Những bài văn chọn lọc lớp 10

Chia sẻ: Nguyễn Ngân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

146
lượt xem 33
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo dành cho giáo viên, học sinh đang trong giai đoạn ôn thi đại học chuyên môn văn. Bộ sưu tập 31 đề thi thử môn văn mới nhất năm 2011, giúp bạn củng cố kiến thức và rèn luyện khả năng làm môn văn nhanh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Những bài văn chọn lọc lớp 10

L−u §øc H¹nh (Chñ biªn) L−u TuyÕt Hiªn - NguyÔn Mai H−¬ng - Lª V¨n Kh¶i TrÞnh Träng Nam - TrÞnh Duy Tu©n - NguyÔn Anh Th¬ Nh÷ng bµi v¨n chän läc líp 10 ch−¬ng tr×nh ph©n ban Nh xuÊt b¶n 1 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
Lêi nãi ®Çu Tõ n¨m häc 2006 - 2007, tÊt c¶ c¸c tr−êng Trung häc phæ th«ng b¾t ®Çu thùc hiÖn ®¹i tr Ch−¬ng tr×nh ph©n ban. ViÖc d¹y v häc m«n Ng÷ V¨n cã nh÷ng ®iÓm thay ®æi c¬ b¶n sau ®©y : Thø nhÊt, c¸c lo¹i v¨n b¶n ®−îc häc theo c¸ch "®äc hiÓu". Ngo i viÖc rÌn luyÖn c¸c kÜ n¨ng nghe, nãi, ®äc, viÕt cßn tËp trung rÌn luyÖn hai n¨ng lùc ph©n tÝch v c¶m thô. NhÊt l c¶m thô v¨n b¶n v¨n häc. Thø hai, phÇn viÕt b i v¨n (x©y dùng v¨n b¶n), ch−¬ng tr×nh líp 10 häc sinh ph¶i t¹o ®−îc c¸c kiÓu : + C¶m nghÜ vÒ ®êi sèng, vÒ v¨n häc + KÓ chuyÖn cã yÕu tè miªu t¶ v biÓu c¶m + Tãm t¾t v¨n b¶n tù sù + KÓ chuyÖn cã yÕu tè h− cÊu + ThuyÕt minh (giíi thiÖu) vÒ ®êi sèng v v¨n häc tõ chÝnh x¸c ®Õn hÊp dÉn. Cuèn s¸ch n y ®−îc biªn so¹n b¸m s¸t ch−¬ng tr×nh Ng÷ V¨n 10 nh»m gióp häc sinh n©ng cao n¨ng lùc ph©n tÝch , c¶m thô v¨n häc v t¹o lËp c¸c v¨n b¶n theo kiÓu lo¹i m ch−¬ng tr×nh yªu cÇu. RÊt mong c¸c em sö dông s¸ch cã hiÖu qu¶. C¸c t¸c gi¶ 2 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
§Ò sè 1 §øc tÝnh trung thùc B il m Kh«ng trung thùc l mét hiÖn t−îng ta vÉn th−êng gÆp trong cuéc sèng, nã ® v ®ang diÔn ra quanh ta, nhÊt l trong líp trÎ. Nã trë th nh mét c¸ch sèng phæ biÕn. VËy trung thùc l g× ? Trung thùc l lu«n t«n träng sù thËt, t«n träng ch©n lÝ, lÏ ph¶i, sèng ngay th¼ng, thËt th v dòng c¶m nhËn lçi khi m¾c khuyÕt ®iÓm. Ng−êi trung thùc l ng−êi thËt th , ngay th¼ng ch©n th nh trong c¸ch ®èi xö víi mäi ng−êi, lu«n nh×n nhËn kh¸ch quan vÒ c¸c sù viÖc trong cuéc sèng, lu«n t«n träng v b¶o vÖ ch©n lÝ, b¶o vÖ lÏ ph¶i. Do vËy, ngay tõ tuæi Êu th¬, tuæi häc trß, chóng ta cÇn ®−îc v tù b¶n th©n x©y d¾p, rÌn luyÖn tÝnh trung thùc. Nh−ng ®©y ®ã vÉn cßn nhiÒu hiÖn t−îng häc sinh thiÕu trung thùc. Cø nh×n v o c¸c giê kiÓm tra, c¸c k× thi cö, hay tù hái, m×nh ® mét lÇn nãi dèi bè mÑ, thÇy c« gi¸o ch−a l râ. Êy thÕ m nhiÒu b¹n cßn rñ rª nhau, bao che cho nhau. Ngo i x héi còng vËy. Trong kinh doanh, trong c«ng viÖc, trong chÝnh trÞ hä vÉn th−êng lîi dông lßng tin cña mäi ng−êi ®Ó trôc lîi c¸ nh©n, lõa ®¶o kiÕm tiÒn hay tham nhòng, che giÊu téi ¸c tr−íc ph¸p luËt. Mét dÉn chøng ®iÓm h×nh dÔ thÊy nhÊt l trong khi nh n−íc ®ang ph¶i båi th−êng cho ng−êi d©n mang g ®i tiªu huû th× t¹i §«ng Anh - H Néi c¸c c¸n bé ® khai khèng lªn ®Õn h ng ngh×n con g , vÞt c¸c lo¹i. Hä l nh÷ng c¸n bé ®¹i diÖn cho d©n, cho n−íc m l¹i thiÕu trung thùc. Råi gian lËn thuÕ, ¨n c¾p b¶n quyÒn, khai t¨ng thiÖt h¹i hay th nh tÝch, xö ¸n gian lËn, dèi trªn lõa d−íi... Kh«ng trung thùc chÝnh l nguyªn nh©n, mÇm mèng cña c¸c tiªu cùc x héi, g©y b¨ng ho¹i ®¹o ®øc, l m mÊt lßng tin, xãi mßn ®êi sèng tèt ®Ñp mäi ng−êi ®ang chung tay x©y ®¾p. Bëi vËy cÇn ph¶i trung thùc, kh«ng v× c¸i lîi tr−íc m¾t m b¸n rÎ l−¬ng t©m. NhÊt l nh÷ng ng−êi cÇm quyÒn ph¶i l ng−êi chÝ c«ng v« t−, c−¬ng trùc, th¼ng th¨n th× míi ®−a ®Êt n−íc v÷ng m¹nh ®i lªn, tiÕn tíi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. Råi trong c¸c mèi quan hÖ hîp t¸c s¶n xuÊt kinh doanh, tÝnh trung thùc sÏ gióp cã ®−îc lßng tin ë mäi ng−êi, tõ ®ã cã uy tÝn trong s¶n phÈm. ThiÕu trung thùc sÏ g©y ra hËu qu¶ kh«ng thÓ l−êng tr−íc ®−îc. Nh÷ng tai biÕn x héi tõ n¹n l m h ng gi¶ hay ngé ®éc thùc phÈm, b»ng cÊp gi¶...h¼n ai còng thÊy. TÝnh trung thùc cÇn ®−îc chó träng gi¸o dôc, rÌn luyÖn ngay tõ nh÷ng ng y cßn c¾p s¸ch tíi tr−êng m ®iÓm ®Çu rÌn luyÖn l th nh thùc víi chÝnh b¶n th©n m×nh. Bëi v×, “Ph¶i th nh thËt víi m×nh, cã thÓ míi kh«ng dèi tr¸ víi ng−êi kh¸c” (Uy-li-am SÕch-xpia). Trung thùc l cèt lâi, xoay quanh nã cßn nhiÒu ®øc tÝnh kh¸c m quan träng nhÊt l th¸i ®é th¼ng th¾n, tinh thÇn, h nh ®éng dòng c¶m. Kh«ng cã ®øc tÝnh n y, trung thùc chØ nh− cña quý bÞ dÊu kÝn. Th¶ng th¾n, dòng c¶m l¹i ph¶i ch©n th nh, khÐo lÐo. Nªu kh«ng trung thùc - th¼ng th¾n - dòng c¶m sÏ kh«ng cã t¸c dông hoÆc bÞ h¹n chÕ t¸c dông. Ta nªn rót ra mét ®iÒu : rÌn luyÖn tu d−ìng c¸c tÝnh tèt l rÊt cÇn nh−ng thÓ hiÖn nã trong xö thÕ cßn quan träng h¬n. 3 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
Ch¼ng h¹n, kh«ng nhÊt thiÕt ta ph¶i thÓ hiÖn râ, ®«i lóc ta còng ph¶i cã øng xö khÐo lÐo ®Ó tr¸nh cho ng−êi kh¸c nçi ®au ®ín vÒ mét sù thËt phò ph ng n o ®ã. Nãi nh− vËy cã nghÜa l ta kh«ng cÇn ph¶i cøng nh¾c, rËp khu«n m ph¶i biÕt c− xö sao cho hîp lÝ, hîp t×nh. §øc tÝnh trung thùc l ®iÒu m con ng−êi, nhÊt l con ng−êi trong x héi hiÖn ®¹i cÇn ph¶i cã, cÇn ph¶i ®−îc rÌn luyÖn. VËy sao ta kh«ng rÌn luyÖn nã ngay tõ khi cßn ngåi trªn ghÕ nh tr−êng ®Ó khi ra ®êi ta sÏ xem nã l mét trong nh÷ng ®iÒu cÇn thiÕt nhÊt ®Ó b−íc v o cuéc sèng hiÖn ®¹i ng y nay. §Ò sè 2 Lßng biÕt ¬n thÇy c« gi¸o B il m “Kh«ng thÇy ®è m y l m nªn”, mét triÕt lÝ d©n gian ® ®−îc l−u truyÒn tõ bao ®êi nay. §iÒu n y cho chóng ta thÊy ng−êi thÇy cã vai trß to lín ®èi víi con ®−êng häc vÊn cña mçi häc trß. DÉu l häc trß b¸n tù, nhÊt tù (cã c©u "nhÊt tù vi s−, b¸n tù vi s−" - mét ch÷ l thÇy, nöa ch÷ còng l thÇy), huèng hå chi, chóng ta, trong ®êi ai ch¼ng l häc trß h¬n mét lÇn "nhÊt tù" hiÓu theo nghÜa réng cña kh¸i niÖm n y. Nh−ng ®iÒu t«i muèn nãi ®Õn ë ®©y l mét mÆt kh¸c n÷a cña c©u tôc ng÷ - §ã còng l lêi nh¾n nhñ, khuyªn r¨n chóng ta ph¶i nhí ¬n thÇy c«. Mçi ng−êi cã ®−îc c«ng danh, sù nghiÖp th nh ®¹t ®Òu nhê c«ng ¬n d¹y dç cña thÇy