1094
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG BỐ THÔNG TIN
PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP
TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - BÀI HỌC KINH NGHIỆM
CHO VIỆT NAM
Phạm Thị Xuân Thảo(1), Trƣơng Thị Mỹ Liên(2), Nguyễn Thị Bích Nhi(3)
TÓM TẮT:
Theo Pajuelo Moreno (2019), các doanh nghiệp quản lí tốt tính bền vững
thường thành công về mặt tài chính và góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh.
Do Ďó, ngày càng có nhiều doanh nghiệp quyết Ďịnh công bố thông tin phát triển
bền vững. Bài viết này nhằm mục Ďích xem xét các yếu tố ảnh hưởng Ďến công
bố thông tin phát triển bền vững của các doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí
Minh. Bằng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp gồm: nghiên cứu Ďịnh tính và Ďịnh
lượng, kết quả cho thấy chiến lược phát triển bền vững chủ Ďộng (gồm chiến lược
kinh tế, chiến lược xã hội và chiến lược môi trường) và cam kết của ban lãnh Ďạo
cấp cao có mối tương quan thuận chiều, Ďáng kể với công bố thông tin phát triển
bền vững. Trong Ďó, cam kết của ban lãnh Ďạo cấp cao có ảnh hưởng tích cực Ďến
chiến lược môi trường chủ Ďộng. Cuối cùng, nghiên cứu Ďề xuất các hàm ý liên
quan Ďến các yếu tố nhằm nâng cao mức Ďộ công bố thông tin về phát triển bền
vững doanh nghiệp ở các doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh.
Từ khoá: Chiến lược phát triển bền vững chủ Ďộng, cam kết của lãnh Ďạo
cấp cao, công bố thông tin phát triển bền vững.
ABSTRACT:
According to Pajuelo Moreno (2019), businesses that manage sustainability
well are often financially successful and contribute to improving business
efficiency. Therefore, more and more businesses decide to disclose sustainable
development information (sustainable development information disclosure). This
article aims to review factors affecting sustainable development information
disclosure by businesses in Ho Chi Minh city. Using a mixed research method
including qualitative and quantitative research, the results show a proactive
1. Trường Đại học Tài chính - Marketing. Email: phamthao@ufm.edu.vn
2. Trường Đại học Tài chính - Marketing. Email: truonglien@ufm.edu.vn
3. Trường Đại học Tài chính - Marketing. Email: nguyennhi@ufm.edu.vn
1095
sustainable development strategy (including economic strategy, social strategy
and environmental strategy) and commitment of senior management. high has a
positive and significant correlation with sustainable development information
disclosure. In which, the commitment of senior management has a positive
influence on proactive environmental strategy. Finally, the study proposes
implications related to factors to improve the level of information disclosure on
corporate sustainable development at businesses in Ho Chi Minh city.
Keywords: Proactive sustainable development strategy, Senior leadership
commitment, Sustainable development information disclosure.
1. Giới thiệu
Theo GRI (Global Reporting Initiative, 2016), ―Phát triển bền vững/tính bền
vững sự phát triển Ďáp ứng nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại Ďến khả
năng của các thế hệ tương lai trong việc Ďáp ứng nhu cầu của chính họ. Phát triển
bền vững bao hàm 3 khía cạnh: kinh tế, môi trường và xã hội‖. Nội dung thông
tin phát triển bền vững gồm thông tin kinh tế, thông tin môi trường và thông tin
xã hội:
Nội dung thông tin về tính bền vững kinh tế Ďược thể hiện thông qua chỉ tiêu
doanh thu, lợi nhuận, các khoản Ďóng góp cho nhà nước, những khoản hỗ trợ từ
nhà nước, việc Ďảm bảo lợi ích cho cổ Ďông, sự hiện diện trên thị trường, các
khoản Ďầu tư cơ sở hạ tầng và các dịch vụ hỗ trợ (GRI, 2016).
Tính bền vững về môi trường của doanh nghiệp Ďã Ďược (Hart, 1995) Ďề cập
Ďó là sự duy trì các hoạt Ďộng của doanh nghiệp gắn liền với việc bảo vệ tài
nguyên thiên nhiên và những nỗ lực trong việc bảo vệ môi trường. Phát triển bền
vững về môi trường là sự kết hợp chặt chẽ, hài hòa và hợp lí giữa các yếu tố kinh
tế - xã hội và môi trường trong quá trình phát triển. Phát triển bền vững về môi
trường có ý nghĩa rất lớn Ďối với sự sống và phát triển của nhân loại và hành tinh.
