Phát triển kỹ năng dạy học cho giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở các nhà trường quân đội từ góc độ tâm lý sư phạm

PH¸T TRIÓN Kü N¡NG D¹Y HäC<br /> CHO GI¶NG VI£N KHOA HäC X· HéI Vµ NH¢N V¡N<br /> ë C¸C NHµ TR¦êNG QU¢N §éI Tõ GãC §é T¢M Lý-S¦ PH¹M<br /> <br /> <br /> NguyÔn V¨n C«ng(*)<br /> <br /> <br /> <br /> Qu¸viªntr×nh d¹y häc cña ®éi ngò gi¶ng<br /> khoa häc x· héi vµ nh©n v¨n<br /> ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ë ng−êi häc cßn<br /> h¹n chÕ. H¬n n÷a, ho¹t ®éng qu©n sù lµ<br /> (KHXH&NV) ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi mét ho¹t ®éng ®Æc thï so víi c¸c ho¹t<br /> ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù h×nh thµnh ®éng lao ®éng kh¸c, ®ßi hái ng−êi häc<br /> vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch cña ®éi ngò c¸n ph¶i biÕt vËn dông s¸ng t¹o trong ®iÒu<br /> bé, sÜ quan t−¬ng lai cña qu©n ®éi, ¶nh kiÖn phøc t¹p, khã kh¨n gian khæ, g¾n<br /> h−ëng s©u s¾c, l©u dµi ®Õn sù v÷ng liÒn víi hy sinh mÊt m¸t. Do vËy, gi¶ng<br /> m¹nh cña qu©n ®éi, ®Õn an ninh-quèc viªn cµng cÇn cã c¸c kü n¨ng d¹y häc<br /> phßng cña quèc gia. Bëi vËy, qu¸ tr×nh phï hîp víi ®Æc thï riªng cña c¸c bé m«n<br /> d¹y häc cÇn ph¶i ®−îc tæ chøc mét c¸ch KHXH&NV trong m«i tr−êng qu©n sù.(*)<br /> khoa häc, cã hiÖu qu¶, ®¸p øng víi Nh÷ng ph©n tÝch d−íi ®©y nh»m<br /> nh÷ng yªu cÇu míi vÒ x©y dùng qu©n gãp phÇn lµm râ thªm vÒ KNDH còng<br /> ®éi nh©n d©n c¸ch m¹ng, chÝnh quy, nh− ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn<br /> tinh nhuÖ, tõng b−íc hiÖn ®¹i. §iÒu ®ã KNDH d−íi gãc ®é t©m lý-s− ph¹m cho<br /> ®ßi hái ng−êi gi¶ng viªn KHXH&NV ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV ë c¸c<br /> kh«ng nh÷ng ph¶i cã phÈm chÊt ®¹o ®øc nhµ tr−êng qu©n ®éi hiÖn nay.<br /> tèt, cã ph−¬ng ph¸p, t¸c phong phï hîp, 1. VÒ kü n¨ng d¹y häc<br /> cã kiÕn thøc s©u réng vÒ c¸c lÜnh vùc mµ<br /> Kü n¨ng lµ mét trong nh÷ng kh¸i<br /> kü n¨ng d¹y häc (KNDH) ph¶i ®¹t ë<br /> niÖm cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau víi<br /> tr×nh ®é nhÊt ®Þnh.<br /> hai luång ý kiÕn c¬ b¶n.<br /> Thùc tÕ, trong nh÷ng n¨m qua, vÊn<br /> Luång ý kiÕn thø nhÊt: xem xÐt kü<br /> ®Ò KNDH nãi chung còng nh− ph¸t<br /> n¨ng nghiªng vÒ mÆt kü thuËt cña hµnh<br /> triÓn KNDH cho ®éi ngò gi¶ng viªn<br /> ®éng víi ®¹i diÖn lµ c¸c nhµ t©m lý häc<br /> KHXH&NV nãi riªng vÉn ch−a ®−îc coi<br /> V. A. Cruchetxki, V. V. Tseb−seva, A. V.<br /> träng ®óng møc, dÉn ®Õn mét sè h¹n<br /> Petrovxki, TrÇn Träng Thuû, Hµ NhËt<br /> chÕ nh−: gi¶ng viªn cßn nÆng vÒ truyÒn<br /> Th¨ng... Theo ®ã, kü n¨ng lµ c¸ch thøc<br /> ®¹t thô ®éng, tÝnh tÝch cùc cña häc viªn<br /> ch−a cao, nÆng vÒ lý thuyÕt mµ coi nhÑ<br /> thùc hµnh, tr×nh ®é gi¶i quyÕt c¸c vÊn (*)<br /> ThS., §¹i häc NguyÔn HuÖ, Bé Quèc phßng.