NH NG NGUYÊN LÝ C B N C A CH NGHĨA MAC-LÊNINỮ Ơ Ả Ủ Ủ
Chào cô và các b n đ n v i bài thuy t trình c a nhóm mình!ạ ế ớ ế ủ
Hôm nay nhóm 11 xin thuy t trình v đ tài: T N T I XÃ H I VÀ Ý TH Cế ề ề Ồ Ạ Ộ Ứ
XÃ H IỘ
Nh các b n đã bi t đ i s ng c a chúng ta luôn t n t i 2 m t song song: đ iư ạ ế ờ ố ủ ồ ạ ặ ờ
s ng v t ch t và đ i s ng tinh th n. Trong đó, đ i s ng v t ch t đ c g i làố ậ ấ ờ ố ầ ờ ố ậ ấ ượ ọ
t n t i xã h i còn đ i s ng tinh th n đ c g i là ý th c xã h i.ồ ạ ộ ờ ố ầ ượ ọ ứ ộ
Trong h th ng quan ni m duy v t bi n ch ng v l ch s , nguyên lý t n t i xãệ ố ệ ậ ệ ứ ề ị ử ồ ạ
h i quy t đ nh ý th c xã h i là 1 nguyên lý c b n, đánh d u s đ i l p căn b nộ ế ị ứ ộ ơ ả ấ ự ố ậ ả
gi a th gi i quan duy v t và th gi i quan duy tâm v xã h i. V.I.Lênin đã b tữ ế ớ ậ ế ớ ề ộ ắ
đ u t nguyên lý này khi trình bày nh ng quan đi m duy v t l ch s c a C.Mác:ầ ừ ữ ể ậ ị ử ủ
“Nh n th y ch nghĩa duy v t cũ là không tri t đ , ch a hoàn b và phi n di nậ ấ ủ ậ ệ ể ư ị ế ệ
nên Mác cho là c n ph i làm cho khoa h c xã h i phù h p v i c s duy v t, vàầ ả ọ ộ ợ ớ ơ ở ậ
d a vào c s đó đ c i t o khoa h c y. N u, nói chung, ch nghĩa duy v t l yự ơ ở ể ả ạ ọ ấ ế ủ ậ ấ
t n t i đ gi i thích ý th c ch không ph i ng c l i, thì khi áp d ng vào đ iồ ạ ể ả ứ ứ ả ượ ạ ụ ờ
s ng xã h i loài ng i nó bu c ph i l y t n t i xã h i đ gi i thích ý th c xãố ộ ườ ộ ả ấ ồ ạ ộ ể ả ứ
h iộ
I-Khái ni m t n t i xã h i và ý th c xã h iệ ồ ạ ộ ứ ộ
Tr c tiên chúng ta đ c p đ n ướ ề ậ ế khái ni m T n t i xã h i:ệ ồ ạ ộ
T n t i xã h i dùng đ ch ph ng di n sinh ho t v t ch t và các đi u ki nồ ạ ộ ể ỉ ươ ệ ạ ậ ấ ề ệ
sinh ho t v t ch t c a xã h i ạ ậ ấ ủ ộ
K t c uế ấ : có 3 y u t c b n t o nên t n t i xã h i đó làế ố ơ ả ạ ồ ạ ộ
+Đi u ki n đ a lý: đó là nh ng đi u kiên đ t đai, khí h u, sông ngòi, bi nề ệ ị ữ ề ấ ậ ể
đông, th c v t, nguyên li u, khoáng s n…Đi u ki n đ a lý là đi u ki n th ngự ậ ệ ả ề ệ ị ề ệ ườ
xuyên và t t y u c a s t n t i và phát tri n c a xã h i.ấ ế ủ ự ồ ạ ể ủ ộ
VD: n c ta n m trong vùng khí h u nhi t đ i m gió mùa nóngướ ằ ậ ệ ớ ẩ
m,l ng m a l n,th i ti t di n bi n th t th ng….ẩ ượ ư ớ ờ ế ễ ế ấ ườ
+Đi u ki n dân s đó là: s l ng dân c , s tăng v m t đ dân c , làề ệ ố ố ượ ư ự ề ậ ộ ư
