Nghiên cứu tính ăn và phổ thức ăn cá bống cát

TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 29, THÁNG 3 NĂM 2018<br /> <br /> NGHIÊN CỨU TÍNH ĂN VÀ PHỔ THỨC ĂN CÁ BỐNG CÁT<br /> Glossogobius aureus Akihito & Meguro, 1975<br /> STUDY ON FEEDING HABIT AND FEED SPECTRUM OF<br /> GOLDEN TANK GOBY Glossogobius aureus Akihito & Meguro, 1975<br /> Nguyễn Minh Tuấn1 , Trần Đắc Định2<br /> <br /> Tóm tắt – Cá bống cát Glossogobius aureus<br /> Akihito & Meguro, 1975 (G. aureus) là loài cá<br /> có thịt thơm ngon được nhiều người ưa thích và<br /> có giá trị kinh tế. Nghiên cứu tính ăn và phổ thức<br /> ăn của cá bống cát được thực hiện từ tháng 01<br /> đến tháng 12 năm 2013 tại vùng ven biển tỉnh<br /> Bến Tre. Kết quả nghiên cứu cho thấy cá bống<br /> cát thuộc nhóm cá miệng trên, miệng rộng, lưỡi<br /> phát triển, phần tự do của lưỡi dài, phần cuối<br /> lưỡi xẻ thùy và chia làm đôi, răng lớn, nhọn, răng<br /> hầu phát triển, lược mang có dạng núm hoặc gai<br /> nhọn, thực quản và ruột ngắn, thành dạ dày và<br /> thành ruột dày. Cá bống cát có tỉ lệ chiều dài<br /> ruột/chiều dài cơ thể (RLG) < 1, thức ăn chủ<br /> yếu là cá (46,3%) và giáp xác (40,5%). Kết quả<br /> nghiên cứu đặc điểm hình thái cơ quan tiêu hóa<br /> và phổ thức ăn cho thấy cá bống cát là cá dữ ăn<br /> động vật.<br /> Từ khóa: Cá bống cát, Glossogobius aureus,<br /> phổ thức ăn, tính ăn.<br /> <br /> was less than 1. The results also indicated that<br /> G. Aureus are fed mainly on small fish (46.3%)<br /> and crustaceans (40.5%). The result showed that<br /> G. aureus is the carnivorous species<br /> Keywords: Golden tank goby, Glossogobius<br /> aureus, feed spectrum, feeding habit.<br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Cá bống cát Glossogobius aureus Akihito &<br /> Meguro, 1975 thuộc giống Glossogobius, họ cá<br /> bống trắng (Gobiidae), bộ cá vược (Perciformes)<br /> [1]; phân bố vùng Tây Thái Bình Dương, Nam<br /> Phi, Châu Á và Châu Đại Dương: Nhật Bản đến<br /> Úc; sông Mekong và sông Chao Phraya [1], [2].<br /> Loài này sống được ở cả 3 môi trường ngọt, lợ<br /> và mặn. Cá bống cát có chiều dài thân đến 26,9<br /> cm (chiều dài chuẩn) [2]. Cá có chiều dài thành<br /> thục đầu tiên là 13,02 cm (chiều dài chuẩn) [3].<br /> Cá bống cát G. aureus có thịt ngon, giá trị kinh<br /> tế cao [4]. Đồng bằng sông Cửu Long ghi nhận<br /> được 3 loài cá bống cát thuộc giống Glossogobius<br /> là Glossogobius aureus, Glossogobius giuris và<br /> Glossogobius sparsipappllus [2]. Về hình thái, ba<br /> loài này rất giống nhau. Đặc điểm để phân biệt ba<br /> loài này là các hàng nốt cảm giác của cá trên má<br /> và nắp mang (Hình 1) [2], [5], [6]. Tuy nhiên, các<br /> nghiên cứu về đặc điểm dinh dưỡng, sinh trưởng<br /> và sinh sản của cá bống cát đa số tập trung cho<br /> loài G. giuris, còn loài G. aureus ở vùng bãi bồi<br /> ven biển vùng ĐBSCL nói chung và ở Bến Tre<br /> nói riêng cho đến nay vẫn còn hạn chế. Do đó,<br /> việc xác định được tính ăn và phổ thức ăn của cá<br /> bống cát G. aureus sẽ làm cơ sở cho sự phát triển<br /> nghề nuôi và bảo vệ nguồn lợi của loài cá này.