<br /> 42 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013<br /> <br /> <br /> ho¹t ®éng dùa trªn c¬ së tri thøc vµ kü Khi tiÕp cËn vÊn ®Ò kü n¨ng, cÇn<br /> x¶o. Kü n¨ng ®−îc h×nh thµnh b»ng con n¾m ®−îc 5 néi dung sau ®©y: Mét lµ,<br /> ®−êng luyÖn tËp, kü n¨ng t¹o kh¶ n¨ng nãi tíi kü n¨ng lµ nãi tíi hµnh ®éng cã<br /> cho con ng−êi thùc hiÖn hµnh ®éng môc ®Ých. Kü n¨ng lu«n g¾n liÒn víi<br /> kh«ng chØ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quen nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ, nh− kü n¨ng<br /> thuéc mµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®· thay s− ph¹m, kü n¨ng giao tiÕp, KNDH…<br /> ®æi. Nh− vËy, theo quan niÖm nµy, kü Kh«ng cã kü n¨ng chung chung, trõu<br /> n¨ng lµ ph−¬ng tiÖn thùc hiÖn hµnh t−îng, t¸ch khái hµnh ®éng. CÊu tróc<br /> ®éng mµ con ng−êi ®· n¾m v÷ng. Ng−êi cña kü n¨ng phô thuéc vµo cÊu tróc cña<br /> cã kü n¨ng ho¹t ®éng nµo ®ã lµ ng−êi ho¹t ®éng mµ chñ thÓ ®ang thùc hiÖn,<br /> n¾m ®−îc c¸c tri thøc vÒ ho¹t ®éng ®ã ch¼ng h¹n KNDH phô thuéc vµo cÊu<br /> vµ thùc hiÖn hµnh ®éng theo ®óng yªu tróc t©m lý cña ho¹t ®éng d¹y, kü n¨ng<br /> cÇu cÇn cã mµ kh«ng cÇn tÝnh ®Õn kÕt häc tËp phô thuéc vµo cÊu tróc t©m lý<br /> qu¶ cña hµnh ®éng. ho¹t ®éng häc. Hai lµ, nghiªn cøu kh¸i<br /> niÖm kü n¨ng cÇn quan t©m ë hai khÝa<br /> Luång ý kiÕn thø hai: xem xÐt kü c¹nh lµ mÆt kü thuËt cña hµnh ®éng,<br /> n¨ng nghiªng vÒ mÆt n¨ng lùc cña con thao t¸c, kÕt qu¶ cña hµnh ®éng vµ mÆt<br /> ng−êi, ®ã lµ quan niÖm cña c¸c t¸c gi¶ n¨ng lùc cña con ng−êi. Ba lµ, kü n¨ng<br /> N. §. Levit«v, P. A. Ru®ich, X. I. cã hai cÊp ®é: kü n¨ng bËc thÊp vµ kü<br /> Kixegof, K. K. Platonov, X. Roegiers, K. n¨ng bËc cao. ë cÊp ®é kü n¨ng bËc<br /> Barry, Ken King, TrÇn Quèc Thµnh, thÊp, c«ng viÖc hoµn thµnh trong hoµn<br /> NguyÔn Quang UÈn, Lª V¨n Hång, Ng« c¶nh th«ng th−êng, ®iÒu kiÖn kh«ng<br /> C«ng Hoµn, Vò Dòng... Theo ®ã, kü thay ®æi, chÊt l−îng ch−a cao, thao t¸c<br /> n¨ng lµ sù thùc hiÖn cã kÕt qu¶ mét ch−a thuÇn thôc vµ cßn ph¶i tËp trung<br /> ®éng t¸c nµo ®ã hay mét hµnh ®éng chó ý. ë cÊp ®é kü n¨ng bËc cao, c«ng<br /> phøc t¹p h¬n, b»ng c¸ch ¸p dông hay viÖc ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch thµnh<br /> lùa chän nh÷ng c¸ch thøc ®óng ®¾n, cã th¹o, linh ho¹t, s¸ng t¹o phï hîp víi<br /> tÝnh ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. Kü môc tiªu, yªu cÇu trong c¸c ®iÒu kiÖn,<br /> n¨ng cã liªn quan nhiÒu ®Õn thùc tiÔn, hoµn c¶nh biÕn ®æi phøc t¹p vµ ®¹t hiÖu<br /> ®Õn viÖc ¸p dông tri thøc vµo thùc tiÔn. qu¶ cao. Bèn lµ, kü n¨ng kh«ng ph¶i lµ<br /> bÈm sinh cña mçi c¸ nh©n, kü n¨ng lµ<br /> Theo chóng t«i vÒ thùc chÊt hai s¶n phÈm cña ho¹t ®éng thùc tiÔn. §ã lµ<br /> luång ý kiÕn trªn kh«ng phñ ®Þnh nhau, qu¸ tr×nh con ng−êi vËn dông nh÷ng<br /> sù kh¸c biÖt chØ lµ ë chç më réng hay kiÕn thøc, kü x¶o vµo ho¹t ®éng thùc<br /> thu hÑp thµnh phÇn cÊu tróc cña kü tiÔn ®Ó ®¹t ®−îc môc ®Ých ®· ®Ò ra.