Quá trình thành lập cơ sở lý luận để chuyển sang nền kinh tế thị trường từ điểm xuất phát thấp p5

Chia sẻ: Saf Wgtewgt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

47
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tuy Đảng và Nhà nước đã có nhiều chủ trương, nghị quyết sáng suốt, nhấn mạnh vai trò của khoa học công nghệ và coi trọng nó không kém gì các quốc gia khác trên thế giới, nhưng mức đầu tư cho khoa học vẫn rất thấp. Có 2 khả năng lý giải tình hình trên. Thứ nhất, nếu huy động gấp đôi vốn cho nghiên cứu khoa học và công nghệ thì việc nghiên cứu khoa học có mang lại hiệu quả thiết thực hay không trong khi trình độ quản lý khoa học hiện tại còn yếu kém....

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Quá trình thành lập cơ sở lý luận để chuyển sang nền kinh tế thị trường từ điểm xuất phát thấp p5

b×nh qu©n cña thÕ giíi hiÖn lµ 55.324 USD vµ kÕm c¸c níc trong khu vùc ch©u ¸ . Møc ®Çu t thÊp nhng l¹i ph©n t¸n vµ kh«ng Ýt trêng hîp sö dông l·ng phÝ. Tuy §¶ng vµ Nhµ níc ®· cã nhiÒu chñ tr¬ng, nghÞ quyÕt s¸ng suèt, nhÊn m¹nh vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ vµ coi träng nã kh«ng kÐm g× c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, nhng møc ®Çu t cho khoa häc vÉn rÊt thÊp. Cã 2 kh¶ n¨ng lý gi¶i t×nh h×nh trªn. Thø nhÊt, nÕu huy ®éng gÊp ®«i vèn cho nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ th× viÖc nghiªn cøu khoa häc cã mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc hay kh«ng trong khi tr×nh ®é qu¶n lý khoa häc hiÖn t¹i cßn yÕu kÐm. Thø hai, ng©n s¸ch nhµ níc trong nhiÒu n¨m th©m hôt, ph¶i b¶o ®¶m chi cho nhiÒu ngµnh còng quan träng, do ®ã møc ®Çu t kinh phÝ cho khoa häc nhiÒu khi l¹i phô thuéc vµo quan ®iÓm cña ngêi l·nh ®¹o vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý cña Nhµ níc. Rèt côc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n vµ chØ thÞ cña §¶ng dµnh 2% ng©n s¸ch h»ng n¨m cho ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ vÉn kh«ng thùc hiÖn ®îc. Víi møc ®Çu t nh vËy nªn chç lµm viÖc chËt chéi, thiÕt bÞ l¹c hËu, phßng thÝ nghiÖm vµ công cô thÝ nghiÖm thiÕu c¬ quan khoa häc vµ c«ng nghÖ chØ cã thÓ ho¹t ®éng cÇm chõng, chØ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tríc m¾t mµ kh«ng 37
thÓ t¹o ra ®îc thµnh qu¶ khoa häc cã tÇm chiÕn lîc. NÕu kh«ng cã c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh, c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc ch¾c ch¾n sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng tåi tÖ h¬n, ®éi ngò c¸n bé nghiªn cøu cã thÓ bÞ chia xÎ vµ gi· tõ nh÷ng c«ng viÖc chuyªn m«n mµ l©u nay hä t©m huyÕt. b.Lùc lîng c¸n bé nßng cèt thiÕu vµ giµ yÕu KÕt qu¶ ®iÒu tra 233 c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ chñ yÕu thuéc trung ¬ng cho thÊy : trong sè 22.313 c¸n bé c«ng nh©n viªn th× sè ngêi cã tr×nh ®é trªn ®¹i häc lµ 2.509 ngêi, cao ®¼ng vµ ®¹i häc 11.447 ngêi vµ díi cao ®¼ng lµ 8.357 Trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é tiÕn sÜ vµ phã tiÕn sÜ chØ cã 15,1% lµ n÷, còng trong sè c¸c c¸n bé cã tr×nh ®é häc vÊn cao nµy chØ cã 19,9% gi÷ c¸c chøc vô l·nh ®¹o. So víi yªu cÇu ph¸t triÓn th× nhiÒu ngµnh cßn thiÕu lùc lîng lao ®éng cã tr×nh ®é khoa häc- kü thuËt. Tríc t×nh h×nh më cöa nhiÒu c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi, c«ng ty t nh©n ®· thu hót sè lîng ®¸ng kÓ lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n cao tõ c¸c c¬ quan khoa häc c«ng nghÖ 38
