những cuộc chinh phạt của alexander Đại đế: phần 2 - nxb thế giới

Phụ lục A. NHỮNG THAY ĐỔI TRONG VIỆC<br /> TỔ CHỨC TRUNG ĐOÀN (HIPPARCHIES)<br /> TRONG ĐỘI KỴ BINH CHIẾN HỮU<br /> Arrian đã không nói gì về thay đổi này, điều có thể suy ra từ tác phẩm của<br /> ông. Lần nhắc tới “trung đoàn” sớm nhất, ngoài ví dụ đầu tiên về năm đầu<br /> tiên của chiến dịch (Quyển một), diễn ra vào mùa thu năm 329, khi Ptolemy<br /> được cử đi với một lực lượng bao gồm “ba trung đoàn Chiến hữu” để bắt giữ<br /> Bessus (Quyển ba). Sau đó, trong cùng một năm, trong một trận đại chiến<br /> chống lại người Scythia, chúng ta một lần nữa nghe nhắc tới các trung đoàn<br /> Kỵ binh (Quyển bốn). Tuy nhiên, trong một bài báo có giá trị về “Kỵ binh<br /> Macedonia của Alexander”, Giáo sư Brunt cho rằng Arrian sử dụng thuật<br /> ngữ “trung đoàn” một cách lộn xộn, vì trong lần Hephaestion và Cleius Đen<br /> cùng nhau chỉ huy quân Chiến hữu và “rõ ràng là quân Chiến hữu chỉ có một<br /> hoặc hai ‘hipparchy’, thuật ngữ ‘hipparchy’ không phù hợp để chỉ một nhóm<br /> gồm tám đơn vị mà quân Chiến hữu được hình thành”.[589] Ông cho rằng sự<br /> thay đổi diễn ra sau vụ giết hại Geitus vào cuối năm 328, vì Alexander cho<br /> rằng thật nguy hiểm khi giao phó một lực lượng kỵ binh lớn mạnh và quan<br /> trọng như vậy vào tay một chỉ huy duy nhất, người có thể cũng như Cleitus,<br /> đã lấy làm oán hận việc Alexander chấp nhận trang phục Ba Tư và thực hành<br /> các nghi lễ triều đình theo kiểu Ba Tư. Đây cũng là một ý kiến thú vị. Không<br /> may là, việc xem xét kỹ lưỡng tác phẩm của Arrian về trận chiến của người<br /> Scythia đã cho thấy, mà theo quan điểm của tôi là không thể nghi ngờ, rằng<br /> “các trung đoàn” đã tồn tại vào năm 329, trước khi Cleitus qua đời. Trong<br /> cuộc chiến này, Alexander hạ lệnh cho “một trung đoàn (hipparchy) kỵ binh<br /> đánh thuê và bốn đội (ilai) kỵ binh đánh giáo” tấn công mở màn, và sau đó,<br /> ngài sử dụng “ba trung đoàn Chiến hữu và toàn bộ kỵ binh đánh giáo” để<br /> tiếp tục tấn công, trong khi đích thân ngài chỉ huy “các tiểu đội theo đội hình<br /> hàng dọc”. Đây là một mô tả cẩn trọng và chi tiết, hiển nhiên là dựa trên cứ<br /> liệu của Ptolemy và khó mà tin được rằng Arrian có thể nhầm lẫn “tiểu đội”<br /> và “trung đoàn”.[590] Trên thực tế, chúng ta không biết sự thay đổi về cách tổ<br /> chức trung đoàn diễn ra khi nào. Lần cuối cùng đội quân Hoàng gia được<br /> nhắc tới là vào cuối năm 331 tại cổng Ba Tư (3.18.5), cùng với một thuật<br /> ngữ không rõ nghĩa là khác là “tetrachy” dùng để nói về đội kỵ binh. Sau<br /> này, đầu năm 327 (4.24.1), chúng ta nghe nói đến đội bảo vệ (agema), rõ<br /> ràng là để chỉ một đơn vị quân đội tương tự với tiểu đội Hoàng gia.