Nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia - Sách tham khảo: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:186

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sách tham khảo Nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia: Phần 1 cung cấp cho người đọc những kiến thức như: cơ sở lý luận và thực tiễn của nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia; nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia trong thực tiễn đối ngoại Trung Quốc từ cách tiếp cận văn hóa chính trị. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhận thức của Trung Quốc về sức mạnh quốc gia - Sách tham khảo: Phần 1

2 CU C KH NG HO NG GIÁ D U HI N NAY... Biªn môc trªn xuÊt b¶n phÈm cña Th viÖn Quèc gia ViÖt Nam §inh ThÞ HiÒn L ¬ng NhËn thøc cña Trung Quèc vÒ søc m¹nh quèc gia / §inh ThÞ HiÒn L ¬ng ch.b. - H. : ChÝnh trÞ Quèc gia, 2019. - 276tr. ; 21cm 1. ChÝnh s¸ch ®èi ngo¹i 2. ChiÕn l îc 3. Trung Quèc 327.51 - dc23 CTH0594p-CIP
4 CU C KH NG HO NG GIÁ D U HI N NAY... Ch biên: TS. inh Th Hi n L ng T p th tác gi : ThS. Nguy n Th Thanh H i TS. Quách Quang H ng TS. Lê Tu n Thanh ThS. Tr n Thanh H i TS. Th Th y ThS. Nguy n H u Túc
5 L I NHÀ XU T B N B c vào th k XXI, quan h chính tr qu c t tr nên bi n ng khôn l ng v i nh ng th ng tr m c a s phát tri n toàn c u. Th gi i có nhi u xung t l n nh v chính tr , tôn giáo, dân t c, kho ng cách giàu nghèo v i nhi u cu c chi n tranh, can thi p b ng quân s , kinh t và v n hóa. Trong b i c nh ó có s d ch chuy n v chính sách c a các qu c gia, c bi t là c a các n c l n. S d ch chuy n này b t ngu n t nh ng thay i trong quan ni m v s c m nh qu c gia c ng nh s d ng s c m nh qu c gia trên tr ng qu c t . Trong s ó có s tr i d y c a Trung Qu c. Sau h n 40 n m c i cách m c a, s c m nh t ng h p qu c gia và s c nh h ng qu c t c a Trung Qu c t ng m nh. Trong su t g n hai th p niên u th k XXI, Trung Qu c ã s d ng khá hi u qu ngu n s c m nh này, bao g m c s c m nh c ng và s c m nh m m tr thành n c có n n kinh t l n th hai th gi i. Do v y, vi c nghiên c u ng h ng i ngo i t góc ti p c n v n hóa chính tr c a Trung Qu c c ng nh nh n th c c a gi i lãnh o Trung Qu c hi n nay iv i s c m nh t ng h p qu c gia, t ó ra nh ng i sách thích h p nh m b o v và nâng cao l i ích qu c gia ang là yêu c u i v i t t c các n c, nh t là các n c láng gi ng c a Trung Qu c, trong ó có Vi t Nam.
6 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA cung c p thêm cho b n c tài li u nghiên c u, tham kh o v v n này, Nhà xu t b n Chính tr qu c gia S th t xu t b n cu n sách Nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia, do TS. inh Th Hi n L ng ch biên. Cu n sách t p trung ánh giá, phân tích c s lý lu n c ng nh khái ni m v s c m nh t ng h p qu c gia, làm rõ khung phân tích chính sách i ngo i t cách ti p c n v n hóa chính tr , xác nh nh ng nhân t xuyên su t trong nh n th c c a gi i lãnh o Trung Qu c v s c m nh qu c gia, ng th i làm rõ m i quan h gi a các y u t v n hóa chính tr mang tính c thù Trung Qu c và chi n l c i ngo i c a Trung Qu c nh m d báo chi u h ng, nh ng i u ch nh trong nh n th c v s c m nh qu c gia c a Trung Qu c trong 10 n m t i c ng nh a ra nh ng g i m ng x c a Vi t Nam. ây là công trình nghiên c u nghiêm túc. Nhi u lu n i m r t áng quan tâm, tham kh o song c ng có nh n xét c n ti p t c th o lu n. T p th tác gi ã r t c g ng trong vi c s u t m tài li u, c p nh t nh ng s li u, thông tin m i nh t, b o m tính khoa h c, khách quan c a l ch s . b n c thu n ti n theo dõi, Nhà xu t b n Chính tr qu c gia S th t xin gi nguyên ý ki n, nh n nh trong cu n sách và coi ây là quan i m riêng c a tác gi . Xin gi i thi u cu n sách cùng b n c. Tháng 7 n m 2019 NHÀ XU T B N CHÍNH TR QU C GIA S TH T
