Tài liệu "Phục hồi chức năng cho trẻ bàn chân khoèo bẩm sinh" cung cấp cho học viên những nội dung về đại cương, quy trình chẩn đoán, phục hồi chức năng và điều trị, theo dõi và tái khám cho bệnh nhi có bàn chân khoèo bẩm sinh. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Phục hồi chức năng cho trẻ bàn chân khoèo bẩm sinh
- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG CHO TRẺ BÀN CHÂN KHOÈO BẨM SINH
I. ĐẠI CƢƠNG
Bàn chân khoèo bẩm sinh là một dị tật xảy ra trong thời kỳ bào thai dẫn
đến tình trạng rối loạn vị trí khớp giữa xƣơng gót-sên-ghe và xƣơng gót-hộp;
xƣơng ghe bị kéo vào trong về phía mắt cá trong; khớp gót-hộp bị trật vào trong;
phần đầu, cổ xƣơng sên kéo vào trong; phần sau của xƣơng gót bị kéo ra ngoài;
xƣơng gót xoay trong. Phần mô mềm và các cơ chày sau, gập ngón dài, dây
chằng gót-mác, sên-mác, bao sau khớp cổ chân bị ngắn và co rút.
II. CHẨN ĐOÁN
1. Các công việc chẩn đoán
- Hỏi bệnh
+ Những bất thƣờng trong giai đoạn có thai của bà mẹ (ngôi thai, hình ảnh
siêu âm của thai nhi…)
- Khám lâm sàng và lƣợng giá chức năng
+ Khép và nghiêng trong phần trƣớc và phần giữa bàn chân. Đo góc
nghiêng trong (Varus): góc tạo bởi trục xƣơng chày và trục đi qua ngón II bằng
thƣớc đo tầm vận động của khớp.
+ Bàn chân ở tƣ thế thuổng (ở phần trƣớc). Đo góc gập mặt lòng- nghiêng
trong (Equynus): góc tạo bởi trục xƣơng chày và trục song song mép ngoài ngón
V bằng thƣớc đo tầm vận động của khớp.
+ Mép ngoài bàn chân cong do khớp xƣơng gót-hộp bị kéo vào trong.
+ Nếp lằn da sau gót bàn chân rõ.
+ Nếp lằn da phần giữa bàn chân rõ: ngắn cơ khép và gập ngón cái.
+ Khoảng giữa mắt cá trong và xƣơng ghe không sờ thấy.
+ Ngắn ngón chân cái.
+ Teo cơ cẳng chân.
+ Dùng tay không thể gập mu, lòng bàn, ngiêng ngoài bàn chân để đƣa
bàn chân về vị trí trung gian.
+ Các dị tật khác kèm theo: trật khớp háng, cứng khớp gối, trật khớp
xƣơng bánh chè, cứng khớp khuỷu, bàn tay khoèo.
- Chỉ định các xét nghiệm cận lâm sàng: Phim Xquang thƣờng quy
16
- Phim Bình thƣờng Bàn chân khoèo
Phim thẳng:
1. Góc sên - gót 250 - 500 150 - 00
2. Góc sên - xƣơng bàn ngón I 00 đến 100 < - 200
3. Góc sên - xƣơng bàn ngón V 00 - 50 đến 200
Phim nghiêng:
1. Góc sên - gót 250 - 500 < 200 đến 00
2. Góc chày - gót 400 đến 150 > 700
2. Chẩn đoán xác định: Dựa trên các dấu hiệu lâm sàng và Xquang
3. Chẩn đoán phân biệt:
- Biến dạng bàn chân xoay ngoài bẩm sinh.
- Biến dạng bàn chân gấp mu bẩm sinh (thƣờng gặp trong thoát vị tủy)
- Biến dạng bàn chân thuổng do tổn thƣơng thần kinh trung ƣơng.
- Bàn chân bẹt và bàn chân nghiêng ngoài …
III. PHỤC HỒI CHỨC NĂNG VÀ ĐIỀU TRỊ
1. Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị
- Nắn chỉnh dần dần biến dạng bàn chân (xoay và nghiêng trong bàn chân)
về trung gian.
- Kéo giãn các cơ, dây chằng bị co rút.
