Những luận điểm sáng tạo của về vai trò của văn hóa Chủ tịch Hồ Chí Minh

KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 1<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 04 NĂM 2018<br /> Những luận điểm sáng tạo của<br /> Chủ tịch Hồ Chí Minh<br /> về vai trò của văn hóa<br /> ThS. LÊ ĐỨC THỌ<br /> Trường Cao đẳng Nghề Đà Nẵng<br /> <br /> Những quan điểm mang tính lý luận khi bàn về văn hóa của Chủ tịch Hồ Chí<br /> Minh vừa là sự kế thừa, tiếp thu lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin đồng thời là<br /> sự vận dụng, phát triển sáng tạo, phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Những quan<br /> điểm sáng tạo và hết sức độc đáo về văn hóa của Người cho đến nay vẫn là<br /> những chỉ dẫn thiết thực, sâu sắc, còn vẹn nguyên tính thời sự có giá trị định<br /> hướng vững bền cho quá trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm<br /> đà bản sắc dân tộc nói riêng và công cuộc chung sức dựng xây một xã hội văn<br /> minh, tiến bộ, vì con người của nhân loại nói chung.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C<br /> hủ tịch Hồ Chí Minh có ý nghĩa vươn tầm thời đại. anh chị em cán bộ hoạt động<br /> đã để lại cho Đảng và Hồ Chí Minh khẳng định trên lĩnh vực đó là những chiến<br /> nhân dân ta một di sản vai trò soi đường của văn sĩ văn hóa. Vừa giành lại được<br /> tư tưởng, lý luận vô cùng to hóa trong quá trình phát độc lập dân tộc, Người đã tìm<br /> lớn và sâu sắc. Tư tưởng của triển - nền tảng tinh thần cách nâng dân tộc mình lên<br /> Người đã trở thành nền tảng của xã hội, gắn văn hóa với một tầm cao mới: Phát động<br /> tư tưởng, kim chỉ nam cho phát triển chiến dịch diệt giặc dốt - coi<br /> hành động của Đảng và cách dốt nát là một thứ giặc - giặc<br /> Hồ Chí Minh được thế<br /> mạng Việt Nam, là tài sản vô<br /> giới tôn vinh là nhà văn hóa nội xâm, giặc trong lòng; đề<br /> giá của Đảng và nhân dân ta.<br /> kiệt xuất không chỉ vì Người ra chiến lược xoá nạn mù chữ,<br /> Trong toàn bộ hệ thống tư<br /> đã sáng tạo ra một thời đại thành lập Nha Bình dân học<br /> tưởng của Người, có tư tưởng<br /> mới, một nền văn hóa mới vụ; phát động phong trào đời<br /> về văn hóa. Tư tưởng văn hóa<br /> trong lịch sử dân tộc Việt Nam sống mới; xây dựng và phát<br /> của Người là một trong nhiều<br /> lĩnh vực phong phú và sâu sắc mà còn vì Người đã có những triển các thuần phong mỹ tục<br /> nhất, có giá trị bền vững. Các đóng góp giá trị vào sự phát mới trong nhân dân,... Công<br /> giá trị tư tưởng đó không chỉ triển của văn hóa nhân loại. lao to lớn của Hồ Chí Minh<br /> có giá trị trong quá khứ mà Người đã sớm thấy vai trò là đã đưa văn hóa đi sâu vào<br /> còn là tài sản của hiện tại và và sức mạnh của văn hóa, đã quần chúng, tác động như<br /> tương lai. Nó lan tỏa và vạch sớm đưa văn hóa vào chiến một sức mạnh vật chất, biến<br /> hướng, chỉ đường đi lên cho lược phát triển của đất nước, đổi phong hoá, cải tạo con<br /> sự phát triển của dân tộc và coi văn hóa là một mặt trận và người.