Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VĂN TIẾN

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

HOÀNG VĂN TIẾN

QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phí Thị Hiếu

2. TS. Phạm Thị Tâm

THÁI NGUYÊN - 2020

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn sử dụng những thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, các thông tin đã

được tác giả chọn lọc, phân tích, tổng hợp, xử lý và đưa vào luận văn theo đúng quy định.

Số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn này hoàn toàn trung thực và

chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả

Hoàng Văn Tiến

i

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Phí Thị Hiếu đã tận

tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu; khoa Sau đại học; Ban chủ nhiệm

khoa Tâm lí - Giáo dục Trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên; Ban giám hiệu

và các thầy cô giáo các Trường trường Trung học cơ sở Hương Sơn, Trung học cơ sở

Hương Lạc, Trung học cơ sở Việt Hương, Trung học cơ sở Tân Thịnh, Trung học cơ sở

Quang Thịnh, Trung học cơ sở Nghĩa Hòa, Trung học cơ sở An Hà, huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến gia đình, người thân, cơ quan, đồng

nghiệp… những người luôn động viên, khuyến khích và giúp đỡ mọi mặt để tôi có

thể hoàn thành tốt nhiệm vụ của mình.

Thái Nguyên, tháng 8 năm 2020

Tác giả

Hoàng Văn Tiến

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii

MỤC LỤC ................................................................................................................... iii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ viii

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1

1. Lí do chọn đề tài ....................................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2

4. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2

5. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 3

6. Giới hạn nghiên cứu của đề tài ................................................................................. 3

7. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3

8. Cấu trúc luận văn ...................................................................................................... 4

Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG

NGHIỆP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ............................................................................... 5

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................................ 5

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài ........................................................................ 5

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước ......................................................................... 6

1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................................ 8

1.2.1. Quản lí giáo dục .................................................................................................. 8

1.2.2. Chương trình giáo dục phổ thông mới (Chương trình giáo dục phổ thông

năm 2018) ..................................................................................................................... 9

1.2.3. Hoạt động hướng nghiệp, hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở ............................................................ 10

1.2.4. Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ở trường Trung học cơ sở ........................................................................................... 14

iii

1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở ................................................................... 15

1.3.1. Một số đặc điểm tâm lí cơ bản của học sinh Trung học cơ sở ......................... 15

1.3.2. Năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh Trung học cơ sở theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................................................ 16

1.3.3. Đặc điểm hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở ................................................................... 17

1.4. Quản lý hoạt động động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới ở trường Trung học cơ sở .................................................................................... 24

1.4.1. Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở với công tác quản lý hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh .................................................................................................... 24

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở .......................................................................... 25

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương

trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở ............................................ 30

1.5.1. Các yếu tố chủ quan .......................................................................................... 30

1.5.2. Các yếu tố khách quan ...................................................................................... 32

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................... 35

Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở

CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC

GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ................ 36

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................................... 36

2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát ........................................................................... 36

2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .............................................................................. 37

2.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang về mục tiêu của hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ..................................................... 38

2.3. Thực trạng hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ..................... 40

2.3.1. Thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ... 40

iv

2.3.2. Thực trạng phương thức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang ........... 43

2.4. Thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang .......... 47

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang ............................................................................................................ 47

2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang ................................................................................................................... 48

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ... 50

2.4.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang ................................................................................................................... 53

2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang ................................................................................................................... 55

2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang ............................................................................................................ 57

2.6.1. Một số kết quả đạt được.................................................................................... 57

2.6.2. Hạn chế ............................................................................................................. 58

2.6.3. Nguyên nhân ..................................................................................................... 59

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................... 60

Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở

CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC

GIANG THEO CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ................ 61

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ....................................................................... 61

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .................................................................... 61

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ................................................................... 61

v

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ................................................................... 61

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ..................................................................... 62

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ...................................................................... 62

3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ... 62

3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học

cơ sở ............................................................................................................................ 62

3.2.2. Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở ........ 64

3.2.3. Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung học cơ sở ......................... 65

3.2.4. Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường

Trung học cơ sở .......................................................................................................... 67

3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học

cơ sở ............................................................................................................................ 69

3.2.6. Thực hiện xã hội hóa, đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở ............................... 71

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................................... 72

3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ...................... 73

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................................... 73

3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ...................................................................................... 73

3.4.3. Đối tượng tiến hành khảo nghiệm .................................................................... 73

3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm ............................................................................... 73

3.3.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................ 73

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................... 76

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 77

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 81

PHẦN PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

SL

Số lượng

TB Trung bình

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu của hoạt động

hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới ........................... 38

Bảng 2.2. Thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục

phổ thông mới .......................................................................................... 40

Bảng 2.3. Thực trạng phương thức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang tỉnh Bắc Giang .............................................................................. 43

Bảng 2.4. Thực trạng đánh giá hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục

phổ thông mới .......................................................................................... 45

Bảng 2.5. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương

trình giáo dục phổ thông mới .................................................................. 47

Bảng 2.6. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương

trình giáo dục phổ thông mới .................................................................. 49

Bảng 2.7. Thực trạng chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang ......................................................................................... 51

Bảng 2.8. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện

Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang .................................................................... 54

Bảng 2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang ......................................................... 56

Bảng 3.1. Đánh giá mức độ cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất .................. 74

viii

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Tầm quan trọng của giáo dục hướng nghiệp đã được khẳng định trong nhiều văn

bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước ta. Nghị quyết số 29-NQ/TW đã chỉ rõ“Đối với

giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng

lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh (…) bảo đảm cho học sinh có trình độ trung học cơ sở có tri thức phổ thông nền tảng, đáp ứng yêu cầu phân luồng mạnh sau trung học cơ sở, trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp…” hay là “Đối với giáo dục nghề nghiệp, tập trung đào tạo

nhân lực có kiến thức, kỹ năng và trách nhiệm nghề nghiệp. Hình thành hệ thống

giáo dục nghề nghiệp với nhiều phương thức và trình độ đào tạo kỹ năng nghề nghiệp

theo hướng ứng dụng, thực hành, bảo đảm đáp ứng nhu cầu nhân lực kỹ thuật công

nghệ của thị trường lao động trong nước và quốc tế”[3].

Đồng nhất với quan điểm chỉ đạo của Đảng, công tác giáo dục hướng nghiệp

trong nhà trường phổ thông đã được Bộ Giáo dục - Đào tạo quan tâm được thể hiện

rõ trong mục tiêu giáo dục phổ thông là không chỉ giúp học sinh phát triển toàn diện

trên các mặt đạo đức, trí tuệ, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản mà còn chuẩn bị cho

học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo

vệ Tổ quốc. Năm 2018, Bộ Giáo dục công bố Chương trình giáo dục phổ thông tổng

thể, đối với cấp Trung học cơ sở thì hoạt động hướng nghiệp được thể hiện rõ trong

chương trình môn học Công nghệ và hướng nghiệp, hoạt động trải nghiệm làm cho

công tác hướng nghiệp ở phổ thông có những định hướng mới giúp phân luồng học

sinh tốt hơn đồng thời cũng trang bị cho học sinh những kỹ năng cụ thể trong các lĩnh

vực nghề nghiệp để giúp học sinh có năng lực cơ bản trong lao động sản xuất.

Huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang thuộc khu vực miền núi và trung du còn nhiều khó khăn, học sinh có tới 20% là con em đồng bào dân tộc. Điều kiện kinh tế

xã hội, trình độ nhận thức của người dân vẫn còn nhiều hạn chế nên công tác giáo dục nói chung và giáo dục hướng nghiệp nói riêng còn gặp nhiều khó khăn. Các trường Trung học cơ sở trong huyện mặc dù đã nhận được sự quan tâm của các cấp các ngành về cơ sở vật chất, sự chỉ đạo sát sao của ngành dọc và sự cố gắng nỗ lực của

các thầy cô giáo trong việc thực hiện các hoạt động giáo dục nhưng tỉ lệ học sinh sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở không tiếp tục học lên Trung học phổ thông mà nghỉ học để đi vào cuộc sống, lao động là rất lớn trong khi hành trang nghề nghiệp lại rất

thiếu. Điều này cho thấy sự cần thiết của vấn đề giáo dục hướng nghiệp ở các trường

1

Trung học cơ sở để học sinh có đủ năng lực và kỹ năng lao động ở những lĩnh vực

nghề nghiệp cơ bản, góp phần nâng cao năng suất, chất lượng lao động và đảm bảo cho các em có khả năng phát triển nghề nghiệp lâu dài, ổn định cuộc sống.

Hoạt động hướng nghiệp là bước đi đầu tiên để học sinh hình dung cơ hội các

việc làm sau này, các đặc trưng của những nghề phù hợp và chỉ ra cho các em những

gì phải chuẩn bị để sau này có thể gắn bó với nghề đó.

Trên thực tế, hoạt động hướng nghiệp ở các đơn vị này đã được thực hiện

nhưng chưa hiệu quả. Thực trạng này do nhiều nguyên nhân dẫn đến trong đó có vai

trò không nhỏ của ban giám hiệu nhà trường trong việc quản lí hoạt động giáo dục

hướng nghiệp ở cơ sở. Với mong muốn nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động giáo dục

hướng nghiệp cho lãnh đạo quản lý các trường Trung học cơ sở theo chương trình

phổ thông mới, đồng thời làm tốt được công tác hướng nghiệp cho học sinh nói chung

và học sinh người dân tộc trên địa bàn có được định hướng nghề rõ ràng sau khi ra

trường, góp phần đảm bảo chất lượng cuộc sống cho các em, chúng tôi lựa chọn vấn

đề “Quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới” làm đề tài

nghiên cứu của mình.

2. Mục đích nghiên cứu

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp cho

học sinh các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang - tỉnh Bắc Giang theo chương

trình giáo dục phổ thông mới, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí

hoạt động này ở các trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Lạng Giang.

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Quản lí hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

3.2. Khách thể nghiên cứu

Hoạt động hướng nghiệp ở trường phổ thông.

4. Nhiệm vụ nghiên cứu

4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các

trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo

dục phổ thông mới.

2

4.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt

động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới của hiệu trưởng các

trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

5. Giả thuyết khoa học

Công tác quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện

Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới còn nhiều hạn

chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới một cách khoa học và hợp lý thì sẽ góp phần nâng cao

chất lượng và hiệu quả của công tác hướng nghiệp nói riêng và chất lượng giáo dục

nói chung cho các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

6. Giới hạn nghiên cứu của đề tài

6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động hướng nghiệp với tư cách là

hoạt động giáo dục bắt buộc của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang.

6.2. Giới hạn khách thể điều tra

Đề tài thực hiện điều tra các đối tượng là cán bộ quản lí (Hiệu trưởng, Phó

hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn), giáo viên chuyên trách hoạt động hướng

nghiệp, giáo viên các trường Trung học cơ sở Hương Sơn, Trung học cơ sở Hương

Lạc, Trung học cơ sở Việt Hương, Trung học cơ sở Tân Thịnh, Trung học cơ sở

Quang Thịnh, Trung học cơ sở Nghĩa Hòa, Trung học cơ sở An Hà, huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang.

Số lượng khách thể nghiên cứu:

- Cán bộ quản lí: 20.

- Giáo viên: 80.

7. Phương pháp nghiên cứu

7.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết

Chúng tôi thu thập, phân tích,tổng hợp các tài liệu lý luận liên quan đến hoạt

động hướng nghiệp, quản lí hoạt động hướng nghiệp ở các trường phổ thông để xây

dựng khung lý thuyết cho đề tài nghiên cứu.

7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Chúng tôi xây dựng mẫu phiếu khảo sát

dành cho cán bộ quản lý, giáo viên để tìm hiểu thực trạng hoạt động hướng nghiệp và

3

quản lý động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở. Các thông tin thu thập

được phân tích, đánh giá làm minh chứng thực tiễn cho đề tài.

- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Chúng tôi phân tích các sản

phẩm hoạt động là các quyết định, kế hoạch, chương trình giáo dục, hồ sơ quản lý

động hướng nghiệp của cán bộ quản lý, giáo viên nhà trường để làm rõ thực trạng

quản động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở.

- Phương pháp chuyên gia: Chúng tôi lấy ý kiến đóng góp, nhận xét của các

chuyên gia giáo dục, thu thập thông tin từ các chuyên gia về vấn đề quản lý động

hướng nghiệp để thực hiện quá trình nghiên cứu và khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất.

- Phương pháp phỏng vấn: Chúng tôi thực hiện phỏng vấn giáo viên, cán bộ

quản lý các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang để thu thập

thêm các thông tin có giá trị cho đề tài.

7.3. Phương pháp xử lý số liệu

Sử dụng các công thức thống kê toán học để xử lí các số liệu làm cơ sở cho

việc phân tích thực trạng, đánh giá tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề

xuất trong đề tài.

8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo,

phụ lục, luận văn được cấu trúc thành 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về Quản lý hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung

học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chương 3: Biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

4

Chương 1

CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP

Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO CHƯƠNG TRÌNH

GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề

1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài

Giáo dục và đào tạo thế hệ trẻ thành lực lượng lao động kỹ thuật nòng cốt

trong tương lai của đất nước, là quá trình liên tục với nhiều thành tố của kiến thức, kỹ

năng và thái độ từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, nhằm hướng tới hình thành

và phát triển nhân cách toàn diện và hài hòa của người lao động. Xét theo chiều dài

lịch sử, khoảng thời gian vài trăm năm trở lại đây, các nhà khoa học xã hội kinh điển

đã đặt nền móng cho nền giáo dục với sự kết hợp chặt chẽ của các dòng khoa học

nhân văn, dòng khoa học tự nhiên và dòng giáo dục hướng nghiệp hay thực chất là

dòng giáo dục công nghệ.

Năm 1986, các tác giả H.Frankiewiez; Brend Rothe; U.Viets; B.Germer;

D.Marscheneider đã đưa ra các phương thức "Phối hợp, cộng tác chặt chẽ giữa trung

tâm giáo dục kỹ thuật tổng hợp và các trường phổ thông trong việc lập kế hoạch thực

tập cho học sinh Trung học phổ thông" [22, tr. 10].

Năm 1909, Frank Parsons là người đầu tiên trình bày khái niệm hướng nghiệp

trong cuốn sách "Lựa chọn một nghề nghiệp" (Choosing a vocation, 1909). Những

khái niệm này đã trở thành lý luận cơ sở cho những lý thuyết có liên quan đến đặc

điểm tính cách của con người (trait) và yếu tố nghề (factor) - (trait and factor theory: lý

thuyết đặc điểm người - nghề). Nhìn chung, cuốn sách là công trình nền tảng trình bày cơ

sở tâm lý học của hướng nghiệp và chọn nghề, cũng như các tiêu chí về sự phù hợp nghề

của mỗi cá nhân để từ đó lựa chọn nghề cho phù hợp [40, tr. 6].

Trong khoảng thời gian từ 1918 đến năm 1939, tác giả N.C. Krupskaia đã có

nhiều nghiên cứu khẳng định hiệu quả của lao động phần lớn phụ thuộc vào sự phù

hợp của con người đối với nghề nghiệp[37, tr.7].

Các tác giả R.Oberliesen, H.Keim, M.Schumann, G.Duismann đã có những

công trình nghiên cứu về phương thức tổ chức cho học sinh phổ thông thực tập ở các

nhà máy, xí nghiệp, các cơ sở kinh doanh, dịch vụ... họ đã khẳng định rằng: “Hoạt

động dạy học, lao động - kĩ thuật - kinh tế không chỉ mang tính quan trọng đối với

các môn khoa học khác, mà còn là bộ phận cấu thành cơ bản của giáo dục Trung học

5

phổ thông… bởi vì nó đã tạo điều kiện cho học sinh phát triển thành những con

người trưởng thành trong cuộc sống lao động - xã hội”[22, tr. 10].

