬n n÷a ®èi vô tèt h¬n cho môc tiªu qu¶n lý ë c¸c khu b¶o<br /> víi mçi vïng r¹n, kiÓu r¹n ë mét vïng ®Þa lý cô tån biÓn cña ViÖt Nam.<br /> Tổng số loài cá bướm ở sườn dốc rạn<br /> 7<br /> y = 0.039x + 1.1044<br /> 12 Tổng số loài cá bướm Chaetodontidae ở mặt bằng rạn<br /> y = 0.1033x - 0.6056 R2 = 0.1577<br /> 6<br /> R2 = 0.4897<br /> 10<br /> 5<br /> <br /> 8<br /> 4<br /> <br /> 6<br /> 3<br /> <br /> 4<br /> 2<br /> <br /> 2<br /> 1<br /> <br /> 0 0<br /> 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90<br /> <br /> <br /> Mật ñộ cá bướm Chaetodontidae ở mặt bằng rạn 45 Mật ñộ cá bướm Chaetodontidae ở sườn dốc rạn<br /> y = 0.981x - 23.009 y = 0.7425x - 21.046<br /> 2<br /> 60<br /> R = 0.7994 40 R2 = 0.8427<br /> <br /> 35<br /> 50<br /> 30<br /> 40 25<br /> <br /> 30 20<br /> <br /> 15<br /> 20<br /> 10<br /> 10<br /> 5<br /> <br /> 0 0<br /> 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90<br /> Mật ñộ Chaetodon trifasciatus ở mặt bằng rạn 12 Mật ñộ Chaetodon trifascialis ở sườn dốc rạn<br /> y = 0.271x - 8.0889<br /> R2 = 0.6663 y = 0.2165x - 6.7513<br /> 16 R2 = 0.6032<br /> 10<br /> 14<br /> <br /> 12 8<br /> <br /> 10<br /> 6<br /> 8<br /> <br /> 6 4<br /> 4<br /> <br /> 2<br /> 2<br /> <br /> 0<br /> 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90<br /> 0<br /> 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90<br /> <br /> H×nh 4. Mèi quan hÖ gi÷a ®é phñ san h« sèng ®èi víi thµnh phÇn loµi,<br /> mËt ®é cña hä C¸ b−ím (Chaetodontidae)<br /> <br /> TµI LIÖU THAM KH¶O Reef Congress. Tahiti, 5: 421-426.<br /> 3. Bouchon-Navaro Y., Bouchon C. and<br /> 1. Allen G. R., 1985: Butterfly and Harmelin-Vivien M., 1985: Proc. 5th Int.<br /> Anglefishes of the World. Mergus, Melle. Coral Reef Symp. Tahiti, 5: 427-432.<br /> 2. Bell J. D., Harmelin-Vivien M. and Galzin 4. English S., Wilkinson C., Baker V. (eds.),<br /> R., 1985: Proc. the Fifth Inter. Coral 1997: Survey Manual for Tropical Marine<br /> 25<br />  Resources, ASEAN-Australian marine Department of zoology. Univeristy of<br /> science project, Australian Institute of Stockholm.<br /> Marine Science, Townsville 6. Pratchett M., 2007: Raff. Bull. of<br /> 5. Ohman M. and Rajasuriya, 1998: The use Zoology., 14: 171-176.<br /> of butterflyfishes (Chaetodontidae) as 7. Reese E. S., 1981: Bull. Mar. Sci., 31: 594-<br /> bioindicators of habitat structure and human 604.<br /> disturbance. In Aspect of Habitat and<br /> disturbance effects on tropical reef-fish 8. Zar J. H., 1999: Biostatistical Analysis.<br /> communities. Dissertation, Published by Published by Prentice-Hall Inc. Printed in<br /> USA.<br /> <br /> <br /> On the gut content, community structure and potential<br /> using of butterfly fishes as the bioindicators<br /> for coral reefs status<br /> <br /> Nguyen Van Quan<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> Based on analysis of the gut content for 9 common Chaetodontids and results of study on the community<br /> structure of the butterfly fishes (Chaetdontidae) have been carried out at Nha Trang bay Marine Protected<br /> Area in 2004-2005. It pointed out the potential using of several Chaetodontids as the obligate coral feeders,<br /> contributed as the bioindicators for coral reefs status. Though, there were no correlations found between the<br /> live coral cover with the species richness but a strong linkage has been discovered between abundance<br /> variation and coral live cover at most of the transect sites (p < 0.05). Two coralivorous species Chaetodon<br /> trifasciatus and Chaetodon trifascialis (R2 = 0.6 vµ 0.67) were presented as the bioindicator species that may<br /> be used for monitoring purpose of the coral reefs by the impacts of natural and human induced. However, an<br /> integrated research program should be implemented at the broader scales (variation of reef types, diversity of<br /> geographic location) for gathering a checklist of potential Chaetodontid species. They may be the feasible<br /> keystone species for the multiple purposes such as monitoring of coral reefs and assessment of the<br /> management effectiveness after establishment of the marine protected area. Thus, it contributes science<br /> sounds for management of coral reef ecosystem in Vietnam.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 26-8-2008<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 26<br />