<br />  2 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Kế thừa tư tưởng của hóa soi đường cho quốc dân Hồ Chí Minh chỉ ra các<br /> C.Mác, Hồ Chí Minh khẳng đi (nâng cao nhận thức, mở chức năng cao cả của văn<br /> định: “Văn hóa, nghệ thuật rộng hiểu biết), “văn hóa phải hóa: “Văn hóa soi đường cho<br /> cũng như mọi hoạt động khác, làm cho ai cũng có lý tưởng tự quốc dân đi”<br /> không thể đứng ngoài, mà chủ, độc lập, tự do” [4, tr. 71] Người coi dốt nát là một<br /> phải ở trong kinh tế và chính (bồi dưỡng tinh thần vì nước thứ giặc - “giặc nội xâm”, nguy<br /> trị” [1, tr. 246]. Người còn bổ quên mình). “Văn hóa phải sửa hiểm không kém giặc ngoại<br /> sung thêm: “Văn hóa nghệ đổi được tham ô, lười biếng, xâm, từ đó Người chủ trương<br /> thuật cũng là một mặt trận. phù hoa, xa xỉ” [4, tr. 72] (xây thực hiện chiến dịch “xóa nạn<br /> Anh chị em là chiến sĩ trên mặt dựng, hoàn thiện đạo đức con mù chữ” và nhiệm vụ nâng<br /> trận ấy” [1, tr. 246], tức là khẳng người). cao dân trí. Theo Hồ Chí Minh,<br /> định sứ mệnh chiến đấu của Như vậy, xây dựng văn “một dân tộc dốt là một dân tộc<br /> cán bộ văn hóa: “Nay ở trong hóa chính là xây dựng nền yếu” [5, tr. 7], dốt nát là nguyên<br /> thơ nên có thép. Nhà thơ cũng tảng của xã hội, đó là sự đan nhân cơ bản của yếu hèn và sai<br /> phải biết xung phong” [2, tr. kết của nhiều yếu tố: tâm lí, lầm: “Dốt thì dại, dại thì hèn”.<br /> 451]. Trên mặt trận văn hóa ấy, luân lí, chính trị, xã hội, kinh tế. Sau khi đất nước vừa giành<br /> vũ khí của người chiến sĩ văn Văn hóa hiểu theo nghĩa rộng được độc lập, ngay trong<br /> hóa là cây bút, tác phẩm văn là chính trị, chính trị hiểu theo phiên họp đầu tiên của Chính<br /> hóa: “Cái bút là vũ khí sắc bén, chiều sâu là văn hóa. Nó luôn phủ lâm thời (03-9-1945), Hồ<br /> bài báo là tờ hịch cách mạng” đan cài, hoà quyện vào nhau Chí Minh đề ra 6 nhiệm vụ<br /> [3, tr. 540]. chứ không phân biệt, tách cấp bách của chính quyền<br /> Người chỉ ra các chức bạch rạch ròi, đâu là văn hóa, mới, trong đó có 2 nhiệm vụ<br /> năng cao cả của văn hóa: Văn đâu là chính trị. về giáo dục, đó là “mở một<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 3<br /> chiến dịch để chống nạn mù Cũng ngay trong ngày triển như vũ bão của khoa học<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 04 NĂM 2018<br /> chữ” và “giáo dục lại tinh thần 8/9/1945, Đại tướng Võ - công nghệ, đem lại cho xã hội<br /> nhân dân bằng cách thực hiện: Nguyên Giáp, nguyên Bộ nhiều biến đổi to lớn. Công<br /> CẦN, KIỆM, LIÊM, CHÍNH” [5, trưởng Bộ Nội vụ, thừa ủy nghệ thông tin phát triển<br /> tr. 7]. Người chỉ rõ: Một trong quyền Chủ tịch Hồ Chí Minh ký mạnh mẽ và