<br /> n¨ng còng nh− nh÷ng ®Æc tÝnh cña N¨m lµ, ®Ó ®¸nh gi¸ mét c¸ nh©n cã kü<br /> chóng. Trªn c¬ së hai c¸ch tiÕp cËn trªn, n¨ng, cÇn ph¶i dùa vµo nh÷ng tiªu<br /> chóng t«i quan niÖm: Kü n¨ng lµ sù chuÈn nh−: c¸ nh©n ®ã hiÓu biÕt vÒ môc<br /> thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ mét hµnh ®éng ®Ých cña hµnh ®éng còng nh− c¸c ®iÒu<br /> b»ng c¸ch vËn dông nh÷ng kiÕn thøc, kü kiÖn, ph−¬ng tiÖn triÓn khai hµnh ®éng<br /> x¶o ®Ó gi¶i quyÕt nhiÖm vô míi mét c¸ch ®ã; hµnh ®éng diÔn ra ®óng ®¾n vµ<br /> linh ho¹t, s¸ng t¹o. Quan niÖm nµy thµnh th¹o trong thùc tiÔn; kü n¨ng ®ã<br /> kh«ng thiªn vÒ mÆt kü thuËt mµ còng diÔn ra trong c¸c t×nh huèng kh¸c nhau,<br /> kh«ng nÆng vÒ mÆt n¨ng lùc, nã ®−îc thêi gian ng¾n nh−ng kÕt qu¶ cao. Mét<br /> xem xÐt trªn c¶ hai ph−¬ng diÖn. hµnh ®éng diÔn ra cßn nhiÒu sai sãt, tèn<br /> Ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc… 43<br /> <br /> nhiÒu thêi gian, n¨ng l−îng thÇn kinh, t¹o cña ng−êi thÇy. Cã KNDH ®ång<br /> c¬ b¾p th× ch−a thÓ gäi lµ hµnh ®éng cã nghÜa víi cã qu¸ tr×nh tÝch cùc hãa ho¹t<br /> kü n¨ng. ®éng tù båi d−ìng, n©ng cao tr×nh ®é<br /> Tõ c¸ch tiÕp cËn vÒ kü n¨ng còng chuyªn m«n, nghiÖp vô, tÝch lòy kinh<br /> nh− dùa trªn quan ®iÓm cña c¸c nhµ nghiÖm thùc tiÔn d¹y häc. Tuy nhiªn, ®Ó<br /> nghiªn cøu vÒ KNDH, chóng t«i quan ®¹t ®−îc KNDH ë tr×nh ®é cao cßn phô<br /> niÖm: KNDH lµ sù thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ thuéc vµo nh÷ng yÕu tè kh¸c nh− n¨ng<br /> mét hµnh ®éng nhÊt ®Þnh trong d¹y häc khiÕu, xu h−íng nghÒ nghiÖp, chÊt<br /> cña ng−êi gi¶ng viªn b»ng c¸ch vËn l−îng ®µo t¹o nghiÖp vô...<br /> dông nh÷ng kiÕn thøc, kü x¶o ®Ó gi¶i - KNDH kh«ng ®ång nghÜa víi<br /> quyÕt t×nh huèng d¹y häc mang tÝnh tÝch ph−¬ng ph¸p d¹y häc. KNDH thÓ hiÖn<br /> cùc, linh ho¹t, s¸ng t¹o. tr×nh ®é gi¶ng d¹y cao, ng−êi gi¶ng viªn<br /> Bµn vÒ vÊn ®Ò KNDH, cÇn chó ý cã kü n¨ng d¹y s¸ng t¹o th× hä sÏ cã<br /> nh÷ng ®Æc ®iÓm sau: ph−¬ng ph¸p d¹y häc tèt, ng−îc l¹i cã<br /> ph−¬ng ph¸p d¹y häc tèt ch−a h¼n ®· cã<br /> - KNDH lµ tæ hîp c¸c hµnh ®éng ®·<br /> KNDH s¸ng t¹o, song cã ph−¬ng ph¸p<br /> ®−îc ng−êi d¹y n¾m v÷ng, nã võa biÓu<br /> d¹y häc tèt sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thiÖn<br /> hiÖn kü thuËt, thao t¸c cña hµnh ®éng<br /> nh÷ng KNDH.<br /> d¹y häc mau lÑ, s¸ng t¹o, ®ång thêi thÓ<br /> hiÖn hiÖu qu¶ cña d¹y häc. KNDH cã 2. §Æc tr−ng t©m lý-s− ph¹m trong ho¹t ®éng<br /> quan hÖ chÆt chÏ víi hiÖu qu¶ d¹y häc, gi¶ng d¹y ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi nãi chung vµ<br /> nã thÓ hiÖn tÝnh môc ®Ých trong ho¹t c¸c bé m«n KHXH&NV nãi riªng<br /> ®éng d¹y häc. Ng−êi cã KNDH tèt lµ Ho¹t ®éng s− ph¹m cña ng−êi gi¶ng<br /> ng−êi cã kh¶ n¨ng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi lµ ho¹t ®éng<br /> cao trong qu¸ tr×nh d¹y häc. KNDH nghÒ nghiÖp nh»m thùc hiÖn c¸c chøc<br /> biÓu hiÖn sù vËn dông linh ho¹t, s¸ng n¨ng gi¶ng d¹y, gi¸o dôc, nghiªn cøu<br /> t¹o kiÕn thøc chuyªn m«n vµ kü x¶o cña khoa häc vµ tæ chøc c«ng t¸c häc tËp<br /> ng−êi d¹y trong c¸c t×nh huèng d¹y häc ®éc lËp cña c¸c häc viªn theo môc tiªu<br /> phøc t¹p. gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cña c¸c nhµ tr−êng<br /> - KNDH lu«n b¸m s¸t qu¸ tr×nh d¹y qu©n ®éi.