đi u kiên đ i v i đ i s ng xã h i tùy n i nh h ng đ n thu n l i và khó khănề ố ớ ờ ố ộ ơ ả ưở ế ậ ợ
đ i v i đ i s ng và s n xu t.ố ớ ờ ố ả ấ
VD: Xu t phát đi m t 1 n n kinh t th p, n c ta l i là 1 n c có t cấ ể ừ ề ế ấ ướ ạ ướ ố
đ gia tăng dân s vào lo i cao nh t th gi i,dân c phân b không đ ng đ uộ ố ạ ấ ế ớ ư ố ồ ề
t p trung ch y u nông thôn vi c này nh h ng r t l n đ n s phát tri nậ ủ ế ở ệ ả ưở ấ ớ ế ự ể
kinh t cũng nh m c s ng c a ng i dân…ế ư ứ ố ủ ườ
+Ph ng th c s n xu t là cách th c mà con ng i dùng đ làm ra c a c iươ ứ ả ấ ứ ườ ể ủ ả
v t ch t cho mình trong 1 giai đo n l ch s nh t đ nh, theo cách đó con ng i cóậ ấ ạ ị ử ấ ị ườ
nh ng quan h v i nhau trong s n xu t. Ph ng th c đóng vai trò quy t đ nhữ ệ ớ ả ấ ươ ứ ế ị
trong đ i s ng xã h i vì xã h i ch có th t n t i và phát tri n trên c s c a s nờ ố ộ ộ ỉ ể ồ ạ ể ơ ở ủ ả
xu t mà s n xu t bao gi cũng có cách th c nh t đ nh. Chính s thay đ i c aấ ả ấ ờ ứ ấ ị ự ổ ủ
ph ng th c s n xu t làm cho đ i s ng cũng phát tri n. L ch s xã h i loàiươ ứ ả ấ ờ ố ể ị ử ộ
ng i là l ch s c a các ph ng th c s n xu t thay th k ti p nhau.ườ ị ử ủ ươ ứ ả ấ ế ế ế
VD: Ph ng th c s n xu t ươ ứ ả ấ c ng s n nguyên th yộ ả ủ : Xã h i loài ng iộ ườ
đ c t ch c trong các c u trúc b l c truy n th ng v i ít h n 50 ng i trênượ ổ ứ ấ ộ ạ ề ố ớ ơ ườ
m t đ n v s n xu t, đi n hình b i vi c chia s s n xu t và tiêu th toàn b s nộ ơ ị ả ấ ể ở ệ ẻ ả ấ ụ ộ ả
ph m xã h i. Các công c c a th i kỳ đ đá, các ho t đ ng săn b n, hái l mẩ ộ ụ ủ ờ ồ ạ ộ ắ ượ
và nông nghi p th i kỳ đ u là các l c l ng s n xu t chính c a ph ng th cệ ờ ầ ự ượ ả ấ ủ ươ ứ
s n xu t này. D n d n nh ng công c s n xu t đ c c i ti n ngày càng hi nả ấ ầ ầ ữ ụ ả ấ ượ ả ế ệ
đ i h n đ ph c v nhu c u ngày càng cao c a con ng i nh s d ng rìu búaạ ơ ể ụ ụ ầ ủ ườ ư ử ụ
b ng s t đ thay th công c b ng đá thô s d n đ n năng su t cao h n,c a c iằ ắ ể ế ụ ằ ơ ẫ ế ấ ơ ủ ả
làm ra d th a,đó là đi u ki n đ xu t hi n ch đ chi m h u nô lư ừ ề ệ ể ấ ệ ế ộ ế ữ ệ
Ti p theo chúng ta s đi phân tích ti p ế ẽ ế khái ni m ý th c xã h iệ ứ ộ
Ý th c xã h i là toàn b đ i s ng tinh th n c a xã h i, bao g m nh ng tứ ộ ộ ờ ố ầ ủ ộ ồ ữ ư