<br /> Với lí do trên, đề tài “Nghiên cứu tính ăn và<br /> phổ thức ăn cá bống cát Glossogobius aureus<br /> Akihito & Meguro, 1975” đã được thực hiện.<br /> <br /> Abstract – Glossogobius aureus Akihito &<br /> Meguro, 1975 is a fish with good flesh, which<br /> has brought about high economic value. The<br /> study on feeding habit and feed spectrum of G.<br /> aureus was conducted from January to December<br /> 2013 at the coastal area of Ben Tre province.<br /> The results have showed that the mouth of this<br /> fish is wide, tongue is bilobate, teeth on faws<br /> develop well. The gill rakers are sparse, short and<br /> hard. The esophagus and the intestine are short,<br /> the stomach and intestinal walls are thick. The<br /> Relative Length Gut index (RLG) of G. aureus<br /> 1<br /> <br /> Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Bến Tre<br /> Email: nmtuan.snn@bentre.gov.vn<br /> 2<br /> Khoa Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ<br /> Ngày nhận bài: 07/3/2018; Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 13/3/2018; Ngày chấp nhận đăng: 21/3/2018<br /> <br /> 63<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 29, THÁNG 3 NĂM 2018<br /> <br /> hoặc cá ăn ven bờ (marginal feeder).<br /> Bên cạnh các cách phân chia như trên, Das<br /> and Moitra [10] cho rằng có thể chia tính ăn của<br /> cá dựa vào loại thức ăn tự nhiên mà cá ưa thích<br /> như cá ăn sinh vật nổi hay cá ăn chất vẩn. Nhóm<br /> cá ăn tạp được chia thành 2 nhóm phụ: cá ăn<br /> tạp thiên về thực vật và cá ăn tạp thiên về động<br /> vật. Riêng nhóm cá ăn động vật thì được chia:<br /> cá ăn côn trùng (insectivorous), cá ăn giáp xác<br /> (carciniphagus), cá ăn thân mềm (malacophagus),<br /> cá ăn các loài cá nhỏ khác (piscivorous), cá ăn ấu<br /> trùng của các loại côn trùng và cá (larvivorous),<br /> cá ăn thịt lẫn nhau (cannibalistic).<br /> Theo Nguyễn Bạch Loan [11], có thể dựa vào<br /> đặc điểm hình thái ống tiêu hóa để dự đoán tính<br /> ăn của cá. Cá hiền thường có miệng nhỏ, hẹp như<br /> cá sặc rằn, cá linh. Cá dữ thường có miệng rộng<br /> lớn như cá lóc, cá chẽm, cá bống tượng, cá bống<br /> cát. Cá ăn lọc thường không có răng; cá ăn động<br /> vật kích thước nhỏ có răng nhỏ, mịn; cá ăn động<br /> vật kích thước lớn có răng to, bén, thường có<br /> răng chó. Lược mang cũng khác nhau tùy theo<br /> tính ăn của mỗi loại cá. Cá ăn lọc lược mang<br /> dài, mảnh, xếp khít nhau; cá ăn động vật kích<br /> thước nhỏ lược mang dài, mảnh, xếp thưa; cá