c«. Nh÷ng ng−êi chiÕn sÜ trong cuéc chiÕn sinh tö víi giÆc ngo¹i x©m, trong h nh trang tinh thÇn mang ra mÆt trËn còng cã lêi thÇy c«. Chóng ta, h¼n ® nhiÒu ng−êi ®äc nhËt kÝ cña anh NguyÔn V¨n Th¹c (Nh xuÊt b¶n Thanh niªn xuÊt b¶n d−íi nhan ®Ò M i m i tuæi hai m−¬i) häc sinh tr−êng cÊp 3 (THPT) Yªn Hßa B - Tõ Liªm, H Néi. Trang nhËt kÝ ng y 24/5/1972, ghi tr−íc khi anh hi sinh t¹i chiÕn tr−êng Qu¶ng TrÞ hai th¸ng, b¶y ng y sau ®ã, ng−êi häc trß n y ® nhí lêi d¹y thÇy gi¸o cò - thÇy L−u, v nãi r»ng, cho ®Õn lóc n y, anh míi hiÓu hÕt lêi d¹y cña thÇy. Xin ®−îc trÝch ®o¹n nguyªn v¨n "Lßng tin t−ëng ë con ng−êi còng chÝnh l mét nÐt riªng rÊt ®éc ®¸o cña lßng nh©n ®¹o - §iÒu n y thÇy L−u ® nãi rÊt nhiÒu lÇn víi m×nh tõ 3 n¨m tr−íc, tõ h¬n 2 n¨m tr−íc - Nh−ng ®Õn giê m×nh míi hiÓu mét c¸ch s©u xa v ®Çy ®ñ nhÊt". Ng−êi häc trß NguyÔn V¨n Th¹c hiÓu v x¸c ®Þnh ®óng ®¾n lÏ sèng cña ®êi m×nh. "Cã thÓ ng y mai, cuéc ®êi sÏ tr¶ lêi m×nh b»ng luång giã l¹nh ng¾t, nh−ng cã hÒ chi, khi m×nh ® cèng hiÕn cho cuéc dêi mét t©m hån chÝnh trùc v cao c¶ - BiÕt yªu v biÕt ghÐt - BiÕt l¨n lén trong c¸i b×nh dÞ cña cuéc sèng m c¶m hiÓu h¹nh phóc kh«ng cã g× so s¸nh næi. BiÕt sèng cao th−îng, v−¬n lªn trªn tÊt c¶ nh÷ng nh÷ng g× tÝnh to¸n c¸ nh©n mßn mái v c»n cçi. Ph¶i, m×nh ph¶i sèng nh− vËy, ph¶i cèng hiÕn cho cuéc ®êi mét t©m hån nh− thÕ - §©y l m¬ −íc, l nguyÖn väng, quyÕt t©m v còng l tr¸ch nhiÖm m×nh ph¶i l m. Ph¶i l m". ChÝnh v× thÕ ta kh«ng thÓ quªn ®−îc c«ng ¬n cña thÇy c«. ThÇy c« gi¸o l ng−êi h−íng dÉn, båi d−ìng, truyÒn ®¹t cho ta nh÷ng kinh nghiÖm m nh©n lo¹i ® tÝch luü trong suèt qu¸ tr×nh lÞch sö l©u d i vÒ khoa häc tù nhiªn, khoa häc x héi v kinh nghiÖm sèng ®Ó më réng trÝ ãc cho chóng ta. ThÇy c« 4 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
kh«ng chØ cho chóng ta tri thøc m cßn rÌn luyÖn cho chóng ta b i häc l m ng−êi. Lóc cßn bÐ th¬ thÇy c« d¹y ta tõng ch÷ c¸i, tõng con sè, råi theo n¨m th¸ng chóng ta dÇn lín lªn thÇy c« d¹y ta nh÷ng ®iÒu hiÓu biÕt cao h¬n, réng h¬n ®Ó gi¸o dôc ta th nh ng−êi cã tri thøc, cã ®¹o ®øc. C¸c thÇy c« ® “V× lîi Ých tr¨m n¨m trång ng−êi”, ® o t¹o chóng ta th nh nh÷ng ng−êi h÷u Ých. T¹i sao danh häa ý Lª-«-na ®¬ Vanh xi (1452 - 1519) cã thÓ trë th nh ®Ønh cao cña thêi Phôc h−ng v thÕ giíi. V× «ng cã ng−êi thÇy l häa sÜ Vª-r«-ki-«. Tho¹t ®Çu thÇy b¾t cËu bÐ häc trß vÏ qu¶ trøng g mÊy chôc ng y liÒn. Bëi «ng muèn cho nh häa sÜ thiªn t i t−¬ng lai biÕt "trong mét ngh×n c¸i trøng, kh«ng bao giê cã hai c¸i ho n to n gièng nhau...Do vËy nÕu kh«ng cè c«ng luyÖn tËp th× kh«ng vÏ ®óng ®−îc ®©u...§ã cßn l c¸ch luyÖn m¾t cho tinh, luyÖn tay cho dÎo". C¸c thÇy c« gi¸o l ng−êi "m i s¾t nªn kim", c«ng lao biÕt bao ! ThËt ®óng nh− nh th¬ Bïi §¨ng Sinh, hiÖn nay ® l nh gi¸o k× cùu, lóc cßn ngåi trªn ghÕ nh tr−êng ® viÕt : “§åi cao th¾m s¾c ti g«n Trång hoa thÇy ® trång lu«n c¶ ng−êi” C¸c thÇy, c¸c c« ®ang l m mét nghÒ cao quý nhÊt, nghÒ d¹y häc, nghÒ m d©n téc ta vèn rÊt coi träng, quan t©m v biÕt ¬n. ¤ng cha ta th−êng nãi : “Muèn sang th× b¾c cÇu kiÒu Muèn con hay ch÷ ph¶i yªu kÝnh thÇy” V× häc sinh th©n yªu, c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o ® lu«n lu«n quan t©m ®Õn sù tiÕn bé, vui s−íng tr−íc sù tr−ëng th nh cña chóng ta, tr¨n trë tr−íc thiÕu sãt m chóng ta m¾c ph¶i. Tõ c¸i n«i l nh tr−êng, t×nh c¶m g¾n bã gi÷a chóng ta v c¸c thÇy c« l mét t×nh c¶m ®Æc biÖt, s©u s¾c. T×nh c¶m ®ã sÏ cïng ®i suèt cuéc ®êi, ®éng viªn, n©ng ®ì chóng ta tr−ëng th nh. Mäi ng−êi chóng ta ph¶i kh¾c ghi v biÕt ¬n. Ph¶i ghi nhí trong lßng, ®¹o thÇy trß l mét trong nh÷ng ®¹o lín, gi÷ cho x héi l nh m¹nh, v÷ng ch¾c. L¹i xin kÓ víi c¸c b¹n mét c©u chuyÖn m nh©n vËt häc trß hiÖn vÉn ®ang sèng v l mét nh th¬ næi tiÕng cña chóng ta. ChuyÖn cña nh th¬ Ho ng CÇm, thi sÜ yªu th−¬ng cña miÒn Kinh B¾c, c¸i n«i cña v¨n hãa ViÖt Nam. Nh th¬ ® l m cho con s«ng §uèng th nh dßng s«ng tr÷ t×nh, dßng s«ng thi ca. N¨m häc 1935 - 1936, Ho ng CÇm häc víi thÇy Ho ng Ngäc Ph¸ch, còng l mét nh v¨n (t¸c gi¶ Tè T©m, thiªn tiÓu thuyÕt l ng m¹n v o lo¹i më ®Çu v¨n ch−¬ng l ng m¹n). Ai ngê sau ®ã Ýt l©u, l¹i lÊy chÞ g¸i hä thÇy gi¸o m×nh. Mét ng y tÕt ë thÞ x B¾c Ninh, khi hai vî chång thi sÜ ®i chóc tÕt hä h ng, v o nh thÇy, theo t«n ti trËt tù, thÇy cø mét ®iÒu "th−a b¸c", hai ®iÒu "th−a b¸c". Vî nh th¬ còng th¶n nhiªn "cËu c©u, t«i t«i" mÆc dï kÐm ®Õn trªn 20 tuæi. Song Ho ng CÇm th× kh«ng d¸m. ¤ng lÔ phÐp x−ng "con", gäi "thÇy". VÒ nh , b vî ph n n n : - Sao m×nh l¹i x−ng "con" víi cËu Êy ? CËu Êy l em m×nh chø ! Ho ng CÇm ® qu¶ quyÕt tr¶ lêi : - Anh ph¶i t«n träng c¸i ®iÒu cã tr−íc. Tr−íc khi anh l chång em, anh ® l häc trß cña «ng Ph¸ch tõ l©u råi. Ng−êi thÇy gi¸o Êy ® cã c«ng lín ® o t¹o ®−îc ra anh h«m nay ®Êy em ¹ ! Lßng biÕt ¬n thÇy c« l ph¶i biÕt gi÷ ®óng "§¹o". Nh−ng cao h¬n, ph¶i ®−îc thÓ hiÖn b»ng h nh ®éng cô thÓ. Muèn vËy chóng ta ph¶i häc tËp tèt, ®¹t nhiÒu th nh tÝch cao. §©y còng chÝnh l ®¹o lÝ l m ng−êi, l c¸ch øng xö cña ng−êi cã nh©n c¸ch. §Êt 5 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
n−íc ta cã rÊt nhiÒu tÊm g−¬ng ®¸ng ®Ó noi theo nh− ng−êi häc trß con vua Thñy TÒ cña thÇy Chu V¨n An. BiÕt l tr¸i mÖnh Ngäc Ho ng, tÊt bÞ chÕt chÐm, nh−ng vÉn tu©n theo lêi d¹y b¶o nh©n nghÜa cña thÇy. B¸c Hå tõng d¹y : “KÎ cã t i m kh«ng cã ®øc l ng−êi v« dông, ng−êi cã ®øc m kh«ng cã t i th× l m viÖc g× còng khã”. NÒn t¶ng cña con ng−êi vÉn l ®¹o ®øc, ®¹o ®øc kÕt hîp víi t i n¨ng th× l m chuyÖn g× còng th nh c«ng. X héi hiÖn ®¹i ng y nay, vÊn ®Ò ®¹o ®øc ®ang cßn nhiÒu c¸i ®Ó quan t©m, ®ã l t×nh tr¹ng häc sinh v« lÔ, v« ¬n b¹c nghÜa víi thÇy c«. ThËm chÝ cã h nh vi l¨ng m¹, c«n ®å. TÊt c¶ ®Òu bÞ chª tr¸ch, lªn ¸n gay g¾t. Trong bèi c¶nh nh− thÕ, thiÕt nghÜ, lßng biÕt ¬n l mãn qu gi¸ trÞ nhÊt, l b«ng hoa t−¬i th¾m nhÊt ®Ó c¸c thÕ hÖ häc sinh d©ng tÆng thÇy c« kÝnh yªu. §©y kh«ng ph¶i chØ l bæn phËn v nghÜa vô m cßn l thø t×nh c¶m cao quÝ, thiªng liªng, ë ®©u, lóc n o còng cÇn