Năm 1977, Morgan và Hart đã nhấn mạnh vai trò của giáo dục hướng nghiệp

trong nhà trường đã khẳng định giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường cần khuyến khích học sinh suy nghĩ về bản thân mình và thế giới nghề nghiệp; yêu cầu học sinh cần

có kiến thức và kỹ năng trong quá trình chọn nghề trước khi đưa ra quyết định nghề

nghiệp thông minh [22, tr. 11].

Theo Schemidt, J.J (1996) và Roger D.Herring (1998): Giáo viên cần phải phối hợp định hướng nghề cho học sinh thông qua những bài giảng hàng ngày trên

lớp; tổ chức hoạt động tập thể hoặc các sự kiện đặc biệt như đi dã ngoại, lựa chọn

sách, phim, clip và các phương tiện đại chúng khác. Với học sinh trung học có nhiều chương trình và sự kiện đặc biệt về nghề sẽ giúp học sinh hiểu được mối tương quan

giữa những trải nghiệm của bản thân với những mong muốn về tương lai. Các tác giả

này đã khái quát mục tiêu hướng nghiệp cho từng cấp học và những cách thức để tiến

hành những mục tiêu đó [22].

Như vậy hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường đã xuất hiện từ rất

lâu trên thế giới và được các nhà khoa học nghiên cứu đánh giá trên nhiều mặt khác

nhau, nhưng đều có chung khẳng định về vai trò của giáo dục hướng nghiệp đối với

sự lựa chọn và thành công nghề nghiệp của thanh niên, học sinh; chỉ ra được mối quan

hệ giữa các đặc điểm tâm lí cá nhân với sự lựa chọn nghề nghiệp và định hướng các hình

thức tổ chức giáo dục hướng nghiệp cho học sinh được thực hiện bằng con đường trải

nghiệm thực tế thông qua các hoạt động lao động sản xuất, tham quan, học tập ở các nhà

máy, xí nghiệp sẽ giúp học sinh nâng cao hiểu biết và có kỹ năng nghề nghiệp.

1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước

Tại Việt Nam, vấn đề giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông cũng đã

được nhiều nhà quản lý và nhà khoa học quan tâm từ rất lâu:

Người có công đóng góp rất lớn trong sự nghiệp giáo dục hướng nghiệp của Việt Nam đó là Phạm Tất Dong. Ông đã nghiên cứu rất tỉ mỉ về: Hứng thú nghề nghiệp, những vấn đề cơ bản về nội dung và phương pháp hướng nghiệp cho học sinh… Điều này được thể hiện trong hàng loạt các bài báo, bài viết của ông như: Tác

phẩm: Hướng nghiệp theo tinh thần nghị quyết Đại hội IX - Kỉ yếu hội thảo khoa học, trường Đại học sư phạm Hà Nội[13];

Bên cạnh đó, từ năm 1985 - 1987 xuất hiện nhiều nghiên cứu về việc tiến hành

công tác hướng nghiệp ở trường phổ thông bằng các hình thức khác nhau như dạy nghề, tổ chức lao động sản xuất và tư vấn nghề cho học sinh. Tiêu biểu là các tác giả

6

Nguyễn Trọng Bảo, Đoàn Chi, Cù Nguyên Hanh, Tô Bá Trọng, Nguyễn Thế Quảng,

Hà Thế Ngữ, Trần Đức Xước. Từ 1996 - 2005 tác giả Hà Thế Truyền, Nguyễn Viết Sự đã đề cập đến các giải

pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ thuật và hướng nghiệp ở trường phổ thông.

Năm 2002, tác giả Phạm Tất Dong và Nguyễn Như Ất trong cuốn "Sự lựa

chọn tương lai" cũng đã đưa ra những nhận định về xu hướng chọn nghề của học sinh sinh viên hiện nay, đồng thời chỉ ra nhu cầu của thị trường lao động trong thời gian tới [12]. Năm 2003 - 2004 các tác giả Phạm Tất Dong, Vũ Văn Tảo, Lưu Đình Mạc,

Phạm Huy Thụ, Nguyễn Văn Lê, Hà Thế Truyền có những nghiên cứu khái quát các

kinh nghiệm hướng nghiệp của một số nước trên thế giới, đánh giá về công tác hướng

nghiệp cho học sinh ở trường phổ thông và đưa ra giải pháp về công tác giáo dục

hướng nghiệp ở Việt Nam giai đoạn 2005-2010.

Theo các tác giả Nguyễn Văn Hộ, Nguyễn Thị Thanh Huyền hoạt động giáo

dục hướng nghiệp là bộ phận không thể tách rời trong giáo dục phổ thông, điều này

được các tác giả thể hiện rõ trong cuốn "Hoạt động giáo dục hướng nghiệp và giảng

dạy kỹ thuật trong trường Trung học phổ thông". Tài liệu này đã cung cấp một hệ

thống lí luận cơ bản về giáo dục hướng nghiệp, cách thức tổ chức hoạt động hướng

nghiệp và giảng dạy kỹ thuật trong trường phổ thông [24].

Ngoài ra có rất nhiều luận văn, luận án của các tác giả như Nguyễn Thị Nhung

(2009) "Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học

phổ thông miền núi Tây Bắc" [32]; Bùi Việt Phú (2009) "Tổ chức hoạt động giáo dục

hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông theo tinh thần xã hội hóa" [33];

Huỳnh Thị Tam Thanh (2009) "Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học

sinh bổ túc Trung học phổ thông tại các trung tâm giáo dục thường xuyên theo định hướng phát triển nhân lực" [36]; Phạm Văn Khanh (2012) "Giáo dục hướng nghiệp

trong dạy học các môn khoa học tự nhiên ở trường Trung học phổ thông khu vực Nam

Trung Bộ" [27]; Bùi Văn Hưng (2013) "Quản lí hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường dạy nghề đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động"[25]; Trương Thị Hoa (2014) "Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông khu vực Hà Nội qua

tham vấn nghề" [22] đã tập trung tổng hợp, nghiên cứu cơ sở lí luận dưới nhiều góc nhìn trong giáo dục hướng nghiệp, đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp để nâng cao

chất lượng giáo dục hướng nghiệp theo các hướng khác nhau. Như vậy, ở Việt Nam vấn đề hoạt động hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng nghiệp cũng được tập trung nghiên cứu và khai thác sâu ở nhiều góc độ về lí

7

luận và thực tiễn, làm cơ sở cho việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp trong nhà

trường. Trong bối cảnh đổi mới mạnh mẽ nền giáo dục Việt Nam, chương trình giáo dục phổ thông tổng thể mới được ban hành cuối năm 2018 thì hoạt động trải nghiệm,

hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc ở bậc phổ thông. Hoạt động này có

những yêu cầu mới nhằm hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp ở học sinh. Vì

thế, quản lí hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới là vấn đề cấp thiết, cần sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học, các nhà quản lí giáo dục.

1.2. Một số khái niệm cơ bản

1.2.1. Quản lí giáo dục

Quản lý giáo dục là một khoa học quản lý chuyên ngành, người nghiên cứu trên

nền tảng của khoa học quản lý nói chung, cũng giống như khái niệm quản lý, khái niệm

quản lý giáo dục cũng có nhiều cách tiếp cận khác nhau. Ở đây chúng tôi chỉ đề cập tới

khái niệm giáo dục trong phạm vi quản lý một hệ thống giáo dục nói chung mà hạt nhân

của hệ thống đó là các cơ sở trường học. Về khái niệm quản lý giáo dục các nhà nghiên

cứu đã quan niệm như sau:

Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục thực chất là tác động

đến nhà trường, làm cho nó tổ chức tối ưu được quá trình dạy học, giáo dục thể chất

theo đường lối nguyên lý giáo dục của Đảng, quán triệt được những tính chất trường

Trung học phổ thông xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bằng cách đó tiến tới mục tiêu dự kiến

tiến lên trạng thái chất lượng mới về chất” [34, tr. 68].

Theo tác giả Phạm Minh Hạc: "Quản lý nhà trường, quản lý giáo dục nói chung là

thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa

nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào

tạo đối với ngành giáo dục và thế hệ trẻ và đối với từng học sinh" [17, tr. 34].

Trong quản lý giáo dục, chủ thể quản lý ở các cấp chính là bộ máy quản lý

giáo dục từ Trung ương đến Địa phương, còn đối tượng quản lý chính là nguồn nhân

lực, cơ sở vật chất kỹ thuật và các hoạt động thực hiện chức năng của giáo dục đào

tạo hiểu một cách cụ thể là:

Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có kế hoạch, có ý tưởng, có mục đích

của chủ thể quản lý đến đối tượng bị quản lý.

Quản lý giáo dục là sự tác động lên tập thể giáo viên, học sinh và các lực

lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, nhằm huy động họ cùng phối hợp, tác

động tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trường để đạt mục đích đã định.

8

Trên cơ sở lý luận chung ta thấy rằng thực chất của nội dung quản lý hoạt

động dạy học và hoạt động của học sinh nhằm đạt hiệu quả cao nhất trong việc hình thành nhân cách của học sinh.

Tóm lại, “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có ý thức, hợp quy

luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống nhằm

đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ quan trong hệ thống giáo dục, đảm bảo cho sự phát triển và mở rộng hệ thống cả về mặt số lượng cũng như chất lượng”.

1.2.2. Chương trình giáo dục phổ thông mới (Chương trình giáo dục phổ thông

năm 2018)

Chương trình giáo dục phổ thông mới là chương trình giáo dục phổ thông

được ban hành năm 2018 bao gồm chương trình tổng thể và 27 chương trình môn

học, hoạt động giáo dục.

Chương trình giáo dục phổ thông là văn bản thể hiện mục tiêu giáo dục phổ

thông, quy định các yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực học sinh, nội dung giáo

dục, phương pháp giáo dục và phương pháp đánh giá kết quả giáo dục, làm căn cứ

quản lí chất lượng giáo dục phổ thông, đồng thời là cam kết của Nhà nước nhằm đảm

bảo chất lượng của cả hệ thống và từng cơ sở giáo dục phổ thông.

Chương trình giáo dục phổ thông mới có điểm khác so với chương trình trước đây:

Thứ nhất, Chương trình giáo dục phổ thông mới được xây dựng theo mô hình

phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các

phương pháp tích cực hóa hoạt động và phát triển những phẩm chất và năng lực mà

nhà trường và xã hội kì vọng. Theo cách tiếp cận này, kiến thức được dạy không

nhằm mục đích tự thân.

Thứ hai, chương trình giáo dục phổ thông mới phân biệt rõ hai giai đoạn: giai

đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12).

Trong giai đoạn giáo dục cơ bản, thực hiện yêu cầu của Nghị quyết 29[3],Nghị

quyết 88 [35] và Quyết định 404 [38], chương trình thực hiện lồng ghép những nội dung liên quan với nhau của một số môn học trong chương trình hiện hành để tạo thành môn học tích hợp, thực hiện tinh giản, tránh chồng chéo về nội dung giáo dục,

giảm hợp lí số môn học.

Đồng thời thiết kế một số môn học (Tin học và Công nghệ, Tin học, Công

nghệ, Giáo dục thể chất, Hoạt động trải nghiệm, Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp) theo các chủ đề, tạo điều kiện cho học sinh lựa chọn những chủ đề phù hợp với sở thích và năng lực của bản thân.

9

Trong giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, bên cạnh một số môn học

và hoạt động giáo dục bắt buộc, học sinh và chuyên đề học tập phù hợp với sở thích, năng lực và định hướng nghề nghiệp của mình.

Thứ ba, chương trình giáo dục phổ thông mới chú ý hơn đến tính kết nối giữa

chương trình của các lớp học, cấp học trong từng môn học và giữa chương trình của

các môn học trong từng lớp học, cấp học. Việc xây dựng Chương trình tổng thể, lần đầu tiên được thực hiện tại Việt Nam, đặt cơ sở cho sự kết nối này.

Thứ tư, chương trình giáo dục phổ thông mới bảo đảm định hướng thống nhất và những nội dung giáo dục cốt lõi, bắt buộc đối với học sinh toàn quốc, đồng thời

trao quyền chủ động và trách nhiệm cho địa phương và nhà trường trong việc lựa

chọn, bổ sung một số nội dung giáo dục và triển khai kế hoạch giáo dục phù hợp với

đối tượng giáo dục và điều kiện của địa phương, của cơ sở giáo dục, góp phần đảm

bảo kết nối hoạt động của nhà trường với gia đình, chính quyền và xã hội.

1.2.3. Hoạt động hướng nghiệp, hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở 1.2.3.1. Hoạt động hướng nghiệp

Các nhà tâm lí học Việt Nam đưa ra quan điểm “Giáo dục hướng nghiệp là hệ

thống các biện pháp tâm lí - sư phạm và y học giúp thế hệ trẻ chọn nghề có tính đến

nhu cầu của xã hội và năng lực của bản thân" [2, tr.121].

Hướng nghiệp là một bộ phận của nội dung giáo dục phổ thông dựa trên sự

tham gia của các nhà tâm lí học, giáo dục học, y học, xã hội học và kinh tế học...

Hướng nghiệp giúp học sinh có cơ sở để nhìn nhận lại khả năng của bản thân, từ đó

điều chỉnh xu hướng chọn nghề cho phù hợp với năng lực, trình độ và hứng thú của

mình, cố gắng học tập, rèn luyện những phẩm chất cần thiết cho việc chọn nghề trong

tương lai. Đối với xã hội, giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường có tác dụng điều chỉnh sự phân công lao động, cân bằng phân bố lực lượng lao động, giúp cho công tác

đào tạo và sử dụng nguồn nhân lực một cách đồng bộ, phù hợp với cơ cấu lao động,

ngành nghề lao động, đáp ứng yêu cầu của từng thời kỳ phát triển kinh tế, văn hóa xã hội của cả nước và của cả địa phương. Đối với ngành giáo dục, hoạt động hướng nghiệp là cụ thể hóa việc thực hiện mục tiêu giáo dục chuẩn bị cho thế hệ trẻ trở

thành người lao động; quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp ở nhà trường chính là nhằm thực hiện mục đích giáo dục hướng nghiệp. Quan niệm về vấn đề này

cũng có rất nhiều các góc nhìn khác nhau: Theo Nguyễn Trọng Bảo, Phùng Đình Mẫn (chủ biên): "Giáo dục hướng nghiệp là một hệ thống các biện pháp giáo dục của nhà trường, gia đình và xã hội,

10

nhằm chuẩn bị cho thế hệ trẻ về tư tưởng, tâm lí, tri thức, kỹ năng để họ có thể sẵn

sàng đi vào ngành nghề, vào lao động sản xuất, đấu tranh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc"[4, tr.29], [31].

Tác giả Đặng Danh Ánh cho rằng: "Giáo dục hướng nghiệp là hoạt động phối

hợp giữa nhà trường, gia đình, trong đó tập thể sư phạm nhà trường giữ vai trò quyết

định nhằm giúp học sinh chọn nghề trên cơ sở khoa học"[2, tr.122].

Như vậy, có rất nhiều các quan niệm khác nhau về giáo dục hướng nghiệp của các nhà khoa học, dù ở khía cạnh nào thì các quan niệm trên cũng đã nhấn mạnh đến những vấn đề sau đây:

- Thứ nhất hoạt động giáo dục hướng nghiệp là quá trình tác động có mục

đích, có kế hoạch của gia đình, nhà trường và xã hội trong đó nhà trường giữ vai trò

chủ đạo nhằm định hướng cho học sinh thực hiện các kỹ năng nghề nghiệp cơ bản và

lựa chọn nghề dựa trên năng lực, sở trường, hứng thú của bản thân.

- Thứ hai: Để thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp một cách có hiệu quả

thì cần có sự phối hợp của một hệ thống các biện pháp Tâm lí học, giáo dục học, sinh lí

học, xã hội học...

- Thứ ba: Trong nhà trường phổ thông, hoạt động giáo dục hướng nghiệp là

nhiệm vụ của tập thể sư phạm nhà trường, của học sinh.... và kết quả cuối cùng là học

sinh có được các kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp nhất định và lựa chọn được nghề

phù hợp.