ăn<br /> mùn bã hoặc động vật đáy lược mang ngắn, to<br /> thô, xếp thưa; cá ăn động vật kích thước lớn trên<br /> cung mang có nhiều gai bén hoặc lược mang biến<br /> thành những núm có nhiều gai. Độ dài của ruột<br /> cũng quan hệ chặt chẽ với tính ăn: cá ăn động<br /> vật thì ruột ngắn, cá ăn thực vật thì ruột dài, cá<br /> ăn tạp thì ruột trung bình [12]. Trong thủy sản<br /> thường chia tính ăn của cá làm 3 nhóm: nhóm cá<br /> ăn động vật, nhóm cá ăn thực vật, nhóm cá ăn<br /> tạp [10].<br /> Hệ tiêu hóa của cá có chức năng lấy thức ăn từ<br /> môi trường bên ngoài, chuyển hóa thức ăn thành<br /> chất dinh dưỡng và hấp thụ chúng để cung cấp<br /> cho các hoạt động sống của cơ thể cá. Mỗi loại<br /> cá thích nghi với việc dinh dưỡng bằng những<br /> loại thức ăn nhất định và phù hợp với đặc tính<br /> dinh dưỡng của cá, các cơ quan mà cá dùng để<br /> tìm thức ăn cũng khác nhau [13]. Theo Phạm<br /> Thanh Liêm và Trần Đắc Định [7], nghiên cứu<br /> cấu trúc của cơ thể cá như vị trí miệng, răng,<br /> kích cỡ miệng,. . . sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn<br /> về loại thức ăn tự nhiên và tập tính bắt mồi của<br /> cá. Cá có miệng dưới hay miệng nằm ở mặt bụng<br /> chính là loài cá ăn đáy.<br /> <br /> Hình 1: Ba loài cá bống cát giống Glossogobius.<br /> (Nguồn: Trần Đắc Định và ctv., 2013) [2]<br /> (a) G. aureus, (b) G. sparsipappllus và<br /> (c) G. giuris.<br /> <br /> II.<br /> <br /> NÔNG NGHIỆP - THỦY SẢN<br /> <br /> TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Thức ăn của cá được chia làm 3 loại, thức ăn<br /> chính (thức ăn tự nhiên) là loại thức ăn cá ưa<br /> thích nhất, giúp cá sẽ phát triển tốt nhất; thức ăn<br /> phụ được cá sử dụng một khi chúng xuất hiện;<br /> thức ăn bắt buộc là loại thức ăn mà cá bắt buộc<br /> sử dụng khi không có loại thức ăn khác [7]. Thức<br /> ăn tự nhiên của cá được chia thành 4 nhóm: sinh<br /> vật phù du, sinh vật tự bơi, sinh vật đáy và chất<br /> vẩn. Có 2 loại chất vẩn là chất vẩn lơ lững và<br /> chất vẩn lắng đọng dưới nền đáy [8].<br /> Nikolsky [9] phân chia thức ăn của cá ra thành<br /> 4 loại: thức ăn cơ bản, thức ăn thứ cấp, thức ăn<br /> ngẫu nhiên và thức ăn cưỡng bức. Tùy vào khối<br /> lượng của các loại thức ăn được cá sử dụng, chia<br /> tập tính dinh dưỡng của cá ra thành các nhóm<br /> như: cá ăn đơn, chúng chỉ ăn một loại thức ăn<br /> duy nhất; cá có phổ dinh dưỡng hẹp, chúng ăn<br /> được một số loại thức ăn khác nhau; và cá có<br /> phổ dinh dưỡng rộng, chúng ăn được nhiều loại<br /> thức ăn khác nhau.