Tài liệu "Phục hồi chức năng cho trẻ tăng động giảm chú ý" cung cấp cho học viên những nội dung về đại cương, quy trình chẩn đoán, phục hồi chức năng và điều trị, theo dõi và tái khám cho bệnh nhi tăng động giảm chú ý. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phục hồi chức năng cho trẻ tăng động giảm chú ý
- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO TRẺ TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÖ Ý
I. ĐẠI CƢƠNG
1. Định nghĩa: Tăng động giảm chú ý (ADHD) là một hội chứng xuất
hiện trƣớc 5 tuổi, bao gồm các hành vi hoặc hoạt động quá mức, khó kiềm chế
với sự thiếu tập trung rõ rệt và thiếu kiên trì trong công việc. Các biểu hiện trên
có thể kéo dài trong nhiều năm (ICD-10 và DSM-IV)
2. Tỷ lệ mắc bệnh: chiếm từ 3-5% các lứa tuổi, ở lứa tuổi tiểu học gặp
17% ở trẻ trai và 8% ở trẻ gái; tuổi vị thành niên trẻ trai là 11% và trẻ gái là 6%.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc chẩn đoán
1.1. Hỏi bệnh
* Tìm hiểu gia đình
- Mối quan tâm của gia đình với trẻ
- Thời gian gia đình giao tiếp với trẻ
* Tìm hiểu về trẻ
- Đặc điểm của trẻ ở lớp
- Đặc điểm của trẻ ở nhà: khi chơi và khi học
1.2. Khám và lƣợng giá chức năng
- Đánh giá sự phát triển của trẻ qua quan sát, phỏng vấn trực tiếp trẻ
- Thăm khám sự phát triển thể chất, thần kinh
1.3. Chỉ định xét nghiệm cận lâm sàng
- Test Denver
- Thang tăng động
- Đánh giá sự phát triển theo tuổi và giai đoạn (ASQ): Áp dụng với trẻ từ
5 tuổi trở xuống.
- Test Raven cho trẻ trên 6 tuổi.
2. Chẩn đoán xác định
2.1. Các tiêu chuẩn chẩn đoán ADHD thể tăng động chiếm ƣu thế
Theo DSM - IV phải có ít nhất 6 triệu chứng sau đây kéo dài trong ít nhất
6 tháng ở mức độ không phù hợp với đặc điểm phát triển lứa tuổi:
87
- -Thƣờng ngọ nguậy chân tay hoặc vặn vẹo khó ngồi trên ghế (luôn tay vớ
các đồ vật, vỗ tay; đung đƣa bàn chân hoặc cả chân).
- Thƣờng rời khỏi chỗ ngồi trong lớp học, hoặc trong các tình huống yêu
cầu phải ngồi cố định một chỗ (ví dụ khi nghe kể chuyện).
- Hay leo chèo chạy nhảy thái quá so với đặc điểm lứa tuổi ở những nơi
không thích hợp. Ví dụ: Trong lớp học, trƣờng học - những nơi đòi hỏi phải trật
tự.
- Khó khăn khi chơi hoặc khó tham gia một cách bình tĩnh vào các hoạt
động giải trí.
- Luôn chân luôn tay và hành động nhƣ thể “đƣợc gắn động cơ ”.
- Nói quá nhiều hoặc gây ồn ào trong những hoạt động cần im lặng.
- Không kiên nhẫn, khó kiềm chế. Phản ứng hoặc trả lời trƣớc khi ngƣời
khác nói hết câu hỏi.
- Gặp khó khăn trong các tình huống, nhiệm vụ đòi hỏi phải đến lƣợt mình.
- Thƣờng ngắt hoặc nói leo ngƣời khác (ví dụ: chen vào cuộc nói chuyện
hoặc trò chuyện, lấy đồ vật của ngƣời khác, động vào những thứ không đƣợc
phép động vào, đi lung tung xung quanh). Trạng thái dễ bị kích thích có thể dẫn
đến tai nạn (ví dụ: vấp vào đồ vật, đụng vào ngƣời khác hay chạm vào chảo
nóng) và có thể khiến trẻ theo đuổi những hành động gây nguy hiểm mà không
cân nhắc hậu quả có thể xảy ra (ví dụ: trò ném gạch đá ).