<br /> häc, nã kh«ng bao giê t¸ch khái qu¸ Ho¹t ®éng s− ph¹m cña ng−êi gi¶ng<br /> tr×nh d¹y häc trong ®ã cã quan hÖ biÖn viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi lµ mét lo¹i<br /> chøng, thèng nhÊt gi÷a ng−êi d¹y vµ h×nh ho¹t ®éng ®Æc biÖt, cã ý nghÜa<br /> ng−êi häc. KNDH còng võa lµ khoa häc chÝnh trÞ - x· héi to lín víi ®èi t−îng<br /> võa lµ nghÖ thuËt: KNDH cÇn tu©n thñ chñ yÕu lµ c¸c sÜ quan vµ c¸c häc viªn sÜ<br /> c¸c quy luËt, logic trong d¹y häc; ®ång quan (lµ c¸c sÜ quan t−¬ng lai trong<br /> thêi nã cßn thÓ hiÖn tÝnh s¸ng t¹o, tïy qu©n ®éi). S¶n phÈm lao ®éng cña ng−êi<br /> thuéc vµo n¨ng khiÕu, së tr−êng d¹y häc gi¶ng viªn nhµ tr−êng qu©n ®éi lµ tr×nh<br /> còng nh− qu¸ tr×nh ®µo t¹o, båi d−ìng, ®é vµ nh©n c¸ch ng−êi sÜ quan, ®−îc quy<br /> sù t©m huyÕt víi nghÒ nghiÖp cña mçi ®Þnh bëi môc tiªu ®µo t¹o cña nhµ<br /> gi¶ng viªn. tr−êng, ®¸p øng víi ®ßi hái kh¸ch quan<br /> - KNDH lµ biÓu hiÖn cô thÓ hãa cña cña x· héi vµ sù nghiÖp x©y dùng qu©n<br /> tr×nh ®é chuyªn m«n, tr×nh ®é s− ph¹m, ®éi. §iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ t−¬ng lai<br /> ®ång thêi cßn lµ kÕt qu¶ lao ®éng s¸ng vÒ sù toµn vÑn cña ®Êt n−íc phô thuéc<br /> 44 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013<br /> <br /> <br /> kh«ng Ýt vµo s¶n phÈm lao ®éng ngµy gióp ng−êi häc h×nh thµnh thÕ giíi quan<br /> h«m nay cña c¸c gi¶ng viªn nhµ tr−êng khoa häc, ph−¬ng ph¸p luËn m¸c-xÝt,<br /> qu©n ®éi. båi d−ìng, cñng cè niÒm tin céng s¶n<br /> Lao ®éng cña c¸c gi¶ng viªn nhµ chñ nghÜa. §ång thêi, ®éi ngò gi¶ng<br /> tr−êng qu©n ®éi còng mang hai ®Æc viªn KHXH&NV còng lµ lùc l−îng tiªn<br /> tr−ng cña ho¹t ®éng d¹y häc nãi chung. phong trong ®Êu tranh t− t−ëng, lý<br /> Mét mÆt, nã mang tÝnh chÊt lao ®éng luËn, gãp phÇn b¶o vÖ v÷ng ch¾c trËn<br /> cña nhµ nghiªn cøu khoa häc. Ho¹t ®Þa chÝnh trÞ, t− t−ëng cña §¶ng.<br /> ®éng gi¶ng d¹y mµ kh«ng cã nghiªn cøu Ho¹t ®éng d¹y häc cña gi¶ng viªn<br /> khoa häc ®i kÌm cung cÊp c¸c tµi liÖu KHXH&NV næi lªn mét sè ®Æc tr−ng c¬<br /> thùc tiÔn cho gi¶ng d¹y th× néi dung d¹y b¶n sau ®©y: Mét lµ, d¹y häc c¸c bé m«n<br /> sÏ kh« khan, thiÕu h¬i thë cña thùc tiÔn KHXH&NV g¾n liÒn víi h×nh thµnh,<br /> vµ thiÕu søc thuyÕt phôc. MÆt kh¸c nã ph¸t triÓn thÕ giíi quan, niÒm tin khoa<br /> l¹i mang tÝnh chÊt lao ®éng s¸ng t¹o häc vµ c¸c phÈm chÊt nh©n c¸ch cña<br /> cña ng−êi nghÖ sÜ trong lÜnh vùc ®Æc ng−êi sÜ quan qu©n ®éi. Hai lµ, d¹y häc<br /> biÖt nµy, ®ßi hái nh÷ng tè chÊt bÈm c¸c bé m«n KHXH&NV g¾n liÒn víi<br /> sinh, nh÷ng n¨ng khiÕu mµ c¸c ngµnh cuéc ®Êu tranh t− t−ëng chèng l¹i sù<br /> nghÒ kh¸c cã thÓ kh«ng cÇn ®Õn, vµ bªn chèng ph¸ tõ bªn trong cña c¸c thÕ lùc<br /> c¹nh ®ã lµ nh÷ng tè chÊt riªng ®−îc thï ®Þch ®ang diÔn ra hÕt søc quyÕt liÖt,<br /> thÊm nhuÇn trong m«i tr−êng qu©n ®éi. phøc t¹p hiÖn nay. Ba lµ, c¸c bé m«n<br /> Mèi quan hÖ qua l¹i, hiÓu biÕt lÉn KHXH&NV g¾n liÒn víi thùc tiÔn cuéc<br /> nhau gi÷a ng−êi d¹y vµ ng−êi häc, ®Æc sèng cña ng−êi häc. Bèn lµ, c¸c bé m«n<br /> biÖt trong c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, lµ KHXH&NV ®ãng vai trß quan träng<br /> yÕu tè gãp phÇn quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu trong viÖc ®Þnh h−íng gi¸ trÞ ®¹o ®øc<br /> qu¶ cña qu¸ tr×nh s− ph¹m. Ng−êi d¹y c¸ch m¹ng cho häc viªn.