<br /> Tập tính dinh dưỡng của cá cũng có thể được<br /> phân chia theo vị trí của chuỗi thức ăn (hay loại<br /> thức ăn) sẵn có hoặc nơi mà loại thức ăn ưa thích<br /> của cá xuất hiện nhiều nhất. Theo đó, cá được<br /> chia thành: cá ăn tầng mặt (surface feeder), cá ăn<br /> tầng giữa (mid feeder), cá ăn đáy (bottom feeder)<br /> 64<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 29, THÁNG 3 NĂM 2018<br /> <br /> Cá bống cũng có loài có tính ăn thiên về thực<br /> vật như cá bống kèo vảy nhỏ (Pseudapocryptes<br /> elongatus), thức ăn chủ yếu là tảo khuê, tảo<br /> lam và mùn bã hữu cơ. Các động vật phù du<br /> (Copepoda, Cladocera) cũng thấy hiện diện trong<br /> thức ăn của cá nhưng không nhiều [13].<br /> Cá bống Pomatoschistus minutus và những loài<br /> cá bống thường có chung mồi là động vật giáp<br /> xác, copepoda và polychaeta [14]–[16]. Theo kết<br /> quả phân tích tần số xuất hiện của thức ăn trong<br /> dạ dày cá, cá Platichthys flesus ăn Polychaeta<br /> trong những giờ buổi sáng và Neomysis integer<br /> vào buổi tối [17].<br /> Nghiên cứu của Borek et al. [18], trong tháng 8<br /> năm 2001, ghi nhận tất cả các nhóm chiều dài của<br /> cá bống Pomatoschistus minutus (Pallas, 1770)<br /> đều có calanoida chiếm ưu thế trong chế độ ăn<br /> của cá. Trứng của Copepoda, Chironomus và cá<br /> bống P. minutus con thường được tìm thấy nhiều<br /> nhất trong thành phần thức ăn của tất cả các nhóm<br /> chiều dài của cá bống P. minutus. Trong chế độ<br /> ăn của cá bống P. minutus ở nhóm chiều dài 30 –<br /> 49 mm, amphipoda trội về sinh khối, nhưng trong<br /> dạ dày của nhóm cá có chiều dài lớn nhất thì con<br /> mồi bao gồm cá con của chúng. Đối với cá bống<br /> P. minutus nhỏ hơn (chiều dài các nhóm từ 30 –<br /> 39 và 40 – 49 mm), con mồi quan trọng nhất là<br /> calanoida, trong khi những con lớn nhất (trên 50<br /> mm) có các đối tượng con mồi quan trọng nhất<br /> là P. minutus.<br /> Ravi [19] cho rằng cá bống sao (B. boddarti) ở<br /> rừng ngặp mặn Pichavaram, Ấn Độ là loài có tính<br /> ăn thiên về thực vật và tảo khuê là thành phần chủ<br /> yếu [20]. Nhìn chung, đa số các loài có hình thái<br /> tương tự cá bống sao thuộc giống Periophthalmus<br /> và Periophthalmodon là loài ăn động vật, trong<br /> khi những loài thuộc giống Boleophthamus là loài<br /> có tính ăn thiên về thực vật, đặc biệt tảo khuê là<br /> thành phần chủ yếu [21], [22]. Cá bống sao lấy<br /> thức ăn bằng cách di chuyển trên bãi bùn và cạp<br /> một lớp bùn mỏng từ bề mặt [20]. Fenchel [23]<br /> cho rằng tảo khuê đáy tạo thành một nguồn thức<br /> ăn quan trọng cho sinh vật đáy, trong khi Heald<br /> và Odum [24] giải thích rằng tảo khuê đóng vai<br /> trò quan trọng trong việc thiết lập các chuỗi thức<br /> ăn và mối quan hệ giữa các nhóm khác nhau của<br /> các sinh vật trong các hệ sinh thái.<br /> Họ cá bống trắng (Gobiidae) là nhóm cá rộng<br /> muối và ăn động vật nhỏ; đồng thời cũng là loài<br /> <br /> NÔNG NGHIỆP - THỦY SẢN<br /> <br /> có giá trị kinh tế cao góp phần đáng kể vào sản<br /> lượng khai thác và thu nhập của người dân trong<br /> vùng đầm Ô Loan, tỉnh Bình Định [25].