g×n gi÷, nªu cao. §Ò sè 3 Xin mÑ h·y yªn t©m B il m Con ® m−êi l¨m tuæi råi mÑ ¬i, ® lín kh«n, con biÕt r»ng mÑ rÊt lo l¾ng cho con khi con ®i ®©u, nh−ng mÑ ¬i, con biÕt m×nh ph¶i l m g× khi kh«ng cã bè mÑ ë bªn v “xin mÑ h y yªn t©m vÒ con”. T«i cã mét ng−êi mÑ tuyÖt vêi, mÑ rÊt khÐo tay, mÑ nÊu ¨n còng kh¸ ngon. Nh−ng t«i kh«ng ®−îc lÊy mét phÇn cña mÑ. Con g¸i lín råi m t«i rÊt vông vÒ, tr−íc khi l m viÖc g× mÑ còng dÆn t«i cÆn kÏ. Lóc n o mÑ còng lo l¾ng v× ë c¸i tuæi ®ang ph¸t triÓn, c¸i tuæi dËy th×, mÑ sî søc khoÎ bÞ gi¶m sót, t×nh c¶m ch«ng chªnh, suy nghÜ ch−a chÝn ch¾n ¶nh h−ëng tíi häc tËp. Råi mÑ sî, ®êi sèng ph¸t triÓn, c ng ng y ph−¬ng tiÖn giao th«ng c ng tÊp nËp, ®Ï bÞ tai n¹n. MÑ kh«ng yªn t©m, d¹o ®Çu, mçi khi ph¶i ®i häc xa, t«i ®¹p xe ®i tr−íc, mÑ xe m¸y theo sau. L©u dÇn, t«i th¹o ®−êng mÑ kh«ng kÌm t«i n÷a, nh−ng tranh thñ, mÑ vÉn th−êng ghÐ v o chç t«i häc. Cã nh÷ng h«m t«i häc vÒ khuya, mÑ lo kh«ng ngñ ®−îc, ngåi ë ghÕ chê tíi khi t«i vÒ nh míi im lÆng ng¶ l−ng. Nh−ng con ng−êi t«i qu¸ v« t©m, vÒ nh mét c¸i, ch o mÑ l ch¹y tãt lªn tÇng, t«i còng ch¼ng ®Ó ý t©m tr¹ng mÑ nh− thÕ n o. Cø thÕ ! L¹i cã lÇn mÑ nãi g× ®ã, khi t«i ®ang l m b i tËp khã qu¸, h×nh nh− mÑ hái ch×a kho¸ ®Ó ë ®©u. T«i g¾t lªn víi mÑ "mÑ t×m ®i sao cø hái con nhiÒu thÕ !". MÑ kh«ng nãi g×, thui thñi mét m×nh ®i xuèng nh . Thùc ra t«i còng biÕt l m mäi viÖc, chØ kh«ng cÈn thËn ®−îc nh− mÑ th«i. C¸i chÝnh l cã mÑ l m hÕt nªn t«i û l¹i, ®©m ra l−êi. Cßn nhí, th¸ng tr−íc, h«m sinh nhËt c¸i H¶o, b¹n th©n cña t«i, T«i xin ®i, mÑ ®ång ý, tr−íc khi ®i mÑ dÆn t«i n o l vÒ sím, n o l ®i ®−êng cÈn thËn, kh«ng ®−îc la c . TiÖc sinh nhËt thËt vui, nh−ng nhí lêi mÑ dÆn, t«i ® xin phÐp ra vÒ . Ai ngê, gi÷a ®−êng xe bÞ thñng x¨m, d¾t bé mét qu ng míi cã hiÖu söa xe. VÒ ®Õn nh ® kho¶ng 10h15’, må h«i nhÔ nh¹i, t«i v o nh , kh«ng thÊy mÑ chê t«i nh− mäi khi. Ch¾c mÑ giËn, t«i më cöa råi l¼ng lÆng lªn phßng nh− mäi khi, còng sî mÑ m¾ng. Nh−ng råi mÑ gäi xuèng, dÆn ng y mai gióp mÑ l m b÷a s¸ng cho c¶ nh v× mÑ c¶m thÊy khã chÞu trong ng−êi. MÆt t«i xÞ ngay ra. MÑ liÒn b¶o "nÕu con c¶m thÊy kh«ng l m ®−îc th× 6 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
th«i”. T«i kh«ng nãi mét lêi n o. §ªm Êy t«i ch¼ng ngñ ®−îc, sao mÑ kh«ng tr¸ch, ch¾c mÑ kh«ng th−¬ng m×nh n÷a v× m×nh kh«ng vÒ ®óng giê, kh«ng ch¨m sãc mÑ lóc èm ®au. T«i nhí cã h«m b¸c HiÒn gÇn nh sang ch¬i kÓ chuyÖn b¸c èm chÞ An ch¨m sãc rÊt chu ®¸o mÑ nghe, nÐt mÆt buån buån. Nh−ng mÑ kh«ng nãi ra ch¾c mÑ gi÷ thÓ diÖn cho t«i. NghÜ thÕ, t«i thÊy hèi hËn. T«i quyÕt ®Þnh dËy sím l m b÷a s¸ng ®Ó chuéc lçi víi mÑ. §ªm nay ®èi víi t«i d i d»ng dÆc nh− mét n¨m ® tr«i qua. S¸ng t«i cè dËy thËt sím ®Ó gióp mÑ, t«i s÷ng sê c¶ ng−êi thÊy mÑ ® l m xong, t«i tr¸ch mÑ sao mÑ kh«ng ®Ó cho con l m. MÑ l¹i b¶o, vÉn nh− nh÷ng lÇn tr−íc : Con th× biÕt l m g×. Nh−ng t«i muèn chøng minh cho mÑ thÊy t«i cã thÓ l m ®−îc. Ngay buæi s¸ng h«m ®ã, ®i häc vÒ sím, t«i ® nÊu b÷a tr−a víi mét sù cè g¾ng cËt lùc. Khi mÑ vÒ c¬m n−íc nÊu xong, cã ®iÒu c¸i bÕp th nh mét b i chiÕn tr−êng. Kh«ng ngê, mÑ «m t«i v khãc : con g¸i mÑ ® lín thËt råi. ThÕ råi, hai mÑ con t«i võa dän dÑp võa nãi chuyÖn. T«i hái mÑ cã giËn t«i kh«ng, mÑ chØ c−êi, b¶o : sao mÑ l¹i giËn con ®−îc chø. T«i hái, con l m g× còng sai m mÑ ch¼ng tr¸ch mãc. MÑ nãi : mÑ biÕt con sÏ biÕt lçi v söa ch÷a, v× mÑ sinh ra con m . R¬m rím n−íc m¾t, t«i cè hái thªm. T¹i sao khi con g¾t mÑ, mÑ kh«ng nãi g×. MÑ gi¶i thÝch v× ë tuæi t«i tÝnh khÝ thÊt th−êng, ë tuæi n y con ng−êi hay ph¹m ph¶i nh÷ng sai lÇm kh«ng tr¸ch ®−îc. T«i o lªn khãc, mÑ «i sao mÑ tèt víi con vËy, mÑ b¶o v× mÑ l mÑ cña con. T«i «m chÇm lÊy mÑ, mÑ lau n−íc m¾t cho t«i, t«i nãi lÝ nhÝ : MÑ ¬i ! Xin mÑ h y yªn t©m, con sÏ l m tÊt c¶ ®Ó bï ®¾p l¹i nh÷ng g× mÑ ® lo l¾ng cho con. MÑ l tÊt c¶ cña con, l cuéc sèng cña con, con sÏ cè g¾ng häc tËp tèt ®Ó xøng ®¸ng l ®øa con ngoan cña mÑ. MÑ ® gióp con tØnh giÊc, c¶m nhËn ®−îc gi¸ trÞ cña gia ®×nh v t×nh mÑ, c¶m ¬n mÑ nhÐ. Dï ë ®©u hay ë n¬i n o con vÉn l con mÑ, nÕu ai cßn diÔm phóc cã mÑ ë bªn ch¨m sãc, h y d nh mét chót thêi gian quý b¸u cña m×nh cho mÑ, ®Ó sau n y kh«ng ph¶i hèi hËn. MÑ ¬i mÑ h y yªn t©m, mÑ h y gi÷ g×n søc khoÎ, mÑ kh«ng ph¶i lo l¾ng cho con n÷a v× con ® lín råi. §Ò sè 4 C¶m nghÜ khi ®äc Phß gi¸ vÒ kinh cña TrÇn Quang Kh¶i B il m H o khÝ §«ng A (chiÕt tù ch÷ TrÇn viÕt theo H¸n tù) khëi ph¸t bëi chiÕn th¾ng ®Õ quèc Nguyªn - M«ng lÇn thø nhÊt - 1258 ® ®−îc kh¼ng ®Þnh rùc rì, hïng hån b»ng c¸c chiÕn c«ng vang déi trong hai lÇn ®¹i th¾ng 1285, 1287 sau ®ã. Con ch¸u cña nh÷ng “Ng−êi lÝnh gi ®Çu b¹c, kÓ m i chuyÖn Nguyªn Phong” ® l m cho kÎ x©m l−îc h i hïng ngay c¶ khi chóng yªn æn vÒ n−íc - “Nghe tiÕng trèng ®ång m tãc trªn ®Çu b¹c tr¾ng” (§ång cæ thanh trung b¹ch ph¸t sinh). §ã l søc m¹nh to n diÖn cña d©n téc d−íi thêi nh TrÇn trªn c¬ së ý thøc tù c−êng, tù chñ. 7 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
KhÝ ph¸ch h o hïng Êy ® vang ®éng th nh c¶m høng yªu n−íc ®−îc biÓu hiÖn mét c¸ch tËp trung, ®a d¹ng trong th¬ v¨n. Tõ mét lêi hÞch thiÕt tha tr−íc khi l©m trËn, b i phó h o s¶ng, håi quang mÊy chôc n¨m sau ®Õn nh÷ng tø tuyÖt, nh÷ng ngò ng«n 4 c©u, 20 ch÷ ngay trong cuéc chiÕn. Phß gi¸ vÒ kinh cña TrÇn Quang Kh¶i l mét trong nh÷ng b i nh− thÕ. Cuèi n¨m 1284 ®Çu n¨m 1285, qu©n Nguyªn- M«ng o ¹t tÊn c«ng n−íc ta lÇn thø hai. T×nh thÕ ®Êt n−íc hiÓm nghÌo, c¸c vua TrÇn ph¶i dêi kinh ®« t×m ph−¬ng kÕ chèng ®ì. Nh−ng chØ qua mïa xu©n n¨m 1285, qu©n ta ® chuyÓn thÕ tÊn c«ng. Th¸ng t−, trong trËn ®¸nh t¹i H m Tö, mét ®Þa ®iÓm trªn s«ng Hång t¹i huyÖn Kho¸i Ch©u (tØnh H−ng Yªn ng y nay) t−íng TrÇn NhËt DuËt ® ph¸ tan ®¹o qu©n Th¸t §¸t, b¾t sèng giÆc ¤ M Nhi. (Trong §¹i c¸o b×nh Ng« sau n y NguyÔn Tr i nhÇm sù viÖc nªn viÕt “Cöa H m Tö b¾t sèng Toa §«, s«ng B¹ch §»ng giÕt t−¬i ¤ M ”). Th¸ng 6, TrÇn Quang Kh¶i th¾ng tiÕp trËn Ch−¬ng D−¬ng, ®uæi ®¹o qu©n chñ lùc cña Tho¸t Hoan ch¹y d