Nó giúp bảo vệ sức khoẻ nhân loại, bảo tồn Ďa dạng sinh học, bảo vệ tài nguyên
và môi trường sống, tạo ra công ăn việc làm và thúc Ďẩy sự phát triển kinh tế.
Bền vững về môi trường Ďược xác Ďịnh là một trong ba mặt của phát triển bền
vững, bên cạnh phát triển kinh tế và phát triển xã hội. Theo Ďó, tính bền vững
Ďược thể hiện ở việc Ďảm bảo về sức khoẻ, dinh dưỡng, học vấn, xoá Ďói giảm
nghèo, Ďảm bảo công bằng xã hội và tạo cơ hội Ďể mọi thành viên trong xã hội
Ďều Ďược bình Ďẳng ngang nhau. Từ Ďó, làm giảm nguy cơ xung Ďột xã hội hay
chiến tranh.
Thứ ba, về thông tin xã hội, theo (Elkington, 1997), tính bền vững xã hội Ďề
cập Ďến những nỗ lực lâu dài có ảnh hưởng Ďến phúc lợi của xã hội.
Công bố thông tin phát triển bền vững ở Việt Nam còn khá mới mẻ. Việc
thiếu thông tin này có thể dẫn Ďến mất cơ hội thu hút vốn từ các nhà Ďầu tư có
1096
tiêu chuẩn cao về phát triển bền vững (Lê Anh Tuấn, 2022). Vì vậy, cần tiến
hành nghiên cứu xác Ďịnh các nhân tố ảnh hưởng Ďến việc công bố thông tin
bền vững, Ďặc biệt là các doanh nghiệp tại Thành phố Hồ Chí Minh - trung
tâm kinh tế của Việt Nam, từ Ďó Ďề xuất các hàm ý tăng cường công bố thông
tin tại doanh nghiệp.
2. Cơ sở lí thuyết và phƣơng pháp nghiên cứu
2.1. Cơ sở lí thuyết
2.1.1. Định nghĩa sự bền vững của doanh nghiệp
Theo Aras và Crowther (2009), vẫn còn nhiều tranh cãi về khái niệm sự bền
vững. Có một số ý kiến cho rằng sự bền vững chính là sự phát triển bền vững hay
ổn Ďịnh của doanh nghiệp theo thời gian. Còn vài ý kiến khác cho rằng, sự bền
vững của doanh nghiệp có Ďược khi chiến lược phát triển của doanh nghiệp có
kết hợp các vấn Ďề về môi trường và xã hội. Chính vì sự không thống nhất trong
khái niệm về sự bền vững, một số phân tích về sự bền vững Ďã không xem xét
Ďầy Ďủ các khía cạnh của sự bền vững. Có một số nghiên cứu về phân tích sự bền
vững tập trung vào 2 khía cạnh môi trường và xã hội như Ahmed
Belkaoui, Philip G. Karpik, (1989) Ďã Ďề cập Ďến các nhân tố ảnh hưởng Ďến
công bố thông tin xã hội. Bên cạnh Ďó, rất ít phân tích sự bền vững có Ďề cập
Ďến khía cạnh thứ ba - kinh tế. Theo Trịnh Hữu Lực, Tăng Thành Phước (2019),
Ďã nói Aras và Crowther (2009), Ďã Ďề xuất mô hình về sự bền vững của doanh
nghiệp bao gồm 4 khía cạnh cần quan tâm ở các doanh nghiệp. Đầu tiên là Ảnh
hưởng xã hội (Social influence), Ďây là khía cạnh nói về ảnh hưởng của các yếu
tố xã hội lên doanh nghiệp bao gồm cam kết với xã hội, thoả thuận với các bên
liên quan Ďến doanh nghiệp. Hai là tác Ďộng môi trường (Environmental impact),
chính là tác Ďộng của hoạt Ďộng kinh doanh lên môi trường xung quanh. Khía
cạnh thứ ba là văn hoá doanh nghiệp (Organisational culture), nói về các mối liên
hệ với các bên liên quan bên trong doanh nghiệp như nhân viên và các khía cạnh
khác nhau của mối quan hệ với nhân viên. Và cuối cùng là khía cạnh tài chính
hay nói cách khác Ďó chính là thu nhập của doanh nghiệp.