<br /> Thức ăn của cá bống rất đa dạng, có nghĩa là<br /> chúng cũng thích nghi với những thay đổi sinh<br /> học trong môi trường và dễ dàng chuyển sang<br /> các loại thức ăn phù hợp. Ngay cả trong điều<br /> kiện thiếu thức ăn, chúng có một thời gian giới<br /> hạn chờ có được nguồn thức ăn phong phú cung<br /> cấp để đẻ trứng. Ngoài ra, còn có các giá trị<br /> khác có tính linh động, chẳng hạn sinh sản giảm,<br /> tăng trưởng giảm. Khi nguồn cung cấp thức ăn<br /> có sự thay đổi lớn, như trong trường hợp vùng<br /> ven biển, cá có thể bị buộc phải lưu trữ chất béo<br /> để sử dụng sau. Vì vậy, tính ăn linh động dự kiến<br /> sẽ tăng với môi trường biến đổi [26].<br /> Một số nghiên cứu cho thấy thức ăn của các<br /> loài cá bống rất đa dạng và tùy theo loài, có loài<br /> ăn chủ yếu là thực vật như cá bống kèo, có loài<br /> ăn chủ yếu là động vật như cá bống tượng và có<br /> loài ăn cả động vật và thực vật. Do vậy, trong<br /> quá trình nghiên cứu, tác giả luôn lưu ý điều này<br /> để xác định thức ăn của đối tượng nghiên cứu.<br /> Do không phải tất cả thành phần có trong dạ dày<br /> của cá đều là thức ăn của cá, có thể trong quá<br /> trình ăn mồi vô tình các thức ăn này theo nước<br /> đi vào dạ dày của cá.<br /> III.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> A. Thời gian, địa điểm nghiên cứu<br /> Nghiên cứu này được tiến hành từ tháng 1 năm<br /> 2013 đến tháng 12 năm 2013 tại vùng ven biển<br /> tỉnh Bến Tre (Hình 2).<br /> Địa điểm phân tích mẫu: phân tích hình thái<br /> cơ quan tiêu hóa tại hiện trường khu vực thu mẫu<br /> và phân tích phổ thức ăn tại Phòng Thí nghiệm<br /> Nguồn lợi Thủy sản, Khoa Thủy sản, Trường Đại<br /> học Cần Thơ.<br /> B. Phương pháp thu và cố định mẫu<br /> Số mẫu phân tích tương quan chiều dài ruột<br /> và chiều dài tổng của cá là 411 cá thể, phân tích<br /> phổ thức ăn là 35 cá thể.<br /> Mẫu cá được thu bằng lưới đáy (có kích thước<br /> mắt lưới phần đục là 2a = 15mm) và thu định<br /> kì hàng tháng trong suốt 12 tháng. Mẫu cá phân<br /> tích phổ thức ăn sau khi thu được gây mê bằng<br /> nước đá, sau đó cố định ngay trong dung dịch<br /> 65<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 29, THÁNG 3 NĂM 2018<br /> <br /> NÔNG NGHIỆP - THỦY SẢN<br /> <br /> - Tính % xuất hiện của mỗi loại thức ăn:<br /> T =<br /> <br /> T: TSXH thức ăn loại a (%)<br /> Cách tính tương tự cho tất cả các loại thức ăn<br /> khác còn lại.<br /> * Phương pháp khối lượng<br /> Trước tiên sử dụng cân điện tử (3 chữ số lẻ)<br /> cân tổng khối lượng thức ăn có trong dạ dày cá,<br /> sau đó cân khối lượng của từng loại thức ăn có<br /> trong dạ dày cá. Khối lượng của mỗi loại thức ăn<br /> được tính thành phần trăm trên tổng khối lượng<br /> thức ăn có trong dạ dày cá.