<br /> Quan trọng hơn câu hỏi về việc thay đổi tổ chức trung đoàn diễn ra vào<br /> ngày nào là câu hỏi về thành phần của trung đoàn, cụ thể là các tiểu đoàn<br /> giúp duy trì sức mạnh của chúng. Vì trung đoàn là đơn vị lớn hơn, bao gồm<br /> hai hoặc hơn hai tiểu đoàn, và kỵ binh hạng nặng Macedonia không thể cung<br /> <br /> cấp đủ số người cho tất cả các tiểu đoàn. Chắc chắn rằng quân Chiến hữu có<br /> khoảng 1.800 người khi bắt đầu cuộc viễn chinh, rằng có một phân đội tăng<br /> cường gồm 300 người đã hợp nhất với lực lượng của Alexander tại Gordium<br /> vào đầu năm 333, và không lâu sau đó là phân đội 500 người tại Gaugamela<br /> vào cuối năm 331. Tuy nhiên, Giáo sư Brunt đã suy luận từ Polybius<br /> (12.19.2) rằng Alexander đã nhận được một lực lượng viện quân bao gồm<br /> hơn 500 kỵ binh Macedonia trước khi trận Issus diễn ra và đoán chừng đợt<br /> viện quân vào khoảng năm 328/327, khoảng thời gian khi các trung đoàn<br /> (hipparchy) được thành lập. Trong cả hai trường hợp, vị giáo sư này đều<br /> nhầm lẫn. Điều mà Polybius nói, theo Callisthenes, là 800 kỵ binh từ<br /> Macedonia đã tới hợp nhất với lực lượng của Alexander trước khi ngài đặt<br /> chân lên đất Cilicia, và vì Callisthenes đã tính toán số lượng kỵ binh lớn nhất<br /> mà Alexander có thể có trong trận Issus, rõ ràng là không có đội viện quân<br /> kỵ binh nào khác ngoài đợt 800 kỵ binh này. Chúng ta có thể kết luận rằng<br /> đó chính là số kỵ binh đã tới hỗ trợ Alexander tại Gordium mà Arrian<br /> (1.29.4) đã thuật lại trong tác phẩm của mình. Số kỵ binh đó bao gồm 300<br /> quân Macedonia, 200 quân Thessaly, và 150 quân Elis. 150 kỵ binh còn lại,<br /> Arrian không nhắc tới, có thể vì họ là lính đánh thuê. Brunt cho rằng ngài<br /> William Tarn có thể đã đưa ra ý kiến cho rằng “Tiểu đoàn bộ binh thứ bảy<br /> được hình thành từ những tân binh Macedonia mà Alexander đã cử Sopolis,<br /> Epocillus và Menidas đi từ Nautaca để đưa họ tới (Arrian 4.18.3).” Nhưng<br /> Arrian không hề nhắc tới bất kỳ lần viện quân nào của quân Macedonia sau<br /> thời gian đó và việc này có lẽ đã bị hoãn lại. Hơn nữa, Giáo sư R. D. Milns<br /> đã chứng minh[591] rằng tiểu đoàn bộ binh thứ bảy, mà Tarn cho rằnghẳn là<br /> một phần của “lực lượng từ Macedonia” mà các sĩ quan đã đưa tới chỗ<br /> Alexander, đã tồn tại ngay từ đầu năm 330. Sau đó, chúng ta có thể ước đoán<br /> rằng tổng số kỵ binh hạng nặng mà Alexander có vào cuối năm 331 không ít<br /> hơn 2.600 người. Vậy cứ coi như số đó là khoảng 2.500 lính. Chắc chắn, cần<br /> phải có nhiều kỵ binh hơn để xây dựng các trung đoàn mới. Nếu “các lính<br /> trinh sát” hoặc “kỵ binh đánh giáo” là quân Macedonia, như Brunt nói, họ<br /> chắc hẳn được hợp nhất trong đội Chiến hữu. Nhưng vì chúng ta đọc được từ<br /> trước tác của Arrian (4.4.6-7), họ tồn tại như một đơn vị độc lập tại thời<br /> điểm mà các trung đoàn được thành lập – trừ phi Arrian hoàn toàn nhầm lẫn.<br /> Nhưng nếu “các lính trinh sát” không được sáp nhập thành các trung đoàn,<br /> vậy các kỵ binh thì sao? Đối với tôi, giải pháp khả thi nhất đã được G.T.