2.1.2. Nhu cầu thông tin từ báo cáo phát triển bền vững
Theo Trịnh Hữu Lực, Tăng Thành Phước (2019) cho rằng doanh nghiệp công
bố thông tin phát triển bền vững nhằm Ďáp lại nhu cầu và sự Ďòi hỏi của xã hội về
một doanh nghiệp kinh doanh có trách nhiệm (Frost, Jones, Loftus & Van Der
Laan, 2005). Những năm 70, xã hội có những thay Ďổi bất thường từ các tác Ďộng
của hoạt Ďộng kinh doanh của các doanh nghiệp, báo các tác Ďộng xã hội Ďã Ďược
các doanh nghiệp công bố nhằm thông tin cho các bên liên quan về những tác
Ďộng của hoạt Ďộng kinh doanh Ďến tình hình xã hội. Những năm 80, vấn Ďề ô
nhiễm môi trường là chủ Ďề Ďược quan tâm nhiều cho nên các doanh nghiệp công
bố báo cáo tác Ďộng môi trường thay cho các báo cáo tác Ďộng xã hội nhằm thông
tin cho cộng Ďồng biết những tác Ďộng của hoạt Ďộng kinh doanh lên môi trường
1097
xung quanh. Báo cáo tác Ďộng xã hội, báo cáo tác Ďộng môi trường hay báo cáo
phát triển bền vững cùng thể hiện mối liên kết giữa chiến lược phát triển của
công ty với sự cam kết về sự phát triển bền vững của nền kinh tế toàn cầu trong
Ďó vấn Ďề xã hội cũng như môi trường Ďược chú trọng bảo vệ và duy trì phát triển
ổn Ďịnh. Theo Hahn & Kühnen (2013), báo cáo phát triển bền vững và báo cáo
trách nhiệm xã hội là khái niệm tương Ďồng với nhau.
2.1.3. Các l thuyết sử dụng
Lí thuyết về các bên liên quan: Các nhà nghiên cứu Ďã xác Ďịnh một trong
những lí do mà các doanh nghiệp chọn công bố thông tin như xã hội, môi trường,
phát triển bền vững,... là do áp lực của các bên liên quan (Deegan & Blomquist,
2006). Các doanh nghiệp có thể Ďưa ra các công bố tự nguyện Ďể quản lí áp lực
hoặc Ďáp ứng nhu cầu của các bên liên quan Ďối với loại thông tin về kinh tế - xã
hội và môi trường (Bebbington & Larrinaga, 2014). Như vậy, lí thuyết này Ďược
vận dụng nhằm giải thích tác Ďộng của cam kết của nhà quản lí hàng Ďầu, chiến
lược phát triển bền vững chủ Ďộng Ďến công bố thông tin phát triển bền vững của
doanh nghiệp.
Lí thuyết về tính hợp pháp: Thái Ďộ của các bên liên quan Ďối với báo cáo
bền vững có thể Ďược giải thích thông qua các lí thuyết về tính hợp pháp. Bản
chất Ďặc biệt của báo cáo phát triển bền vững Ďã ảnh hưởng Ďến các bên liên
quan, Ďiều này Ďược nhận thức như một hành Ďộng mang tính biểu tượng do các
doanh nghiệp thực hiện Ďể Ďảm bảo danh tiếng tốt của doanh nghiệp với các bên
liên quan ((Belal, 2002); (Cho, 2015)). Danh tiếng của một ngành có thể bị ảnh
hưởng nếu một hoặc nhiều doanh nghiệp trong ngành thực hiện hành vi vô trách
nhiệm với cộng Ďồng, môi trường, xã hội (Lange, 2012). Lí thuyết hợp pháp
Ďược sử dụng nhằm giải thích tác Ďộng của chiến lược phát triển bền vững chủ
Ďộng Ďến công bố thông tin phát triển bền vững.
2.1.4. Mô hình nghiên cứu và các giả thuyết
Theo Bansal & Pratima (2005), tính bền vững của doanh nghiệp Ďược công
nhận là kết quả của 3 chiến lược bền vững chủ Ďộng bao gồm kinh tế - xã hội và
môi trường. Chiến lược kinh tế liên quan Ďến ―việc tạo ra và phân phối hàng hoá
và dịch vụ… Ďể nâng cao mức sống trên toàn thế giới‖ (Bansal & Pratima, 2005).