đương nhiên<br /> những công việc phải thực quyết định thành lập Nha Bình kéo theo sự thay đổi đời sống<br /> hiện cấp tốc lúc này là nâng dân học vụ để triển khai nhanh vật chất và tinh thần. Điều đó<br /> cao dân trí, bởi không một chóng chiến dịch chống nạn có nghĩa là văn hóa có vai trò<br /> quốc gia nào có thể tiến hành mù chữ. Đầu tháng 10/1945, to lớn. Văn hóa lành mạnh và<br /> xây dựng một chế độ xã hội Chủ tịch Hồ Chí Minh ra “Lời không lành mạnh cùng ồ ạt<br /> mới và bảo vệ Tổ quốc thành kêu gọi toàn dân chống nạn thâm nhập vào. Một số phần<br /> công trong điều kiện văn hóa, thất học”. Lời kêu gọi đã nhanh tử vì chạy theo lợi nhuận mà<br /> dân trí, đạo đức, tinh thần xã chóng thấm sâu vào tâm không hiểu tác hại của văn<br /> trí của mọi người, bất luận hóa không lành mạnh đã đưa<br /> hội thấp kém. Chưa đầy một<br /> già, trẻ, lớn, bé, tôn giáo, tín vào Việt Nam, thâm nhập vào<br /> tuần sau ngày độc lập, ba sắc<br /> ngưỡng, thành phần giai cấp, giới trẻ. Nó làm cho một số<br /> lệnh quan trọng về giáo dục<br /> làm cho ai ai cũng đều thấy bộ phận thanh thiếu niên tụt<br /> đã được Người ký và ban hành:<br /> rõ chính sách ngu dân của dốc về văn hóa, đồng thời nó<br /> Sắc lệnh 17-SL, thành lập Nha<br /> thực dân Pháp, làm thức dậy làm suy thoái về đạo đức, lối<br /> Bình dân học vụ, Sắc lệnh 19-<br /> lòng tự tôn dân tộc, đoàn kết sống của một bộ phận không<br /> SL, quy định mọi làng phải có<br /> tất cả mọi tầng lớp nhân dân nhỏ đảng viên, cán bộ, cả cán<br /> lớp học bình dân, và Sắc lệnh<br /> thành một khối thống nhất để bộ có chức có quyền. Đó là sự<br /> 20-SL, cưỡng bách học chữ phai nhạt về lý tưởng, không<br /> thực hiện nhiệm vụ của người<br /> Quốc ngữ không mất tiền. Một thật sự tin tưởng vào thắng lợi<br /> công dân là chỉ trong vòng<br /> nền giáo dục mới - nền giáo cuối cùng của con đường cách<br /> một năm, ai ai cũng biết đọc<br /> dục của nước Việt Nam độc lập mạng mà Bác Hồ, Đảng và dân<br /> biết viết.<br /> được Người nêu rõ trong Thư tộc ta đã lựa chọn - con đường<br /> gửi các học sinh: “Ngày nay, Khi cuộc kháng chiến<br /> cách mạng xã hội chủ nghĩa.<br /> các em được cái may mắn hơn chống Pháp nổ ra, Đảng và<br /> Đó là căn bệnh chủ nghĩa cá<br /> cha anh là được hấp thụ một Chính phủ vẫn không quên<br /> nhân khá phổ biến dẫn tới<br /> nền giáo dục của một nước lãnh đạo toàn dân tiếp tục<br /> cơ hội, thực dụng, quan liêu,<br /> độc lập, một nền giáo dục nó chiến thắng giặc dốt. Năm lãng phí, tham ô, chạy chức,<br /> sẽ đào tạo các em nên những 1950, Quốc hội khóa II đánh chạy quyền, chạy tội, chạy<br /> người công dân hữu ích cho giá cao thắng lợi to lớn về bằng cấp,...