Khái niệm trên cho thấy: Thực chất của hướng nghiệp không phải là sự quyết

định nghề mà là giúp các em có được những hiểu biết cần thiết về bản thân, về thế

giới nghề nghiệp xung quanh, về những yếu tố ảnh hưởng tác động tới bản thân trong

việc chọn nghề để lựa chọn nghề phù hợp và giải quyết thỏa đáng mối quan hệ giữa

cá nhân với nghề, giữa cá nhân với xã hội. Hướng nghiệp là giáo dục sự lựa chọn nghề một cách có chủ đích nhằm đảm bảo cho các em hạnh phúc trong lao động nghề

nghiệp, lao động đạt hiệu suất cao và cống hiến được nhiều nhất cho xã hội. Hướng

nghiệp không chỉ được thực hiện trong nhà trường bởi các thầy, cô giáo mà hướng nghiệp được tiến hành tại gia đình và cộng đồng với sự tác động, hỗ trợ của các cơ quan, đoàn thể, tổ chức xã hội, đặc biệt là cha mẹ học sinh.

Trong đề tài này, hoạt động hướng nghiệp còn được hiểu là hoạt động giáo dục hướng nghiệp, gọi tắt là hoạt động hướng nghiệp. Trên cơ sở tìm hiểu các quan niệm

về hoạt động hướng nghiệp, chúng tôi thống nhất sử dụng khái niệm giáo dục hướng nghiệp được ban hành trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể ngày 26/12/2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo: Giáo dục hướng nghiệp bao gồm toàn bộ

11

các hoạt động của nhà trường phối hợp với gia đình và xã hội nhằm trang bị kiến

thức, hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh, từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, tính cách, sở thích, quan niệm về giá trị

của bản thân phù hợp với các điều kiện, hoàn cảnh của gia đình và phù hợp với nhu

cầu của xã hội.

1.2.3.2. Hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở

Hoạt động hướng nghiệp chính là làm cho cá nhân tự nhận ra giá trị đích thực

của nghề và tìm thấy hạnh phúc, tìm thấy niềm vui khi tận tâm cống hiến hết mình

cho nghề đã chọn. Việc hành nghề phải là lẽ sống chứ không phải là phương tiện

kiếm sống. Hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở không chỉ tác động

vào nhận thức của cá nhân đối với nghề định chọn mà phải làm cho cá nhân đó hiểu

rõ giá trị của nghề, hình thành sự hứng thú, say mê với nghề và tâm nguyện cống hiến

cuộc đời của mình cho nghề. Giáo dục hướng nghiệp là quyền lợi của từng trẻ em, thế

hệ trẻ cần được chọn nghề theo hứng thú, sở thích và giáo dục hướng nghiệp phải

giúp các em ngày càng nhận thức sâu sắc về nghĩa vụ lao động, nhu cầu nhân lực mà

xã hội đặt ra. Theo tài liệu bồi dưỡng giáo viên, sách giáo khoa lớp 11 “Hoạt động

hướng nghiệp” Bộ Giáo dục và Đào tạo 2007, thì hoạt động hướng nghiệp là hệ thống

các tác động của xã hội về giáo dục, y học, xã hội học, kinh tế học... nhằm giúp cho

thế hệ trẻ chọn được nghề vừa phù hợp với hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở

trường của cá nhân vừa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của các lĩnh vực sản xuất

trong nền khinh tế quốc dân. Qua phân tích cụm từ “hướng nghiệp”; “quản lý giáo

dục”, chúng tôi hiểu: Hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở là toàn bộ

các hoạt động sư phạm của nhà trường liên quan đến việc tổ chức và thực hiện các

nội dung giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo quy định trong chương trình của

Bộ Giáo dục và đào tạo, giúp học sinh Trung học cơ sở có những hiểu biết về thế giới

nghề nghiệp và định hướng giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với phẩm

chất, năng lực của bản thân, hoàn cảnh của gia đình và nhu cầu xã hội.

1.2.3.3. Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Trong chương trình giáo dục phổ thông mới, hoạt động hướng nghiệp có vai

trò quan trọng hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh và được tích

hợp trong một số môn học, hoạt động giáo dục: Công nghệ, môn tin học, môn giáo

dục công dân, môn nghệ thuật, hướng nghiệp trong hoạt động trải nghiệm...

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới được xây

dựng trên cơ sở kế thừa ưu điểm của chương trình giáo dục hướng nghiệp trước đây.

12

Đồng thời, bám sát nội dung Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân

luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025”.

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới được hiểu

là toàn bộ các hoạt động liên quan đến việc xây dựng và tổ chức thực hiện các nội dung hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình khung của Bộ giáo dục và đào

tạo, giúp học sinh bước đầu hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp, thực hiện

phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp và góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn

diện học sinh ở trường phổ thông. Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới là nội

dung giáo dục bắt buộc quy định trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể

năm 2018 của Bộ giáo dục và đào tạo. Nội dung này được hướng dẫn thực hiện tích hợp trong các môn học bắt buộc ở trường phổ thông và được xây dựng thành một

hoạt động giáo dục độc lập trong "Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp" được thực

hiện từ lớp 1 đến lớp 12.

Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp góp phần hình thành, phát triển các

phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và các năng lực đặc thù cho học sinh. Nội dung

hoạt động được dựa trên các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản thân, với xã

hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp.

Đối với cấp Tiểu học, hoạt động hướng nghiệp được xây dựng với các nội

dung tìm hiểu một số nghề nghiệp gần gũi với học sinh, đến Trung học cơ sở hoạt

động hướng nghiệp được mở rộng và bước đầu giúp học sinh nhận thức về thế giới

nghề nghiệp, đánh giá được các đặc điểm của bản thân với các lĩnh vực nghề nghiệp

khác nhau, bước đầu hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho các em. Ở giai

đoạn Trung học phổ thông, hoạt động hướng nghiệp được thực hiện toàn diện và sâu

sắc hơn làm phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp, học sinh được đánh giá và

biết tự đánh giá về năng lực, sở thích, sở trường, hứng thú liên quan đến nghề nghiệp,

làm cơ sở cho việc lựa chọn nghề và rèn luyện phẩm chất, năng lực để thích ứng với nghề trong tương lai. 1.2.3.4. Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở cũng được thực hiện tích hợp ở các môn học trong chương trình và được xây dựng thành một hoạt động giáo dục độc lập là hoạt động trải nghiệm, hướng

nghiệp với những hướng dẫn cụ thể về mục tiêu, nội dung, phương thức thực hiện, thời lượng thực hiện chương trình.

13

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường

Trung học cơ sở là một nội dung giáo dục bắt buộc có ý nghĩa quan trọng góp phần

thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện và phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp

Trung học cơ sở.

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường

Trung học cơ sở được hiểu là toàn bộ các hoạt động liên quan đến việc xây dựng và

tổ chức thực hiện các nội dung hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở theo

chương trình khung của Bộ giáo dục và đào tạo năm 2018, giúp học sinh bước đầu

hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp, thực hiện phân luồng học sinh sau khi

tốt nghiệp và góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở trường

Trung học cơ sở.

1.2.4. Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ở trường Trung học cơ sở

1.2.4.1. Quản lí hoạt động hướng nghiệp

Quản lí hoạt động hướng nghiệp chính là những công việc của nhà trường mà

người cán bộ quản lí các cơ sở đào tạo thực hiện những chức năng quản lí để tổ chức,

triển khai công tác hướng nghiệp. Đó chính là những hoạt động có ý thức, có kế

hoạch và hướng đích của chủ thể quản lí tác động tới các hoạt động giáo dục hướng

nghiệp trong nhà trường nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ mà tiêu điểm là

quá trình giáo dục hướng nghiệp cho học sinh.

Như vậy, quản lí hoạt động hướng nghiệp được hiểu là một hệ thống những

tác động sư phạm hợp lí và có hướng đích của chủ thể quản lí đến tập thể giáo viên,

học sinh, các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm huy động và phối hợp

sức lực, trí tuệ của họ vào mọi hoạt động hướng nghiệp của nhà trường, hướng vào

việc hoàn thành có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục hướng nghiệp đã đề ra

cho học sinh.

Quản lí hoạt động hướng nghiệp là một bộ phận của quản lí giáo dục, là hoạt

động của cán bộ quản lí nhằm tập hợp và tổ chức các hoạt động của giáo viên, học

sinh và các lực lượng giáo dục khác, huy động tối đa các nguồn lực xã hội để nâng

cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường.

1.2.4.2. Quản lý hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở

Hoạt động hướng nghiệp muốn thực hiện có hiệu quả phải được tổ chức, chỉ

đạo thực hiện một cách khoa học, phù hợp với điều kiện cụ thể của nhà trường và của địa

phương. Do vậy, công tác quản lí của người Hiệu trưởng trong mọi hoạt động giáo dục

14

nói chung và hoạt động hướng nghiệp nói riêng là yếu tố đặc biệt quan trọng, góp phần

quyết định đến sự thành công của hoạt động hướng nghiệp ở mỗi đơn vị.

Quản lí hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở được hiểu là một

hệ thống những tác động sư phạm hợp lí và có hướng đích của chủ thể quản lí đến tập thể giáo viên, học sinh, các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường Trung

học cơ sở nhằm huy động và phối hợp sức lực, trí tuệ của họ vào mọi hoạt động

hướng nghiệp của nhà trường, hướng vào việc hoàn thành có chất lượng và hiệu quả

mục tiêu giáo dục hướng nghiệp đã đề ra cho học sinh.

1.3. Một số vấn đề cơ bản về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở 1.3.1. Một số đặc điểm tâm lí cơ bản của học sinh Trung học cơ sở

Lứa tuổi học sinh Trung học cơ sở nói chung bao gồm những em có độ tuổi từ

11 đến 15 tuổi, đang theo học lớp 6 đến lớp 9 ở các trường Trung học cơ sở. Lứa tuổi

này còn được gọi là tuổi thiếu niên, tuổi khủng hoảng, tuổi khó bảo, là giai đoạn

chuyển tiếp quan trọng đánh dấu bước ngoặt lớn cho các giai đoạn phát triển tiếp theo

của trẻ bởi đây là thời kỳ quá độ từ tuổi thơ sang tuổi trưởng thành. Điều đó được

biểu hiện ở sự phát triển mạnh mẽ, thiếu cân đối về cơ thể, ở sự phát dục và xây dựng

lại một cách cơ bản các quá trình, các hoạt động tâm lí ở trẻ em, ở sự hình thành kiểu

quan hệ mới của các em với người lớn và bạn bè cùng lứa tuổi. Tầm quan trọng của

giai đoạn thiếu niên là ở chỗ: Sự phát triển về mọi mặt (thể chất, đạo đức, trí tuệ, xã

hội) đều diễn ra sự hình thành những cấu tạo mới về chất, xuất hiện những yếu tố mới

của sự trưởng thành và chúng sẽ tiếp tục được phát triển ở tuổi thanh niên.

Giao tiếp là hoạt động chủ đạo của học sinh trung học cơ sở. Lứa tuổi này diễn

ra những thay đổi rõ rệt trong quan hệ với người lớn và bạn cùng tuổi. Đặc điểm cơ

bản trong giao tiếp của thiếu niên với người lớn là nhu cầu cải tổ lại mối quan hệ

này theo chiều hướng hạn chế quyền hạn của người lớn, mở rộng quyền hạn của

mình. Các em mong muốn có được quyền bình đẳng nhất định đối với người lớn, muốn được người lớn tin tưởng, tôn trọng và mở rộng tính độc lập của mình. Nhu cầu giao tiếp với bạn trở thành một đòi hỏi tất yếu và mạnh mẽ ở học sinh trung học cơ sở. Các em mong muốn được bạn bè thừa nhận, tôn trọng mình. Nhu cầu chọn bạn

để có bạn thân đã trở thành một đòi hỏi ngày càng cấp bách ở học sinh Trung học cơ sở. Học sinh Trung học cơ sở coi quan hệ bạn bè cùng lứa tuổi là quan hệ của những cá nhân, vì vậy các em cho rằng các em các quyền hoạt động độc lập trong mối quan

hệ này. Sự can thiệp thiếu tế nhị của người lớn khiến các em cảm thấy bị xúc phạm, các em sẽ chống đối lại. Nếu như quan hệ của các em với người lớn không thuận hoà

15

thì sự giao tiếp với bạn bè cùng lứa tuổi sẽ tăng lên và ảnh hưởng của bạn bè đến các

em càng mạnh mẽ. Sự bất hoà trong những quan hệ với bạn bè cùng lớp, sự thiếu bạn thân hoặc tình bạn bị phá vỡ là nguyên nhân làm nảy sinh ở học sinh Trung học cơ sở

những xúc cảm nặng nề.

Các quá trình nhận thức ở học sinh trung học cơ sở như tri giác, tư duy, tưởng

tượng, trí nhớ đều phát triển mạnh mẽ. Tư duy trừu tượng đã chiếm ưu thế trong quá

trình nhận thức của các em. Chú ý, ngôn ngữ cũng biến đổi về chất so với lứa tuổi

trước. Những thành tựu trong sự phát triển nhận thức của học sinh trung học cơ sở tạo

điều kiện thuận lợi cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở.

Sự phát triển tự ý thức là bước chuyển biến cơ bản, là bước ngoặt quan trọng

trong sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh trung học cơ sở. Đặc điểm

quan trọng về tự ý thức của lứa tuổi học sinh Trung học cơ sở là sự mâu thuẫn giữa nhu

cầu tìm hiểu bản thân với kỹ năng chưa đầy đủ để phân tích đúng đắn sự biểu lộ của

nhân cách. Đây chính là cơ sở nảy sinh mâu thuẫn giữa thái độ của các em với bản thân

mình và thái độ của các em với người lớn, với bạn bè cùng lứa tuổi. Điều kiện thuận lợi

cho sự hình thành tự ý thức của học sinh Trung học cơ sở là cuộc sống tập thể, ở đó,

các em tiếp nhận nhiều giá trị đúng đắn cùng với những yêu cầu ngày càng cao đối

với các em. Khi nhu cầu tự ý thức hình thành và phát triển sẽ làm nảy sinh khát vọng

tự tu dưỡng ở học sinh Trung học cơ sở. Trên cơ sở tự tu dưỡng các em khắc phục

những khuyết điểm, những sai lầm và hình thành cho mình những nét nhân cách tốt.

Quá trình hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở cần tính đến đặc điểm tâm lý này

của học sinh.

1.3.2. Năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh Trung học cơ sở theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở Trường

Trung học cơ sở có mục tiêu chung là hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho

học sinh, góp phần phát triển các phẩm chất và năng lực chung quy định trong Chương

trình giáo dục tổng thể. Năng lực định hướng nghề nghiệp được thể hiện là: Học sinh

nhận thức được sở thích, khả năng của bản thân; Hiểu được vai trò của các hoạt động

kinh tế trong đời sống xã hội; Nắm được một số thông tin chính về các ngành nghề ở địa

phương, ngành nghề thuộc các lĩnh vực sản xuất chủ yếu, lựa chọn được hướng phát

triển phù hợp sau Trung học cơ sở.

Ở cấp Trung học cơ sở, mục tiêu hoạt động hướng nghiệp là giúp học sinh có

hứng thú, hiểu biết về một số lĩnh vực nghề nghiệp, có ý thức rèn luyện những phẩm

16

chất cần thiết của người lao động và lập được kế hoạch học tập, rèn luyện phù hợp

với định hướng nghề nghiệp khi kết thúc giai đoạn giáo dục cơ bản. Cụ thể là:

* Giúp học sinh có hiểu biết về thế giới nghề nghiệp:

- Trình bày được xu thế phát triển của nghề ở Việt Nam. - Giới thiệu được các nhóm kiến thức cần học và các cơ sở đào tạo nghề liên

quan đến định hướng nghề nghiệp.

- Chỉ ra được các công cụ của các ngành nghề, những nguy cơ mất an toàn có

thể xảy ra và cách đảm bảo sức khỏe nghề nghiệp. - Giới thiệu được các nghề, nhóm nghề phổ biến ở địa phương và ở Việt Nam,

chỉ ra được vai trò kinh tế - xã hội của nghề đó.

- Phân tích được yêu cầu về phẩm chất, năng lực của người làm nghề mà bản

thân quan tâm.