Tính hợp pháp và lí thuyết về các bên liên quan nêu bật tầm quan trọng của việc
truyền Ďạt các chiến lược môi trường chủ Ďộng cho các bên liên quan bên ngoài
Ďể Ďạt Ďược tính hợp pháp về mặt xã hội. (Peter, Michael & Larelle, 2011) chứng
minh rằng Ďể Ďạt Ďược lợi ích lâu dài, quản lí tốt áp dụng các chiến lược chủ
Ďộng Ďể kiểm soát ô nhiễm môi trường là Ďiều cần thiết. Giả thuyết nghiên cứu
Ďược xây dựng là:
1098
H1: Chiến lược kinh tế chủ Ďộng có ảnh hưởng tích cực Ďến công bố thông
tin phát triển bền vững.
H2: Chiến lược môi trường chủ Ďộng có ảnh hưởng tích cực Ďến công bố
thông tin phát triển bền vững.
H3: Chiến lược xã hội chủ Ďộng có ảnh hưởng tích cực Ďến công bố thông tin
phát triển bền vững.
Huang & Kung (2010) Ďã chứng minh rằng nhu cầu và sự sẵn sàng của doanh
nghiệp trong việc thực hiện trách nhiệm xã hội Ďược thúc Ďẩy bởi nhu cầu Ďáp
ứng mong Ďợi của các nhóm liên quan khác nhau. Bằng cách chấp nhận và thực
hành trách nhiệm xã hội, doanh nghiệp thể hiện sự hiểu biết của họ về các nghĩa
vụ xã hội và sẵn sàng hành Ďộng theo các nghĩa vụ Ďó. Công bố thông tin môi
trường là một cách Ďể doanh nghiệp thể hiện trách nhiệm xã hội của mình. Lewis,
Walls & Dowell (2014) Ďã thực hiện nghiên cứu về ảnh hưởng của Ďặc Ďiểm nhà
quản lí Ďến công bố thông tin về môi trường trong doanh nghiệp. Kết quả nghiên
cứu cho thấy các nhà quản lí mới có xu hướng công bố nhiều thông tin về môi
trường hơn trong các doanh nghiệp do các nhà quản lí có bằng MBA Ďiều hành.
Ma & cộng sự (2019) Ďã nghiên cứu ảnh hưởng của các nhà quản lí cấp cao Ďến
công bố thông tin môi trường tại các công ty ở Trung Quốc, kết quả cho thấy
trình Ďộ học vấn và Ďộ tuổi của cấp quản lí có ảnh hưởng Ďến công bố thông tin.
Giả thuyết nghiên cứu Ďược xây dựng là:
H4: Cam kết của ban lãnh Ďạo cấp cao có khả năng ảnh hưởng tích cực Ďến
việc công bố thông tin phát triển bền vững.
Wijethilake (2017) chỉ ra rằng cam kết của lãnh Ďạo cấp cao là một phần
không thể thiếu trong thực hiện bất kì hoạt Ďộng nào. Cam kết của lãnh Ďạo cấp
cao thể hiện trong việc xây dựng chiến lược, phân bổ nguồn lực và thực hiện các
hoạt Ďộng bền vững. Nhà quản lí Ďóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các
chiến lược bền vững chủ Ďộng, vì các quyết Ďịnh như vậy liên quan Ďến cam kết
nguồn lực và thay Ďổi tổ chức (Bansal & Roth, 2000). Việc thực hiện hiệu quả
nhất các chiến lược bền vững chủ Ďộng liên quan Ďến cam kết hoặc Ďảm bảo từ
các bộ phận khác nhau (Lee, 2011), và Ďiều này cần có sự hỗ trợ của nhà quản lí.
Giả thuyết nghiên cứu Ďược xây dựng là:
H5a: Cam kết của ban lãnh Ďạo cấp cao có ảnh hưởng tích cực Ďến chiến lược
kinh tế chủ Ďộng.
H5b: Cam kết của ban lãnh Ďạo cấp cao có ảnh hưởng tích cực Ďến chiến lược
môi trường chủ Ďộng.
H5c: Cam kết của ban lãnh Ďạo cấp cao có ảnh hưởng tích cực Ďến chiến lược
xã hội chủ Ďộng.