<br /> cã nhiÖm vô tæ chøc, chØ ®¹o qu¸ tr×nh 3. Mét sè biÖn ph¸p ph¸t triÓn KNDH cho gi¶ng<br /> tù ®µo t¹o, tù gi¸o dôc ë ng−êi häc diÔn viªn KHXH&NV ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi<br /> ra cïng chiÒu víi t¸c ®éng tÝch cùc cña<br /> nhµ tr−êng, cña x· héi. ThÇy vµ trß cïng Ph¸t triÓn KNDH cho gi¶ng viªn<br /> cã sù t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau, hiÓu trong ho¹t ®éng d¹y häc lµ mét d¹ng<br /> biÕt lÉn nhau, vµ møc ®é cña mèi quan cña sù ph¸t triÓn t©m lý, ®−îc hiÓu lµ<br /> hÖ giao tiÕp nµy sÏ phÇn nµo quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh lµm t¨ng hiÖu qu¶ vËn dông<br /> tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh d¹y vµ häc. nh÷ng kiÕn thøc, kü x¶o ®Ó gi¶i quyÕt<br /> t×nh huèng d¹y häc mét c¸ch tÝch cùc,<br /> ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, ®èi víi<br /> linh ho¹t, s¸ng t¹o cña ng−êi gi¶ng viªn,<br /> c¸c bé m«n KHXH&NV nh− triÕt häc<br /> nh»m thùc hiÖn tèt c¸c kh©u, c¸c b−íc<br /> Marx-Lenin, kinh tÕ chÝnh trÞ Marx-<br /> cña qu¸ tr×nh d¹y häc.<br /> Lenin, chñ nghÜa x· héi khoa häc, lÞch sö<br /> §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, t©m lý häc Trªn c¬ së quan niÖm ®ã, chóng t«i<br /> qu©n sù, gi¸o dôc häc qu©n sù, nhµ n−íc x¸c ®Þnh biÖn ph¸p t©m lý-s− ph¹m ph¸t<br /> vµ ph¸p luËt, x· héi häc qu©n sù, t«n triÓn KNDH cho gi¶ng viªn lµ tæng hîp<br /> gi¸o häc..., ho¹t ®éng s− ph¹m cña ng−êi nh÷ng c¸ch thøc t©m lý-s− ph¹m t¸c<br /> gi¶ng viªn cµng mang tÝnh ®Æc thï, ®ßi ®éng vµo c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn<br /> hái nh÷ng kü n¨ng d¹y häc ®Æc tr−ng. ë KNDH nh»m ph¸t triÓn KNDH cho ®éi<br /> ®©y, nhiÖm vô cña ng−êi gi¶ng viªn lµ ngò gi¶ng viªn cña nhµ tr−êng. Nh− vËy,<br /> Ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc… 45<br /> <br /> ph¸t triÓn KNDH ®ßi hái hÖ thèng biÖn viªn th× tr−íc hÕt ph¶i ph¸t triÓn nhu<br /> ph¸p, c¸ch thøc t¸c ®éng ®a d¹ng, toµn cÇu d¹y häc, ph¶i cã høng thó víi nghÒ<br /> diÖn vµo cÊu tróc t©m lý ho¹t ®éng d¹y nghiÖp míi kÝch thÝch ®−îc ý thøc v−¬n<br /> häc, nh−: x©y dùng ®éng c¬ nghÒ lªn ®¸p øng tèt cho nghÒ nghiÖp cña<br /> nghiÖp, båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn m×nh. Do ®ã, nhµ tr−êng cÇn gi¶i quyÕt<br /> m«n, kiÕn thøc t©m lý-s− ph¹m, th¸i ®é, tèt viÖc tuyÓn chän ®éi ngò gi¶ng viªn<br /> tr¸ch nhiÖm cña ng−êi gi¶ng viªn ®èi ®óng chuyªn ngµnh ®èi víi tõng bé m«n<br /> víi sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o… §Ó KHXH&NV, cã n¨ng khiÕu, t©m huyÕt<br /> ph¸t triÓn KNDH ®ßi hái ph¶i phèi hîp vµ quyÕt t©m phÊn ®Êu cho nghÒ d¹y<br /> chÆt chÏ c¸c biÖn ph¸p, b¸m s¸t nh÷ng häc, ph¶i thùc sù ®Ó ®éi ngò gi¶ng viªn<br /> yªu cÇu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh d¹y häc, “yªu ng−êi, yªu nghÒ”.