* Giúp học sinh có hiểu biết và rèn luyện phẩm chất, năng lực liên quan

đến nghề nghiệp:

- Hình thành được hứng thú nghề nghiệp và biết cách nuôi dưỡng hứng thú,

đam mê nghề nghiệp.

- Chỉ ra được một số điểm mạnh và chưa mạnh về phẩm chất và năng lực của

bản thân có liên quan đến nghề yêu thích.

- Rèn luyện được một số phẩm chất và năng lực cơ bản của người lao động.

- Biết cách giữ an toàn và sức khỏe nghề nghiệp

* Giúp học sinh có kỹ năng ra quyết định và lập kế hoạch học tập theo định

hướng nghề nghiệp:

- Lựa chọn được hướng đi phù hợp cho bản thân khi kết thúc giai đoạn giáo

dục cơ bản.

- Lập được kế hoạch học tập và rèn luyện phù hợp với hướng đi đã chọn.

1.3.3. Đặc điểm hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

Trong Chương trình giáo dục phổ thông mới, giáo dục hướng nghiệp được xây dựng trên cơ sở kế thừa ưu điểm của chương trình giáo dục hướng nghiệp hiện hành; bám sát nội dung Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh

trong Giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025”.

Nội dung giáo dục hướng nghiệp trong một số môn học, hoạt động giáo dục có

vai trò quan trọng trong hình thành năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh.

Ở Trung học cơ sở, chương trình lớp 8, lớp 9, mỗi lớp dành khoảng 10% tổng

thời lượng của chương trình cho nội dung giáo dục hướng nghiệp.

17

Ở Trung học cơ sở, giáo dục hướng nghiệp tiếp tục được tích hợp vào các môn

học, đồng thời được biên soạn thành một số chủ đề ở các môn Công nghệ, Tin học,

Nghệ thuật, Giáo dục công dân và Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong hai

năm học cuối cấp...

1.3.3.1. Mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ở trường Trung học cơ sở

Dựa trên các mục đích chung của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới, nhà trường Trung học cơ sở xây dựng các mục tiêu giáo dục cụ thể,

bao gồm:

* Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp:

- Tìm hiểu được một số nghề truyền thống ở Việt Nam. Nêu được hoạt động

đặc trưng, những yêu cầu cơ bản, trang thiết bị, dụng cụ lao động của các nghề truyền

thống. Nhận biết được một số đặc điểm của bản thân phù hợp hoặc chưa phù hợp với

công việc của nghề truyền thống. Nhận biết được về an toàn sử dụng công cụ lao

động trong các nghề truyền thống. Nhận diện được giá trị của các nghề trong xã hội

và có thái độ tôn trọng đối với lao động nghề nghiệp khác nhau.

- Xác định được một số nghề hiện có ở địa phương. Nêu được công việc đặc

trưng, trang thiết bị, dụng cụ lao động cơ bản của một số nghề ở địa phương. Nêu

được những năng lực và phẩm chất cần có của người làm các nghề ở địa phương. Chỉ

ra được một số phẩm chất và năng lực của bản thân phù hợp hoặc chưa phù hợp với

một số yêu cầu của một số ngành nghề ở địa phương. Nhận diện được những nguy

hiểm có thể xảy ra và cách giữ an toàn khi làm những nghề ở địa phương.

- Lập được danh mục những nghề phổ biến trong xã hội hiện đại. Nêu được

những việc làm đặc trưng, trang thiết bị, dụng cụ lao động cơ bản của những nghề

phổ biến trong xã hội hiện đại. Nêu được những thách thức, phẩm chất và năng lực

cần có của người làm nghề trong xã hội hiện đại.

- Kể được tên những nghề mà mình quan tâm. Nêu được những hoạt động đặc

trưng, trang thiết bị, dụng cụ lao động của những nghề mà mình quan tâm. Nêu được

những phẩm chất và năng lực cần có của người làm những nghề mà mình quan tâm.

Nhận diện được những nguy hiểm có thể có và giữ khoảng cách an toàn khi làm

những nghề mà mình quan tâm.

* Hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp

- Xây dựng và thực hiện được kế hoạch khảo sát hứng thú nghề nghiệp của học

sinh trong trường.

18

- Rèn luyện được sức khỏe, độ bền, tính kiên trì, sự chăm chỉ trong công việc

và có thái độ tôn trọng đối với lao động nghề nghiệp.

- Tự đánh giá được việc rèn luyện phẩm chất và năng lực của bản thân phù

hợp với yêu cầu của người lao động trong xã hội hiện đại.

- Đánh giá và rèn luyện phẩm chất và năng lực liên quan đến nghề mà mình

quan tâm

- Thực hiện được kế hoạch phát triển bản thân để đạt được yêu cầu của định

hướng nghề nghiệp.

- Tự đánh giá được hiệu quả của việc rèn luyện phẩm chất và năng lực cần có

của người lao động.

* Hoạt động lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định

hướng nghề nghiệp:

- Định hướng được các nhóm môn học ở trung học phổ thông liên quan đến

hướng nghiệp.

- Xây dựng được kế hoạch học tập hướng nghiệp

- Tìm hiểu được hệ thống các trường trung học chuyên nghiệp và đào tạo nghề

của trung ương và địa phương.

- Tham vấn được ý kiến của người thân, thầy cô về con đường tiếp theo sau Trung

học cơ sở.

- Ra quyết định lựa chọn con đường học tập, làm việc sau khi tốt nghiệp Trung học

cơ sở.

1.3.3.2. Nội dung hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ở trường Trung học cơ sở

Ở chương trình cũ, hoạt động hướng nghiệp bắt buộc chỉ được thực hiện đối với

khối lớp 9, tổng số tiết thực hiện là 1 tiết/tháng (tương đương với 9 tiết/năm học). Các nội

dung hướng nghiệp được thiết kế thành các chủ đề, mỗi chủ đề 1 tiết gồm (1) Ý nghĩa, tầm

quan trọng của việc chọn nghề, (2) Tìm hiểu năng lực bản thân và truyền thống nghề

nghiệp của gia đình, (3) Thế giới nghề nghiệp quanh ta, (4) Tìm hiểu thông tin một số

nghề phổ biến ở địa phương, (5) Tìm hiểu hệ thống giáo dục phổ thông và giáo dục

nghề nghiệp, (6) Các hướng đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở, (7) Tư vấn hướng

nghiệp, (8) Định hướng phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và của đất nước, (9)

Tìm hiểu thông tin về thị trường lao động.

Nhìn tổng quát chúng ta có thể nhận thấy, hoạt động hướng nghiệp trong chương

trình giáo dục cũ có thời lượng rất ít gây khó khăn cho việc thực hiện các nội dung

19

hướng nghiệp. Các chủ đề hướng nghiệp tuy rộng nhưng rời rạc, dàn trải, chưa có tính

liên kết và khó thực hiện, chưa bám sát nhu cầu của người học, thiếu tính thực tiễn.

Trong chương trình Giáo dục phổ thông mới, hoạt động hướng nghiệp được

thực hiện một cách rõ ràng và thiết thực hơn so với chương trình cũ. Bên cạnh các nội dung được lồng ghép thông qua các môn học trong chương trình nhà trường thì nó

còn được thể hiện cụ thể qua nội dung Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường

Trung học cơ sở. Nghiên cứu hoạt động hướng nghiệp trong hoạt động trải nghiệm,

hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở, chúng tôi khái quát nội dung hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở tập trung vào các vấn đề sau:

Vấn đề 1: Nội dung tìm hiểu hoạt động nghề nghiệp bao gồm các nghề truyền

thống ở Việt Nam, các nghề truyền thống ở địa phương địa phương và các nghề phổ biến trong xã hội hiện đại, những nghề mà học sinh quan tâm. Chương trình cũng làm

rõ các yêu cầu về trang thiết bị, dụng cụ lao động, giá trị của nghề đối với xã hội và

các yêu cầu của nghề đối với người lao động; cung cấp các thông tin về thị trường lao

động; đánh giá nhu cầu của xã hội đối với các ngành nghề cơ bản và tổ chức tham

quan, thực tế các cơ sở sản xuất, kinh doanh trên địa bàn và ở các địa phương khác

giúp học sinh có thể định hướng được hoạt động nghề nghiệp của mình. Các lĩnh vực

ngành nghề mà chương trình hướng nghiệp ở cấp Trung học cơ sở tập trung là: các

nghề Nông - Lâm - Thủy sản; Nghề liên quan công nghiệp, công nghệ; Nghề dịch vụ;

Nghề truyền thống.

Vấn đề 2: Nội dung hoạt động rèn luyện, phát triển các phẩm chất và năng lực

phù hợp với định hướng nghề nghiệp cho học sinh thông qua khảo sát hứng thú nghề

nghiệp, khảo sát phẩm chất, năng lực của học sinh bằng các Test Tâm lí học, Giáo

dục học. Từ đó học sinh biết được hứng thú nghề nghiệp của bản thân, tự đánh giá

năng lực, bản thân với hứng thú nghề nghiệp và lên kế hoạch rèn luyện phẩm chất,

năng lực phù hợp với yêu cầu của nghề, xây dựng kế hoạch học tập hướng nghiệp,

quyết định được hướng đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở. Vấn đề 3: Nội dung hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp gồm các nội dung về định hướng xây dựng các nhóm môn học ở phổ thông liên quan đến nghề mà học sinh quan tâm; Thực hiện tư vấn

nghề giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở. Nhà trường Trung học cơ sở được xem như là một cơ sở giáo dục có vai trò định hướng nghề nghiệp cho học sinh sau

khi tốt nghiệp. Với tập thể sư phạm có trình độ cao, với các cán bộ chuyên trách có hiểu biết sâu về nghề nghiệp, thị trường lao động, nhu cầu phát triển của nghề và đặc

20

điểm tâm sinh lí học sinh để giúp học sinh phân tích và tự đánh giá được các nhu cầu,

đặc điểm của bản thân mình với các ngành nghề trong xã hội; định hướng kế hoạch thực hiện mục tiêu nghề nghiệp của các em.

Trong phạm vi đề tài nghiên cứu, chỉ xét riêng Hoạt động trải nghiệm, hướng

nghiệp ở trường Trung học cơ sở, theo quy định trong Chương trình phổ thông tổng

thể là 20% số tiết (trên tổng số 105 tiết) thì nội dung hướng nghiệp được thực hiện 21 tiết/năm học, kéo dài trong 4 năm cấp Trung học cơ sở (từ lớp 6 đến lớp 9). Như vậy tổng số tiết thực hiện cho riêng hoạt động hướng bắt buộc là 84 tiết/khóa học (chưa tính đến các nội dung giáo dục hướng nghiệp được lồng ghép khác). Nội dung

chương trình được xây dựng theo hướng đồng tâm, tức là cùng một nội dung giáo dục

hướng nghiệp nhưng ở những lớp học sau sẽ được thực hiện khó hơn, rộng hơn, sát

với người học hơn làm tăng tính thực tiễn, sát với nhu cầu người học và giúp định

hướng, phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở.

1.3.3.3. Phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

Trong chương trình hoạt động hướng cũ, phương thức tổ chức giáo dục hướng

nghiệp được thực hiện theo hình thức Lớp - Bài (tổ chức 1 tiết/tháng dạy học cho

từng lớp đối với khối lớp 9) hoặc học tập tập trung vào 1, 2 buổi cho toàn học sinh

khối 9 tùy vào sự tổ chức của từng trường), sử dụng các phương thức dạy học truyền

thống như thuyết trình, vấn đáp và thảo luận để tổ chức quá trình học tập, nhận thức

của học sinh.

Dựa trên định hướng chung khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông

mới là các hoạt động giáo dục phải phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo

của học sinh; tạo điều kiện cho học sinh được trải nghiệm, sáng tạo thông qua các

hoạt động tìm tòi, khám phá và vận dụng kiến thức, kinh nghiệm đã có trong quá trình học tập, nghiên cứu; tạo cơ hội cho học sinh suy nghĩ, phân tích, khái quát

hóa những trải nghiệm để kiến tạo kiến thức, kinh nghiệm và kỹ năng mới. Lựa

chọn linh hoạt các phương pháp và hình thức tổ chức giáo dục phù hợp với nội dung và thực tế nhà trường, thực tế địa phương. Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở (cụ thể ở đây là

hoạt động hướng trong hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được tổ chức dạy học trên lớp, được quy định trong thời khóa biểu với số tiết cụ thể là 3 tiết/tuần với

toàn hoạt động và thực hiện thống nhất từ lớp 6 đến lớp 9) có thể vận dụng các phương thức tổ chức hoạt động giáo dục như:

21

- Phương thức khám phá: là cách thức tổ chức hoạt động hướng cho học sinh

trải nghiệm thực tế các dạng lao động, các nghề nghiệp của địa phương và của đất

nước, giúp học sinh tự khám phá, phát hiện vấn đề và bồi dưỡng những thái độ, cảm

xúc, hành vi tích cực cho hoạt động hướng của chính bản thân mình. Nhóm phương

thức tổ chức này bao gồm các hoạt động tham quan, thực tế thực địa các cơ sở sản

xuất, kinh doanh, các làng nghề truyền thống, các mô hình hướng nghiệp...

- Phương thức Thể nghiệm, tương tác: là cách tổ chức hoạt động hướng tạo cơ

hội cho học sinh giao lưu, tác nghiệp và thể nghiệm ý tưởng hướng nghiệp như diễn

đàn, đóng kịch, hội thảo, hội thi, trò chơi...

- Phương thức Cống hiến: là cách tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho học sinh

mang lại những giá trị xã hội bằng những đóng góp và cống hiến thực tế của mình

thông qua hoạt động lao động, sản xuất, học nghề.

- Phương thức Nghiên cứu: là cách tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho học sinh

tham gia các đề tài, dự án nghiên cứu về hướng nghiệp, bao gồm các hoạt động khảo

sát, điều tra, làm dự án nghiên cứu, sáng tạo công nghệ.

1.3.3.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở

Trong quá trình thực hiện hoạt động hướng theo chương trình cũ, giáo viên

được phân công thực hiện giảng dạy nội dung hoạt động hướng không tổ chức kiểm

tra đánh giá kết quả thực hiện hoạt động hướng (Bộ Giáo dục và Đào tạo không quy

định kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng mà chỉ thực hiện các nội dung hoạt

động hướng đã nêu ở mục 1.3.2.2).

Kiểm tra đánh giá hoạt động hướng theo chương trình giáo dục phổ thông mới

là quá trình thu thập thông tin chính xác, kịp thời, có giá trị về các kết quả đạt được

so với mục tiêu của hoạt động hướng đã đề ra. Kết quả đánh giá hoạt động hướng là

căn cứ quan trọng để Hiệu trưởng nhà trường Trung học cơ sở và đội ngũ giáo viên

điều chỉnh việc tổ chức thực hiện mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục trong

nhà trường.

Nội dung đánh giá hoạt động hướng theo chương trình giáo dục phổ thông mới

ở các trường Trung học cơ sở là biểu hiện các phẩm chất và năng lực đã được xác

định trong chương trình Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, đó là năng lực định

hướng nghề nghiệp của học sinh được cụ thể bằng các yêu cầu cần đạt khi thực hiện

hoạt động hướng ở từng khối lớp (Đánh giá hiểu biết của học sinh về thế giới nghề

nghiệp; Đánh giá quá trình rèn luyện phẩm chất và năng lực của học sinh liên quan

22

đến nghề nghiệp; Đánh giá hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và kế hoạch học tập theo

định hướng nghề nghiệp của học sinh).

Kiểm tra đánh giá hoạt động hướng cho học sinh trường Trung học cơ sở theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới là kết quả tổng hợp đánh giá thường xuyên và

đánh giá định kỳ về phẩm chất và năng lực theo các mức độ xếp loại và được ghi

trong hồ sơ học tập của học sinh.