t ng, quan đi m, lý lu n, tình c m, tâm tr ng, t p quán, truy n th ng…ph nưở ể ậ ả ạ ậ ề ố ả
ánh t n t i xã h i trong nh ng giai đo n phát tri n khác nhau c a l ch s .ồ ạ ộ ữ ạ ể ủ ị ử
Ý th c xã h i và ý th c cá nhân t n t i trong m i liên h h u c bi n ch ng v iứ ộ ứ ồ ạ ố ệ ữ ơ ệ ứ ớ
nhau, thâm nh p vào nhau và làm phong phú nhau.ậ
Tùy theo góc đ xem xét ta chia ý th c xã h i thành:ộ ứ ộ
a) Ý th c xã h i thông th ng và ý th c lý lu nứ ộ ườ ứ ậ
Ý th c xã h i thông th ng là nh ng tri th c, nh ng quan ni m c a con ng iứ ộ ườ ữ ứ ữ ệ ủ ườ
hình thành 1 cách tr c ti p trong ho t đ ng th c ti n hàng ngày, ch a đ c hự ế ạ ộ ự ễ ư ượ ệ
th ng hóa, khái quát hóa.ố
VD: Qua ho t đ ng s n xu t nông nghi p,ông cha ta đã đúc k t đ c nhi uạ ộ ả ấ ệ ế ượ ề
kinh nghi m đ truy n l i cho th h con cháu qua các câu ca dao t c ngệ ể ề ạ ế ệ ụ ữ
•Nh t n c, nhì phân, tam c n, t gi ngấ ướ ầ ứ ố
•Chu n chu n bay th p thì m a, bay cao thì n ng, bay v a thì râmồ ồ ấ ư ắ ừ
Các b n có th cho mình 1 s ví d ạ ể ố ụ n a đ c khôngữ ượ
Ý th c xã h i lý lu n là nh ng t t ng, quan đi m đ c h th ngứ ộ ậ ữ ư ưở ể ượ ệ ố
hóa, khái quát hóa thành nh ng h c thuy t xã h i, đ c trình bày d i d ngữ ọ ế ộ ượ ướ ạ
khái ni m, ph m trù, quy lu t.ệ ạ ậ
VD: Đ nh lu t b o toàn kh i l ng c a 2 nhà khoa h cị ậ ả ố ượ ủ ọ Lomonosov và
Lavoisier: Trong ph n ng hoá h cả ứ ọ có s thay đ i liên k t gi a các ự ổ ế ữ nguyên
tử,s thay đ i này ch liên quan đ n các ự ổ ỉ ế đi n tệ ử còn s nguyên t c a m iố ử ủ ỗ
nguyên tố đ c gi nguyên và ượ ữ kh i l ngố ượ c a các nguyên t không đ i, vìủ ử ổ
th t ng kh i l ng các ch t đ c b o toànế ổ ố ượ ấ ượ ả
b) Tâm lý xã h i và h t t ng xã h iộ ệ ư ưở ộ
Tâm lý xã h i g m toàn b ộ ồ ộ đ i s ng tình c m, tâm tr ng, khát v ng, ýờ ố ả ạ ọ
chí,…c a nh ng c ng đ ng ng i nh t đ nh.ủ ữ ộ ồ ườ ấ ị
Đ c đi m:ặ ể
-Ph nả ánh 1 cách tr c ti p đi u ki n sinh s ng h ng ngày.ự ế ề ệ ố ằ
-Là s ph n ánh có tính ch t t phát, ghi l i nh ng m t b ngoài c a xãự ả ấ ự ạ ữ ặ ề ủ
h i.ộ
=>Tuy nhiên không có kh năng v ch ra đ y đ rõ ràng, sâu s c b n ch t cácả ạ ầ ủ ắ ả ấ
m i quan h xã h i c a con ng i.ố ệ ộ ủ ườ
Vd: C.Mac, Anghen, Lênin và H Chí Minh r t coi tr ng vi c nghiên c uồ ấ ọ ệ ứ