cña nhµ níc. ë tÊt c¶ c¸c ®èi tîng lao ®éng, sè trêng hîp ra ®i nhiÒu h¬n sè trêng hîp ®Õn, ®Æc biÖt víi sè c¸n bé khoa häc cã häc vÞ cao, sè ra ®i vît h¼n sè ®Õn. Tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc cã häc vÞ, häc hµm kh¸ cao. B×nh qu©n chung lµ 57,2 tuæi trong ®ã gi¸o s lµ 59,5 tuæi vµ phã gi¸p s lµ 56,4 tuæi. Sè c¸n bé c¸n häc vÞ, häc hµm cao ë tuæi 50 chØ chiÕm 12% trong khi ®ã tuæi tõ 56 trë lªn lµ 65,7%, riªng gi¸o s chiÕm tíi 77,4% vµ phã gi¸o s chiÕm 62%. Khi ph©n chia theo løa tuæi c¸c c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ cã häc hµm th× phÇn ®«ng gi¸o s cã tuæi trªn 60 vµ phã gi¸o s cã tuæi tõ 56 ®Õn 60. Khi mét bé phËn lín c¸c c¸n bé khoa häc chñ chèt ®ang vÒ giµ vµ sÏ kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm viÖc th× ®éi ngò c¸n bé trÎ thay thÕ l¹i cha ®îc chuÈn bÞ båi dìng ®µo t¹o. HÉng hôt ®éi ngò c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ ®Çu ngµnh sÏ diÔn ra trong t¬ng lai rÊt gÇn. c.Sù ph©n bè lùc lîng lao ®éng khoa häc kh«ng hîp lý Cã thÓ nãi sù ph©n bè lùc lîng lao ®éng mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c khu vùc gi÷a c¸c vïng, gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®· g©y ra hËu qu¶ xÊu cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, 39
cµng lµm s©u s¾c thªm sù chªnh lÖch vµ ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng, c¸c ngµnh. Mét ®iÒu mµ nhiÒu ngêi nh×n thÊy rÊt râ lµ trong nhiÒu n¨m, ®Æc biÖt sau khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ trêng th× c¸c ngµnh khoa häc c¬ b¶n bÞ xem nhÑ vµ dêng nh ®ang bÞ bá r¬i. §ã lµ mét c¸ch nh×n rÊt thiÓn cËn vµ hËu qu¶ cña nã sau mét sè n¨m thÊm dÇn sÏ g©y t¸c h¹i nghiªm träng. Khoa häc c«ng nghÖ lµ mét hÖ thèng, còng nh mét nÒn kinh tÕ nÕu kh«ng cã h¹ tÇng c¬ së tèt th× kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®îc. Trong khoa häc nÕu chØ coi träng nh÷ng ngµnh øng dông cã l·i nhanh mµ coi nhÑ khoa häc c¬ b¶n rót côc sÏ ®a khoa häc ®Õn chç bÕ t¾c vµ kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc tiÕp thu lµm chñ c¸c lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ míi. d. Nh÷ng bÊt cËp gi÷a KH- CN vµ ho¹t ®éng kinh tÕ ë VN Mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ lµ c¬ së quan träng b¶o ®¶m cho sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia. Tuy nhiªn, ë VN hiÖn nay gi÷a ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng kinh tÕ l¹i béc lé nh÷ng bÊt cËp râ rÖt 40