<br /> tõ ®ã míi cã thÓ ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu Ngoµi ra, ®Ó cñng cè ®éng c¬ nghÒ<br /> d¹y häc ®Ò ra. nghiÖp qu©n sù cho gi¶ng viªn, cÇn x©y<br /> Víi nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¸c bé m«n dùng niÒm tin chÝnh trÞ vµ niÒm tin<br /> KHXH&NV ë c¸c nhµ tr−êng qu©n ®éi, nghÒ nghiÖp v÷ng ch¾c cho hä. Bëi khi<br /> chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè biÖn ph¸p sau cã niÒm tin th× ng−êi gi¸o viªn míi cã<br /> ®©y nh»m ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc ®éng lùc m¹nh mÏ nhÊt ®Ó thùc hiÖn tèt<br /> cho gi¶ng viªn KHXH&NV: nhiÖm vô, chøc tr¸ch cña m×nh. §ã lµ<br /> niÒm tin céng s¶n, niÒm tin vµo §¶ng,<br /> 1, Cñng cè ®éng c¬ nghÒ nghiÖp s− vµo qu©n ®éi, nhµ tr−êng, vµo sù nghiÖp<br /> ph¹m qu©n sù gi¸o dôc mµ b¶n th©n ®ang cèng hiÕn;<br /> §©y lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ph¸t huy tin vµo häc trß, tin vµo sù ph¸t triÓn<br /> néi lùc cña ®éi ngò gi¶ng viªn còng nh− kÕt qu¶ ®¹t ®−îc sau qu¸<br /> KHXH&NV nh»m n©ng cao chÊt l−îng tr×nh ®µo t¹o...<br /> d¹y häc. ChØ cã ®éng c¬ nghÒ nghiÖp 2, T¨ng c−êng båi d−ìng kiÕn thøc<br /> ®óng ®¾n míi cã thÓ gióp hä khao kh¸t chuyªn ngµnh, kiÕn thøc t©m lý-s−<br /> t×m tßi, kh¸m ph¸, cã niÒm høng thó, ph¹m qu©n sù vµ gi¸o dôc häc<br /> say mª víi ho¹t ®éng d¹y häc, s½n sµng<br /> §©y lµ gi¶i ph¸p cã ý nghÜa quan<br /> kh¾c phôc mäi khã kh¨n ®Ó hoµn thiÖn<br /> träng trong ph¸t triÓn KNDH cña gi¶ng<br /> tay nghÒ s− ph¹m. Cñng cè ®éng c¬ lµ<br /> viªn KHXH&NV, v× ph¸t triÓn bÊt cø<br /> ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶<br /> mét kü n¨ng nµo còng ph¶i dùa trªn c¬<br /> ho¹t ®éng d¹y häc, nÒn t¶ng cho sù ph¸t<br /> së lý thuyÕt v÷ng ch¾c, ®Æc biÖt tõ gãc<br /> triÓn KNDH cña ng−êi gi¶ng viªn.<br /> ®é t©m lý-s− ph¹m. ThÊu hiÓu môc ®Ých<br /> §Ó cñng cè ®éng c¬ nghÒ nghiÖp d¹y häc, n¾m v÷ng nh÷ng c¸ch thøc cÇn<br /> qu©n sù cho gi¶ng viªn tr−íc hÕt cÇn thiÕt ®Ó triÓn khai môc ®Ých ®ã lµ ®iÒu<br /> chó träng ph¸t triÓn nhu cÇu, høng thó kiÖn c¬ b¶n cña KNDH. Do vËy, t¨ng<br /> cho hä. Nhu cÇu lµ c¬ së kh¸ch quan, lµ c−êng båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn<br /> nguån gèc n¶y sinh ®éng c¬. Nhu cÇu lµ ngµnh sÏ lµ c¬ së nÒn t¶ng gióp ng−êi<br /> c¸i bªn trong con ng−êi vµ nã trë nªn gi¶ng viªn thµnh th¹o tay nghÒ vµ gi¶i<br /> cÇn thiÕt khi t×m thÊy ®èi t−îng ®Ó tháa quyÕt tèt c¸c t×nh huèng trong d¹y häc.<br /> m·n. Khi nhu cÇu gÆp ®èi t−îng, ho¹t §èi víi c¸c bé m«n KHXH&NV, cã kiÕn<br /> ®éng míi ®−îc h×nh thµnh, ®éng c¬ ®−îc thøc chuyªn ngµnh v÷ng vµng, ng−êi<br /> xuÊt hiÖn. Nh− vËy, cñng cè ®éng c¬ d¹y sÏ nhanh chãng ph¸t hiÖn ra néi<br /> nghÒ nghiÖp s− ph¹m qu©n sù cho gi¶ng dung, b¶n chÊt, c¸c quy luËt trong d¹y<br /> 46 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 12.2013<br /> <br /> <br /> häc phï hîp víi tõng ®èi t−îng cô thÓ, nh− t×nh c¶m, høng thó, nhu cÇu, ý chÝ,<br /> biÕt ®Þnh ra môc ®Ých vµ c¸ch thøc tiÕn lý l−ëng, niÒm tin... míi cã thÓ gi¶i<br /> hµnh cô thÓ trong qu¸ tr×nh d¹y häc. quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò d¹y häc ®Æt ra.