<br /> Phổ thức ăn của cá được xác định bằng tích<br /> số giữa tỉ lệ tần số xuất hiện và tỉ lệ khối<br /> lượng thức ăn, sau đó tính ra tỉ lệ % trên tổng<br /> tích số [8].<br /> <br /> Hình 2: Bản đồ khu vực nghiên cứu<br /> <br /> formol 10%, chọn cá thể no và tiến hành phân<br /> tích tại Phòng Thí nghiệm Nguồn lợi Thủy sản,<br /> Khoa Thủy sản, Trường Đại học Cần Thơ.<br /> <br /> E. Phương pháp xử lí số liệu<br /> Số liệu ghi nhận được phân tích giá trị trung<br /> bình, giá trị lớn nhất, giá trị nhỏ nhất, tần số phần<br /> trăm bởi phần mềm Excel 2007.<br /> <br /> C. Phương pháp phân tích đặc điểm hình thái<br /> cấu tạo cơ quan tiêu hóa<br /> Quan sát cấu tạo răng, miệng, lược mang, đo<br /> chiều dài ruột và chiều dài tổng của cá. Tính<br /> tương quan giữa chiều dài ruột và chiều dài tổng<br /> của cá (RLG) theo Al-Hussainy [12].<br /> RLG =<br /> <br /> Số lượng dạ dày hiện diện thức ăn (a)<br /> ×100<br /> Tổng số cá thể quan sát<br /> <br /> IV.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> <br /> A. Đặc điểm hình thái cơ quan tiêu hóa của cá<br /> bống cát G. aureus<br /> <br /> Chiều dài ruột (cm)<br /> Chiều dài tổng (cm)<br /> <br /> Kết quả quan sát cấu tạo hệ tiêu hóa cá bống<br /> cát được ghi nhận như sau:<br /> Miệng: cá bống cát có hàm dưới nhô ra và dài<br /> hơn hàm trên (Hình 3), rạch miệng kéo dài đến<br /> bờ trước của ổ mắt. Như thế, chúng thuộc nhóm<br /> cá miệng trên, miệng khá rộng.<br /> Răng: cá có hai hàng răng trên mỗi hàm, cả<br /> hai hàng răng bên trong và bên ngoài đều có răng<br /> lớn và nhọn (Hình 3). Tuy nhiên, hàng răng ngoài<br /> lớn và nhọn hơn so với hàng trong. Có răng hầu<br /> nhỏ, nhọn và xếp thành đám hình bầu dục ở vùng<br /> hầu (Hình 4 [1]). Kết quả quan sát răng của cá<br /> bống cát ở nghiên cứu này cũng phù hợp với mô<br /> tả của Akihito and Meguro [5]. Đối chiếu với tài<br /> liệu Nguyễn Bạch Loan [11], cá bống cát có đặc<br /> điểm về răng như thế thì có thể dự đoán được cá<br /> bống cát là loài cá dữ.<br /> Lưỡi: rất phát triển, phần tự do của lưỡi dài,<br /> phần cuối xẻ thùy và chia làm đôi (Hình 3).<br /> Mang: Cá bống cát có khe mang rộng, gồm<br /> có 4 đôi cung mang kích thước lớn dần từ dưới<br /> <br /> D. Phương pháp phân tích phổ thức ăn của cá<br /> Cách lấy thức ăn ra khỏi ống tiêu hóa để phân<br /> tích: mẫu dạ dày cá no được đặt trên khai mổ có<br /> trải tấm nhựa mỏng, dùng kéo mổ dạ dày cá rồi<br /> chuyển hết phần thức ăn có trong dạ dày ra tấm<br /> nhựa để phân tích.<br /> Cá bống cát có thành phần thức ăn là cá và<br /> giáp xác có kích thước và khối lượng lớn nên<br /> nghiên cứu này phân tích phổ thức ăn của cá<br /> theo phương pháp tần số xuất hiện và phương<br /> pháp khối lượng.