1. MÆc dï tån t¹i sè lîng ®¸ng kÓ c¸c c¬ quan nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ vµ díi nhiÒu d¹ng thùc phong phó, nhng c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c trêng ®¹i häc thêng m¹ng nÆng tÝnh hµn l©m vµ Ýt g¾n bã h÷u Ých víi c¸c tæ chøc kinh tÕ. Ngoµi mèi quan hÖ láng lÎo gi÷a c¬ quan nghiªn cøu vµ c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ cßn mét khÝa c¹nh n÷a lµ b¶n th©n hÖ thèng c¬ quan nghiªn cøu vÉn thiÕu ph¬ng ph¸p luËn tiÕp cËn cã hiÖu qu¶ tíi hÖ thèng kinh tÕ. ë ®©y ®ßi hái sù hîp t¸c, trao ®æi qua l¹i nhiÒu vßng gi÷a c¸c nhµ khoa häc vµ ®¹i diÖn cña c¸c khu vùc s¶n xuÊt. C¸c h·ng lu«n ®îc coi nh nh©n vËt trung t©m cña ®æi míi khoa häc c«ng nghÖ… §¸ng tiÕc ph¬ng ph¸p nµy cßn xa l¹ ®èi víi VN. ThiÕu nh÷ng ®Þnh híng râ rµng, cô thÓ ®· lµm cho c¸c ch¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ trë nªn kÐo hiÖu qu¶ 2. C¬ cÊu cña ®éi ngò ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ hiÖn mÊt c©n ®èi ®¸ng kÓ so víi c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Trong c¸c lÜnh vùc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, viÖc kh¾c phôc kho¶ng trèng b»ng c¸ch chuyÓn c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n sang còng cha ®¸p øng ®îc yªu cÇu ®ßi hái tèi thiÓu. 41
MÆt kh¸c, sù ph©n bè cña lùc lîng khoa häc c«ng nghÖ kh«ng s¸t víi ®Þa b¶n ho¹t ®éng kinh tÕ. Trªn thùc tÕ, cã nhiÒu vïng kinh tÕ cßn nh vïng tr¾ng cña ho¹t ®éng khoa häc c«ng nghÖ 3.Thùc tÕ ®æi míi võa qua ®· xuÊt hiÖn mét nghÞch lý vµ më cña mang l¹i sù khëi s¾c cho nÒn kinh tÕ th× nã l¹i lµm cho vÞ thÕ cña c¸c nhµ khoa häc trong níc gi¶m xuèng t¬ng ®èi. Mét bé phËn kh«ng nhá ®éi ngò c¸c nhµ khoa häc c«ng nghÖ buéc ph¶i lµm thªm nghÒ kh¸c hoÆc ®æi h¼n nghÒ. Sù l·o ho¸ cña ®éi ngò khoa häc còng lý gi¶i mét phÇn cho hiÖn tîng nµy. Tuæi trung b×nh cña c¸n bé khoa häc c«ng nghÖ lµm viÖc ë c¸c viÖn nghiªn cøu lµ 45- 46 tuæi, tuæi trung b×nh cña c¸n bé nghiªn cøu cã tr×nh ®é cao vµo kho¶ng 55 vµ 60 cã thÓ do nhiÒu lý do, trong ®ã mét lý do quan träng lµ : coi giai ®o¹n hiÖn nay nh lµ qu¸ ®é chuyÓn ®æi tõ m« h×nh nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ kiÓu cò sang m« h×nh nghiªn cøu kiÓu míi. §èi víi líp trÎ, h×nh mÉu c¸c nhµ nghiªn cøu thÕ hÖ tríc kh«ng cßn mÊy hÊp dÉn, hä ®ang t×m kiÕm nh÷ng con ®êng kh¸c, nh÷ng ph¬ng thøc ho¹t ®éng khoa häc kh¸c 42
4. Chóng ta tõng hy väng cã thÓ th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t níc ngoµi vµo VN ®Ó nhËn ®îc nh÷ng c«ng nghÖ cÇn thiÕt tiÕn hµnh CNH, H§H. Tuy nhiªn thùc tÕ diÔn ra kh«ng nh mong muèn. Tríc hÕt, luång ®Çu t níc ngoµi ®ang cã xu híng ch÷ng l¹i sÏ h¹n chÕ khu«n khæ chuyÓn giao c«ng nghÖ. Thø hai, c¬ cÊu ®Çu t víi 18,7% vµo kh¸ch s¹n dô lÞch… lµ mét nh©n tè gãp phÇn h¹n chÕ quy m« chuyÓn giao c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Thø ba, ngay trong b¶n th©n lÜnh vùc c«ng nghiÖp, c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi dêng nh ch¼ng hÒ sèt s¾ng du nhËp c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn vµo VN, thay vµo ®ã, hä chó ý nhiÒu ®Õn c¸c c«ng nghÖ thÕ hÖ cò cho phÐp thu l¹i lîi nhuËn tøc th× tõ lao ®éng rÎ, m«i trêng ®Çu t dÔ d·i vµ miÒn ®Êt ®Çu t míi mÎ. 3. Nguyªn nh©n cña nh÷ng thùc tr¹ng Êy Do tû lÖ c¸n bé KH- CN trong c¸c doanh nghiÖp cßn thÊp ; cÊu tróc vµ ph©n bè ®éi ngò cha hîp lý ; sè c¸n bé ®îc ®µo t¹o vÒ c¸c ngµnh KH vµ KT chØ chiÕm 15,4% trong tæng sè ®éi ngò c¸n bé KH- CN ; sù ph©n bè c¸n bé KH- CN theo vïng l·nh thæ cßn mÊt c©n ®èi lín. §éi ngò c¸n bé KH ®«ng nhng cha m¹nh 43