Phương thức đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo

chương trình giáo dục phổ thông mới được thu thập từ các kết quả quá trình quan sát

của giáo viên, tự đánh giá của học sinh, ý kiến nhận xét của cha mẹ học sinh, thông

tin về số giờ tham gia hoạt động, số lượng và chất lượng các sản phẩm hoạt động

hướng nghiệp hoàn thành được lưu trong hồ sơ hoạt động. Giáo viên có thể sử dụng

các phương pháp đánh giá như: Vấn đáp; Quan sát, Bài thu hoạch, Test trắc nghiệm;

Sản phẩm hoạt động hướng nghiệp; Tự đánh giá của học sinh kết hợp đánh giá của

giáo viên, phụ huynh học sinh; Đánh giá dựa trên kết quả tổng hợp về năng lực, phẩm

chất của học sinh thông qua các môn học và hoạt động khác.

1.3.3.5 Sự phối hợp của các lực lượng giáo dục khác trong việc thực hiện hoạt động

hướng nghiệp

a. Phụ huynh học sinh: Học sinh trường Trung học cơ sở đang ở giai đoạn

nhân cách hình thành và phát triển mạnh mẽ nhưng chưa ổn định, rất cần sự quan

tâm, định hướng của các thầy cô giáo và đặc biệt là những người gần gũi trong gia

đình như bố mẹ. Những định hướng của gia đình có ảnh hưởng không nhỏ tới các

quyết định hướng nghiệp của các em. Có một số cha mẹ học sinh mong muốn con sẽ

nghe theo ý kiến của mình không chú ý đến nhu cầu, hứng thú, sở trường của các em;

cũng có những cha mẹ lại không quan tâm để mặc cho các con toàn quyền quyết định

theo ý mình mà không có bất cứ sự giám sát nào. Trên thực tế, điều này phụ thuộc

vào nhiều yếu tố: trình độ cha mẹ học sinh; mức độ hiểu biết về tự nhiên - xã hội; quan điểm của từng cha mẹ học sinh. Nhìn chung, nếu học sinh được cha mẹ quan tâm đúng mức, đồng hành cùng nhà trường trong việc hướng nghiệp cho con thì hoạt

động hướng nghiệp sẽ đạt được hiệu quả cao hơn. b. Các lực lượng giáo dục khác như: Các tổ chức kinh tế trên địa bàn như các

cơ sở sản xuất, kinh doanh, các làng nghề truyền thống... cũng có những tác động không nhỏ tới công tác hướng nghiệp cho học sinh trường Trung học cơ sở như Hội cha mẹ học sinh trường, các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương: Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Phụ nữ, Hội cựu chiến binh, Hội chữ thập đỏ, Hội cựu

23

giáo chức, ủy ban nhân dân xã... Nếu học sinh và nhà trường được sự quan tâm đúng

mức trong việc phối hợp thực hiện các nội dung hướng nghiệp và hỗ trợ các nguồn lực thực hiện hoạt động hướng nghiệp cùng với trường Trung học cơ sở thì kết quả

hoạt động hướng nghiệp sẽ được nâng cao lên nhiều.

1.4. Quản lý hoạt động động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở

1.4.1. Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở với công tác quản lý hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh

Trong nhà trường Trung học cơ sở, Hiệu trưởng là người lãnh đạo cao nhất,

đứng đầu tập thể sư phạm, chịu trách nhiệm về chất lượng giáo dục toàn diện của đơn

vị mình phụ trách, là người tổ chức, điều khiển, kiểm tra đánh giá, xử lí mọi vấn đề

phát sinh trong quá trình thực hiện hoạt động hướng của nhà trường. Người Hiệu

trưởng vừa thực hiện công tác quản lí, vừa là người khích lệ, động viên tập thể sư

phạm thực hiện tốt các nhiệm vụ hoạt động hướng, thực hiện có hiệu quả các mục

tiêu hướng nghiệp đã đặt ra.

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở có nhiệm vụ xây dựng quy hoạch phát

triển nhà trường; xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch nhiệm vụ năm học; báo

cáo, đánh giá kết quả thực hiện trước Hội đồng trường và các cấp có thẩm quyền [5].

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở là người trực tiếp quản lí hoạt động

hướng của nhà trường, là người hướng dẫn giáo viên, học sinh cụ thể hóa mục tiêu,

nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp của nhà trường thành mục tiêu, chương trình hoạt

động hướng nghiệp của tập thể học sinh.

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở là người lập kế hoạch, bố trí nhân sự làm

công tác hướng nghiệp, lựa chọn những giáo viên có đủ phẩm chất, năng lực thay thế

Hiệu trưởng thực hiện các nội dung của hoạt động hướng nghiệp.

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở chỉ đạo giáo viên thực hiện hoạt động

hướng nghiệp và tiến hành kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp.

Tóm lại hiệu trưởng trường Trung học cơ sở là người trực tiếp chỉ đạo, lãnh

đạo tập thể sư phạm nhà trường thực hiện các mục tiêu, nội dung chương trình hoạt

động hướng nghiệp theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng như chịu trách

nhiệm toàn bộ về hoạt động hướng nghiệp của đơn vị mình.

24

1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở 1.4.2.1. Lập kế hoạch tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

Lập kế hoạch là chức năng rất quan trọng đối với mỗi nhà quản lí vì nó liên

quan tới việc lựa chọn mục tiêu và chương trình hành động trong tương lai. Lập kế hoạch là chức năng đầu tiên trong 4 chức năng quản lí (Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra). Lập kế hoạch hoạt động hướng theo chương trình Giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở là tập hợp những hành động của người Hiệu trưởng

được sắp xếp một cách khoa học, gắn với các điều kiện thực tế để đạt được mục tiêu

hướng nghiệp đã đề ra. Để tiến hành lập kế hoạch tổ chức hoạt động hướng nghiệp,

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở cần phải:

- Phân tích hiện trạng giáo dục hướng nghiệp của nhà trường, bao gồm xác định

các điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức, các điều kiện con người, tài chính, cơ sở

vật chất, phối hợp các lực lượng tham gia hoạt động hướng nghiệp. Từ đó công tác quản

lí hoạt động hướng nghiệp mới có cơ sở đưa ra các giải pháp quản lí phù hợp.

- Xác định nhu cầu hướng nghiệp của học sinh thông qua việc điều tra bằng

bảng hỏi, phỏng vấn, tọa đàm... từ phía nhà trường, giáo viên, học sinh, phụ huynh

học sinh...

- Nghiên cứu các quy định về giáo dục hướng nghiệp của Chính phủ, của Bộ

Giáo dục và Đào tạo, chiến lược phát triển giáo dục, các quy định hướng dẫn thực

hiện hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở để xây dựng kế hoạch hoạt

động hướng nghiệp .

- Xây dựng các nguồn lực giáo dục hướng nghiệp: nhân lực, tài chính, tài liệu,

cơ sở vật chất, trang thiết bị, phương thức tổ chức, phối hợp các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục hướng nghiệp.

Dựa vào các phân tích trên, người Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở lập kế

hoạch thực hiện hoạt động hướng nghiệp của nhà trường. Trong bản kế hoạch này sẽ:

- Xác định rõ mục tiêu hoạt động hướng nghiệp phải đạt tới là gì?

- Nội dung hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới;

- Thời gian thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới;

- Nhân lực thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới;

25

- Phương thức thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới;

- Cơ sở vật chất thực hiện hoạt động hướng nghiệp;

- Các thế mạnh của nhà trường, của địa phương cũng như những khó khăn

thách thức trong việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới;

- Phối hợp với các tổ chức trong và ngoài nhà trường trong việc thực hiện

hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới;

- Dự kiến và dự phòng những tình huống có thể xảy ra trong tổ chức thực hiện

hoạt động hướng nghiệp và phương án xử lí.

Việc lập kế hoạch còn giúp các trường Trung học cơ sở có kế hoạch, biện pháp

đối phó kịp thời với sự thay đổi của môi trường giáo dục; đề ra được các phương án

tối ưu để phối hợp với các nguồn lực và tạo ra sự thống nhất ý chí, hành động của các

tác nhân hướng nghiệp vào việc thực hiện mục tiêu chung của công tác hướng nghiệp.

Lập kế hoạch còn tạo cơ sở ban đầu rất quan trọng cho việc thực hiện các chức năng

tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá đối với công tác hướng nghiệp.Việc thiết kế

hợp lí, logic, khoa học và phù hợp với điều kiện thực tế về các nguồn lực và các tác

động từ bên ngoài là cơ sở ban đầu rất quan trọng mang tính định hướng và quyết

định sự thành công của công tác quản lí hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học

cơ sở.

Như vậy kế hoạch hóa chương trình hướng nghiệp là chức năng cơ bản nhất,

mang tính mở đường cho việc thực hiện các chức năng quản lí khác. Tất cả các cán bộ

quản lí ở trường Trung học cơ sở đều phải bắt đầu chu trình quản lí của mình bằng việc

thực hiện chức năng kế hoạch hóa thông qua việc lập kế hoạch hoạt động hướng nghiệp

theo từng cấp quản lí để đảm bảo tính khả thi, hiệu quả bền vững của các hoạt động

hướng nghiệp.

1.4.2.2. Tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp động theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

Tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở là thực hiện quy trình thiết kế bộ máy sắp xếp,

sử dụng và phát triển các nguồn lực. Việc tổ chức tốt chức năng tổ chức sẽ thiết kế, hoàn thiện được bộ máy quản lí và xác định được cơ chế vận hành, phối hợp giữa các

bộ phận thực hiện nhiệm vụ công tác hướng nghiệp một cách hợp lí, khoa học, Nhờ đó, phát huy cao nhất khả năng của mỗi cơ sở giáo dục, mỗi cá nhân và mỗi tác nhân

26

trong công tác hướng nghiệp; đồng thời tạo ra được sự thống nhất và hợp tác chặt chẽ

giữa các cá nhân, các bộ phận, các nguồn lực và các tác nhân vào việc thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của công tác hướng nghiệp. Trong quá trình thực hiện kế hoạch,

chương trình hoạt động hướng nghiệp, có thể xảy ra những tình huống ngoài dự kiến

của kế hoạch, việc tổ chức lại các nguồn lực sẽ giúp điều chỉnh các kế hoạch một

cách kịp thời để đạt được mục tiêu.

Nội dung của chức năng tổ chức bao gồm: - Xây dựng lực lượng tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường thông qua việc thành lập Ban hướng nghiệp và giao nhiệm vụ cho Ban hướng nghiệp

xây dựng các kế hoạch và hành động cụ thể thực hiện công tác hướng nghiệp.

- Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên trên cơ sở đánh giá được năng

lực, phẩm chất của từng thành viên trong Ban hướng nghiệp. Thống nhất mục tiêu,

nội dung, phương thức thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp.

- Phối hợp với các lực lượng giáo dục khác trong và ngoài nhà trường cùng

tham gia hoạt động hướng nghiệp (Các đoàn hội trong trường và ngoài nhà trường,

các tổ chức kinh tế, các tổ chức chính trị xã hội ở địa phương...)

Có thể khẳng định, việc thực hiện chức năng tổ chức là hết sức cần thiết vì nó

có ảnh hưởng mang tính quyết định đến sự thành bại của việc thực hiện kế hoạch hoạt

động hướng nghiệp.

1.4.2.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở

Chỉ đạo thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường là quá trình tác động có chủ đích, có ảnh hưởng của cán bộ quản

lí hướng nghiệp tới hành vi, thái độ của những người thực hiện hoạt động hướng

nghiệp nhằm biến những yêu cầu chung của công tác hướng nghiệp thành nhu cầu của cán bộ, giáo viên, học sinh và những đối tượng khác tham gia công tác hướng

nghiệp. Trên cơ sở đó, động viên và khích lệ mọi người tích cực, chủ động và tự giác

phát huy tối đa khả năng để thực hiện và hoàn thành nhiệm vụ hướng nghiệp với chất lượng cao. Đồng thời giám sát, điều chỉnh và hỗ trợ mọi đối tượng quản lí thực hiện các nhiệm vụ được giao; ra các quyết định quản lí và thúc đẩy các hoạt động hướng

nghiệp phát triển. Trong quá trình chỉ đạo thực hiện các hoạt động hướng nghiệp, hiệu trưởng trường Trung học cơ sở sẽ:

- Chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường học tập, nghiên cứu hoạt động hướng trong chương trình giáo dục phổ thông mới và các văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc thực hiện chương trình (nghiên cứu mục tiêu, nội dung,

27

phương thức tổ chức, cách thức kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp

của học sinh; nghiên cứu các điều kiện cụ thể của địa phương và nhà trường để vận dụng thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới).

- Chỉ đạo thành lập Ban hướng nghiệp, chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch hướng

nghiệp của đơn vị và hướng dẫn thực hiện.

- Chỉ đạo quán triệt thực hiện mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo Chương

trình giáo dục phổ thông mới ở Trường Trung học cơ sở.

- Chỉ đạo thực hiện các nội dung của hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở (Chỉ đạo hoạt động tìm hiểu

nghề nghiệp cho học sinh, bao gồm việc tổ chức thực hiện các nội dung tìm hiểu nghề

nghiệp cho học sinh ở từng khối lớp và các hoạt động trải nghiệm nghề nghiệp; Chỉ

đạo hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp

của học sinh (khảo sát hứng thú nghề nghiệp, khảo sát đánh giá phẩm chất năng lực

của học sinh, đánh giá năng lực, phẩm chất, hứng thú nghề của học sinh và việc rèn

luyện phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu của nghề); Chỉ đạo hướng dẫn học sinh

lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp

(tư vấn nghề cho học sinh và giúp học sinh lập kế hoạch học tập theo định hướng

nghề nghiệp và quyết định hướng đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở).

- Chỉ đạo giáo viên lựa chọn, sử dụng, vận dụng phối hợp các phương thức tổ

chức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới phù hợp với

các điều kiện trường Trung học cơ sở và điều kiện địa phương.

- Chỉ đạo hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả Giáo dục hướng nghiệp cho học

sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở.

- Chỉ đạo phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường thực hiện

hoạt động hướng theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

- Chỉ đạo việc cấp kinh phí, cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

- Chỉ đạo tổng kết quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp , nhận xét, đánh

giá, rút kinh nghiệm. 1.4.2.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở trường Trung học cơ sở Trong quá trình quản lí hướng nghiệp, việc thực hiện chức năng kiểm tra, đánh

giá là rất cần thiết nhằm xem xét các hoạt động hướng nghiệp ở các cơ sở giáo dục, các bộ phận và cá nhân thực hiện hoạt động hướng nghiệp có phù hợp với nhiệm vụ đã đề ra trong kế hoạch hoạt động hướng nghiệp hay không? Xem xét những ưu

28

điểm, thiếu sót và nguyên nhân của những thiếu sót trong quá trình hướng nghiệp để

kịp thời điều chỉnh quyết định quản lí; xem xét tình hình thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp có phù hợp với các nguồn lực hiện có của cơ sở gáo dục hay không? Có

căn cứ để đưa ra và hoàn thiện các quyết định quản lí, đồng thời có cơ sở để đánh giá

mức độ phù hợp của các quyết định quản lí đối với công tác hướng nghiệp. Qua đó, điều

chỉnh kịp thời đối với những quyết định quản lí chưa phù hợp và kém hiệu quả trong thực tiễn và có biện pháp hỗ trợ kịp thời nếu thấy cần thiết. Muốn đánh giá các hoạt động hướng nghiệp thì nhà quản lí trước hết phải xây

dựng các tiêu chuẩn, phương pháp kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp, đánh giá

hoạt động hướng nghiệp một cách thường xuyên và theo định kỳ; thông qua đánh giá của

giáo viên và học sinh; phối hợp các phương pháp đánh giá hoạt động hướng nghiệp.

Hiệu trưởng cần phải kiểm tra các hoạt động sau:

- Kiểm tra công tác lập kế hoạch thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới của giáo viên.

- Kiểm tra thực hiện các nội dung hoạt động hướng nghiệp theo từng khối lớp

của giáo viên (kiểm tra hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp; kiểm tra hoạt động rèn luyện

phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp; kiểm tra lựa chọn hướng

nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp)

- Kiểm tra sử dụng, vận dụng các phương thức tổ chức hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

- Kiểm tra kết quả đạt được về phẩm chất và năng lực của học sinh đáp ứng

mục tiêu hình thành và phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp cho học sinh

Trung học cơ sở.