tr ng thái tâm lý xã h i c a nhân dân đ hi u dân, giáo d c dân, đ a nhân dânạ ộ ủ ể ể ụ ư
tham gia tích c c, t giác vào cu c đ u tranh cho 1 xã h i t t đ p.ự ư ộ ấ ộ ố ẹ
H t t ng ệ ư ưở xã h i là toàn b các h th ng quan ni m, quan đi m xã h i nhộ ộ ệ ố ệ ể ộ ư
chính tr , tri t h c, đ o đ c, ngh thu t, tôn giáo...ị ế ọ ạ ứ ệ ậ
* Đ c đi m:ặ ể
_ Ph n ánh gián ti p và t giác đ i v i t n t i xã h iả ế ự ố ớ ồ ạ ộ
=> Tâm lý xã h i và h t t ng xã h i là 2 trình đ , 2 ph ng th c ph n ánhộ ệ ư ưở ộ ộ ươ ứ ả
khác nhau c a ý th c xã h i đ i v i cùng 1 t n t i xã h i, chúng có m i quan hủ ứ ộ ố ớ ồ ạ ộ ố ệ
th ng nh t bi n ch ng v i nhau, tuy nhiên, không ph i tâm lý xã h i t nó s nố ấ ệ ứ ớ ả ộ ự ả
sinh ra h t t ng xã h iệ ư ưở ộ .
II- Quan h bi n ch ng gi a TTXH và YTXH:ệ ệ ứ ữ
1.TTXH quy t đ nh YTXHế ị
-Vai trò quy t đ nh c a t n t i xã h i đ i v i ý th c xã h i th hi n: t nế ị ủ ồ ạ ộ ố ớ ứ ộ ể ệ ồ
t i xã h i sinh ra ý th c xã h i, còn ý th c xã h i là s ph n ánh c a t n t i xãạ ộ ứ ộ ứ ộ ự ả ủ ồ ạ
h i, t n t i xã h i nh th nào thì ý th c xã h i nh th y. M i khi t n t i xãộ ồ ạ ộ ư ế ứ ộ ư ế ấ ỗ ồ ạ
h i bi n đ i, nh t là ph ng th c s n xu t bi n đ i thì nh ng t t ng và lýộ ế ổ ấ ươ ứ ả ấ ế ổ ữ ư ưở
lu n xã h i, nh ng quan đi m v chính tr , pháp quy n, tri t h c, đ o đ c, vănậ ộ ữ ể ề ị ề ế ọ ạ ứ
h c, ngh thu t, …do nó sinh ra s m mu n cũng s bi n đ i theo. ọ ệ ậ ớ ộ ẽ ế ổ
- T n t i xã h i quy t đ nh ý th c xã h i, ý th c xã h i l i là ph n ánh t n t iồ ạ ộ ế ị ứ ộ ứ ộ ạ ả ồ ạ
xã h i, nh ng không ph i b t c t t ng, quan đi m, lý lu n c a xã h i nào,ộ ư ả ấ ứ ư ưở ể ậ ủ ộ
tác ph m văn hóa ngh thu t nào cũng nh t thi t tr c ti p ph n ánh nh ng quanẩ ệ ậ ấ ế ự ế ả ữ
h kinh t c a th i đ i, mà xét đ n cùng thì các quan h kinh t m i đ c ph nệ ế ủ ờ ạ ế ệ ế ớ ượ ả
ánh b ng cách này hay cách khác vào nh ng t t ng đó b i vì ý th c xã h iằ ữ ư ưở ở ứ ộ
trong s phát tri n c a mình có tính đ c l p t ng đ i. ự ể ủ ộ ậ ươ ố
2. Tính đ c l p t ng đ i và vai trò c a ý th c xã h iộ ậ ươ ố ủ ứ ộ
Ý th c xã h i do t n t i xã h i quy t đ nh; nh ng ý th c xã h i không hoànứ ộ ồ ạ ộ ế ị ư ứ ộ
toàn th đ ng mà nó năng đ ng và có tinh đ c l p t ng đ i.ụ ộ ộ ộ ậ ươ ố