i lªn phÝa b¾c, gi¶i phãng Th¨ng Long, r−íc vua TrÇn trë l¹i kinh th nh. Trong kh«ng khÝ Êy, «ng ngÉu høng cao ®é l m nªn Tông gi¸ ho n kinh s− (Phß xa gi¸ nh vua vÒ l¹i kinh ®«) danh bÊt h− truyÒn. Cïng kho¶ng thêi gian n y, vua TrÇn khi ®Õn tÕ ë nh Th¸i miÕu còng øng khÈu hai c©u : "X t¾c l−ìng håi lao th¹ch m / S¬n h thiªn cæ ®iÖn kim ©u". NghÜa l "§Êt n−íc hai phen bon ngùa ®¸ /Non s«ng ngh×n thña v÷ng ©u v ng", cïng mét m¹ch c¶m høng yªu n−íc, tù h o d©n téc. B i th¬ chØ bèn c©u, theo lèi n¨m ch÷ m¹ch l¹c, gän g ng. Hai c©u ®Çu kÓ l¹i hai chiÕn c«ng hiÓn h¸ch võa míi ®ã, ®ang cßn t−¬i nguyªn kh«ng khÝ chiÕn th¾ng. Cã nÐt ®Æc biÖt l tr×nh tù c¸c chiÕn c«ng kh«ng ®−îc nªu theo diÔn biÕn thêi gian tr−íc sau. ChiÕn th¾ng Ch−¬ng D−¬ng tr−íc, H m Tö sau. C¸ch tr×nh b y nh− thÕ l theo c¸i l«-gÝc cña c¶m høng. TrËn sau míi h¬n v còng vang déi h¬n. ChÝnh nhê chiÕn th¾ng Ch−¬ng D−¬ng m Tho¸t Hoan ph¶i bá ch¹y, Th¨ng Long ®−îc gi¶i phãng. ChÝnh nhê chiÕn th¸ng Ch−¬ng D−¬ng m cã c¸i kh«ng khÝ r¹o rùc phÊn chÊn trong ng y “vÒ l¹i thñ ®«” n y. Lêi th¬ rÊt c« ®óc, vÎn vÑn m−êi ch÷, nªu hai sù viÖc l “c−íp gi¸o giÆc” v “b¾t qu©n thï”. Song qua hai h×nh ¶nh n y ng−êi ®äc c¶m nhËn ®−îc niÒm phÊn chÊn, h©n hoan. §óng l c©u th¬ ®¨ng ®èi bªn ngo i ®anh ch¾c, bªn trong chøa chan xóc c¶m. C¶m xóc theo kiÓu c« l¹i. Sù c« ®óc n y t¹o ra mét thÕ n¨ng, kh¶ n¨ng kh¬i 8 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
gîi ng−êi ®äc suy ngÉm. Mét trong nh÷ng ®Æc tr−ng thÈm mÜ cña thi ph¸p cæ l gîi, Ýt chó träng kÓ, t¶. Hai c©u th¬ sau l lêi ®éng viªn, quyÕt t©m x©y dùng,b¶o vÖ nÒn th¸i b×nh cña giang s¬n, ®Êt n−íc. Nguyªn v¨n : Th¸i b×nh tu trÝ lùc V¹n cæ thö giang san VÉn tr×nh b y theo lèi ngò ng«n nh− tr−íc nh−ng l¹i ®Æt ra mét nhiÖm vô, mét yªu cÇu ho n to n míi. Th«ng th−êng, sau chiÕn th¾ng ng−êi ta dÔ tho¶ m n, dÔ say s−a víi vinh quang, bá lì mét kho¶ng thêi gian cÇn thiÕt chuÈn bÞ cho t−¬ng lai. TrÇn Quang Kh¶i ® cã nhËn thøc ho n to n ®óng v ®Æt vÊn ®Ò mét c¸ch kÞp thêi vÒ nh÷ng c«ng viÖc thêi hËu chiÕn. ¤ng hiÓu r»ng nh÷ng c«ng viÖc cña mét ®Êt n−íc sau chiÕn tranh l hÕt søc bén bÒ. Th¸i ®é v h nh ®éng ë thêi k× th¸i b×nh rÊt cÇn ph¶i tËp trung l “tu trÝ lùc”. “Tu” l häc tËp, båi®¾p, “trÝ lùc” l trÝ tuÖ, kh¶ n¨ng. ý th¬ vÉn tiÕp tôc gîi cho ng−êi ®äc hiÓu thªm r»ng, ®Êt n−íc vÉn ®ang ®ßi hái, cßn yªu cÇu nh÷ng con ng−êi chiÕn th¾ng n y nhiÒu cèng hiÕn h¬n n÷a. Cã nh− vËy míi cã sù yªn b×nh, v÷ng ch i mu«n n¨m. Mét ý th¬ ®Çy tinh thÇn tr¸ch nhiÖm. B i th¬ cã c¸i hå hëi, phÊn chÊn tét cïng tr−íc nh÷ng chiÕn th¾ng, nh÷ng chiÕn c«ng. NiÒm tù h o, niÒm say mª, tinh thÇn l¹c quan thËt bay bæng phï hîp víi h o khÝ §«ng A thña Êy. Nh−ng ®©y còng l mét niÒm vui rÊt lÝ trÝ, rÊt tØnh t¸o s¸ng suèt cña con ng−êi ý thøc ®−îc gi¸ trÞ trän vÑn cña niÒm vinh quang. MÆt kh¸c phï hîp víi phong c¸ch ng«n ng÷, uy thÕ cña vÞ t−íng quèc ®Çu triÒu. KÕt cÊu chÆt chÏ, cã søc kh¸i qu¸t cao, c¶m xóc c« ®äng l¹i võa cã kh¶ n¨ng gîi më ý t−ëng ® t¹o ra mét sù thèng nhÊt néi dung v h×nh thøc theo kiÓu tuyªn ng«n riªng biÖt. §Êy chÝnh l nÐt ®Æc s¾c cña Phß gi¸ vÒ kinh. Cho ®Õn h«m nay b i th¬ vÉn sèng trong niÒm tù h o d©n téc, vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thêi sù nãng hæi, vÉn l mét b i häc. B i häc vÒ ý thøc, tr¸ch nhiÖm x©y dùng ®Êt n−íc v÷ng m¹nh sau chiÓn tranh. §Ò sè 5 C¶m nghÜ vÒ vÎ ®Ñp con ng−êi qua truyÖn ng¾n L o H¹c cña Nam Cao. 9 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
B il m Mçi mét nh v¨n ®Òu cã c¶m høng s¸ng t¸c riªng cña m×nh. Nam Cao còng vËy, «ng l mét nh v¨n chuyªn viÕt truyÖn ng¾n lÊy c¶m høng s¸ng t¸c tõ nh÷ng ng−êi n«ng d©n trong x héi cò, ca ngîi vÎ ®Ñp néi t©m tiÒm t ng cña hä. TruyÖn ng¾n L o H¹c l mét tiªu biÓu trong sè ®ã. VÎ ®Ñp cña nh÷ng ng−êi n«ng d©n nghÌo khæ ®−îc nh v¨n thÓ hiÖn mét c¸ch kh¸ch qua, s©u s¾c v truyÒn c¶m qua bøc ch©n dung cña L o H¹c. Tr−íc hÕt vÎ ®Ñp Êy béc lé ë lèi sèng t×nh nghÜa. L o rÊt th−¬ng “cËu v ng” - tªn th©n mËt l o ®Æt cho con chã v ng. §ã l kØ niÖm vÒ ®øa con trai. Mét trËn èm ® khiÕn cho cuéc sèng cña l o c ng tóng bÊn, c¬m l o ¨n mçi b÷a còng ch¼ng ®ñ no nãi g× tíi viÖc nu«i thªm con v ng. Cuèi cïng l o ph¶i quyÕt ®Þnh b¸n, mÆc dï con v ng ® g¾n bã víi l o trong nh÷ng ng y l o c« ®¬n nhÊt. Cã ®iÒu l o ® b¨n kho¨n day døt nhiÒu lÇn. Khi sang nh «ng gi¸o kÓ vÒ viÖc b¸n chã, l o cè tá râ sù vui vÎ, nh−ng l o "c−êi m nh− mÕu, ®«i m¾t Çng Ëng n−íc, mÆt l o ®ét nhiªn co róm l¹i, nh÷ng nÕp nh¨n x« l¹i víi nhau, Ðp cho n−íc m¾t ch¶y ra, c¸i ®Çu l o nghÑo vÒ mét bªn v c¸i miÖng mãm mÐm cña l o mÕu nh− con nÝt, l o hu hu khãc". L o tù tr¸ch m×nh b»ng n y tuæi ®Çu råi cßn ®¸nh lõa mét con chã. C¸ch mét con ng−êi, nhÊt l ng−êi nghÌo khæ ®èi xö víi mét con vËt l sù thÓ hiÖn nh©n c¸ch râ r ng nhÊt, b¶n chÊt nhÊt. ChØ ai sèng b»ng t×nh nghÜa, míi biÕt g¾n bã, tri ©n dÉu l víi mét con vËt. ChØ ai cao th−îng míi biÕt xÊu hæ, ©n hËn tr−íc h nh vi m m×nh coi l ph¶n tr¾c tr−íc mét con vËt. VÎ ®Ñp cã søc m¹nh nhÊt trong con ng−êi l t×nh th−¬ng yªu, ®øc hi sinh cao c¶. Bao trïm tÝnh c¸ch l o H¹c chÝnh l tÊm lßng, ®ø tÝnh n y. Th−¬ng con, l o cè g¾ng d nh dôm tiÒn cho con c−íi vî, cè gi÷ lÊy m¶nh v−ên cho con, dï cuéc sèng cã khã kh¨n, khæ së thÕ n o. L o cè g¾ng thu vÐn sao cho kh«ng phiÒn ®Õn ng−êi kh¸c. L o göi «ng gi¸o ba m−¬i ®ång b¹c phßng khi l o chÕt cã tiÒn l m ma. Lßng tù träng ® kh«ng cho phÐp l o nhËn sù gióp ®ì giÊu giÕm cña «ng gi¸o. §ã l phÈm chÊt kiªn c−êng cña ng−êi n«ng d©n nghÌo khæ. Nh−ng ®au ®ín thay, chÝnh nh÷ng phÈm chÊt lín lao n y ® dÉn l o ®Õn víi c¸i chÕt. L o H¹c chñ ®éng chän c¸i chÕt, nghÜa l l o ® h nh ®éng quyÕt liÖt nhÊt, x¶ th©n ®Ó b¶o vÖ vÎ ®Ñp con ng−êi, vÎ ®Ñp l m ng−êi. Trong truyÖn ng¾n L o H¹c, h×nh ¶nh «ng gi¸o còng ngêi s¸ng. ¤ng gi¸o ®¹i diÖn tiªu biÓu cho t×nh yªu th−¬ng, chia xÎ, sù ®ång c¶m, niÒm tin ë vÎ ®Ñp con ng−êi v còng chÝnh l mét vÎ ®Ñp. NhÊt l trong mét x héi m v× nghÌo khæ qu¸ ng−êi ta nghi ngê nhau, kh«ng thÓ ®Õn ®−îc víi nhau, kh«ng tin v o sù tèt ®Ñp cña nhau. VÎ ®Ñp con ng−êi trong truyÖn ng¾n L o H¹c cña Nam Cao ®−îc x©y dùng trªn c¶nh nghÌo khã cña ng−êi n«ng d©n trong x héi cò. Nh−ng ®ã l vÎ ®Ñp cña con ng−êi ViÖt Nam, nªn dÉu thêi "®ãi nghÌo trong r¬m r¹, v¨n chiªu hån tõng thÊm giät m−a r¬i" (ChÕ Lan Viªn) n y ® qua ®i l©u råi, vÎ ®Ñp Êy vÉn lung linh ¸nh s¸ng v ®Çy søc lay ®éng. §Ò sè 6 Quª h−¬ng trong th¬ TÕ Hanh 10 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