ChÊt lîng ®µo t¹o c¸n bé KH- CN thÊp. VÒ tr×nh ®é, cha cËp nhËt CN vµ tri thøc hiÖn ®¹i cña thÕ giíi, bÞ hæng nhiÒu vÒ CN cao, qu¶n tri kinh doanh, tiÕp thÞ, ngo¹i ng÷… §éi ngò c¸n bé KH- CN níc ta cã tiÒm n¨ng trÝ tuÖ ®¸ng kÓ, tiÕp thu nhanh tri thøc míi, nhng cßn thiÕu tÝnh liªn kÕt céng ®ång, khã hîp t¸c gi÷a c¬ quan vµ c¸ nh©n, thiÕu c¸n bé ®Çu ®µn cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ thùc hiÖn nh÷ng ch¬ng tr×nh nghiªn cøu mang tÝnh ®ét ph¸ cao. Lùc lîng chuyªn gia giái ë c¸c ngµnh hiÖn nay rÊt máng, phÇn lín chØ n¾m lý thuyÕt, thiÕu thùc hµnh. Tríc søc hÊp dÉn cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ së liªn doanh víi níc ngoµi, ®a sè hÖ thèng c¬ quan nghiªn cøu- triÓn khai kh«ng gi÷ ®îc ®éi ngò c¸n bé trÎ, cã n¨ng lùc. NhiÒu c¸n bé KH- CN cã kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é, bá chuyªn m«n lµm dÞch vô. ChÝnh s¸ch ®èi víi c¸n bé KH- CN chËm ®æi míi, nªn kh«ng khuyÕn khÝch ®éi ngò c¸n bé lµm KH ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh trong nghiªn cøu. ViÖc tæ chøc s¾p xÕp l¹i c¸c c¬ quan KH- CN triÓn khai chËm. Cã sù mÊt c©n ®èi lín trong ph©n bè theo vïng l·nh thæ m¹ng líi c¸c c¬ quan nghiªn cøu- triÓn khai. NhiÒu c¬ quan nghiªn cøu cã chøc n¨ng trïng l¾p, kh«ng ®ång bé. ViÖc s¾p xÕp vµ ®Çu t cho c¸c c¬ quan nµy kh«ng theo c¸c 44
híng u tiªn träng ®iÓm. C¬ së vËt chÊt cña c¬ quan nghiªn cøu- triÓn khai c¸c trêng ®¹i häc, nghÌo nµn, l¹c hËu : phÇn lín ®îc x©y dùng vµ trang bÞ ®· trªn 30 n¨m tr×nh ®é thiÕu bÞ thua kÐm ngay c¶ c¸c c¬ së doanh nghiÖp trong níc. §Çu t tµi chÝnh cho KH- CN tõ ng©n s¸ch, nhµ níc ë níc ta, hiÖn cßn thÊp. Do vËy, nÒn khoa häc cña ta chØ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tríc m¾t, cha t¹o ®îc kÕt qu¶ KH lín, tÇm cì chiÕn lîc. ViÖc sö dông tµi chÝnh cho KH- CN hiÖn nay víi mét c¬ chÕ thêng thóc Ðp chóng ta r¬i vµo thÕ ph¶ chi, chia bÞ ®éng,. Sè ch¬ng tr×nh vµ ®Ò tµ cÊp nhµ níc, cÊp bé cßn nhiÒu vµ dµn tr¶i so víi kh¶ n¨ng kinh phÝ hiÖn cã. Nguån ngo¹i tÖ viÖn trî kh«ng ®iÒu chØnh ®îc trong ph¹m vi qu¶n lý nguån vèn KH- CN, nªn hiÖu qu¶ cßn thÊp. ViÖc huy ®éng c¸c nguån vèn ngoµi ng©n s¸ch Nhµ níc cho ho¹t ®éng n«ng nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n, cha cã c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch ®ång bé ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc t nh©n tù nguyÖn ®Çu t. NhiÒu c¬ quan nghiªn cøu- triÓn khai, ho¹t ®«ng KH- CN cßn dùa chñ yÕu vµo ng©n s¸ch Nhµ níc. Thùc tÕ trªn ®· dÉn ®Õn mét nghÞch lý: vèn cho KH-CN gÇn nh duy nhÊt tõ nhµ níc l¹i bÞ ph©n chia dµn tr¶i.Trong khi ®ã, mét sè lÜnh vùc cÇn ®Çu t thÝch ®¸ng :gi¸o dôc y tÕ b¶o vÖ m«i trêng hoÆc nh÷ng híng 45