2.2. Các tiêu chuẩn chẩn đoán ADHD thể giảm chú ý chiếm ƣu thế.
Cũng theo DSM – IV phải có ít nhất 6 triệu chứng sau đây kéo dài
trong ít nhất 6 tháng ở mức độ không phù hợp, không đáp ứng với các đặc điểm
phát triển lứa tuổi:
- Không chú ý đến các chi tiết một cách cẩn thận, hay gặp sai xót trong
học tập ở trƣờng, trong công việc và trong các hoạt động khác.
- Hay có khó khăn trong việc duy trì chú ý trong việc cũng nhƣ trong trò
chơi và thƣờng thất bại trong các nhiệm vụ đòi hỏi phải tập trung chú ý.
- Không chú ý lắng nghe khi ngƣời khác nói.
- Không tuân thủ những chỉ dẫn, quy định ở trƣờng hoặc ở nhà (không
phải là hành vi chống đối hay không hiểu đƣợc những lời chỉ dẫn ).
- Khó khăn trong việc tổ chức thực hiện các nhiệm vụ và hoạt động.
- Tránh né, không thích hoặc miễn cƣỡng làm những công việc đòi hỏi
phải cố gắng về tâm trí (ví dụ nhƣ làm các bài tập, ở trƣờng, ở nhà ).
88
- - Quên những thứ quan trọng cho nhiệm vụ hoặc hoạt động ( ví dụ nhƣ đồ
chơi, bài tập đƣợc giao về nhà, bút chì, bút hay dụng cụ học tập ).
- Sao nhãng bởi kích thích bên ngoài.
- Hay quên trong các hoạt động sinh hoạt hàng ngày.
2.3. Các tiêu chuẩn chẩn đoán ADHD thể hỗn hợp
Đó là sự kết hợp đan xen cả hai tiêu chuẩn của thể tăng động và giảm chú ý.
3. Chẩn đoán phân biệt
- Tự kỷ
- Chậm phát triển tinh thần
4. Chẩn đoán nguyên nhân
- Các yếu tố di truyền (gen)
- Ảnh hƣởng của các chất độc hại từ môi trƣờng: Nhiễm chất độc nicotine
có thể liên quan đến chứng ADHD.
- Các yếu tố tâm lý: Mẹ kém kiên trì; Trẻ tăng hoạt động để tăng sự chú ý
của ngƣời khác
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
- Điều trị ngay khi phát hiện
- Kiên trì trong quá trình điều trị
- Phối hợp tích cực giữa gia đình và nhà trƣờng
2. Các phƣơng pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
Kỹ thuật can thiệp hành vi hiệu quả
- Hãy chỉ rõ hành vi thích hợp khi đƣa ra lời khen.
- Đƣa ra lời khen ngay lập tức
- Thay đổi cách diễn đạt lời khen.
- Lời khen cần nhất quán và trung thực
- Lờ đi hành vi không thích hợp một cách có lựa chọn.
- Cất những vật gây mất tập trung
- Hãy mang đến sự lôi cuốn trong im lặng.
- Cho phép chỗ thoát ra của “van thoát hơi”
89
- Cho phép trẻ mắc ADHD rời khỏi lớp học một lúc, có thể để làm một việc
vặt nào đó (nhƣ mang sách trả thƣ viện), có thể là một cách tốt để trẻ lắng dịu
xuống và cho phép trẻ quay về phòng học để sẵn sàng tập trung trở lại.