B il m Quª h−¬ng trong xa c¸ch l nguån ®Ò t i v« tËn, l c¶ mét dßng c¶m xóc d¹t d o, lÊp l¸nh suèt ®êi th¬ TÕ Hanh. C¸i l ng quª nghÌo ë mét cï lao trªn s«ng Tr Bång ® nu«i d−ìng t©m hån TÕ Hanh, ® trë th nh nguån c¶m xóc v« tËn ®Ó «ng viÕt nªn nh÷ng vÇn th¬ tha thiÕt, lai l¸ng nh− : “Nhí con s«ng quª h−¬ng”, “Quª h−¬ng”, “Trë l¹i con s«ng quª h−¬ng”. Sinh ra v lín lªn trªn m¶nh ®Êt miÒn Trung - Qu ng Ng i, mét vïng ®Êt c»n cçi, quanh n¨m chØ cã giã v c¸t, mét vïng quª nghÌo. Do ho n c¶nh b¾t buéc, «ng rêi xa quª h−¬ng tõ thuë thiÕu thêi. Trong thêi gian xa quª «ng viÕt rÊt nhiÒu t¸c phÈm, chñ yÕu l vÒ quª h−¬ng, b»ng tÊt c¶ nh÷ng t×nh yªu, nçi nhí cña m×nh. Mét vïng ®Êt ®Çy th¬ méng v rÊt ®Ñp trong th¬ TÕ Hanh. Trong ®ã cã nãi con s«ng quª m «ng g¾n bã : Quª h−¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc N−íc g−¬ng trong soi tãc nh÷ng h ng tre Xa quª, xa c¶ con s«ng. Cã thÓ nãi ®ã l nçi ®au cña «ng. Qua nh÷ng kØ niÖm, håi t−ëng vÒ con s«ng trong “nçi nhí con s«ng quª h−¬ng”, TÕ Hanh ® thÓ hiÖn mét t×nh yªu quª h−¬ng tha thiÕt, m nh liÖt, mét h×nh ¶nh quª h−¬ng th©n thiÕt, ruét r . - L ng t«i ë vèn nghÒ ch i l−íi N−íc bao v©y c¸ch biÓn nöa ng y s«ng - Quª h−¬ng t«i cã con s«ng xanh biÕc N−íc g−¬ng trong soi tãc nh÷ng h ng tre ThÕ ®Êy, quª h−¬ng trong th¬ TÕ Hanh hiÖn lªn ®Ñp v m¸t dÞu nh− vËy. Cßn ng−êi d©n quª th× m¹nh mÏ, tinh tÕ, sèng ®éng : D©n ch i l−íi l n da ng¨m d¸m n¾ng Cã th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m ChØ cã ai l con ng−êi cña s«ng n−íc, v¹n ch i míi cã thÓ t¹o ®−îc h×nh ¶nh ng−êi d©n ch i gi÷a ®Êt trêi lång léng giã víi ®ñ h×nh khèi, m u s¾c v h−¬ng vÞ. ChÊt muèi mÆn nång ngÊm v o th©n h×nh ng−êi d©n quª h−¬ng còng nh− ngÊm s©u v o l n da, thí thÞt v o tËn t©m hån th¬ TÕ Hanh. B»ng giäng th¬ gi i b y, ph¬i tr¶i, «ng ® kÓ vÒ kØ niÖm tuæi th¬ t−¬i ®Ñp : Khi mÆt n−íc chËp chên con c¸ nh¶y B¹n bÌ t«i tôm n¨m tôm bÈy... T«i ®−a tay «m n−íc v o lßng S«ng më n−íc «m t«i v o d¹ Cao h¬n, trong xa c¸ch, nh−ng víi søc m¹nh cña t×nh quª, kh«ng chØ cã h×nh ¶nh ®Æc tr−ng cña quª h−¬ng "M u n−íc xanh, c¸ b¹c c¸nh buåm v«i / Tho¶ng con thuyÒn rÏ sãng ch¹y ra kh¬i" hiÖn ra m nh th¬ cßn c¶m nhËn ®−îc c¶ mïi vÞ quª : Nay xa c¸ch lßng t«i lu«n t−ëng nhí T«i thÊy nhí c¸i mïi nång mÆn qu¸ Quª h−¬ng TÕ Hanh l mét l ng ch i nghÌo, ng−êi d©n sèng cÇn cï, khã nhäc, thÕ nh−ng khi nhí vÒ quª, «ng l¹i chØ thÊy vÎ ®Ñp t−¬i s¸ng. Ph¶i ch¨ng ®ã l nhê l ng quª Êy cã con s«ng ªm ®Òm, tu¬i t¾n, l¹i gÇn biÓn tù do, phãng kho¸ng v nhÊt l nhê tr¸i tim tuæi trÎ khoÎ kho¾n ? MÆt kh¸c, cïng t×nh c¶m ®»m th¾m, kØ niÖm s©u l¾ng, 11 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
®Ñp ®Ï, lêi kÓ theo lèi gi i b y, thñ thØ ch©n thËt v kh¶ n¨ng miªu t¶ nh÷ng c¶m gi¸c bªn trong ch©n th nh, méc m¹c, nªn ë th¬ TÕ Hanh, con s«ng trë th nh mét h×nh t−îng thÈm mÜ, gîi c¶m, ®Çy chÊt tr÷ t×nh. §èi víi TÕ Hanh, quª h−¬ng lu«n l b«ng hoa ®Ñp nhÊt trong v−ên hoa. Ca dao, d©n ca d−êng nh− còng ® ngÊm s©u v o hån th¬ TÕ Hanh. Dï ë ph−¬ng trêi n o lßng «ng vÉn nhí quª h−¬ng, nã lu«n d¹t d o, ch¸y báng trong «ng khiÕn nh th¬ thÊy ®−îc h×nh ¶nh quª h−¬ng liªn tôc hiÖn ra. Quª h−¬ng chÝnh l søc sèng cña «ng, ë mét khÝa c¹nh n o ®ã, ta l¹i thÊy t×nh yªu quª h−¬ng cña TÕ Hanh rÊt ®a chiÒu v phøc t¹p. Lóc da diÕt, ngËp tr n víi “Nhí con s«ng quª h−¬ng”, nh−ng lóc kh¸c l¹i cho ng−êi ®äc thÊy mét hån th¬ trÎ trung ph¬i phíi cña “Quª h−¬ng”. Nh−ng dï ë gãc ®é, khÝa c¹nh n o th× nã ®Òu Èn chøa mét t×nh yªu, nçi kh¸t khao ®o n tô, b y tá kh¸t väng gÆp gì cô thÓ. Kh«ng nh− th¬ Huy CËn, L−u Träng L− ®Çy chÊt méng ¶o, kh«ng nh− th¬ H n MÆc Tö, ChÕ Lan Viªn hun hót sÇu th−¬ng, th¬ TÕ Hanh trong s¸ng, khoÎ m¹nh, ®¾m ®uèi rÊt thùc. Bëi «ng cã mét vïng quª b»ng x−¬ng, b»ng thÞt, m «ng lu«n dâi theo b»ng ®«i m¾t rÊt thùc, b»ng tr¸i tim cã ®Þa chØ râ r ng. Suèt nöa ®êi ng−êi, do thêi thÕ, TÕ Hanh ph¶i xa quª, khi trë l¹i sau mïa hÌ ®¹i th¾ng, thèng nhÊt ®Êt n−íc - 1975, con s«ng v l ng quª ® ®æi thay nhiÒu : T«i nh×n s«ng bªn lë bªn båi Tre th−a thít ngËp tr n lau cá Trong ¸nh s¸ng ng¶ nghiªng theo chiÒu giã ThuyÒn m¸y däc ngang tá tr¾ng lßng s«ng Nh d©n ch i gi¨ng nh÷ng l−íi ni l«ng M u xanh ®á ngêi ngêi ¸nh n−íc K×a b i só n¬i s¸u n¨m vÒ tr−íc GiÆc MÜ bao v©y s¸t hai mèt trung ®éi d n qu©n C©y mï u kh«ng cßn ng¶ bãng bªn cån C©y xanh tr−íc ®×nh th©n chØ cßn mét nöa T¸c gi¶ thËt sù ngì ng ng : T«i ®i häc bê s«ng bì ngì Quªn c¶ khóc quanh rÏ lèi v o nh Quª h−¬ng ®Ñp ®Ï th¬ méng trong t©m trÝ t¸c gi¶ nay trÇn trôi nh÷ng vÕt th−¬ng chiÕn tranh, vÕt th−¬ng do chia c¾t ®Êt n−íc. T¸c gi¶ võa vui võa ®au buån mét nçi "håi h−¬ng". Trë vÒ, gÆp l¹i, tuæi còng ® cao, quª h−¬ng th× ®æi thay nh− thÕ, nªn sau n y, dÉu quª nh vÉn mÕn yªu, thæn thøc trong tr¸i tim nh th¬, nh−ng th¬ vÒ quª h−¬ng cña TÕ Hanh th× ® kh¸c. Kh«ng cßn c¸i søc hÊp dÉn cña vÎ ®Ñp trai tr¸ng. Cho nªn, cã thÓ nãi, ng−êi ta chØ cßn nhí ®Õn nh÷ng b i th¬ vÒ quª h−¬ng, con s«ng quª cña «ng mÊy m−¬i n¨m vÒ tr−íc. Dï sao thÕ còng l qu¸ ®ñ víi mét ®êi th¬. Cã thÓ nãi nh÷ng b i th¬ vÒ quª h−¬ng tr−íc v hai m−¬i n¨m sau C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m cña TÕ Hanh ® cÊt lªn mét tiÕng ca trong trÎo, nång n n, th¬ méng vÒ con s«ng hiÒn hßa ® “t¾m c¶ ®êi t«i”, vÒ c¸i l ng v¹n ch i tõng «m Êp, ru vç tuæi th¬ «ng. Mçi chóng ta mét lÇn n÷a vui mõng khi ®−îc giao tiÕp víi mét hån th¬ khoÎ m¹nh, trong s¸ng song l¹i rÊt ®çi b×nh dÞ m s©u s¾c. Nã kh«ng hÒ l m nÆng ®Çu ta víi nh÷ng 12 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