- Duy trì bàn chân tƣ thế trung gian sau bó bột.
2. Các kỹ thuật phục hồi chức năng
2.1. Bó bột chỉnh hình theo phƣơng pháp Ponsetti
Điều trị bàn chân khèo bẩm sinh theo phƣơng pháp Ponsetti là một cuộc
cách mạng về kỹ thuật bó bột chỉnh hình nắn sửa các biến dạng vùng bàn, cổ
chân mà tâm điểm là thay đổi trục xƣơng sên và kéo dãn các dây chằng quanh
xƣơng sên.
- Chỉ định: tất cả trẻ bàn chân khèo bẩm sinh đến sớm trƣớc 18 tháng.
+ Trẻ bị bàn chân khèo bẩm sinh hai bên.
+ Trẻ bị bàn chân khèo bẩm sinh một bên.
+ Trẻ bàn chân khèo có bị cứng đa khớp, trật khớp háng...
- Chống chỉ định:
17
- + Trẻ bị thoát vị tủy lớn (có túi thoát vị )
+ Trẻ bị giòn xƣơng bẩm sinh (ngƣời thủy tinh )
- Kỹ thuật bó bột Ponsetti đƣợc tiến hành theo các bƣớc:
* Nghiêng và xoay trong ngoài bàn chân tối đa.
* Dần chỉnh mũi bàn chân xoay ngoài.
* Dần nâng lòng bàn chân gấp mặt mu.
* Chuyển lòng bàn chân nghiêng ngoài với cạnh ngoài bàn chân cao hơn
cạnh trong
- Kỹ thuật bó bột:
+ Quấn băng bông, băng vải cotton hoặc giấy vệ sinh từ mũi bàn chân lên
cẳng chân, khớp gối và đùi.
+ Quấn bột bó từ mũi bàn chân, bàn chân, lên tới phần dƣới khớp gối. Nắn
chỉnh phần mũi bàn chân, lấy đầu trên xƣơng sên làm mốc để nắn chỉnh. Tránh
tuyệt đối không chạm vào gót chân.
+ Giữ bàn chân trẻ ở tƣ thế này đến khi bột khô. Tiếp tục quấn bột lên qua
khớp gối đến > 2/3 đùi. Bó bột ở tƣ thế gối gập.
+ Cố định bột trong 1 - 2 tuần(tùy thuộc lứa tuổi bắt đầu bó bột).
+ Tháo bột, làm vệ sinh sạch chân trẻ, bôi Betadine vào chỗ loét, xƣớc.
+ Bó bột từ 4 - 6 đợt cho tới khi bàn chân gấp mu, xoay và nghiêng ngoài.
Sau khi hoàn thành quá trình bó bột thì chuyển sang đeo nẹp Dennis-Brown.
Hình 1: Các bƣớc bó bột theo phƣơng pháp Ponsetti
18
- - Sau khi kết thúc giai đoạn bó bột chỉnh hình là giai đoạn đeo nẹp
Dennis-Brown để đảm bảo duy trì kết quả bó bột. Nẹp Dennis-Brown gồm 02
giầy vừa với kích thƣớc của bàn chân trẻ. Hai giầy đƣợc liên kết bởi thanh nẹp
giữ cho hai giầy dang rộng bằng vai, xoay ngoài và nghiêng ngoài. Nẹp đƣợc chỉ
định đeo 23 giờ mỗi ngày cho tới khi trẻ tự đứng đi đƣợc thì duy trì đeo ban đêm
cho đến khi trẻ 36 tháng tuổi.
* Thời gian đeo nẹp Dennis-Brown:
- Ngày sau ngừng bó bột đến khi trẻ 36 tháng tuổi
- Liên tục đeo cả ngày và đêm cho đến khi trẻ tự đứng đi đƣợc.
- Đeo nẹp vào ban đêm cho đến khi trẻ 36 tháng .
- Có một số trƣờng hợp trẻ vẫn bị bàn chân thuổng do co rút gân gót có
thể cần phải chỉ định phẫu thuật cắt gân gót (tenotomy) rồi bó lại. Kỹ thuật này
nên tiến hành trƣớc khi trẻ 18 tháng tuổi.