Trong quá trình kiểm tra, Hiệu trưởng cần chỉ ra những kết quả đã thực hiện

tốt và những điểm còn tồn tại, giúp giáo viên nâng cao hiệu quả công việc.

Các quá trình trên có mối quan hệ mật thiết với nhau, tạo tiền đề và thúc đẩy

lẫn nhau cùng thực hiện tốt các mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp.

Tóm lại kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới là quá trình thu thập và trao đổi thông tin nhằm xem xét, đánh giá xem

các hoạt động hướng nghiệp có theo đúng kế hoạch về tiến độ, kết quả và chất lượng

dự kiến hay không? Đánh giá không chỉ thực hiện ở thời điểm cuối cùng của mỗi giai

đoạn giáo dục mà trong cả quá trình. Đánh giá ở những thời điểm cuối mỗi giai đoạn

sẽ trở thành khởi điểm của một giai đoạn giáo dục tiếp theo với yêu cầu cao hơn, chất

lượng mới hơn trong cả quá trình giáo dục hướng nghiệp.

29

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương

trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

1.5.1. Các yếu tố chủ quan 1.5.1.1. Đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên trường Trung học cơ sở

a. Nhận thức của đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở Trường trung học cơ sở

Nhận thức là cơ sở quan trọng giúp con người định hướng thực hiện các hoạt động có hiệu quả. Trong quá trình giáo dục, người giáo viên, cán bộ quản lí muốn thực hiện tốt vai trò của mình thì trước hết phải có nhận thức đầy đủ về hoạt động dạy

học, giáo dục nói chung và vận dụng nó trong từng hoạt động giáo dục cụ thể.

Hoạt động hướng theo Chương trình giáo dục phổ thông mới chỉ có thể thực

hiện tốt khi giáo viên, cán bộ quản lý các trường Trung học cơ sở nhận thức đúng đắn

về mục tiêu, kế hoạch hoạt động hướng nghiệp của nhà trường và nhiệm vụ của bản

thân trong việc thực hiện kế hoạch đó; có hiểu biết về chương trình hướng nghiệp ở

trường Trung học cơ sở; có hiểu biết về tư vấn nghề nghiệp cho học sinh giúp học

sinh định hướng được các con đường phù hợp sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở,

hiểu biết về các điều kiện kinh tế - xã hội ở địa phương; hiểu biết về các lĩnh vực

nghề nghiệp khác nhau trong xã hội; nắm bắt được đặc điểm tâm sinh lí học sinh

Trung học cơ sở. Nếu giáo viên, cán bộ quản lý chưa có nhận thức phù hợp về hoạt

động hướng theo Chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ dẫn đến những hạn chế

trong xây dựng giáo án hướng nghiệp cho học sinh, tổ chức thực hiện và quản lí hoạt

động hướng ở trường Trung học cơ sở.

b. Năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp của giáo viên theo Chương trình

giáo dục phổ thông mới ở Trường trung học cơ sở

Nhận thức đúng về hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở chỉ là cơ sở ban đầu giúp giáo viên hiểu được

những việc cần phải làm khi thực hiện hoạt động hướng cho học sinh. Nếu giáo viên

không có hoặc năng lực tổ chức hoạt động hướng theo Chương trình giáo dục phổ thông mới còn yếu thì không những ảnh hưởng tới kết quả hoạt động hướng của học sinh mà còn ảnh hưởng tới công tác quản lí hoạt động hướng của Hiệu trưởng nhà

trường, đến tương lai của học sinh sau khi tốt nghiệp. Muốn thực hiện có hiệu quả, giáo viên phải có năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp biểu hiện ở năng lực lập kế

hoạch hoạt động hướng nghiệp cho từng khối lớp, lựa chọn nội dung, phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp cho phù hợp với điều kiện nhà trường, trình độ của giáo viên và học sinh, năng lực kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng của học sinh,

30

năng lực tư vấn hướng nghiệp, năng lực hiểu học sinh trong quá trình học tập, năng lực

tìm kiếm và lựa chọn thông tin hướng nghiệp cho học sinh, năng lực liên kết, phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới.

c. Năng lực quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ

thông mới của Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở Năng lực quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở được biểu hiện ở năng lực lập kế hoạch quản lí hoạt động hướng theo chương trình giáo dục phổ thông mới, năng lực tổ

chức quản lí hoạt động hướng nghiệp, năng lực chỉ đạo thực hiện hoạt động hướng

nghiệp và năng lực kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp của giáo viên và kết

quả thực hiện hoạt động hướng nghiệp ở học sinh. Nếu làm tốt các chức năng quản lí

của mình, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở

trường Trung học cơ sở sẽ được tiến hành một cách khoa học, thống nhất và hiệu quả

cao. Ngược lại, nếu thiếu đi sự quản lí của Hiệu trưởng thì hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới sẽ không có sự thay đổi mạnh mẽ, thiếu

tính định hướng và hoạt động hướng nghiệp sẽ không có hiệu quả.

Hiệu trưởng nhà trường là người đứng đầu đơn vị giáo dục lãnh đạo quản lí toàn

bộ các hoạt động giáo dục ở nhà trường. Muốn thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của

mình, người Hiệu trưởng phải có năng lực quản lí giáo dục, nếu không sẽ không thể điều

hành, giám sát các hoạt động giáo dục có chất lượng.

1.5.1.2. Học sinh trường Trung học cơ sở

a. Nhận thức của học sinh Trường Trung học cơ sở về tầm quan trọng của hoạt

động hướng nghiệp

Hoạt động hướng là hoạt động giáo dục quan trọng có ý nghĩa lớn đối với tương lai của học sinh Trung học cơ sở. Nếu học sinh không có nhận thức phù hợp thì

giáo viên rất khó để định hướng dẫn đến những quyết định không phù hợp trong việc

lựa chọn đường hướng tương lai. Vì vậy, học sinh phải nhận thức được vai trò của hoạt động hướng nghiệp đối với sự phát triển của bản thân, nhận thức được các lĩnh vực nghề nghiệp cơ bản trong xã hội, nhận thức được mình có mong muốn gì, có nhu

cầu như thế nào, có sở thích, thói quen, năng lực, phẩm chất... nào. Từ đó dưới sự trợ giúp của giáo viên, học sinh định hình được những việc cần làm để đạt được mục

đích đặt ra và phát huy được hết khả năng của bản thân, tăng cường tính tích cực, tự giác học tập, rèn luyện các phẩm chất và thái độ mang tính chuẩn mực phù hợp với mong muốn của bản thân.

31

b. Năng lực của học sinh Trung học cơ sở

Để có được năng lực định hướng nghề nghiệp theo mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp trong Chương trình giáo dục phổ thông mới, học sinh Trung học cơ sở

cần xây dựng cho mình những năng lực học tập mà biểu hiện là những kỹ năng cụ thể

như: tự học, tự nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến hướng nghiệp; tìm kiếm thông

tin nghề nghiệp; giao tiếp hợp tác; làm việc nhóm; tổ chức hoạt động liên quan đến hướng nghiệp; lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp; kiểm tra đánh giá hoạt động; tìm kiếm sự trợ giúp... Những năng lực này giúp học sinh chủ động, tích cực và phối hợp tốt với giáo viên trong việc thực hiện các hoạt động giáo dục hướng

nghiệp. Nếu không có những năng lực cơ bản này, hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới của trường Trung học cơ sở sẽ khó đạt được

kết quả cao.

1.5.2. Các yếu tố khách quan 1.5.2.1. Cơ chế, chính sách đối với cán bộ làm công tác hướng nghiệp ở trường

Trung học cơ sở

Muốn thực hiện hoạt động hướng nghiệp có hiệu quả, trường Trung học cơ sở

cần có cán bộ chuyên trách thực hiện các nội dung hoạt động hướng nghiệp ở trường

Trung học cơ sở. Hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở không thể thực

hiện hiệu quả nếu không có nhân sự có chuyên môn về giáo dục hướng nghiệp và các

cơ chế chính sách phù hợp với vị trí này. Tất cả các chức danh kiêm nhiệm, hoạt động

kiêm nhiệm thiếu tính chuyên môn hóa trong công tác hướng nghiệp đều làm thất bại

các mục tiêu hướng nghiệp đã đặt ra. Người cán bộ này phải là người có chuyên môn

về hướng nghiệp, có đầy đủ các kiến thức, kỹ năng cần thiết để thực hiện hoạt động

hướng nghiệp có hiệu quả: Hiểu biết về chương trình hoạt động hướng nghiệp trường

Trung học cơ sở, về giáo dục hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở (mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức), hiểu biết về đặc điểm tâm sinh lí học sinh, về

thế giới nghề nghiệp, nhu cầu xã hội và các vấn đề thời sự khác để có đủ năng lực tổ

chức thực hiện chương trình và tư vấn nghề cho học sinh ở trường Trung học cơ sở. 1.5.2.2. Chương trình giáo dục phổ thông mới Đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, năm 2018 Bộ Giáo dục –

Đào tạo ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới (chương trình giáo dục phổ thông tổng thể) với những cải biến rõ nét về nội dung giáo dục trên tất cả các cấp học,

các môn học, thể hiện rõ sự định hướng và phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp phổ thông. Chương trình giáo dục là văn bản quy định và hướng dẫn thực hiện các nội dung giáo dục. Chương trình giáo dục với những quan điểm xây dựng khoa học, các

32

hướng dẫn cụ thể, phù hợp sẽ tạo điều kiện tốt cho việc thực hiện các nội dung giáo dục.

Theo đó, nội dung giáo dục hướng nghiệp được xây dựng và là nội dung giáo dục bắt buộc ngay từ cấp Tiểu học. Hoạt động hướng nghiệp trong chương trình mới với

những nội dung mới và phương thức giáo dục mới sẽ góp phần tác động không nhỏ

tới nhận thức của giáo viên, học sinh và việc thực hiện các hoạt động hướng nghiệp ở

trường Trung học cơ sở. Tuy nhiên, chương trình Giáo dục hướng nghiệp mới với những đòi hỏi mới trong nội dung và cách thực thực hiện muốn thực hiện thành công còn phụ thuộc vào nhiều các điều kiện khách quan và chủ quan. Do đó nhà trường Trung học cơ sở

muốn thực hiện tốt cần xác định và chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết cho sự

thành công của chương trình bởi một bản hướng dẫn có khoa học thế nào nếu không

đảm bảo các điều kiện thực hiện cũng sẽ không có hiệu quả.

1.5.2.3. Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính trường Trung học cơ sở

Để đảm bảo công tác hướng nghiệp có hiệu quả, nhà trường Trung học cơ sở

phải có đủ các điều kiện cơ sở vật chất cần thiết để dạy học và giúp học sinh chủ

động tự tìm hiểu về các vấn đề liên quan đến nghề nghiệp theo nhu cầu của cá nhân

và tổ chức các hoạt động trải nghiệm, khám phá giúp học sính có những tư duy thực

tế về nghề nghiệp. Nếu thiếu tủ sách hướng nghiệp và không có nguồn kinh phí thực

hiện cho công tác hướng nghiệp thì học sinh nhà trường sẽ gặp nhiều khó khăn trong

việc tìm kiếm thông tin và hoạt động hướng nghiệp sẽ thiếu đi tính thực tế, học sinh

mất đi hứng thú đối với các hoạt động hướng nghiệp.

Nhà trường cần có hệ thống máy tính kết nối Internet rộng rãi và hướng dẫn

học sinh truy cập, tìm kiếm những thông tin về hướng nghiệp như các thông tin về thị

trường lao động, đặc điểm của các ngành nghề, thế mạnh của địa phương, xu hướng

của xã hội... để học sinh có thể tự chủ động tích lũy kiến thức cho mình.

Nhà trường cần có thư viện với các đầu sách đa dạng về các ngành nghề trong

xã hội, những thông tin về thị trường lao động của địa phương và của xã hội, các tài

liệu về trắc nghiệm Tâm lí học để đánh giá tâm lí học sinh (về tư duy, phẩm chất, thiên hướng...), các trắc nghiệm về hướng nghiệp để học sinh tự đánh giá được mình có xu hướng với những lĩnh vực nghề nghiệp nào.

Ngoài ra nhà trường còn cần tổ chức và hỗ trợ các nguồn lực (về kinh phí, về phương tiện) tạo điều kiện cho học sinh có thể tham quan các làng nghề truyền thống

ở địa phương, các cơ sở sản xuất, kinh doanh, nhà máy, xí nghiệp trên địa bàn và ở các địa phương khác, giúp học sinh có cơ hội trải nghiệm thực tế và hình thành các định hướng nghề cho bản thân sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở.

33

1.5.2.4. Điều kiện tự nhiên và điều kiện kinh tế - xã hội ở địa phương

Các đặc điểm về môi trường tự nhiên ở địa phương như điều kiện địa hình,

đất, nước, khí hậu, khoáng sản, tài nguyên... có ảnh hưởng đến hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh trường Trung học cơ sở bởi đó sẽ là những tiền đề quan trọng để

hình thành các thế mạnh phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Đây cũng là một

trong những vấn đề mà các trường Trung học cơ sở cần phải quan tâm khi thực hiện

công tác hướng nghiệp cho học sinh, giúp cho hoạt động này sẽ phù hợp và sát thực

hơn với học sinh.

Các điều kiện môi trường xã hội: mặt bằng dân trí, cơ sở hạ tầng của, sự đa

dạng của các tổ chức xã hội, nhất là các tổ chức kinh tế xã hội, các tổ chức nghề

nghiệp tại địa phương cũng là yếu tố quan trọng tác động đến tư duy, nhận thức và

định hướng nghề nghiệp của học sinh trường Trung học cơ sở. Nếu những điều kiện

xã hội này tốt, học sinh được sống trong môi trường xã hội năng động, có được sự

quan tâm của nhiều lực lượng giáo dục khác nhau thì sẽ tác động mạnh mẽ đến nhận

thức về hướng nghiệp của các em và ngược lại. Nhà trường cần chú ý đúng mức đến

các yếu tố này để tổ chức các hoạt động hướng nghiệp cho học sinh một cách phù

hợp có hiệu quả.

1.5.2.6. Thông tin truyền thông

Các phương tiện thông tin truyền thông cũng là một tác nhân có ảnh hưởng

nhất định đến chất lượng của giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng

nghiệp. Cán bộ quản lý giáo dục cũng cần chú ý và tận dụng ưu điểm của các phương

tiện truyền thông, đặc biệt là truyền thông đa phương tiện (truyền hình kỹ thuật số,

các trang mạng xã hội, trang web của trường…) như là một kênh cung cấp thông tin

thế giới nghề nghiệp hiệu quả, phong phú và nhanh chóng dành cho học sinh. Hiện

nay, số lượng học sinh truy cập vào các trang mạng xã hội để tìm kiếm và trao đổi

thông tin không phải là ít, do đó, đây sẽ là một yếu tố tích cực cho việc quản lý giáo

dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. Đương nhiên là các thông tin cung

cấp trên các phương tiện truyền thông này cũng không tách rời quy hoạch nhân lực

của địa phương cũng như của cả nước.

34

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới ở trường

Trung học cơ sở được hiểu là toàn bộ các hoạt động liên quan đến việc xây dựng và tổ

chức thực hiện các nội dung hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở theo chương

trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giúp học sinh bước đầu hình thành năng lực

định hướng nghề nghiệp, thực hiện phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp và góp phần

thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở trường Trung học cơ sở.

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình Giáo dục phổ thông mới là nội

dung giáo dục bắt buộc quy định trong Chương trình giáo phụ phổ thông tổng thể

năm 2018 của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nội dung này được hướng dẫn thực hiện tích

hợp trong các môn học bắt buộc ở trường phổ thông và được xây dựng thành một

hoạt động giáo dục độc lập trong “Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp“ được thực

hiện từ lớp 1 đến lớp 12 nhằm hình thành và phát triển các năng lực chung và năng

lực đặc thù cho học sinh phổ thông được quy định trong Chương trình tổng thể 2018.

Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới ở

trường Trung học cơ sở là quá trình người quản lí (Hiệu trưởng) thực hiện các chức

năng cơ bản của công tác quản lí là: Lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực

hiện và kiểm tra đánh giá động hướng nghiệp của tập thể sư phạm nhà trường.

Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới ở

trường Trung học cơ sở là quá trình người Hiệu trưởng thực hiện các biện pháp quản

lí đối với nội dung hoạt động hướng nghiệp quy định trong chương trình động hướng

nghiệp của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục hướng nghiệp

ở trường Trung học cơ sở, thực hiện phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp và góp

phần giáo dục toàn diện học sinh ở trường Trung học cơ sở.

Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới ở

trường Trung học cơ sở chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan bao

gồm: Đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên, học sinh; cơ chế chính sách dối với các cán

bộ làm công tác hướng nghiệp chuyên trách; điều kiện cơ sở vật chất, tài chính của

nhà trường; sự phối hợp của các lực lượng giáo dục ở trường Trung học cơ sở;

Chương trình Giáo dục phổ thông mới và các điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế xã

hội ở địa phương.

35

Chương 2

THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG,TỈNH BẮC GIANG THEO

CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng

2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Số học sinh khối trung học cơ sở của huyện Lạng Giang là 12.877, chất lượng đại

trà của bậc trung học cơ sở ngày càng được củng cố, nâng lên; tỷ lệ học sinh lớp 9 tốt

nghiệp Trung học cơ sở, tỷ lệ tốt nghiệp Trung học phổ thông, tỷ lệ đỗ các trường cao

đẳng, đại học năm sau luôn cao hơn năm trước.

Cùng với đó chất lượng giáo dục ngày một chuyển biến, tỷ lệ học sinh khá giỏi

học sinh có hạnh kiểm tốt được nâng lên. Năm học 2018 -2019 toàn ngành đạt 232

giải cấp tỉnh và cấp quốc gia, thi học sinh giỏi văn hoá cấp tỉnh, cấp quốc gia luôn nằm

trong tốp đầu của tỉnh.

Công tác hướng nghiệp và dạy nghề luôn được quan tâm và được triển khai sâu

rộng và đồng bộ trong toàn huyện. Tăng cường phân luồng, hướng nghiệp cho học

sinh; Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên liên kết với các

trường Đại học, Cao đẳng nghề mở các lớp trung cấp nghề, đào tạo nghề cho hàng

trăm học viên, góp phần tích cực vào đào tạo nguồn lực lao động cho địa phương.

Các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang có cơ sở vật chất đảm bảo tiêu

chuẩn trường chuẩn quốc gia, lớp học được xây dựng kiên cố hóa, đủ điều kiện về

diện tích, ánh sáng, quạt, phòng học được trang bị máy chiếu, camera giám sát, có

sân chơi bãi tập rộng rãi rất thuận lợi cho việc tổ chức các hoạt động giáo dục. Hệ thống thư viện, y tế nhà trường được trang bị tương đối đầy đủ. Tuy nhiên trong hệ

thống thư viện chủ yếu là sách giáo khoa và sách dành cho giáo viên, rất ít các đầu

sách khoa học thường thức và sách tham khảo hướng nghiệp cho học sinh. Thư viện chưa có phòng tự học riêng, chưa có hệ thống máy tính kết nối Internet giúp học sinh tự học, tự tìm kiếm thông tin. Hệ thống wifi nhà trường chỉ sử dụng cho mục đích của

giáo viên làm ảnh hưởng một phần đến việc tự học, tự tìm kiếm thông tin qua hệ thống thư viện và Internet của học sinh còn nhiều hạn chế.

Nhìn chung các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang có nhiều thế mạnh có thể đáp ứng được các yêu cầu của đổi mới giáo dục nói chung và hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới nói riêng. Điều quan trọng

36

là đội ngũ lãnh đạo các trường trong quản lí giáo dục biết phát huy sức mạnh, khắc phục

những khó khăn sẽ giúp nhà trường thành công trong công tác đổi mới giáo dục.

2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng 2.1.2.1. Mục tiêu khảo sát

Đánh giá thực trạng hoạt động hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, tạo cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động này đồng bộ và hiệu quả. 2.1.2.2. Đối tượng khảo sát

Khảo sát cán bộ quản lý và giáo viên của các trường Trung học cơ sở trên địa

bàn huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang gồm các trường: Trung học cơ sở Hương Sơn,

Trung học cơ sở Hương Lạc, Trung học cơ sở Việt Hương, Trung học cơ sở Tân

Thịnh, Trung học cơ sở Quang Thịnh, Trung học cơ sở Nghĩa Hòa, Trung học cơ sở

An Hà, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

- Tổng số lượng đối tượng khảo sát là 100. Trong đó:

- Cán bộ quản lý: 20 người.

- Giáo viên: 80 người.

2.1.2.3. Nội dung khảo sát

- Thực trạng hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông

mới ở các Trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang (Thực trạng

nhận thức và tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông

mới về mục tiêu, nội dung, phương thức, kiểm tra đánh giá)

- Thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ

thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc

Giang (lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá và những yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới của

Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang)

2.1.2.4. Phương pháp khảo sát

Trong quá trình khảo sát thực trạng, chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi; Phương pháp đàm thoại, phỏng vấn; Phương

pháp thống kê toán học; Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động. Trong đó, phương pháp điều tra bằng bảng hỏi là phương pháp chủ yếu.

Quy ước xử lý số liệu: - Với thang đo 5 mức độ, khoảng điểm trung bình là 0,8: Kém/chưa bao giờ: 1 điểm, từ 1-1,8;

37

Yếu/hiếm khi: 2 điểm, từ 1,81- 2,61;

Trung bình/thỉnh thoảng: 3 điểm, từ 2,62-3,42; Thường xuyên/khá: 4 điểm, từ 3,43 đến 4,23;

Rất thường xuyên/tốt: 5 điểm, từ 4,24 đến 5.

- Với thang đo 3 mức độ, khoảng điểm trung bình là 0,66:

Chưa bao giờ/không ảnh hưởng: 1 điểm, từ 1- 1,66; Đôi khi/ít ảnh hưởng: 2 điểm, từ 1,67 đến 2,33; Thường xuyên/ảnh hưởng: 3 điểm, từ 2,34 đến 3.

2.2. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang về mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Tìm hiểu nhận thức về mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình

giáo dục phổ thông mới của cán bộ quản lý, giáo viên ở các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, chúng tôi tiến hành khảo sát 20 cán bộ quản lý,

80 giáo viên. Kết quả khảo sát thu được ở bảng 2.1.

Bảng 2.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu của hoạt động hướng

nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương

trình giáo dục phổ thông mới

Giáo viên (n=80)

Cán bộ quản lý (n=20)

STT

Mục tiêu

%

%

%

Số lượng

Số lượng

Tổng số (n=100) Số lượng

1 Hình thành ở học sinh năng lực định

70

87.5

17

85.0

87

87.0

hướng nghề nghiệp

76

95.0

18

90.0

94

94.0

2 Dạy nghề cho học sinh giúp học sinh có kỹ năng lao động một số ngành nghề cụ thể; có thể tìm việc làm ngay sau khi tốt nghiệp.

3 Giúp học sinh nhận thức được sở

80

100.0

19

95.0

99

99.0

thích, khả năng của bản thân.

75

93.75

20

100.0

95

95.0

4 Giúp các em nhận thức được tầm quan trọng của việc học và lựa chọn con đường tiếp tục học trung học phổ thông.

5 Hiểu được vai trò của các hoạt động

55

68.75

12

60.0

67

67.0

kinh tế trong đời sống xã hội.

68

85.0

17

85.0

85

85.0

6 Nắm được một số thông tin chính về các ngành nghề ở địa phương, các ngành nghề thuộc các lĩnh vực sản xuất chủ yếu; lựa chọn được hướng đi sau khi tốt nghiệp trung học cơ sở.

38

Kết quả khảo sát ở bảng 2.1 cho thấy, mục tiêu cụ thể “Giúp học sinh nhận

thức được sở thích, khả năng của bản thân” được số ý kiến lựa chọn cao nhất, chiếm

99%, còn mục tiêu tổng quát của hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới “Hình thành ở học sinh năng lực định hướng nghề nghiệp” cũng được

đa số cán bộ quản lý, giáo viên lựa chọn với tỷ lệ 87.0% số khách thể.

Các mục tiêu còn lại như “Hiểu được vai trò của các hoạt động kinh tế trong

đời sống xã hội“; “Nắm được một số thông tin chính về các ngành nghề ở địa phương,

các ngành nghề thuộc lĩnh vực sản xuất chủ yếu, giúp học sinh lựa chọn được hướng đi

sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở” cũng được đông đảo khách thể khảo sát lựa chọn (tỷ

lệ % khách thể lựa chọn các mục tiêu này lần lượt là 67% và 85.0%).

Trong phiếu khảo sát, chúng tôi đã sử dụng hai tem không phải là các mục tiêu

của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới với mục đích

để đánh giá chính xác hơn nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về vấn đề này. Kết

quả nghiên cứu cho thấy, có rất nhiều giáo viên và cán bộ quản lý lựa chọn hai tem

này. Trong đó “Nắm được một số thông tin chính về các ngành nghề ở địa phương,

các ngành nghề thuộc lĩnh vực sản xuất chủ yếu, giúp học sinh lựa chọn được hướng

đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở” có 94 người lựa chọn chiếm 94,0%; còn “Giúp

các em nhận thức được tầm quan trọng của việc học và lựa chọn con đường tiếp tục

học Trung học phổ thông” có tỷ lệ tương ứng là 95,0%.

Như vậy, kết quả khảo sát cho thấy, nhiều cán bộ quản lý, giáo viên ở các

trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang vẫn còn mơ hồ trong nhận

thức về mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới

khi cho rằng mục đích hướng nghiệp chính là việc dạy nghề cho học sinh để họ có thể

có được việc làm sau khi tốt nghiệp hoặc giúp các em tiếp tục lựa chọn con đường

học Trung học phổ thông. Nhận thức về hoạt động hướng nghiệp sẽ ảnh hưởng đến

việc xây dựng nội dung, lựa chọn phương thức tổ chức... hoạt động này. Do đó, Hiệu

trưởng của các trường Trung học cơ sở cần tiến hành các tác động để nâng cao nhận

thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới, đảm bảo cho việc thực hiện hoạt động này đạt

được hiệu quả cao.

39

2.3. Thực trạng hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

2.3.1. Thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Kết quả khảo sát 20 cán bộ quản lý, 80 giáo viên các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang về thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp

cho học sinh Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới được thể

hiện ở bảng sau:

Bảng 2.2. Thực trạng nội dung hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Mức độ thực hiện

Đôi khi Nội dung Thường xuyên Chưa bao giờ Tổng điểm Điểm trung bình SL % SL % SL %

66 66.0 30 30.0 4 4.0 262 2.62

Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp

89 89.0 5 5.0 6 6.0 283 2.83

86 86.0 4 4.0 10 10.0 276 2.76

66 66.0 7 7.0 27 27.0 239 2.39

0 0.0 0 0.0 100 100.0 100 1.0

Tìm hiểu một số nghề truyền thống ở Việt Nam Tìm hiểu một số nghề truyền thống ở địa phương Tìm hiểu những nghề phổ biến trong xã hội hiện đại Tìm hiểu những nghề nghiệp mà học sinh quan tâm Khảo sát hứng thú nghề nghiệp, khảo sát năng lực, phẩm chất của học sinh và đánh giá sự phù hợp đối với nghề nghiệp mà các em quan tâm Hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định

40

Mức độ thực hiện

Đôi khi Nội dung Thường xuyên Chưa bao giờ Tổng điểm Điểm trung bình SL % SL % SL %

hướng nghề nghiệp 0 0.0 37 37.0 63 63.0 137 1.37

0 0.0 33 33.0 67 67.0 133 1.33

0 0.0 24 24.0 76 76.0 124 1.24

0 0.0 28 28.0 72 72.0 128 1.28

0 0.0 20 20.0 80 80.0 120 1.20

vấn,

Hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp

0 0.0 33 33.0 67 67.0 133 1.33

Rèn cho học sinh các phẩm chất và năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp Đánh giá những phẩm chất và năng lực của học sinh liên đến quan nghề mà học sinh quan tâm Định hướng học sinh xây dựng kế hoạch phát triển bản thân để đạt được yêu cầu định hướng nghề nghiệp các dựng Xây nhóm môn học ở phổ liên thông quan đến nghề mà học sinh quan tâm kế dựng Xây hoạch tập học hướng nghiệp cho học sinh định Tư hướng việc lựa chọn nghề/ hướng đi cho học sinh sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở

41

Kết quả ở bảng 2.2 cho thấy các nội dung hoạt động hướng nghiệp cho học

sinh trường Trung học cơ sở được thực hiện với mức độ khác nhau. Điểm trung bình

dao động từ 1 đến 2.83 điểm.

Nội dung được thực hiện thường xuyên hơn cả chủ yếu thuộc nhóm “Hoạt

động tìm hiểu nghề nghiệp”. Tỷ lệ % của các nội dung thuộc nhóm này được đánh giá

thực hiện thường xuyên đều chiếm trên 2/3 số khách thể khảo sát và lần lượt là 89.0%

(“Tìm hiểu một số nghề truyền thống ở địa phương”), 86% (“Tìm hiểu những nghề

phổ biến trong xã hội hiện đại”), 78% (“Tìm hiểu những nghề nghiệp mà học sinh

quan tâm”) và 66.0 % (“Tìm hiểu một số nghề truyền thống ở Việt Nam”).

Các hoạt động hướng nghiệp thuộc hai nhóm nội dung “Hoạt động rèn luyện

phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp” và “Hoạt động lựa chọn nghề

nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp” được đánh giá thực hiện

chủ yếu ở mức độ đôi khi và chưa bao giờ (điểm trung bình của hai nhóm này dao động

từ 1 đến 1.37). Trong đó, nội dung vô cùng quan trọng, là căn cứ để định hướng nghề

nghiệp cho học sinh là “Khảo sát hứng thú nghề nghiệp, khảo sát năng lực, phẩm chất

của học sinh và đánh giá sự phù hợp đối với nghề nghiệp mà các em quan tâm” đều được

100% ý kiến cho là chưa bao giờ thực hiện. Theo chúng tôi, nguyên nhân dẫn đến việc

thực hiện các nội dung này còn hạn chế do đây là những nội dung tương đối mới mẻ

trong hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương

trình này chưa được thực thi trong thực tiễn, chưa có hướng dẫn cụ thể nên việc thực

hiện hay không là do sự chủ động của nhà trường, của giáo viên khi tổ chức hoạt

động hướng nghiệp cho học sinh. Để tìm hiểu rõ hơn nội dung này, chúng tôi trao đổi

thêm với một số giáo viên và được biết rằng các các nội dung này chỉ được thực hiện

giới thiệu nhanh trong các tiết hướng nghiệp ở trên lớp. Ví dụ, nội dung “Xây dựng

các nhóm môn học ở phổ thông liên quan đến nghề mà học sinh quan tâm” hay “Tư

vấn, định hướng việc lựa chọn nghề, hướng đi cho học sinh sau khi tốt nghiệp” giáo

viên thuyết trình hoặc trao đổi với học sinh ở trên lớp, không dựa trên các bài tập

đánh giá hoặc các tiêu chí cụ thể nào đó để thực hiện với cá nhân hay nhóm học sinh

do thời lượng chương trình hạn chế và không có giáo viên chuyên trách nên không đủ

các công cụ thực hiện các nội dung này.