bãng d¸ng siªu h×nh hay nh÷ng v« thøc u minh, nã chÊp c¸nh méng m¬, båi ®¾p cho mçi chóng ta t×nh yªu quª h−¬ng th¾m thiÕt, l ®iÓm trë vÒ b×nh yªn cña ta trong cuéc ®êi nhiÒu b−¬n tr¶i, còng l sù th«i thóc ta v−¬n lªn. §Ò sè 7 H×nh ¶nh §¨m S¨n trong ®o¹n trÝch “ChiÕn th¾ng M¬ Tao, M¬ X©y” B il m §o¹n trÝch "ChiÕn th¾ng Mtao-Mx©y" kh«ng khÐp l¹i b»ng c¸i chÕt m l sù t−ng bõng cña chiÕn th¾ng, sù lín m¹nh cña mét céng ®ång v uy danh vang déi cña ng−êi anh hïng §¨m S¨n. Ng−êi anh hïng sö thi l träng t©m miªu t¶ cña bøc tranh ho nh tr¸ng. TÇm vãc lÉn chiÕn c«ng cña ch ng trïm lªn to n bé chiÕn c«ng, to n bé thiªn nhiªn v x héi £- ®ª. Trong quan niÖm cña ng−êi d©n téc £-®ª, cuéc chiÕn tõng ®ãng vai trß l “b ®ì lÞch sö” khiÕn cho céng ®ång ng y c ng ph¸t triÓn, ng y c ng cã cuéc sèng Êm no, thÞnh v−îng. Trong sù ph¸t triÓn Êy, ng−êi anh hïng cã vÞ trÝ hÕt søc lín lao tÇm cì. Sau mçi chiÕn c«ng cña ng−êi anh hïng l mét lÔ ¨n mõng ho nh tr¸ng cña céng ®ång ®Ó suy t«n, ca ngîi còng nh− thÓ hiÖn niÒm vui vÒ sù no ®ñ, ®«ng ®óc mçi ng y. Sau chiÕn th¾ng oanh liÖt tr−íc tï tr−ëng Mtao-Mx©y, §¨m S¨n ® trë th nh ng−êi anh hïng gi u cã, hïng m¹nh nhÊt. T«i tí theo vÒ “®Æc nh− bÇy c tong”, cña c¶i ®−a vÒ “nhiÒu nh− ong ®i chuyÓn n−íc”. Tr n ngËp trong niÒm vui, §¨m S¨n ® cho to n bé téc ¨n mõng chiÕn th¾ng. TiÕng tuyªn bè më héi dâng d¹c vang väng cña ch ng khiÕn cho kh¾p rõng nói ©m vang trong kh«ng khÝ h¸o høc. C¶ céng ®ång ng−êi £-®ª v ngõ¬i £-ga ®−îc t¸i hiÖn sinh ®éng ®Çy søc sèng. V sõng s÷ng trong x héi Êy, l nÐt ®Ñp võa ho nh tr¸ng, võa l ng m¹n cña ng−êi anh hïng §¨m S¨n. NÐt ®Ñp ®−îc ghi nhËn tr−íc tiÖc cña §¨m S¨n trong lÔ ¨n mõng chÝnh k nÐt ®Ñp vÒ ngo¹i h×nh v søc m¹nh. Ch ng ®−îc miªu t¶ víi vÎ ®Ñp v søc m¹nh cña mét vÞ thÇn. Ng−êi £-®ª, £-ga ca ngîi §¨m S¨n l mét dòng t−íng ch¾c chÕt m−êi m−¬i còng kh«ng lïi b−íc. "M×nh quÊn chÐo mét tÊm mÒn chiÕn, tai ®eo nô, s¸t bªn m×nh nghªng ngang ®ñ gi¸o g−¬m, ®«i m¾t long lanh nh− chim, b¾p ch©n ch ng to b»ng c©y x ngang, b¾p ®ïi ch ng to 13 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
b»ng èng bÔ, søc ch ng ngang søc voi ®ùc, h¬i thë ch ng Çm Çm tùa sÊm dËy, ch ng n»m sÊp th× g y rÇm s n, ch ng n»m ngöa th× g y x däc". B»ng nghÖ thuËt miªu t¶, so s¸nh gÇn gòi, cô thÓ víi nhiÒu chi tiÕt hÕt søc sinh ®éng, kÕt hîp víi nghÖ thuËt tt× ho n sö thi v c¸ch nãi phãng ®¹i sö thi, ng−êi d©n T©y Nguyªn ® biÕn ng−êi anh hïng cña hä th nh mét vÞ thÇn víi tÊt c¶ søc m¹nh héi tô tõ nói rõng, vò trô. Søc m¹nh cña ch ng ®−îc so s¸nh víi nh÷ng g× m¹nh nhÊt, ®Ñp nhÊt cña thiªn nhiªn. Vèn ngang t ng tõ trong bông mÑ, tr¶i qua bao cuéc chiÕn, §¨m S¨n ® lín lªn v trë th nh chiÕn thÇn. Ch ng cã tÊt c¶ vÎ ®Ñp còng nh− søc m¹nh cña thÇn linh qua trÝ t−ëng t−îng bay bæng k× diÖu v lßng mÕn yªu v« h¹n cña ng−êi T©y Nguyªn. Kh«ng chØ cã søc m¹nh dòng m nh ch ng cßn cã vÎ ®Ñp l ng m¹n : “ch ng n»m trªn vâng, tãc th¶ trªn s n, høng tãc ch ng ë d−íi ®Êt l mét c¸i nong hoa, ®Çu ®éi kh¨n nhiÔu, vai mang mò hoa, ch ng ¨n kh«ng biÕt no, uèng kh«ng biÕt say, trß chuyÖn kh«ng biÕt ch¸n”. To¸t lªn tõ c©u ch÷ mét ch ng §¨m S¨n ho ®ång vui vÎ. Kh«ng hÒ ph©n biÖt ®Þa vÞ cao thÊp gi u hÌn. §¨m S¨n l biÓu t−îng cho h i ho gi÷a c¸i ®Ñp d÷ déi cña nói rõng, vò trô víi c¸i ®Ñp ªm ¶ l ng m¹n cña t©m hån ng−êi T©y Nguyªn. C¸i ®Ñp Êy võa cã sù cao c¶, k× vÜ cña ng−êi anh hïng l¹i võa cã nÐt k× diÖu, ®Ëm ® b¶n s¾c T©y Nguyªn. Kh«ng chØ hiÖn lªn víi vÎ ®Ñp cña søc m¹nh v h×nh thÓ, §¨m S¨n cßn hiÖn lªn trong lÔ ¨n mõng, ë vÎ ®Ñp cña lßng t«n kÝnh tæ tiªn, thÇn linh, lßng hiÕu kh¸ch, mét t©m hån thuû chung, phãng kho¸ng réng r i. Sau chiÕn th¾ng, §¨m S¨n kh«ng quªn sai t«i tí l m lÔ c¶m t¹ tæ tiªn v thÇn linh ® gióp cho ch ng chiÕn th¾ng, ® gióp bé téc cña ch ng ng y mét v÷ng m¹nh gi u cã. "¬ c¸c con, ¬ c¸c con, h y ®i lÊy r−îu b¾t tr©u, r−îu n¨m chÐ, tr©u b¶y con ®Ó d©ng thÇn, r−îu b¶y chÐ, lîn thiÕn b¶y con cÇu cho ta ®−îc b×nh yªn v« sù, n¹n khái tai qua, lín lªn nh− s«ng n−íc, cao lªn nh− c©y rõng, kh«ng cßn ai b× kÞp”. C¸ch §¨m S¨n sai t«i tí s¾m ®å lÔ cóng tÕ chøng tá lßng th nh kÝnh s©u s¾c víi thÇn linh, tæ tiªn cña ch ng. Nã còng chÝnh l tiÕng nãi tÝn ng−ìng cña c¶ céng ®ång d©n téc £ ®ª. Sau khi l m lÔ t¹ khÊn thÇn linh, tæ tiªn §¨m S¨n ® mêi tÊt c¶ anh em, b¹n bÌ, t«i tí ¨n uèng : “hìi anh em trong nh , hìi b con trong l ng, xin mêi tÊt c¶ ®Õn víi ta, chóng ta sÏ më tiÖc ¨n mõng n¨m míi…”. TiÕng mêi ch o sang s¶ng nh− chÝnh tÊm 14 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
lßng h o hiÖp cña ch ng §¨m S¨n. Ch ng ® thiÕt ® i b¹n bÌ, d©n l ng b»ng nh÷ng vËt chÊt ®Çy ®ñ sang träng, b»ng niÒm vui th©n ¸i, khiÕn cho “c¶ mét vïng nh o ra nh− n−íc” vui tíi møc “l−¬n trong hang, giun trong bïn, r¾n hæ, r¾n mai ®Òu chui lªn n»m trªn cao s−ëi n¾ng, Õch nh¸i d−íi gÇm nh , k× nh«ng ngo i b i th× kªu inh ái suèt ng y ®ªm”. B¹n bÌ cña ch ng ®«ng ®óc : “C¸c c« g¸i ®i l¹i vó ®ông vó, c¸c ch ng trai ®i l¹i ngùc ®ông ngùc”. Kh«ng khÝ ¨n mõng nh− thÕ n y b©y giê míi cã. Bëi b©y giê ng−êi £ ®ª míi cã ng−êi thñ lÜnh anh hïng dòng c¶m, h o hiÖp ®Õn thÕ. §ã chÝnh l niÒm tù h o s©u s¾c cña ng−êi d©n £ ®ª vÒ vÞ tï tr−ëng §¨m S¨n. C¸ch x©y dùng h×nh t−îng ®Ñp ®Ï lín lao cña ng−êi anh hïng trong kh«ng khÝ ®«ng vui nhén nhÞp, lín m¹nh cña céng ®ång l mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña sö thi T©y Nguyªn. Ng−êi anh hïng sö thi ®−îc to n thÓ céng ®ång suy t«n tuyÖt ®èi. Qua ng−êi anh hïng ta thÊy ®−îc sù ph¸t triÓn, ý chÝ thèng nhÊt cña to n thÓ céng ®ång £ ®ª - mét biÓu hiÖn quan träng cña ý thøc d©n téc. §Ò sè 8 Tõ bi kÞch mÊt n−íc ®Õn bi kÞch t×nh yªu qua truyÒn thuyÕt An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u – Träng Thuû B il m T«i kÓ ng y x−a chuyÖn MÞ Ch©u Tr¸i tim lÇm chç ®Ó trªn ®Çu Ná thÇn v« ý trao tay giÆc Nªn nçi c¬ ®å ®¾m biÓn s©u. (Tè H÷u) Bèn c©u th¬ l¹i gîi nh¾c ta xãt xa nhí vÒ c©u chuyÖn d©n gian “An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u - Träng Thuû” víi h×nh ¶nh mét vÞ vua t i giái trong buæi ®Çu dùng n−íc ® ®¸nh tan c¸c cuéc x©m l¨ng hung b¹o cña kÎ thï nh−ng cuèi cïng l¹i thÊt b¹i méi c¸ch ®au xãt, trong gi©y phót chñ quan ® ®Ó cho giang s¬n x t¾c tuét khái tÇm tay, l m nªn mét b i häc kinh nghiÖm x−¬ng m¸u khã cã thÓ n o quªn. 15 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