7 M CL C L i Nhà xu t b n 5 Danh m c c m t vi t t t 9 M u 11 CH NG I: C S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA 17 1. C s lý lu n c a khái ni m s c m nh qu c gia c a Trung Qu c 17 1.1. Cách ti p c n c a ph ng Tây v s c m nh qu c gia 17 1.2. Cách ti p c n c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia 29 2. Nh n th c c a lãnh o Trung Qu c v s c m nh qu c gia t n m 1949 t i nay 65 2.1. Quan i m c a Mao Tr ch ông 65 2.2. Quan i m c a ng Ti u Bình 71 2.3. Quan i m c a Giang Tr ch Dân 74 2.4. Quan i m c a H C m ào 80 2.5. Quan i m c a T p C n Bình 88 CH NG II: NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA TRONG TH C TI N I NGO I TRUNG QU C T CÁCH TI P C N V N HÓA CHÍNH TR 96 1. T ng quan t duy chi n l c i ngo i c a Trung Qu c 96 1.1. M c tiêu và t duy chi n l c i ngo i c a Trung Qu c t n m 1949 t i nay 96
8 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA 1.2. M c tiêu và t duy chi n l c i ngo i c a Trung Qu c u th k XXI 100 2. Trung Qu c tr i d y và t ng quan so sánh l c l ng qu c t 108 2.1. Trung Qu c tr i d y 108 2.2. T ng quan so sánh l c l ng qu c t 125 3. Nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia trong th c ti n i ngo i u th k XXI 130 3.1. Nh n th c v s c m nh qu c gia t cách ti p c n v n hóa chính tr 130 3.2. ánh giá k t qu tri n khai chính sách i ngo i u th k XXI c a Trung Qu c 156 3.3. Nh ng h n ch c a Trung Qu c 176 CH NG III: NH NG I U CH NH TRONG NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA TRONG 10 N M T I: TÁC NG VÀ G I M NG X C A VI T NAM 185 1. Nh ng i u ch nh trong nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia trong 10 n m t i 185 1.1. Nh n th c v s c m nh t ng h p qu c gia t cách ti p c n v n hóa chính tr 185 1.2. Chi u h ng chính sách i ngo i c a Trung Qu c trong 10 n m t i 209 2. Tác ng i v i th gi i và khu v c 218 2.1. Tác ng n c c di n qu c t 219 2.2. Tác ng n i u ch nh t p h p hành vi qu c t 232 2.3. Tác ng n h giá tr quy ph m qu c t 234 3. D báo tác ng và g i m ng x c a Vi t Nam 238 3.1. Thu n l i và thách th c 238 3.2. Nh ng g i m ng x 245 K T LU N 253 DANH M C TÀI LI U THAM KH O 266
9 DANH M C C M T VI T T T ADMM H i ngh B tr ng Qu c phòng ASEAN ADMM+ H i ngh B tr ng Qu c phòng ASEAN m r ng AIIB Ngân hàng u t c s h t ng châu Á ARF Di n àn khu v c ASEAN ASEAN Hi p h i các qu c gia ông Nam Á BRI Sáng ki n Vành ai và Con ng BRICS Nhóm các qu c gia m i n i bao g m Braxin, Nga, n , Trung Qu c và Nam Phi CICA H i ngh v ph i h p hành ng và các bi n pháp xây d ng lòng tin châu Á CNP S c m nh t ng h p qu c gia COC B quy t c ng x Bi n ông DOC Tuyên b v ng x c a các bên Bi n ông FDI u t tr c ti p n c ngoài FTAAP Khu v c t do th ng m i châu Á - Thái Bình D ng GDP T ng s n ph m qu c n i IMF Qu Ti n t qu c t
10 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA NDT ng Nhân dân t ODA H tr phát tri n chính th c RCEP Hi p nh i tác kinh t toàn di n khu v c SIPRI Vi n nghiên c u hoà bình Stockholm USD ng ôla M WTO T ch c Th ng m i th gi i