<br /> nước Việt Nam, một nền giáo xóa mù chữ: Cũng như thành<br /> tích chống giặc ngoại xâm Hiện nay, Đảng ta xác<br /> dục làm phát triển hoàn toàn định: Xây dựng Đảng là nhiệm<br /> và thành tích chống giặc đói,<br /> những năng lực sẵn có của các vụ then chốt, xây dựng kinh tế<br /> thành tích bình dân học vụ<br /> em,... Non sông Việt Nam có là trung tâm, xây dựng nền văn<br /> chống giặc dốt rất vĩ đại.<br /> trở nên tươi đẹp hay không, hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc<br /> dân tộc Việt Nam có bước tới Học tập và vận dụng tư dân tộc là quan trọng. Trong<br /> đài vinh quang để sánh vai tưởng văn hóa Hồ Chí Minh nhiệm vụ xây dựng Đảng,<br /> với các cường quốc năm châu trong đổi mới và phát triển cùng với việc xây dựng chính<br /> được hay không, chính là nhờ đất nước hiện nay trị, tư tưởng, tổ chức, phải tập<br /> một phần lớn ở công học tập Ngày nay, cơ chế thị trung xây dựng Đảng về văn<br /> của các em” [5, tr. 35]. trường đã kéo theo sự phát hóa, xây dựng văn hóa trong<br />  4 KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN<br /> nghĩa - con người với tư cách là<br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC CÔNG NGHỆ VÀ MÔI TRƯỜNG<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> sản phẩm của nền văn hóa mới,<br /> là mục tiêu và động lực của sự<br /> phát triển - là nhiệm vụ quan<br /> trọng hàng đầu của công cuộc<br /> đổi mới. Hồ Chí Minh thường<br /> nói “lấy dân làm gốc” tức là<br /> phải lấy nhu cầu độc lập, tự<br /> do, ấm no, hạnh phúc của<br /> nhân dân làm mục tiêu, lấy lợi<br /> ích chính đáng của con người<br /> (cả vật chất và tinh thần) làm<br /> động lực. Trong khi nhận thức<br /> sâu sắc, đầy đủ vai trò động<br /> lực của con người thì phải<br /> thấy mối quan hệ biện chứng<br /> giữa con người mục tiêu và con<br /> người động lực. Càng chăm lo<br /> cho con người mục tiêu tốt<br /> Đảng, văn hóa cầm quyền. văn hóa nhân loại, xây dựng bao nhiêu thì sẽ phát huy con<br /> Xây dựng kinh tế trước hết xây một xã hội dân chủ, văn minh người động lực tốt bấy nhiêu.<br /> dựng con người có văn hóa, có vì lợi ích chân chính và phẩm Ngược lại, tăng cường được<br /> đạo đức có trí tuệ, điều mà từ giá con người với trình độ tri sức mạnh của con người động<br /> trước tới nay chúng ta ít quan thức, đạo đức và thể lực, thẩm lực thì sẽ nhanh chóng đạt<br /> tâm. Coi xây dựng kinh tế là mục tiêu cách mạng.<br /> mỹ ngày càng cao.<br /> trung tâm là đúng, nhưng Phải xác định xây dựng<br /> Nghiên cứu những luận<br /> phải hướng tới văn hóa và nền văn hóa mới là sự nghiệp<br /> điểm sáng tạo trong tư tưởng<br /> mục tiêu cuối cùng là vì mục của toàn dân. Hồ Chí Minh đã<br /> Hồ Chí Minh về văn hóa là<br /> tiêu văn hóa, đất nước giàu từng xác định rõ ràng “không<br /> đóng góp quan trọng vào việc<br /> mạnh, xã hội công bằng, dân có nhân dân thì Chính phủ<br /> bổ sung, làm phong phú thêm<br /> chủ, văn minh. Như vậy, văn không đủ lực lượng” và “không<br /> kho tàng lý luận thế giới, kho<br /> hóa là nền tảng