§äc "An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u – Träng Thuû” ta thËt khã giÊu næi niÒm xãt xa tr−íc bi kÞch mÊt n−íc ¢u L¹c v c¶ bi kÞch t×nh yªu cña n ng c«ng chóa MÞ Ch©u. Trong truyÒn thuyÕt d©n gian, An D−¬ng V−¬ng xuÊt hiÖn nh− mét vÞ vua to n t i, lu«n mang trong m×nh mét tinh thÇn chèng giÆc ngo¹i x©m m¹nh mÏ. Nhê sù gióp ®ì cña thÇn Kim Qui, ng i ® x©y ®−îc Loa th nh v÷ng ch¾c v chÕ ®−îc ná thÇn – mét vò khÝ v« cïng lîi h¹i, b¸ch ph¸t b¸ch tróng, cã thÓ giÕt chÕt h ng ngh×n qu©n giÆc. N¨m Êy,TriÖu § cö binh x©m l−îc ph−¬ng Nam, song v× ¢u L¹c cã ná thÇn nªn qu©n § thua lín, bÌn xin giao ho . Kh«ng bao l©u sau, § t×m c¸ch cÇu h«n cho con trai m×nh víi con g¸i An D−¬ng V−¬ng. Vua ¢u L¹c ® v« t×nh g¶ con g¸i yªu l MÞ Ch©u cho Träng Thuû. Vua n o ngê Träng Thuû ® tØ tª trß chuyÖn víi MÞ Ch©u ®Ó t×m hiÓu bÝ mËt ná thÇn. V MÞ Ch©u - mét ng−êi con g¸i nhÑ d¹ c¶ tin ® th nh thËt gi¶i thÝch cÆn kÏ cho chång tõ c¸ch l m lÉy ná ®Õn c¸ch b¾n tªn, t¹o ®iÒu kiÖn cho Träng Thuû cã thÓ chÕ ná gi¶, ®¸nh tr¸o ná thÇn. Ýt l©u sau, Träng Thuû tõ biÖt vî víi lÝ do “t×nh vî chång kh«ng thÓ l ng quªn, nghÜa cha mÑ kh«ng thÓ vøt bá” v nãi dèi MÞ Ch©u vÒ ph−¬ng B¾c th¨m cha. TriÒu § ®−îc lÉy ná c¶ mõng bÌn cö binh sang ®¸nh. Vua An D−¬ng V−¬ng kh«ng hÒ hay biÕt ná thÇn bÞ ®¸nh tr¸o, khi giÆc tiÕn s¸t ®Õn th nh vÉn ung dung ngåi ®¸nh cê, c−êi m nãi r»ng “§ kh«ng sî ná thÇn sao ? ”. Cho ®Õn khi qu©n § tiÕn s¸t l¾m råi, vua míi lÊy ná thÇn ra b¾n, thÊy lÉy thÇn ® mÊt, kh«ng cßn c¸ch n o kh¸c ® nh bá ch¹y. Vua ®Æt MÞ Ch©u ngåi ®»ng sau ngùa råi ch¹y vÒ ph−¬ng Nam. ThÕ l theo lêi giao −íc, nh÷ng chiÕc l«ng ngçng trªn ¸o MÞ Ch©u ® chØ ®−êng cho Träng Thuû lÇn theo m ®uæi. §Õn ®−êng cïng, vua bÌn kªu r»ng "Trêi h¹i ta, sø Thanh Giang ë ®©u mau mau l¹i cøu”. Rïa v ng næi lªn mÆt n−íc, thÐt lín "kÎ n o ngåi sau ng−¬i chÝnh l giÆc”, Vua tuèt kiÕm chÐm chÕt MÞ Ch©u v Rïa v ng rÏ n−íc dÉn vua xuèng biÓn. V× sao mét con ng−êi t i trÝ nh− vËy l¹i cã thÓ ®¸nh mÊt c¬ nghiÖp lín lao trong phót chèc ? Ph¶i ch¨ng nh vua ® qu¸ chñ quan khi trong tay cã ®−îc ná thÇn ? §óng nh− vËy. Ná thÇn l mét vò khÝ lîi h¹i, chÝnh nhê nã m An D−¬ng V−¬ng ® ®¸nh 16 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
th¾ng qu©n giÆc nh−ng còng chÝnh v× nã m vua ® trë nªn chñ quan khinh ®Þch, mÊt c¶nh gi¸c tr−íc nh÷ng m−u kÕ bÈn thØu cña bän x©m l¨ng. Vua còng ® rÊt c¶ tin khi nhËn lêi cÇu h«n cña TriÖu § . N−íc mÊt nh tan cßn do nh vua kh«ng n¾m v÷ng néi bé cña m×nh. Ng i kh«ng hiÓu hÕt ®−îc tÝnh c¸ch cña con g¸i yªu MÞ Ch©u l n ng c«ng chóa hÕt søc thËt th , nhÑ d¹ c¶ tin, kh«ng hÒ m¶y may nghi ngê chång cho dï l mét gi©y mét phót. N ng ® thùc sù yªu Träng Thuû, còng v× qu¸ tin t−ëng v o h¾n m MÞ Ch©u ® v« t×nh trao cho h¾n bÝ mËt quèc gia. Nçi ®au mÊt n−íc Êy qu¶ thËt l qu¸ lín. Nh−ng ta l¹i c ng ®au xãt tr−íc t×nh yªu ch©n th nh cña n ng c«ng chóa ph−¬ng Nam. MÞ Ch©u cã tÊt c¶ phÈm chÊt tèt ®Ñp cña ng−êi phô n÷ truyÒn thèng, nh−ng còng tõ nh÷ng phÈm chÊt Êy, do mï qu¸ng, n ng ® h¹i cha, h¹i d©n, h¹i n−íc. Tr−íc sau n ng chØ nghÜ ®Õn Träng Thuû v h¹nh phóc cña n ng. N ng mét lßng tin t−ëng v yªu th−¬ng chång. N ng ® d nh cho chång mét t×nh yªu v« cïng ch©n th nh v tha thiÕt. Êy thÕ m Träng Thuû - con ng−êi béi b¹c kia ® nì t©m ch ®¹p lªn t×nh yªu ®ã. H¾n c−íi n ng l m vî chØ v× môc ®Ých lîi dông ®Ó x©m l−îc ¢u L¹c. Nh−ng v× sao MÞ Ch©u qu¸ mª muéi ? Sao n ng l¹i cã thÓ bá qua nh÷ng c©u nãi l¹ lïng, Èn chøa bao h m ý cña Träng Thuû trong lóc hai ng−êi chia tay : "Ta nay trë vÒ th¨m cha, nÕu nh− ®Õn lóc hai n−íc thÊt ho , B¾c Nam c¸ch biÖt, ta l¹i t×m n ng, lÊy g× l m dÊu ?”. C©u hái Êy cña Träng Thuû nh− mét gîi nh¾c, c¶nh b¸o tr−íc chuyÖn g× sÏ ®Õn víi ®Êt n−íc n ng, Nh−ng n ng l¹i thËt th ®¸p l¹i : “ThiÕp th©n phËn n÷ nhi, nÕu gÆp c¶nh biÖt li th× ®ín ®au kh«n xiÕt. ThiÕp cã ¸o gÊm l«ng ngçng th−êng mÆc trªn m×nh, ®i ®Õn ®©u sÏ røt l«ng m r¾c ë ng ba ®−êng ®Ó l m dÊu, nh− vËy cã thÓ cøu ®−îc nhau” V chÝnh c¸i dÊu l«ng ngçng cña n ng ® ®Èy hai cha con v o b−íc ®−êng cïng. T¹i sao trong c¸i gi©y phót nguy hiÓm Êy, qu©n § ®ang tiÕn ®¸nh cha m×nh m n ng vÉn cßn c¶ tin ®Õn mª muéi, ®em r¾c l«ng ngçng trªn ®−êng ®i l m dÊu hiÖu b¸o cho giÆc ®Ó råi cuèi cïng n ng nhËn ®−îc tõ cha mét c¸i chÕt ®au ®ín tét cïng, mét c¸i chÕt chÊt chøa bao niÒm c¨m hËn, tñi cùc, mét c¸i chÕt cïng bao ®iÒu thøc tØnh muén m ng tõ c¶ cha n ng v n ng. LiÖu MÞ Ch©u cã ®¸ng ph¶i chÞu h×nh ph¹t Êy 17 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
kh«ng ? ThËt khã kh¨n v ®au xãt cho vua An D−¬ng V−¬ng v× nh¸t kiÕm chÐm con Êy l ranh giíi gi÷a t×nh yªu n−íc m nh liÖt v t×nh yªu con tha thiÕt. Nh−ng tÊt c¶ ®Òu ® muén. C¶nh “quèc ph¸ gia vong”, c¬ nghiÖp lín lao phót chèc chØ cßn m©y khãi ®©u chØ do m×nh sù mª muéi cña MÞ Ch©u m cßn do sù chñ quan khinh ®Þch, mÊt c¶nh gi¸c cña chÝnh nh vua n÷a. VËy ng−êi x−a muèn nãi g× cho thÕ hÖ ®êi sau qua truyÒn thuyÕt “An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u - Träng Thuû” ? Ph¶i ch¨ng chØ l lêi kÓ su«ng vÒ c©u chuyÖn mÊt n−íc cña vua An D−¬ng V−¬ng ? Kh«ng, truyÒn thuyÕt Êy chÝnh l mét b i häc kinh nghiÖm lín lao trong viÖc b¶o vÖ quyÒn ®éc lËp tù chñ cña d©n téc. C©u chuyÖn nh¾c nhë chóng ta ph¶i lu«n c¶nh gi¸c cao tr−íc mäi thÕ lùc thï ®Þch ®Ó b¶o vÖ h¹nh phóc gia ®×nh. ChuyÖn còng l b i häc s©u s¾c cho nh÷ng ng−êi ®ang yªu v sÏ yªu. H y ®õng v× qu¸ yªu m trë nªn mª muéi, mï qu¸ng ®Ó råi dÉn ®Õn sù lîi