11 M U Trong hai th p k u th k XXI, cùng v i s tr i d y c a Trung Qu c, nh n th c v s c m nh qu c gia trong chính sách i ngo i c a Trung Qu c và trên th gi i ã có nh ng thay i sâu s c, tác ng l n t i c c di n qu c t t ng lai. Nh n nh “Trung Qu c ã ng lên th i Mao Tr ch ông, Trung Qu c giàu lên th i ng Ti u Bình và Trung Qu c s m nh lên th i T p C n Bình” tr thành ch th o lu n l n trong và ngoài Trung Qu c v i nhi u câu h i t ra nh Trung Qu c m nh t i m c nào, cách ánh giá s c m nh c a Trung Qu c ra sao, Trung Qu c s s d ng s c m nh m i c a mình theo h ng nào, tác ng t i th gi i ra sao, c c di n qu c t s chuy n bi n theo h ng nào, vai trò c a s c m nh v t t ng, giá tr và v n hóa c i c a ch Trung Hoa có l ch s hàng nghìn n m i v i các quy ph m và lu t ch i c a h th ng qu c t v n do các th l c và nh ch c a ph ng Tây chi ph i su t 400 n m nay? N m trong nhóm qu c gia v a và nh t i châu Á - Thái Bình D ng, là m t n c láng gi ng có b dày l ch s t ng tác hàng nghìn n m v i Trung Qu c, vi c ti n hành
12 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA nghiên c u m t cách toàn di n và y v s t ng tác gi a các y u t c u thành nên chính sách i ngo i c a Trung Qu c nh y u t v n hóa - chính tr , c i m dân t c, t duy lãnh o,… ang là v n h t s c c n thi t và c p bách i v i các h c gi Vi t Nam trong b i c nh th gi i hi n nay ang r t quan tâm t i nh ng khuôn kh nghiên c u m i phù h p h n hi u rõ và hi u úng v Trung Qu c. Trên th gi i ã có r t nhi u nghiên c u s c m nh t ng h p c a Trung Qu c t góc v n hóa chính tr , t nh ng công trình nghiên c u c a các h c gi Trung Qu c nh Diêm H c Thông, V ng T p T , Tri u Th nh D ng v i m c tiêu “làm phong phú các lý thuy t quan h qu c t ” v tr t t th gi i và bá quy n, a ra nh ng g i ý cho con ng tr i d y và lãnh o th gi i c a Trung Qu c, n nh ng nghiên c u c a các h c gi qu c t nh William A. Callahan v i quan i m c l p, c p nh t và ph n bi n l i cách ti p c n m t chi u c a h c gi Trung Qu c, giúp t ng c ng nh n th c c a th gi i v m t Trung Qu c ang thay i v i nh ng b c chuy n áng chú ý v m t nh n th c và chính sách. n c ta, các nghiên c u ch y u t p trung ánh giá, phân tích các chính sách i ngo i, v n hóa Trung Qu c m t cách riêng r mà ch a t trong t ng th m i liên h v i s c m nh c a Trung Qu c trong chính sách i ngo i g n ây. Nhìn chung, nh ng nghiên c u v Trung Qu c hi n nay c a n c ta còn ch a b t k p v i nh ng chuy n ng nhanh, ph c t p c a tình hình qu c t c ng nh nh ng thay i r t bài b n, tinh vi c a Trung Qu c. M t
M U 13 s bài báo khoa h c ã b c u tìm hi u chi u h ng m i s d ng s c m nh qu c gia trong chi n l c i ngo i c a Trung Qu c nh ng còn khá s l c nh “S c m nh qu c gia và s d ng s c m nh ó c a Trung Qu c” c a tác gi L u Thúy H ng. áng chú ý nh t ph i k n công trình nghiên c u s c m nh m m v n hóa c a Trung Qu c c a m t nhóm các nhà khoa h c do tác gi Nguy n Thu Ph ng làm ch biên c ti n hành trong nhi u n m và ã c công b t n m 2016. Tuy nhiên, công trình m i ch t p trung vào m t lát c t c a s c m nh m m (ch y u ng t góc v n hóa - coi ó là c t lõi c a s c m nh m m), ng th i có m t s ki n gi i ch a th t khách quan v s c m nh m m v n hóa, theo ó, s c m nh m m v n hóa v n c coi nh m t “chi n pháp d lu n” theo ngh a tiêu c c (gây m t lòng tin, chia r , kích ng ch ngh a dân t c nh m hi n th c hóa m c tiêu và tham v ng n c l n c a Trung Qu c). Cho n nay, ch a có b t k m t công trình nghiên c u nào mang tính