<br /> Griffith, người cho rằng các trung đoàn này được thành lập từ các kỵ binh<br /> tây Iran, đặt ra. Như ông đã chỉ ra, thật khó có thể tin rằng Alexander đã có<br /> các đơn vị kỵ binh Bactria và Sogdia vào khoảng cuối năm 328 (Quyển bốn),<br /> thời điểm mà cuộc chiến vẫn còn đang diễn ra tại khu vực này; vào khoảng<br /> thời gian đó, Alexander không thể triệu tập một đội kỵ binh xuất sắc nào<br /> <br /> khác ngoài kỵ binh vùng phía tây và trung tâm Iran. Tuy nhiên cho tới tận<br /> năm 324, chúng ta mới nghe nói đến nhóm kỵ binh này trong lực lượng của<br /> Alexander, khi nó được “hợp nhất” vào kỵ binh Chiến hữu. Trong đoạn văn<br /> này (Quyển bảy), Arrian đã liệt kê nhiều lời than phiền – việc bổ sung<br /> 30.000 tân binh Ba Tư, việc tổ chức các hôn lễ ở Susa, việc “phương Đông<br /> hóa” của Peucestas, và việc Alexander mặc trang phục Media – mà điều cuối<br /> cùng đã dẫn tới cuộc binh biến của quân Macedonia tại Opis. Giáo sư Brunt<br /> đã chỉ ra rằng những lời than phiền này dường như chỉ xuất hiện sau nỗi oán<br /> hận của quân Macedonia về việc Alexander “sáp nhập” kỵ binh phương<br /> Đông vào đội Chiến hữu và đưa những người Ba Tư xuất sắc vào đội vệ<br /> quân (agema). Tuy nhiên, ngay trước cuộc binh biến, Arrian đã tóm tắt (một<br /> cách ngắn gọn hơn) những nỗi oán hận của người Macedonia (7.8.2.).<br /> “Trong suốt toàn bộ cuộc chinh phạt này”, ông viết, “người Macedonia lấy<br /> làm phật ý về việc Alexander “nhập” kỵ binh nước ngoài với đội ngũ Chiến<br /> hữu.” “Toàn bộ cuộc chinh phạt này” là chỉ tới cuộc chinh phạt Ấn Độ (hoặc<br /> có phần phóng đại là chỉ tới toàn bộ cuộc viễn chinh), chắc chắn không phải<br /> thời gian sau khi ngài trở về từ phương Đông. Sau đó, nếu ông Griffith chính<br /> xác trong việc phân biệt giữa “hợp nhất” [integration] và “nhập”<br /> [importation] vào đội Chiến hữu, chúng ta thấy được hai giai đoạn kế tiếp<br /> nhau của chính sách hướng tới người Ba Tư mà Alexander theo đuổi, một<br /> chính sách được thể hiện rõ ràng nhất trong lời cầu nguyện của ngài tại Opis,<br /> cầu cho “người Macedonia và người Ba Tư có được sự hòa thuận và mối<br /> giao hảo trong đế chế”. Nếu ông Griffith nhầm lẫn trong sự phân biệt này, và<br /> nếu hai đoạn văn trong trước tác của Arrian là “một cặp” như Giáo sư<br /> Badian đã tranh luận,[592] thì có khả năng là, trong khi việc tái tổ chức lần<br /> cuối cùng của đội Chiến hữu là việc mới diễn ra, nỗi oán hận của quân<br /> Macedonia với việc đưa quân Ba Tư vào đội Chiến hữu đã xảy ra vài năm<br /> trước đó. Điều này chắc chắn cũng đúng với chi tiết họ phật ý vì Alexander<br /> chấp nhận mặc trang phục của phương Đông.<br /> <br /> Phụ lục B. BIÊN NIÊN SỬ CỦA CUỘC<br /> VIỄN CHINH<br /> Arrian xác định ngày tháng của các sự kiện theo lịch Athens, chẳng hạn<br /> khi kết thúc cuộc vây hãm thành Tyre và thường xuyên nhắc đến mùa khi<br /> Alexander rời đi hoặc đi tới một thị trấn hoặc một địa hạt. Việc xác định<br /> chính xác ngày tháng xảy ra sự kiện là bất khả thi, nhưng với sự trợ giúp<br /> thông tin của các tác giả khác, cụ thể là nhà địa lý Strabo, có thể xây dưng<br /> dựng một biên niên sử theo các mùa một cách tương đối.