dông, dèi tr¸ trong t×nh yªu. H y lu«n sèng ch©n th nh víi tr¸i tim m×nh, d nh cho nhau t×nh c¶m xuÊt ph¸t tõ ®¸y lßng. §õng bao giê ch ®¹p lªn t×nh yªu cña ng−êi kh¸c nh− Träng Thuû – mét con ng−êi m−u m«, tham väng kh«ng biÕt t«n träng gi¸ trÞ ®Ých thùc v vÜnh h»ng trong cuéc sèng. Ng−êi x−a ® s¸ng t¹o nªn truyÒn thuyÕt lÞch sö ®Çy c¶m ®éng, xãt xa. TruyÖn An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u - Träng Thuû vÉn m i l mét c©u chuyÖn, mét b i häc lín lao vÒ bi kÞch mÊt n−íc v bi kÞch t×nh yªu ® tõng diÔn ra trong lÞch sö. TruyÒn thuyÕt Êy sÏ cßn tiÕp tôc ®−îc kÓ cho mu«n thÕ hÖ con ch¸u ®êi sau ®Ó cïng nhau kh¾c cèt, ghi t©m, lêi c¨n dÆn c¶nh gi¸c tr−íc kÎ thï ®Ó b¶o vÖ quª h−¬ng ®Êt n−íc, b¶o vÖ quyÒn ®éc lËp thiªng liªng v h¹nh phóc cña mçi gia ®×nh §Ò sè 9 Ph©n tÝch ý nghÜa h×nh ¶nh “ngäc trai – giÕng n−íc” trong TruyÖn An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u – Träng Thuû B il m TruyÖn An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u, Träng Thuû kÕt thóc víi sù thÊt b¹i cña ¢u L¹c, An D−¬ng V−¬ng ®i v o lßng biÓn, MÞ Ch©u, Träng Thuû ph¶i chÕt. Tuy kÕt 18 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
thóc cã phÇn ®au ®ín song c©u chuyÖn kh«ng v× thÕ m qu¸ bi th−¬ng bëi trong s©u th¼m vÉn s¸ng lªn niÒm tin, chÊt nh©n v¨n s©u s¾c qua h×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc”. Chóng ta cã thÓ thÊy r»ng “ngäc trai - giÕng n−íc” võa l h×nh ¶nh cã gi¸ trÞ thÈm mÜ cao, võa l mét t×nh tiÕt ®¾t xÐt vÒ ph−¬ng diÖn tæ chøc cèt truyÖn. Nã l sù kÕt thóc duy nhÊt hîp lÝ cho sè phËn cña ®«i trai g¸i MÞ Ch©u, Träng Thñy, cïng víi sù thÓ hiÖn t− t−ëng, t×nh c¶m, c¸ch ®¸nh gi¸ cña nh©n d©n ®èi víi bi kÞch t×nh yªu n y nãi chung, nh©n vËt MÞ Ch©u nãi riªng. N ng MÞ Ch©u bëi nhÑ d¹, c¶ tin l m nªn næi “c¬ ®å ®¾m biÓn s©u”. N ng ® ph¶i nhËn lÊy c¸i chÕt cho danh nghÜa mét kÎ bÊt hiÕu, ph¶n nghÞch.. Nh−ng s©u xa, t¸c gi¶ d©n gian ® thÊu hiÓu nçi lßng mét ng−êi con g¸i ng©y th¬, trong tr¾ng v× t×nh yªu ® v« t×nh g©y nªn téi m ® cho n ng ®−îc ho¸ th nh nh÷ng viªn ngäc trai. Nh÷ng viªn ngäc trai lÊp l¸nh nh− ®¸p l¹i lêi cÇu nguyÖn cña n ng tr−íc khi vua cha chÐm ®Çu. N ng kh«ng ph¶i l ng−êi cã lßng ph¶n nghÞch muèn h¹i cha, n ng l ng−êi cã lßng trung hiÕu nh−ng v« t×nh bÞ ng−êi ta lõa dèi. Nh÷ng viªn ngäc Êy Èn s©u trong líp vá trai d−íi l n n−íc ®Çy bôi bÈn vÉn thanh läc ®Ó s¸ng lªn nh− chÝnh t©m hån ng©y th¬ trong tr¾ng cña MÞ Ch©u. ¸nh s¸ng ngäc trai ¸m ¶nh t©m trÝ ng−êi ®äc, t×m sù chia xÎ, ®ång c¶m. T¸c gi¶ d©n gian ® cã tÊm lßng v« cïng ®é l−îng khi thÊu hiÓu v c¶m th«ng víi n ng MÞ Ch©u. §Ó n ng ®−îc to¹i nguyÖn biÕn th nh ngäc trai. Sù ho¸ th©n Êy mang theo mét −íc m¬ cña nh©n d©n vÒ nh÷ng MÞ Ch©u s¸ng suèt sau n y, “võa say ®¾m yªu th−¬ng võa lu«n lu«n c¶nh gi¸c”. Nãi vÒ Träng Thuû. H¾n l mét kÎ chiÕn th¾ng trªn ph−¬ng diÖn chÝnh trÞ nh−ng l¹i l kÎ thÊt b¹i th¶m h¹i vÒ ph−¬ng diÖn t×nh c¶m. H¾n ® mÊt ®i ng−êi vî yªu quÝ, mÊt ®i sù thanh th¶n trong t©m hån v c ng ¸m ¶nh h¬n chÝnh h¾n g©y nªn c¸i chÕt MÞ Ch©u trong tr¾ng, ng©y th¬ hÕt lßng yªu th−¬ng h¾n. GiÕng n−íc ë Loa th nh l tÊm g−¬ng héi tô v ph¶n chiÕu tÊt c¶ téi ¸c m Träng Thuû g©y nªn. ChÝnh ë n¬i n y h¾n nh×n thÊy b¶n chÊt xÊu xa cña m×nh v thùc lßng hèi c¶i. Träng Thuû nh¶y xuèng giÕng tù vÉn, dßng m¸u ho dßng n−íc n¬i giÕng ngäc l sù chøng nhËn cho sù hèi c¶i téi lçi cña h¾n. 19 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o
Tõ t−¬ng truyÒn, nÕu dïng n−íc giÕng ë Cæ Loa m röa ngäc th× ngäc thªm s¸ng h¬n, cã ng−êi cho r»ng, h×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” l h×nh ¶nh ngîi ca mèi t×nh thuû chung cña MÞ Ch©u - Träng Thuû. Nh−ng thiÕt nghÜ, víi tinh thÇn yªu n−íc, cha «ng ta sÏ kh«ng bao giê s¸ng t¹o nghÖ thuËt ®Ó ngîi ca nh÷ng ai ®−a hä ®Õn bi kÞch mÊt n−íc. ChØ cã thÓ lÝ gi¶i r»ng, h×nh ¶nh ngäc s¸ng h¬n bëi ë thÕ giíi bªn kia MÞ Ch©u ® tha thø, ho¸ gi¶i téi lçi cho Träng Thuû. M u ngäc Êy còng s¸ng nh− tÊm lßng yªu th−¬ng, vÞ tha cña c«ng chóa MÞ Ch©u. H− cÊu chi tiÕt n y, ng−êi x−a cßn muèn gi¶m nhÑ bít téi lçi cña n ng trong viÖc mÊt c¶nh gi¸c l m n−íc mÊt, nh tan. §Ó MÞ Ch©u biÕn th nh ngäc trai, Träng Thuû tù vÉn n¬i giÕng n−íc v ®Ó h×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” s¸ng l t¹o nghÖ thuËt ®Ñp tíi møc ho n mÜ. §ã chÝnh l tÊm lßng nh©n ®¹o bao dung, nh©n hËu cña nh©n d©n. Nã thÓ hiÖn truyÒn thèng nh©n v¨n s©u s¾c. Chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c tíi Träng Thuû. Mét nh©n vËt víi vÞ trÝ v b¶n chÊt kh¸ phøc t¹p trong cèt truyÖn. Träng Thuû l con Nam ViÖt v−¬ng TriÖu § - lu«n cã ©m m−u th«n tÝnh ¢u L¹c. Träng Thuû sang ¢u L¹c víi môc ®Ých gi¶ng ho ®Ó ®¸nh c¾p ná thÇn. Tr−íc lóc cÇu h«n MÞ Ch©u, Träng Thuû ch−a hÒ cã c¶m t×nh m chØ l toan tÝnh. §Õn khi trë th nh vî chång víi MÞ Ch©u, t×nh yªu cña Träng Thuû míi n¶y në. Nh−ng ý thøc l m con, l m t«i trung th nh trong h¾n vÉn lín h¬n. H¾n dèi lõa ng−êi vî c¶ tin, ng©y th¬ cña m×nh ®Ó ®¸nh c¾p ná thÇn, th«n tÝnh n−íc ¢u L¹c, dån An D−¬ng V−¬ng v MÞ Ch©u ®Õn b−íc ®−êng cïng. H¾n ®óng l tªn gi¸n ®iÖp nguy hiÓm trong c¸i nh×n cña cha «ng chóng ta. H¾n xøng ®¸ng ph¶i chÞu nçi ©n hËn vß xÐ t©m can khi dÉn ®Õn c¸i chÕt cña ng−êi vî yªu quÝ. Kh«ng cã næi khæ n o b»ng sù day døt l−¬ng t©m. B¶n ¸n ®Ých ®¸ng cña Träng Thuû l c¸i chÕt trong næi ¸m ¶nh. Nh©n d©n ® b y tá th¸i ®é c¨m phÉn kh«ng tha thø v kh«ng ®éi trêi chung víi kÎ c−íp n−íc. KÎ c−íp n−íc sÏ bÞ to ¸n l−¬ng t©m v lÞch sö ph¸n xÐt, sím muén chóng sÏ thÊt b¹i th¶m h¹i trong cuéc chiÐn tranh chÝnh nghÜa b¶o vÖ ®éc lËp d©n téc, chñ quyÒn quèc gia. §Êy l niÒm tin m¹nh mÏ cña nh©n d©n tr−íc nh÷ng thö th¸ch cña lÞch sö. Song kh«ng v× lßng c¨m phÉn m khiÕn d©n gian ®¸nh mÊt ®i truyÒn thèng nh©n v¨n s©u s¾c cña d©n téc. H×nh ¶nh “ngäc trai - giÕng n−íc” chÝnh l sù khoan hång, ©n x¸ cho kÎ ® biÕt ©n hËn, kh¸t khao ®−îc ho¸ gi¶i téi lçi nh− Träng Thuû. 20 http://ebook.here.vn – Thư vi n Sách Tham Kh o