tinh thần của có nhân dân thì không có Bác”<br /> tàng lý luận của chủ nghĩa<br /> xã hội. Chúng ta tiếp tục đẩy [5, tr. 64]. Nghị quyết Trung<br /> Mác - Lênin. Đồng thời, đây là<br /> mạnh toàn diện sự nghiệp đổi ương 5 khóa VIII nhấn mạnh<br /> những chỉ dẫn cụ thể, sâu sắc<br /> mới, trong đó phải đặc biệt việc xây dựng và phát triển văn<br /> cho Đảng và Nhà nước trong<br /> chú ý xây dựng văn hóa, tiến hóa là sự nghiệp của toàn dân<br /> việc hoạch định đường lối, chủ<br /> hành cách mạng xã hội chủ do Đảng Cộng sản Việt Nam<br /> trương và thực thi chính sách,<br /> nghĩa trên lĩnh vực tư tưởng lãnh đạo, trong đó đội ngũ trí<br /> về văn hóa. Vận dụng những<br /> và văn hóa làm cho thế giới thức giữ vai trò quan trọng.<br /> quan Mác - Lênin và tư tưởng luận điểm sáng tạo của Hồ<br /> Sau này, nghị quyết Trung<br /> Hồ Chí Minh giữ vị trí chủ Chí Minh về văn hóa trong giai ương 9 khóa XI cũng tái khẳng<br /> đạo trong đời sống tinh thần đoạn hiện nay, theo chúng tôi định: “Xây dựng và phát triển<br /> xã hội. Kế thừa và phát huy cần chú ý mấy điểm sau đây: văn hóa là sự nghiệp của toàn<br /> truyền thống văn hóa tốt đẹp Phải xác định nhiệm vụ xây dân do Đảng lãnh đạo, Nhà<br /> của dân tộc, tiếp thu tinh hoa dựng con người mới xã hội chủ nước quản lý, nhân dân là chủ<br />  KHOA HOÏC XAÕ HOÄI - NHAÂN VAÊN 5<br /> thể sáng tạo, đội ngũ trí thức Trong “thế giới phẳng” hiện trường văn hóa, tránh tình<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> SỐ 04 NĂM 2018<br /> giữ vai trò quan trọng”. nay, các “đế quốc văn hóa”, trạng chạy theo lợi nhuận kinh<br /> Xây dựng đội ngũ cán bộ các thế lực thù địch của chủ tế mà quên đi lợi ích của cộng<br /> làm công tác văn hóa vừa có nghĩa xã hội đang lợi dụng đồng: buôn gian, bán lận, sản<br /> tài năng, giỏi về chuyên môn, chiêu bài “dân chủ hóa về xuất hàng giả, hàng nhái, hàng<br /> nghiệp vụ vừa có đạo đức chính trị”, “tự do hóa về kinh kém chất lượng, mất vệ sinh an<br /> nghề nghiệp, phẩm chất tốt. tế” để thổi lên những luồng toàn thực phẩm, ô nhiễm môi<br /> Để đáp ứng được những yêu gió độc, phủ nhận quá khứ, trường,... Kinh tế phát triển<br /> cầu này, thiết nghĩ quay trở lại hạ bệ thần tượng, gieo rắc phải đi đôi với văn hóa là điều<br /> với những điều Hồ Chí Minh hoài nghi về sự lãnh đạo của kiện đảm bảo cho sự phát triển<br /> Đảng, gây mất niềm tin vào bền vững của đất nước cũng<br /> đã căn dặn từ thế kỷ trước:<br /> tương lai của chủ nghĩa xã<br /> cán bộ Việt Nam phải đi sâu như của mỗi cá nhân.<br /> hội,... nhân danh quyền con<br /> đi sát vào quần chúng nhân Tóm lại, n g h i ê n c ứ u<br /> người để áp đặt cho các nước<br /> dân, phải hiểu tâm tư nguyện những luận điểm sáng tạo<br /> nhỏ những thị hiếu và lối sống<br /> vọng của quần chúng, phải<br /> phản động theo quan điểm trong tư tưởng Hồ Chí Minh về<br /> rèn luyện cho lập trường vững<br /> của họ. Phương pháp bảo vệ văn hóa có ý nghĩa sâu xa, đặc<br /> vàng, tư tưởng đúng... là điều<br /> và phát triển văn hóa dân tộc biệt quan trọng trong chiến<br /> rất quan trọng và đúng với mọi<br /> của Hồ Chí Minh là xây dựng lược phát triển của đất nước<br /> hoàn cảnh.