<br /> HiÖn nay, tr×nh ®é ®éi ngò gi¶ng viªn Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ph¸t triÓn KNDH<br /> KHXH&NV ®· ®−îc n©ng lªn râ rÖt. th× ng−êi gi¶ng viªn KHXH&NV cÇn<br /> Tuy nhiªn, mét bé phËn gi¶ng viªn, ®−îc trang bÞ c¬ b¶n, chuyªn s©u vÒ gi¸o<br /> nhÊt lµ gi¶ng viªn trÎ, tuæi nghÒ, kinh dôc häc. §ã lµ hÖ thèng nh÷ng kiÕn thøc<br /> nghiÖm cßn Ýt; thiÕu hôt vÒ kiÕn thøc vÒ qu¸ tr×nh d¹y häc - gi¸o dôc, kiÕn<br /> qu©n sù, kh¶ n¨ng g¾n kÕt kiÕn thøc thøc vÒ c¸ch thøc tæ chøc, phèi hîp gi÷a<br /> chuyªn ngµnh cña m×nh víi qu¸ tr×nh nhµ gi¸o dôc vµ ng−êi ®−îc gi¸o dôc,<br /> d¹y häc ë nhµ tr−êng qu©n sù cßn béc lé gi÷a ng−êi d¹y vµ ng−êi häc nh»m trang<br /> nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh. Do ®ã, viÖc bÞ kiÕn thøc, kü x¶o, kü n¨ng, ph¸t triÓn<br /> båi d−ìng kiÕn thøc chuyªn ngµnh, nh©n c¸ch cho häc viªn... Nh÷ng kiÕn<br /> kiÕn thøc t©m lý-s− ph¹m cã thÓ coi nh− thøc vÒ gi¸o dôc häc gióp gi¶ng viªn<br /> lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó n©ng KHXH&NV hoµn thiÖn nh÷ng KNDH<br /> cao tr×nh ®é, tay nghÒ còng nh− ph¸t trªn c¬ së biÕt tæ chøc mét c¸ch hiÖu<br /> triÓn KNDH cho gi¶ng viªn trong c¸c qu¶ ho¹t ®éng cña ng−êi d¹y, sö dông<br /> nhµ tr−êng. ph−¬ng ph¸p d¹y häc tÝch cùc, biÕt lùa<br /> chän vµ vËn dông nh÷ng néi dung, h×nh<br /> §ång thêi, ®Ó KNDH ®¹t ®−îc ë møc<br /> thøc tæ chøc d¹y häc hîp lý.<br /> ®é cao cÇn ph¶i trang bÞ nh÷ng kiÕn<br /> thøc vÒ t©m lý häc, nhÊt lµ t©m lý-s− 3, §a d¹ng hãa c¸c ho¹t ®éng,<br /> ph¹m qu©n sù cho ®éi ngò gi¶ng viªn ph−¬ng ph¸p rÌn luyÖn KNDH<br /> KHXH&NV. §ã lµ kiÕn thøc vÒ c¸c quy §©y lµ biÖn ph¸p cã ý nghÜa quan<br /> luËt h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ diÔn biÕn träng ®èi víi sù ph¸t triÓn KNDH cña<br /> cña c¸c hiÖn t−îng t©m lý con ng−êi ë ng−êi gi¶ng viªn KHXH&NV ë c¸c nhµ<br /> c¸c giai ®o¹n løa tuæi kh¸c nhau; kiÕn tr−êng qu©n ®éi, bëi KNDH lµ yÕu tè<br /> thøc vÒ gi¸o dôc. N¾m ch¾c nh÷ng kiÕn linh ho¹t nhÊt, nã b¸m s¸t víi sù ph¸t<br /> thøc nµy, biÕt vËn dông mét c¸ch s¸ng triÓn m¹nh mÏ cña néi dung d¹y häc<br /> t¹o vµo ho¹t ®éng d¹y häc sÏ lµ ®iÒu còng nh− tr×nh ®é nhËn thøc cña ng−êi<br /> kiÖn quan träng gãp phÇn n©ng cao chÊt häc. RÌn luyÖn kü n¨ng d¹y häc kh«ng<br /> l−îng gi¸o dôc nãi chung vµ hoµn thiÖn ph¶i diÔn ra mét lÇn mµ cÇn ®−îc tiÕn<br /> KNDH c¸c bé m«n KHXH&NV nãi hµnh th−êng xuyªn, ®ång thêi ph¶i rót<br /> riªng. Trªn thùc tÕ, ho¹t ®éng d¹y häc kinh nghiÖm, lùa chän ph−¬ng ph¸p tèt<br /> ®a d¹ng, phong phó, phøc t¹p g¾n liÒn h¬n, lo¹i bá nh÷ng ph−¬ng ph¸p kh«ng<br /> víi nhiÒu h×nh thøc, ph−¬ng ph¸p, néi phï hîp. §Æc thï cña KNDH lµ g¾n liÒn<br /> dung, nhiÒu t×nh huèng ®Æt ra, nÕu chØ víi c¸c t×nh huèng d¹y häc, muèn ph¸t<br /> gi¶i quyÕt trªn ph−¬ng diÖn ph¸t huy triÓn KNDH nhÊt thiÕt ng−êi d¹y cÇn<br /> tinh thÇn, ý thøc tr¸ch nhiÖm víi tËp ph¶i ®−îc tr¶i nghiÖm trong c¸c t×nh<br /> thÓ, th¸i ®é, ®éng c¬ chÝnh trÞ, kû luËt… huèng d¹y häc kh¸c nhau. Gi¶ng viªn<br /> sÏ khã mang l¹i hiÖu qu¶, h¬n n÷a häc KHXH&NV chñ yÕu tiÕn hµnh d¹y häc<br /> viªn ®µo t¹o lµ líp ng−êi ®ang tr−ëng trªn gi¶ng ®−êng, do ®ã Ýt cã ®iÒu kiÖn<br /> thµnh víi nh÷ng biÕn ®æi ®a d¹ng vÒ ®Ó rÌn luyÖn kh¶ n¨ng vËn dông tri<br /> mÆt t©m lý, do ®ã cÇn vËn dông c¶ thøc ®Ó cã kü n¨ng d¹y häc thµnh th¹o<br /> nh÷ng kü n¨ng tõ ph−¬ng diÖn t©m lý vµ s¸ng t¹o trong nh÷ng hoµn c¶nh<br /> Ph¸t triÓn kü n¨ng d¹y häc… 47<br /> <br /> kh¸c nhau. Muèn cã thªm nh÷ng