<br /> 334<br /> Mùa xuân Xâm lược lục địa Á châu<br /> 334/333 Mùa đông Alexander ở Gordium<br /> 333<br /> Mùa xuân? Khởi hành từ Gordium<br /> Tháng<br /> Mười một<br /> Tháng Một<br /> 332<br /> – Tháng<br /> Tám<br /> Tháng<br /> Chín <br /> –<br /> Tháng<br /> Mười<br /> 14 Tháng<br /> Mười một<br /> 332/331 Mùa đông<br /> <br /> Trận Issus<br /> <br /> Quyển hai<br /> <br /> Vây hãm thành Tyre<br /> <br /> Quyển hai; Plutarch;<br /> Alexander 24.5<br /> <br /> Vây thành Gaza<br /> <br /> Diodorus 17. 48. 7<br /> <br /> Alexander được tôn làm<br /> Pharaoh tại Memphis<br /> Viễn chinh tới Siwah<br /> Quyển ba<br /> <br /> 331<br /> <br /> 7 Tháng<br /> Sáng lập Alexandria<br /> Tư<br /> <br /> 331<br /> <br /> Cuối Mùa<br /> xuân<br /> 20/21<br /> Tháng<br /> Chín<br /> 1 Tháng<br /> Mười<br /> <br /> 330<br /> <br /> Quyển một<br /> Quyển một<br /> Quyển hai<br /> <br /> Ngụy Callisthenes[593]<br /> 1.32[594]<br /> <br /> Khởi hàng từ Ai Cập<br /> Nhật thực <br /> Gaugamela<br /> <br /> trước <br /> <br /> Trận Gaugamela<br /> <br /> Tháng Một<br /> – Tháng Lưu lại Persepolis<br /> Năm<br /> <br /> Quyển ba<br /> trận<br /> <br /> Quyển ba<br /> Plutarch Alexander 31.8<br /> Plutarch Alexander 37.6<br /> <br /> Giữa<br /> Đốt cháy cung điện Ba Tư<br /> Tháng<br /> Năm<br /> Tháng Bảy Darius III bỏ mạng<br /> Alexander tới các ngọn núi<br /> 329<br /> Mùa xuân<br /> của Ấn Độ [Hindu Kush]<br /> Cuộc chiến chống lại những<br /> Giữa Mùa<br /> người Scythia phía Bắc của<br /> hè<br /> R. Jaxartes<br /> Giữa Mùa Alexander ở Zariaspa<br /> 329/328<br /> đông<br /> (Bactra)<br /> 328<br /> Mùa xuân? Tiến quân tới sống Oxus<br /> 328/327 Mùa đông Alexander ở Nautaca<br /> 327<br /> <br /> 326<br /> <br /> Bắt đầu<br /> mùa xuân<br /> Kết thúc<br /> mùa xuân<br /> Tháng<br /> Năm<br /> <br /> Tháng<br /> Mười một<br /> 325<br /> Tháng Bảy<br /> Kết thúc<br /> Tháng<br /> Tám<br /> 20/21<br /> Tháng<br /> Chín<br /> 325/324 Mùa đông<br /> 324<br /> Mùa xuân<br /> 326<br /> <br /> Curtius 5. 6. 12[595]<br /> Quyển ba<br /> Strabo 15. 2. 10; Quyển<br /> ba (cuốn này)<br /> Quyển bốn<br /> Quyển bốn<br /> Quyển bốn<br /> Quyển bốn<br /> <br /> Tấn công vào Pháo đài Đá<br /> Quyển bốn<br /> vùng Sogdiana<br /> Khởi hành từ Bactria<br /> Trận chiến <br /> Hydaspes<br /> <br /> tại <br /> <br /> Quyển năm<br /> sông<br /> <br /> Quyển năm<br /> <br /> Bắt đầu chuyến hải hành<br /> Strabo 15,1,17<br /> xuôi dòng Hydaspes<br /> Tới Pattala<br /> Strabo 15.1.17<br /> Alexander rời Pattala<br /> <br /> Quyển sáu<br /> <br /> Nearchus rời Pattala<br /> <br /> Indica 21.1<br /> <br /> Alexander ở Carmania<br /> Alexander tới Susa<br /> <br /> Quyển sáu<br /> <br /> Cuộc chinh phạt chống lại<br /> Quyển bảy<br /> người Cossaea<br /> Mùa xuân Quay trở lại Babylon<br /> Quyển bảy<br /> <br /> 324/323 Mùa đông<br /> 323<br /> <br /> 10 Tháng<br /> <br /> Cái chết của Alexander<br /> <br /> Ngụy Callisthenes 3.55;<br /> văn bản bằng tiếng<br /> <br />