h th ng, chi ti t, và c p nh t v nh n th c c a gi i lãnh o Trung Qu c hi n nay i v i s c m nh t ng h p qu c gia c ng nh ng h ng i ngo i t góc ti p c n v n hóa chính tr c a Trung Qu c c công b Vi t Nam. Trong b i c nh ó, cu n sách Nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia c ánh giá là m t công trình úc k t các c s lý lu n và bài h c kinh nghi m trong th c ti n, góp ph n hình thành nh n th c c a Trung Qu c v các v n quan tr ng trong quan h qu c t nh s c m nh qu c gia, c c di n qu c t , h th ng qu c
14 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA t , v n hóa chính tr ,... Trên c s ó, a ra nh ng d báo v chuy n ng chi n l c i ngo i c a Trung Qu c và tác ng i v i khu v c và th gi i nh m ph c v hi u qu h n cho vi c xây d ng i sách mang t m chi n l c trong quan h c a Vi t Nam v i Trung Qu c th i gian t i. Cu n sách g m ba ch ng v i nh ng n i dung chính sau: - Ch ng I: C s lý lu n và th c ti n c a nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia. Ch ng này t p trung làm rõ các v n nh khái ni m s c m nh qu c gia, vai trò c a s c m nh qu c gia, c bi t là s c m nh m m c a Trung Qu c trong lý thuy t quan h qu c t ; khoanh vùng nh n th c v s c m nh qu c gia thông qua l ng kính v n hóa chính tr Trung Qu c g m các c thù c b n nh tr t t th b c, u ng v n hóa và c tr ; làm rõ ch th chính c a nh n th c v s c m nh qu c gia là lãnh o ng u tn c trên c s khung phân tích các y u t b t bi n c a v n hóa chính tr Trung Qu c; cung c p b c tranh t ng quan nh n th c s c m nh qu c gia c a lãnh o Trung Qu c trong c m t quá trình dài t n m 1949 t i nay, nh n di n nh ng thay i trong nh n th c c a Trung Qu c v t ng quan so sánh l c l ng và s i u ch nh các u tiên chi n l c phù h p v i th và l c c a Trung Qu c. - Ch ng II: Nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia trong th c ti n i ngo i Trung Qu c t cách ti p c n v n hóa chính tr . Ch ng này góp ph n gi i áp câu h i nghiên c u v m i liên h gi a nh n th c s c m nh qu c gia v i chính sách i ngo i Trung Qu c.
M U 15 ng th i s làm rõ n i dung nh ng thay i trong t ng quan t duy chi n l c c a Trung Qu c và th c ti n i ngo i Trung Qu c u th k XXI d a trên c s phân tích nh ng y u t b t bi n trong v n hóa chính tr Trung Qu c nh quan ni m v tr t t th b c, u ng v n hóa, và c tr . Nh ng c i m này s c phân tích và v n d ng k t h p v i nh ng y u t kh bi n trong so sánh t ng quan l cl ng và cân b ng quy n l c qu c t và c ph n ánh thông qua s l a ch n v chi n l c, ph ng châm i ngo i trong t ng giai o n. - Ch ng III: Nh ng i u ch nh trong nh n th c c a Trung Qu c v s c m nh qu c gia trong 10 n m t i: Tác ng và g i m ng x c a Vi t Nam. Ch ng này t p trung làm rõ nh ng i m m i trong i u ch nh nh n th c s c m nh qu c gia t ng h p c a Trung Qu c, nhìn nh n ánh giá úng và chu n xác v M , v b n thân s c m nh c a Trung Qu c t ó có s i u ch nh nh n th c và i sách cân b ng quy n l c v i M trong tr t t do M và ph ng Tây ki m soát, d báo chi u h ng c a vi c i u ch nh chính sách và nh ng tác ng t i th gi i và khu v c t cách ti p c n v n hóa chính tr ã c p trên, c ng nh d báo tác ng c a nh ng i u ch nh này i v i Vi t Nam và g i m ng x c a ta trong quan h v i Trung Qu c. Nhóm tác gi xin g i l i tri ân chân thành và sâu s c n các nhà khoa h c, các chuyên gia u ngành c a H c vi n Ngo i giao, B Ngo i giao, các c quan nghiên c u trong và ngoài n c: PGS. TS. Nguy n V Tùng - Giám c