tr¶i dùng ®−îc ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch tù<br /> nghiÖm s− ph¹m, hä cÇn cã thªm c¸c gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn KNDH cho b¶n<br /> ho¹t ®éng thùc hµnh t©m lý häc kh¸c th©n. KÕ ho¹ch ®ã ph¶i tu©n thñ theo<br /> ngoµi gi¶ng ®−êng. ®óng c¸c quy tr×nh h×nh thµnh kü n¨ng,<br /> 4, N©ng cao kh¶ n¨ng tù gi¸o dôc, tõ viÖc nhËn thøc ®Çy ®ñ vÒ môc ®Ých,<br /> tù rÌn luyÖn KNDH c¸ch thøc vµ ®iÒu kiÖn hµnh ®éng ®Õn<br /> ViÖc ph¸t triÓn ®−îc KNDH cÇn quan s¸t, lµm thö theo mÉu vµ luyÖn<br /> nhiÒu yÕu tè, trong ®ã ho¹t ®éng tù gi¸o tËp ®Ó tiÕn hµnh c¸c hµnh ®éng theo<br /> dôc, tù rÌn luyÖn cña ®éi ngò gi¶ng viªn ®óng yªu cÇu nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých<br /> KHXH&NV ®ãng vai trß rÊt quan träng. ®Æt ra. Tù rÌn luyÖn KNDH còng sÏ<br /> gióp bæ sung, hoµn thiÖn, kh¾c phôc<br /> Thêi gian qua, viÖc tù gi¸o dôc, tù<br /> ®−îc nh÷ng sai sãt, nh− vËy hiÖu qu¶ tù<br /> rÌn luyÖn KNDH ®−îc thùc hiÖn chñ<br /> gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn KNDH míi thùc<br /> yÕu th«ng qua c¸c buæi luyÖn gi¶ng, rót<br /> sù cã ý nghÜa thiÕt thùc
<br /> kinh nghiÖm ®· mang l¹i nh÷ng chuyÓn<br /> biÕn tÝch cùc, ph−¬ng ph¸p d¹y häc ®−îc<br /> n©ng lªn, nhiÒu gi¶ng viªn ®¹t ®−îc Tµi liÖu tham kh¶o<br /> tr×nh ®é tay nghÒ cao, lµ gi¶ng viªn 1. NguyÔn Nh− An (1993), HÖ thèng<br /> KHXH&NV d¹y giái cÊp bé, cÊp kü n¨ng d¹y häc trªn líp vÒ m«n<br /> tr−êng… Tuy nhiªn, mét sè kh¸c l¹i béc t©m lý-gi¸o dôc häc, LuËn ¸n phã<br /> lé nh÷ng h¹n chÕ, ®ã lµ t− t−ëng b×nh tiÕn sÜ gi¸o dôc häc, §¹i häc S−<br /> qu©n chñ nghÜa, ng¹i phÊn ®Êu tu ph¹m Hµ Néi.<br /> d−ìng rÌn luyÖn, thiÕu chñ ®éng, tÝch<br /> 2. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc 2011-<br /> cùc trong viÖc rÌn luyÖn KNDH, chó<br /> 2020 (Ban hµnh kÌm theo quyÕt<br /> träng kinh nghiÖm, ph−¬ng ph¸p h¬n<br /> ®Þnh sè 711/Q§-TTg ngµy 13/6/2012<br /> hoµn thiÖn kü n¨ng… §©y lµ nguyªn<br /> cña Thñ t−íng ChÝnh phñ).<br /> nh©n dÉn ®Õn mét bé phËn gi¶ng viªn bÞ<br /> l¹c hËu, kh«ng b¾t kÞp víi sù ph¸t triÓn 3. NguyÔn V¨n C«ng (2013), “Gãp phÇn<br /> cña nhiÖm vô, néi dung vµ nh÷ng kü n©ng cao n¨ng lùc s− ph¹m cho ®éi<br /> n¨ng d¹y häc míi. ngò nhµ gi¸o qu©n ®éi”, T¹p chÝ Nhµ<br /> tr−êng qu©n ®éi, sè th¸ng 7+8.<br /> V× vËy, ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tù rÌn<br /> luyÖn kü n¨ng d¹y häc cho gi¶ng viªn 4. NguyÔn Ngäc Phó (1998), T©m lý<br /> KHXH&NV, cÊp ñy, chØ huy c¸c nhµ häc qu©n sù, Nxb. Qu©n ®éi nh©n<br /> tr−êng cÇn th−êng xuyªn gi¸o dôc cho d©n, Hµ Néi.<br /> ®éi ngò gi¶ng viªn KHXH&NV nhËn 5. Qu©n uû trung −¬ng (2012), NghÞ<br /> thøc vÒ tÇm quan träng cña viÖc tù gi¸o quyÕt 765-QUTW vÒ n©ng cao chÊt<br /> dôc, tù rÌn luyÖn trong viÖc hoµn thiÖn l−îng huÊn luyÖn giai ®o¹n 2013-<br /> KNDH. Ph¶i chuyÓn hãa ®−îc nhu cÇu, 2020, Hµ Néi.<br /> ®éng c¬ tù gi¸o dôc, tù rÌn luyÖn trë 6. NguyÔn Quang UÈn (2010), TuyÓn tËp<br /> thµnh ý thøc vµ hµnh ®éng tù gi¸c cña nghiªn cøu vÒ t©m lý-gi¸o dôc, Nxb.<br /> mçi c¸ nh©n. Tõng gi¶ng viªn ph¶i x©y §¹i häc S− ph¹m Hµ Néi, Hµ Néi.<br />