- Củng cố hoạt động
- Giúp đỡ vƣợt rào
- Trao đổi với phụ huynh
- Nói chuyện với bạn bè cùng lớp : Nhờ sự tác động của 1 số bạn bè
- Học kỹ năng xã hội trong lớp học
- Học kỹ năng giải quyết vấn đề
- Đánh giá hành vi chức năng (Functional Behavioral Assessment - FBA)
+ Quan sát hành vi và nhận diện những đặc điểm khó hiểu
+ Nhận diện những hoạt động hay sự kiện gì có trƣớc và theo sau hành vi
+ Xác định mức độ thƣờng xuyên xuất hiện của hành vi.
3. Các điều trị khác
3.1. Liệu pháp thƣ giãn: Gồm 2 loại: Thƣ giãn động, căng - chùng cơ và
Thƣ giãn tĩnh - dựa vào tƣởng tƣợng.
- Thƣ giãn động, căng - chùng cơ: Trẻ em từ 6 tuổi trở nên có thể tập thƣ
giãn động đƣợc, tuy nhiên bác sĩ trị liệu cần biết cách “chế biến” các động tác
thành các trò chơi. Ví dụ nhƣ thi uốn dẻo, tập đi cầu thăng bằng, tập đứng một
chân, tập chui qua đƣờng hầm
- Thƣ giãn tĩnh - dựa vào tƣởng tƣợng: Áp dụng với trẻ lớn trên 10 tuổi.
3.2. Liệu pháp trò chơi: Chọn chủ đề chơi phù hợp với mục đích trị liệu
của bác sĩ và hứng thú của trẻ
3.3. Liệu pháp củng cố
- Củng cố tích cực: Xảy ra khi một điều gì đó (thƣờng là cái trẻ mong
muốn) bổ sung vào làm tăng khả năng xuất hiện lại của hành vi.
- Củng cố tiêu cực: Xảy ra khi một cái gì đó (thƣờng là cái trẻ không
mong muốn) đƣợc dỡ bỏ hoặc lảng tránh, nhờ đó làm tăng khả năng xuất hiện
lại của hành vi.
Các bƣớc tiến hành.
- Nhận diện “cái củng cố”
- Sử dụng “cái củng cố” để duy trì và tăng cƣờng một hành vi đƣợc chọn
là mục tiêu trị liệu.
90
- - Tăng cƣờng hành vi thích nghi để làm giảm một hành vi kém thích nghi.
3.4. Liệu pháp nhóm
Liệu pháp tâm lý nhóm là quá trình gồm 4 giai đoạn
- Tập hợp trẻ thành nhóm, bắt đầu bằng các hoạt động cùng
- Tổ chức trẻ vào cùng một nhóm và tiến hành trò chơi để điều chỉnh.
- Giai đoạn tiếp theo là kể chuyện, những chuyện kể đƣợc chuẩn bị trƣớc
và từng ngƣời lần lƣợt kể.
- Giai đoạn cuối cùng là thảo luận nhóm để mở rộng tầm nhìn và phát
triển tự ý thức của trẻ.
3.5. Liệu pháp tâm lý gia đình
Điều chỉnh các mối quan hệ không thuận lợi trong gia đình thƣờng bao
gồm những phần việc sau đây:
- Thảo luận với bố mẹ hoặc thành viên khác trong gia đình về kết quả
thăm khám
- Tiến hành đồng thời các liệu pháp tâm lý với trẻ và bố mẹ.
Bác sĩ tâm lý nên đƣa ra một pháp đồ điều trị cho trẻ gồm một nhóm các
liệu pháp tâm lý thích hợp. Đồng thời giúp bố mẹ tìm kiếm cách giải quyết hợp
lý những mâu thuẫn trong gia đình.
3.6. Thuốc
- Methylphenidate hoặcdextroamphetamine
- Magie pemolin : Tác dụng phụ có thể gây tổn thƣơng cho gan
- Pupropion hay Venlafaxine
- Thuốc chống suy nhƣợc ba vòng (Imipramine, Desipramine,
Nortriptyline)
- Clonidine và Guanfacine
IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
- Đánh giá kết quả sau mỗi đợt điều trị
- Tái khám theo định kỳ: 2 tháng/ lần
91
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