<br /> và bồi dưỡng những điển hình hiện nay. Nó không chỉ là mục<br /> Giữ vững và phát huy bản tích cực về văn hóa, từ phong tiêu phấn đấu vươn tới những<br /> sắc văn hóa dân tộc trong quá trào “người tốt, việc tốt”, “xây giá trị cao đẹp của cuộc sống<br /> trình giao lưu, hội nhập với thế dựng gia đình văn hóa mới”, mà còn có vai trò nền tảng, là<br /> giới. Để không đánh mất cái “làng văn hóa”... đến xây dựng sức mạnh động lực hết sức to<br /> cốt lõi trong bản sắc văn hóa những thuần phong mỹ tục lớn trong phát triển đời sống<br /> dân tộc mình mà vẫn chọn lọc, mới cho toàn xã hội, đó là con kinh tế - xã hội. Văn hóa dân<br /> tiếp nhận được các giá trị văn đường vững chắc và hiệu quả tộc là sức sống của sự phát<br /> hóa - văn minh của nhân loại, để tạo ra sức đề kháng, bảo triển kinh tế - xã hội, là động<br /> phải trở về với tư tưởng văn vệ văn hóa dân tộc chống lại lực thúc đẩy mọi hoạt động<br /> hóa Hồ Chí Minh. Phải lấy bản sự thẩm thấu độc hại của văn sống của con người./.<br /> sắc văn hóa dân tộc làm nền hóa ngoại lai.<br /> tảng, làm bản lĩnh, làm “bộ<br /> Phát triển văn hóa phải đi<br /> lọc” cho mỗi người dân Việt TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> đôi với phát triển kinh tế, nâng<br /> Nam, làm tăng sức đề kháng cao đời sống vật chất của nhân<br /> [1]. Hồ Chí Minh (2001), Toàn<br /> tập, tập 7, Nxb. Chính trị Quốc gia,<br /> để không bị lóa mắt trước dân phải gắn với thực hiện các Hà Nội.<br /> những cái gọi là “mới”, là “hiện chính sách an sinh xã hội, bảo<br /> [2]. Hồ Chí Minh (2001), Toàn<br /> tập, tập 3, Nxb. Chính trị Quốc gia,<br /> đại” nhưng thực chất chỉ là cặn vệ môi trường sinh thái. Nâng Hà Nội.<br /> bã của cái gọi là “văn minh phế cao đời sống vật chất của nhân<br /> [3]. Hồ Chí Minh (2001), Toàn<br /> tập, tập 14, Nxb. Chính trị Quốc gia,<br /> thải” của phương Tây mà ngay dân đồng thời phải nâng cao Hà Nội.<br /> các nhà văn hóa chân chính ở đời sống tinh thần, khi đó con [4]. Diễn văn khai mạc Hội nghị<br /> văn hóa toàn quốc, khai mạc ngày<br /> đó đã lên án từ lâu. người mới có điều kiện để 24/11/1946 tại Hà Nội, Về công tác<br /> văn hóa, văn nghệ, Nxb. Sự thật, Hà<br /> Cảnh giác, ngăn chặn âm phát triển toàn diện. Đặc biệt, Nội, 1971.<br /> <br /> mưu lợi dụng giao lưu văn hóa trong chủ trương, chính sách [5]. Hồ Chí Minh (2001), Toàn<br /> tập, tập 4, Nxb. Chính trị Quốc gia,<br /> để thực hiện “diễn biến hòa phát triển kinh tế phải chú ý Hà Nội.<br /> <br /> bình” của các thế lực thù địch. đảm bảo tính văn hóa và môi<br />