Tính đ c l p t ng đ i và vai trò c a ý th c xã h i bi u hi n nh ng m tộ ậ ươ ố ủ ứ ộ ể ệ ở ữ ặ
d i đây:ướ
-Ý th c xã h i th ng l c h u h n so v i t n t i xã h i vì ý th c xã h i cóứ ộ ườ ạ ậ ơ ớ ồ ạ ộ ứ ộ
sau t n t i xã h i và ý th c xã h i bi n đ i sau theo bi n đ i c a t n t i xã h i,ồ ạ ộ ứ ộ ế ổ ế ổ ủ ồ ạ ộ
do s c m nh c a t p quán, c a truy n th ng do giai c p l i th i tìm cách duy trìứ ạ ủ ậ ủ ề ố ấ ỗ ờ
xã h i cũ, do tính ch t b o th c u t t ng ch a trong 1 s hình thái ý th cộ ấ ả ủ ả ư ưở ứ ố ứ
(tôn giáo, chu n m c đ o đ c)ẩ ự ạ ứ
-Ý th c xã h i có tính v t tr c: đó là nh ng t t ng ti n b , khoa h c ýứ ộ ượ ướ ữ ư ưở ế ộ ọ
th c xã h i có th đóng vai trò tiên phong v t tr c s t n t i xã h i, d ki nứ ộ ể ượ ướ ự ồ ạ ộ ự ế
đ c t ng lai nh ng v n ch u s quy t đ nh c a t n t i xã h i.ượ ươ ư ẫ ị ự ế ị ủ ồ ạ ộ
-Ý th c xã h i có nhi u hình th c khác nhau, giũa chúng có tác đ ng qua l i l nứ ộ ề ứ ộ ạ ẫ
nhau trong s phát tri n c a chúng. Quan điem3 lý lu n c a m i th i đ i khôngự ể ủ ậ ủ ọ ờ ạ
xu t phát t m nh đ t tr ng mà ph i có quan h k th a v i ý th c t t ngấ ừ ả ấ ố ả ệ ế ừ ớ ứ ư ưở
c a th i đ i tr c. Do đó, không ch căn c vào t n t i xã h i và quan h kinhủ ờ ạ ướ ỉ ứ ồ ạ ộ ệ
t đ gi i n i dung ý th c xã h i mà ph i căn c vào tính k th a c a nó n a.ế ể ả ộ ứ ộ ả ứ ế ứ ủ ữ
VD: Tính k th a là 1 trong nh ng nguyên nhân nói rõ vì sao 1 n c cóế ừ ữ ướ
trình đ phát tri n kém v kinh t nh ng t t ng trình đ cao.ộ ể ề ế ư ư ưở ở ộ
+ S tác đ ng tr l i c a ý th c xã h i v i t n t i xã h i là bi u hi n quanự ộ ở ạ ủ ứ ộ ớ ồ ạ ộ ể ệ
tr ng nh t c a tính đ c l p t ng đ i c a ý th c xã h i, bi u hi n t p trung vaiọ ấ ủ ộ ậ ươ ố ủ ứ ộ ể ệ ậ
trò c a ý th c xã h i đ i v i t n t i xã h i. ủ ứ ộ ố ớ ồ ạ ộ
III- Các hình thái YTXH
1.Ý chính tr (YTCT)ị
-YTCT là hình thái quan trong nh t, có nh h ng nh t đ n thái đ cũng nhấ ả ưở ấ ế ộ ư
hành đ ng c a con ng i trong xã h i.ộ ủ ườ ộ
-YTCT là h th ng các quan đi m, h c thuy t th hi n l i ích c b n c a 1 giaiệ ố ể ọ ế ể ệ ợ ơ ả ủ
c p v v n đ xã h i làm c s lý lu n cho n n chính tr c a giai c p đó và choấ ề ấ ề ộ ơ ở ậ ề ị ủ ấ
nhà n c.ướ
-YTCT đ c th hi n thông qua các t ch c nh nhà n c đ ng phái.ượ ể ệ ổ ứ ư ướ ả
2. Ý th c pháp lu t (YTPL)ứ ậ