Lần 1 Lần 2 Lần 3 Lần 4
Hình 2: Hình dạng Bột sau các lần bó
2.2. Phƣơng pháp dùng băng hoặc buộc dây
- Đặt trẻ nằm ngửa, gập gối.
- Quấn vải đệm lót quanh bàn chân, gối và đùi.
19
- - Quấn băng dính phủ lên trên đẹm lót từ mép ngoài bàn chân, lên mu bàn
chân, xuống lòng bàn chân, qua gối sang phía bên kia (mặt trong đùi, cẳng
chân).
- Quấn băng dính lần 2 quanh cẳng chân để giữ băng dính lần 1.
Lƣu ý:
+ Cứ 2-3 ngày thít chặt thêm 1 lớp băng dính mới lên trên lớp cũ.
+ Sau 7 ngày tháo tất cả băng dính và đệm lót ra.
+ Ngày thứ 8 băng lại lần mới nhƣ cách mô tả trên.
+ Hàng ngày tập vận động bàn chân trong băng cho trẻ: bài tập kéo giãn
thụ động tại khớp cổ chân-bàn chân.
2.3. Nẹp chỉnh hình
- Nẹp dƣới gối bằng Polypropylen và giầy hoặc dép bên ngoài: đƣợc chỉ
định ngay sau khi tháo bột.
- Kiểm tra nẹp định kỳ 2 tháng/lần.
- Theo dõi và đánh giá thƣờng quy cho đến 3 tuổi.
2.4. Vận động trị liệu
- Bài tập 1: xoa bóp vùng ngón chân, mu bàn chân (cơ gấp mu các ngón
chân) và phía dƣới cẳng chân ( cơ sinh đôi, cơ dép).
- Bài tập 2: Bài tập kéo giãn thụ động tại khớp cổ chân-bàn chân: làm theo
thứ tự từ sau bàn chân đến trƣớc bàn chân và khớp cổ chân.
+ Bƣớc 1: kéo nhẹ xƣơng gót xuống phía dƣới (kéo giãn gân Asin).
+ Bƣớc 2: kéo nhẹ xƣơng gót ra phía ngoài (để sửa lại phần trƣớc bàn
chân bị nghiêng trong).
+ Bƣớc 3: kéo nhẹ phần trƣớc bàn chân về phía trƣớc.
+ Bƣớc 4: đẩy nhẹ xƣơng sên ra phía sau và kéo nhẹ phần trƣớc bàn chân
ra phía ngoài để sửa lại phần trƣớc bàn chân bị khép và nghiêng trong.
+ Bƣớc 5: kéo nhẹ xƣơng gót xuống dƣới và đẩy phần trƣớc bàn chân lên
trên để sửa lại tƣ thế cổ chân bị gập mặt lòng.
+ Bƣớc 6: chỉnh nghiêng trong bàn chân bằng nắn chỉnh 3 điểm: gót kéo
ra ngoài, phần trƣớc bàn chân kéo ra ngoài và phần giữa mép ngoài bàn chân
đẩy vào trong.
* Bài tập kéo giãn thụ động tại khớp cổ chân-bàn chân: tập trong lúc
không bó bột giữa các đợt và trƣớc khi bó bột.
20
- IV. THEO DÕI VÀ TÁI KHÁM
- Khi bó bột: nếu trẻ khóc, tím tái thì ngừng bó bột.
- Theo dõi sau bó bột tại nhà: Nếu các ngón chân sƣng, tím, đau, cần tháo
bột ngay tránh hoại tử.
- Theo dõi tai biến loét da do đè ép do bột hoặc do nẹp quá chặt hoặc có chỗ
sắc cọ vào da trẻ
- Thời gian bó bột:1 - 2 tuần/đợt, khoảng 4 - 6 đợt
- Đeo nẹp 1-3 năm tùy mức độ bệnh và kiểm tra để làm lại nẹp khi quan sát
trẻ đi nẹp bị chật hoặc có vấn đề (loét, khó đi lại...). Nẹp thƣờng cần đƣợc đánh
giá và làm lại sau 3 - 6 tháng tùy từng trẻ. Trẻ càng nhỏ, càng cần đƣợc kiểm tra
nhiều lần hơn.
21
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