16 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA H c vi n Ngo i giao, nhà nghiên c u H S Tu , nhà nghiên c u Nguy n Vinh Quang, PGS. TS. Nguy n Ph ng Bình, PGS. TS. Nguy n Thu Ph ng, PGS. TS. Tr n Th Quang, TS. Hoàng Th Anh, TS. Nam Trung, TS. Ph m S Thành, TS. ng C m Tú, ThS. Nguy n Thuý H ng ã t n tình h ng d n, chia s và t o i u ki n t t nh t cho nhóm tác gi hoàn thi n cu n sách. c bi t, chúng tôi ã r t may m n nh n cs ng h quý báu c a ng i ng nghi p thân thi t là TS. Lê H i Bình - Phó Giám cH c vi n Ngo i giao, ng i ã luôn theo sát cu n sách này t khi còn trong ý t ng và ã dành cho nhóm tác gi s ng viên l n lao cu n sách này c k p th i ra m t c gi trong d p k ni m 60 n m thành l p tr ng i h c Ngo i giao, ti n thân c a H c vi n Ngo i giao (1959-2019). Chúng tôi c ng trân tr ng c m n Nhà xu t b n Chính tr qu c gia S th t ã giúp nhi t tình và h tr tích c c cu n sách c xu t b n v i ch t l ng t t nh t. M c dù nhóm tác gi ã r t c g ng nh ng khó tránh kh i thi u sót. R t mong nh n c nh ng ý ki n nh n xét, óng góp quý báu c a b n c chúng tôi có d p b sung, ch nh s a và hoàn thi n cu n sách v i ch t l ng t t h n trong l n xu t b n sau. Xin chân thành c m n. Hà N i, tháng 7 n m 2019 TM. Nhóm Tác gi TS. INH TH HI N L NG
17 Ch ng I C S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA 1. C s lý lu n c a khái ni m s c m nh qu c gia c a Trung Qu c 1.1. Cách ti p c n c a ph ng Tây v s c m nh qu c gia S c m nh qu c gia là m t khái ni m quan tr ng trong quan h qu c t không ch b i vì nó nói lên ti m n ng mà còn là nh h ng c a m t tn c. M t n c c cho là có “s c m nh qu c gia” không ch d a trên s c m nh kinh t hay quân s . S c m nh qu c gia c a m t n c c t o thành t nhi u nhân t khác nhau. Tuy nhiên, t m quan tr ng c a các thành t t o thành s c m nh qu c gia ã thay i nhi u theo th i gian. Toàn c u hóa và s ti n b c a công ngh m t m t ã k t n i các qu c gia v i nhau, m t khác l i thay i n n t ng s c m nh c a các qu c gia c ng nh t m quan tr ng c a m i thành t s c m nh qu c gia.
18 NH N TH C C A TRUNG QU C V S C M NH QU C GIA a) Khái ni m và n i hàm v s c m nh qu c gia: Cho n nay, v n ch a có m t nh ngh a th ng nh t trong gi i h c thu t qu c t v khái ni m s c m nh qu c gia. S c m nh t ng h p c a m t qu c gia là t ng th kh n ng, n ng l c hay th c l c c a qu c gia ó trong m t s l nh v c nh t nh mà s t ng h p này có th thúc y, nh hình các hành vi chính sách, ng thái h ng t i nh ng mong mu n chi n l c phát tri n c a qu c gia ó trong môi tr ng qu c t . Các khái ni m, cách th c và tiêu chí nh l ng s c m nh t ng h p c a m t qu c gia ã thay i theo s phát tri n c a th i i, phù h p v i tình hình c a các qu c gia t i th i i m ó, các chuyên gia, h c gi ã a ra m t s các công th c khác nhau nh l ng. Theo T i n quân s M và các thu t ng liên quan, “s c m nh qu c gia là t ng s các ngu n l c s n có c am tn c theo u i các m c tiêu qu c gia”1. C th h n, Padelford và Lincoln nh ngh a s c m nh qu c gia là s k t h p gi a s c m nh và kh n ng c a m t n c c dùng theo u i các l i ích và m c tiêu qu c gia c a mình. Trong khi ó, Organski cho r ng “s c m nh qu c gia là kh n ng m t n c gây nh h ng lên hành vi c a các n c khác theo m c ích c a mình. N u m t n c không th th c hi n c i u này, n c ó có th l n, có _________ 1. US Department of Defence: “Dictionary of military and associated terms”, Washington DC, 2005.