<br /> * Phương pháp tần số xuất hiện (TSXH)<br /> Phương pháp này được tiến hành theo hai bước:<br /> - Tất cả các loại thức ăn trong các mẫu quan<br /> sát sẽ được liệt kê thành một danh sách, sau đó<br /> ghi nhận lại sự hiện diện của mỗi loại thức ăn<br /> trong từng dạ dày và tính ra % trên tổng số dạ<br /> dày quan sát.<br /> 66<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH, SỐ 29, THÁNG 3 NĂM 2018<br /> <br /> Hình 3: Hình thái miệng, răng và lưỡi cá bống<br /> cát G. aureus<br /> <br /> NÔNG NGHIỆP - THỦY SẢN<br /> <br /> Hình 5: Hệ tiêu hóa cá bống cát (G. aureus)<br /> [1] Thực quản; [2] Gan; [3] Mật; [4] Dạ dày;<br /> [5] Ruột.<br /> <br /> lên trên (Hình 4). Lược mang cá bống cát nằm<br /> trên xương cung mang và đối xứng với tia mang,<br /> hướng vào xoang miệng hầu. Trên mỗi xương<br /> cung mang, lược mang có màu trắng ngà xếp<br /> thành một hàng thưa, dạng núm gai nhọn và bén.<br /> Cấu tạo lược mang cá bống cát phù hợp với đặc<br /> điểm của nhóm cá ăn động vật có kích thước lớn.<br /> Mỗi cung mang có khoảng 7 đến 10 lược mang.<br /> <br /> Hình 4: Hình thái cung mang của cá bống cát<br /> (G. aureus) [1] Răng hầu; [2] Tia mang;<br /> [3] Xương cung mang; [4] Lược mang.<br /> <br /> Hình 6: Cấu tạo ống tiêu hóa cá bống cát<br /> (G. aureus) (a) Cấu tạo ngoài ống tiêu hóa.<br /> (b) Cấu tạo mặt trong ống tiêu hóa.<br /> <br /> Thực quản: tương đối ngắn, nằm tiếp xoang<br /> hầu. Thực quản có thành dày, gấp nếp ở mặt<br /> trong. Cấu tạo thực quản như trên chứng tỏ cá<br /> bống cát thích hợp với thức ăn là các loài động<br /> vật kích thước lớn (Hình 5-6).<br /> Dạ dày cá bống cát rất phát triển, có dạng túi<br /> hình chữ J phình to và vách dày (Hình 5-6), cấu<br /> tạo của dạ dày vách dày đã thể hiện được thức<br /> ăn của cá bống cát có kích thước lớn.<br /> Ruột ngắn, thành ruột cá tương đối dày, bên<br /> trong bề mặt gấp nếp để tăng diện tích hấp thu<br /> chất dinh dưỡng.<br /> Để xác định chính xác hơn tính ăn của cá bống<br /> cát thì chỉ số tương quan giữa chiều dài ruột và<br /> chiều dài cơ thể (RLG) được khảo sát. Tương<br /> quan giữa chiều dài ruột (Lr) và chiều dài tổng<br /> <br /> (L) của cá bống cát được phân tích trên 411 mẫu,<br /> chỉ số này dao động trong khoảng 0,08–0,57 với<br /> giá trị trung bình 0,26 (Bảng 1).<br /> Bảng 1: Các thông số về chiều dài ruột và chiều<br /> dài tổng cá bống cát (G. aureus) (n = 411)<br /> Trung bình<br /> <br /> Min<br /> <br /> Max<br /> <br /> Chiều dài tổng (cm)<br /> <br /> Các chỉ tiêu đo<br /> <br /> 18,5<br /> <br /> 9,30<br /> <br /> 30,1<br /> <br /> Chiều dài ruột (cm)<br /> <br /> 4,85<br /> <br /> 1,60<br /> <br /> 12,0<br /> <br /> 0,26<br /> <br /> 0,08<br /> <br /> 0,57<br /> <br /> Tương quan chiều dài<br /> ruột/chiều dài tổng (RLG)<br /> <br /> Theo Nikolsky [9], khi chỉ số RLG < 1 cá<br /> thuộc nhóm ăn động vật, cá bống cát có RLG<br /> 67<br /> <br />