Không có sự khác biệt lớn trong đánh giá mức độ thực hiện các nội dung hoạt

động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của giữa cán bộ quản lý

và giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

42

2.3.2. Thực trạng phương thức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang

Khảo sát phương thức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang,

chúng tôi thu được kết quả như sau:

Bảng 2.3.Thực trạng phương thức hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang

Mức độ thực hiện

Đôi khi

Thường xuyên

Chưa bao giờ

Phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp

Tổng điểm

Điểm trung bình

SL %

SL %

SL %

0

0.0

0

0.0

100 100.0

100

1.0

Phương thức khám phá

đàn

hướng

0.0

0

0.0

100 100.0

100

1.0

0

0.0

29 29.0

71

71.0

129

1.29

0

0.0

100 100.0

100

1.0

0.0

0

0

Phương thức thể nghiệm

6.0

94

94.0

106

1.06

0.0

6

0

0.0

100 100.0

100

1.0

0.0

0

0

100 100.0

0.0

0

0.0

300

3.0

0

0.0

100 100.0

100

1.0

0.0

0

0

Phương thức cống hiến

0.0

100 100.0

100

1.0

0.0

0

0

0.0

66 66.0

34

34.0

166

1.66

0

0

0.0

0

0.0

100 100.0

100

1.0

Phương thức nghiên cứu

0

0.0

66 66.0

34

34.0

166

1.66

Tham quan thực tế các cơ sở sản xuất, nhà máy xí nghiệp, các làng nghề truyền thống Diễn nghiệp Đóng kịch về các nội dung hướng nghiệp Tổ chức hội thảo về hướng nghiệp Hội thi hướng nghiệp Trò hướng chơi nghiệp Tổ chức hoạt động lao động công ích Tham gia vào quá trình sản xuất ở địa phương Học nghề, dạy nghề Cho học sinh tham gia đề tài, dự án hướng nghiệp Cho học sinh tham gia khảo sát, điều tra các thông tin về hướng nghiệp Học sinh tham gia sáng tạo khoa học, công nghệ Thuyết trình

100 100.0

0

0.0

0

0.0

300

3.0

Vấn đáp

89

89.0

11 11.0

0

0.0

211

2.11

Thảo luận

80

80.0

20 20.0

0

0.0

220

2.20

Một số phương thức tổ chức khác

43

Kết quả khảo sát bảng 2.3 cho thấy các phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp cho học sinh các trường trung học cơ sở huyện Lạng Giang chưa đồng đều. Điểm trung bình dao động từ 1 đến 3 điểm.

Những phương thức nặng về lý thuyết, mang tính chất truyền thống theo chương trình phổ thông hiện hành được thực hiện thường xuyên hơn cả, đó là: Tổ chức lao động công ích, thuyết trình; Vấn đáp; Thảo luận. Tỷ lệ % khách thể lựa chọn mức độ thường xuyên cho các phương thức này lần lượt là 100%, 100%, 89% và 80%.

Nhiều phương thức mang tính đặc thù, có hiệu quả đối với hoạt động hướng nghiệp cho học sinh chưa được thực hiện (Tham quan thực tế các cơ sở sản xuất, nhà máy xí nghiệp, các làng nghề truyền thống; Diễn đàn hướng nghiệp; Tổ chức hội thảo về hướng nghiệp) hoặc chỉ thực hiện chủ yếu ở mức độ đôi khi (Đóng kịch về các nội dung hướng nghiệp; Cho học sinh tham gia đề tài, dự án hướng nghiệp; Học sinh tham gia sáng tạo khoa học, công nghệ). Trong vài năm trở lại đây, theo chủ trương của Bộ Giáo dục và đào tạo, học sinh các trường Trung học cơ sở và trung học phổ thông tham gia cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật hàng năm. Đề tài của học sinh rất phong phú, thuộc 22 lĩnh vực khác nhau như khoa học xã hội và hành vi, khoa học động vật, hóa sinh, Y sinh và khoa học Sức khỏe, kỹ thuật Y Sinh, sinh học tế bào và phân tử, hóa học, Sinh học trên máy tính và Sinh –Tin, Khoa học Trái đất và Môi trường, Hệ thống nhúng, Kĩ thuật cơ khí, kỹ thuật môi trường, năng lượng v.v. Tham gia cuộc thi này, học sinh được làm quen với hoạt động nghiên cứu khoa học, ở học sinh sẽ hình thành và phát triển các phẩm chất của một nhà khoa học, từ đó có thể củng cố và phát triển ở học sinh năng lực nghề nghiệp gắn với lĩnh vực khoa học mà học sinh tham gia. Tuy nhiên, chỉ có một số rất ít học sinh tham gia các cuộc thi này (vài em/trường), trong khi đó hoạt động hướng nghiệp cần được triển khai trên diện rộng, cho học sinh toàn trường.

Những hạn chế về phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang đòi hỏi Hiệu trưởng cần quan tâm trong việc nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về sự cần thiết phải thay đổi, phải vận dụng các phương thức mới gây hứng thú cho người học, giúp người học hiểu rõ những phẩm chất, năng lực của bản thân và hướng tới những nghề nghiệp phù hợp với họ.

2.3.3. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục trong hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang tỉnh Bắc Giang

Đánh giá kết quả giáo dục trong hoạt động hướng nghiệp cho học sinh là căn cứ quan trọng giúp cho các nhà quản lý và giáo viên có sự điều chỉnh hoạt động này

44

kịp thời, góp phần hình thành ở học sinh năng lực định hướng nghề nghiệp và lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân... Chúng tôi tiến hành khảo sát 20 cán bộ quản lý và 80 giáo viên của các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang về thực trạng đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp và thu được kết quả như sau: Bảng 2.4. Thực trạng đánh giá hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

Mức độ thực hiện

STT

Đôi khi

Đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp

Tổng điểm

Thường xuyên

Chưa bao giờ

Điểm trung bình

SL %

SL %

SL %

Nội dung đánh giá: Đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh ở từng khối lớp

90

90.0

10

10.0

0

0.0

290

2.90

1

95

95.0

5

5.0

0

0.0

295

2.95

85

85.0

15

15.0

0

0.0

285

2.85

Đánh giá hiểu biết của học sinh về thế giới nghề nghiệp Đánh giá quá trình rèn luyện phẩm chất, năng lực của học sinh liên quan đến nghề nghiệp Đánh giá hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp của HS

Tổ chức đánh giá hoạt động hướng nghiệp

2

Đánh giá thường xuyên Đánh giá định kỳ

45 40

45 60

45.0 40.0

235 240

2.35 2.40

10 0

10.0 0.0

45.0 60.0 Phương thức đánh giá 25.0 30.0 32.0 10.0 50.0 22.0

75.0 70.0 68.0 90.0 50.0 78.0

25 30 32 10 50 22

75 70 68 90 50 78

275 270 268 290 250 278

2.75 2.70 2.68 2.90 2.50 2.78

0 0 0 0 0 0

0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

3

0

0.0

67

67.0

33

33.0

267

2.67

79

79.0

21

21.0

0

0.0

279

2.79

Quan sát Vấn đáp Bài thu hoạch Test trắc nghiệm Sản phẩm hoạt động Tự đánh giá của học sinh Đánh giá của giáo viên và phụ huynh học sinh Đánh giá dựa trên kết quả tổng hợp về năng lực và phẩm chất của học sinh thông qua các môn học và hoạt động khác

45

Kết quả khảo sát cho thấy:

- Về nội dung đánh giá: Các nội dung được đánh giá bao gồm; Đánh giá hiểu biết của học sinh về thế giới nghề nghiệp; Đánh giá quá trình rèn luyện phẩm chất,

năng lực của học sinh liên quan đến nghề nghiệp; Đánh giá hoạt động lựa chọn nghề

nghiệp và kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp của học sinh. Theo ý kiến

của đa số cán bộ quản lý và giáo viên được khảo sát, các nội dung này được thực hiện chủ yếu ở mức độ thường xuyên. Điểm trung bình dao động từ 2.85 đến 2.95. Tỷ lệ % khách thể lựa chọn mức độ thường xuyên cho các nội dung này lần lượt là 90%, 95% và 85%. Việc đánh giá này là cơ sở để điều chỉnh hoạt động hướng nghiệp cho học

sinh, giúp cho hoạt động hướng nghiệp đạt kết quả cao hơn.

- Có sự phân tán ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý, giáo viên về việc tổ chức

kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp cho học sinh khi tỷ lệ % của mức độ

thường xuyên và đôi khi là tương đương nhau. Điều này mâu thuẫn với ý kiến về nội

dung đánh giá được trình bày ở trên.

- Về phương thức đánh giá: Phương thức đánh giá chủ yếu đối với hoạt động

hướng nghiệp hiện nay ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tình Bắc

Giang là quan sát, trắc nghiệm (90% ý kiến lựa chọn mức độ thường xuyên). Các

phương thức khác cũng được đông đảo khách thể lựa chọn mức độ thường xuyên như

“Đánh giá dựa trên kết quả tổng hợp về năng lực và phẩm chất của học sinh thông

qua các môn học và hoạt động khác”(79%); “Tự đánh giá của học sinh” (78% ý kiến).

Theo chúng tôi, các phương thức đánh giá này chưa phản ánh được khách quan kết

quả hoạt động hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới

bởi khó tách bạch được những phẩm chất, năng lực định hướng nghề nghiệp nào được

phát triển thông qua hoạt động hướng nghiệp hay các hoạt động dạy học, giáo dục khác

khi các nhà trường đánh giá dựa trên kết quả tổng hợp về năng lực và phẩm chất của học sinh thông qua các môn học và hoạt động khác. Tương tự như vậy với phương

pháp quan sát. Thực trạng này đòi hỏi các nhà trường cần bổ sung những phương thức

đánh giá khác để đảm bảo kết quả đánh giá sát với thực tế, có tác dụng đối với hoạt động hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

Để tìm hiểu nguyên nhân của thực trạng này, chúng tôi đã tiến hành phỏng vấn

cô Đ.T.V.A của trường Trung học cơ sở Tân Thịnh huyện Lạng Giang và được biết: Do chương trình giáo dục phổ thông mới chưa được triển khai trong thực tiễn, nhiều

giáo viên chưa hiểu về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc theo chương trình này. Các nhà trường hiện nay chủ yếu vẫn thực hiện hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình hiện hành, chưa có sự dịch chuyển

46

sang chương trình mới. Vì thế, việc tổ chức hoạt động hướng nghiệp còn nhiều hạn

chế về mọi mặt nếu đánh giá bằng tiêu chí của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

2.4. Thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Để khảo sát thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo

dục phổ thông mới, chúng tôi đã tiến hành lấy ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý và

giáo viên của các nhà trường. Kết quả thu được ở bảng 2.5.

Bảng 2.5. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ

thông mới

Mức độ thực hiện (SL)

STT Nội dung Tổng điểm Điểm TB Tốt Khá TB Yếu Kém

0 22 78 0 0 322 3.22 1

0 22 71 7 0 315 3.15 2

thức 0 20 77 3 0 325 3.25 3

0 3 0 23 74 320 3.20 4

0 24 74 2 0 322 3.22 5

0 28 68 4 0 324 3.24 6

0 21 77 2 0 319 3.19 7

Xác định mục tiêu hoạt động hướng nghiệp Xác định nội dung hoạt động hướng nghiệp Xác định phương hoạt động hướng nghiệp Xác định thời gian thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các điều kiện cơ sở vật chất, tài chính thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các thế mạnh và khó khăn của nhà trường trong việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các biện pháp phối hợp với các lực lượng giáo dục khác thực hiện hoạt động hướng nghiệp

47

Kết quả ở bảng 2.5 cho thấy: Các nội dung lập kế hoạch quản lý hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang được đánh giá chủ yếu ở mức trung bình với số

ý kiến lựa chọn mức độ này chiếm khoảng 2/3 số lượng khách thể. Điểm trung bình

dao động từ 3.15 đến 3.25. Bên cạnh đó, không có ý kiến nào đánh giá các nội dung

này ở mức độ tốt và kém; Rải rác một số ý kiến lựa chọn mức độ khá và yếu. Nội dung được đánh giá tốt nhất là “Xác định phương thức hoạt động hướng nghiệp” điểm trung bình 3.25 xếp thứ nhất; tiếp the đó là nội dung “Xác định các thế mạnh và khó khăn của nhà trường trong việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp” có điểm

trung bình là 3.24. Xếp ở hai vị trí cuối cùng là nội dung “Xác định các biện pháp

phối hợp với các lực lượng giáo dục khác thực hiện hoạt động hướng nghiệp” và

“Xác định nội dung hoạt động hướng nghiệp” có điểm trung bình là 3.19 và 3.15.

Trong lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới, việc đầu tiên là cần xác định mục tiêu của hoạt động. Đây là căn

cứ để tiến hành các công việc tiếp theo như xác định nội dung, phương thức, các điều

kiện và nguồn lực cho hoạt động. Vì thế, hạn chế ở khâu xác định mục tiêu sẽ kéo

theo những yếu kém trong việc thực hiện các nội dung có liên quan.

Thực tế hiện nay, các trường trung học cơ sở vẫn thực hiện hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình hiện hành và chủ yếu dành cho học sinh khối lớp 9 với thời

lượng rất ít, chỉ 1 tiết/tháng. Đây chưa phải là hoạt động giáo dục bắt buộc như

chương trình giáo dục phổ thông mới, không có quy định về kiểm tra đánh giá. Cùng

với đó, các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang còn gặp nhiều

khó khăn về nhiều mặt nên hoạt động hướng nghiệp trong trường chưa được chú

trọng. Vì thế, công tác lập kế hoạch thường chỉ dừng lại ở việc trao đổi trong các

cuộc họp chuyên môn, họp hội đồng trường, chưa có bản kế hoạch riêng với các nội dung được xác định cụ thể liên quan đến hoạt động hướng nghiệp. Đây cũng chính là

một hạn chế trong công tác quản lí hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang cần được khắc phục.

2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Công tác tổ chức là khâu quan trọng trong hoạt động quản lí, đó là bước thực hiện kiện toàn nhân sự thực hiện các nhiệm vụ công việc. Kết quả đánh giá về công

tác tổ chức quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang được thể hiện trong bảng 2.6.

48

Bảng 2.6. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang theo chương trình giáo dục phổ thông mới

STT Nội dung Điểm TB Mức độ tổ chức thực hiện (SL) Tổng điểm Tốt Khá TB Yếu Kém

lực

1 0 4 73 23 0 281 2.81

2 0 12 60 28 0 284 2.84

3 0 2 76 22 0 280 2.80

4 0 0 76 24 0 276 2.76

5 0 0 78 22 0 278 2.78

6 0 0 81 19 0 281 2.81

Xây dựng lượng tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường bằng việc thành lập Ban hướng nghiệp, xác định rõ mục đích nhiệm vụ của Ban hướng nghiệp trong tổ chức và thực hiện hoạt động hướng nghiệp cho học sinh Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường phù hợp với phẩm chất và năng lực của cán bộ Phối hợp với cha mẹ học sinh trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Phối hợp với các tổ chức trường trong xã hội Trung học cơ sở thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh (Đoàn thanh niên, Hội Cha mẹ học sinh, Công đoàn Nhà trường) Phối hợp với các tổ chức chính trị xã hội ở địa phương (Ủy ban nhân dân xã, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên xã...) Phối hợp với các tổ chức kinh tế, đơn vị sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thực hiện hoạt động hướng nghiệp

49

Kết quả bảng 2.6 cho thấy công tác tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang không được đánh giá cao bởi cán bộ quản lý, giáo

viên mà chúng tôi khảo sát. Không có ý kiến nào đánh giá ở mức độ tốt và kém mà phân

bố ở các mức độ khá, trung bình và yếu, trong đó tập trung chủ yếu ở mức độ trung bình.

Điểm trung bình các nội dung được đánh giá dao động từ 2.76 đến 2.84.

Trong công tác tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới, việc đầu tiên cần thực hiện là: Xây dựng lực lượng tham gia hoạt

động hướng nghiệp trong nhà trường bằng việc thành lập Ban hướng nghiệp, xác

định rõ mục đích nhiệm vụ của Ban hướng nghiệp trong tổ chức và thực hiện hoạt

động hướng nghiệp cho học sinh. Từ đó kéo theo các nội dung khác như: Phân công

nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà

trường phù hợp với phẩm chất và năng lực của cán bộ; Phối hợp với cha mẹ học sinh

trong giáo dục hướng nghiệp cho học sinh; Phối hợp với các tổ chức xã hội trong

trường Trung học cơ sở thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh (Đoàn thanh

niên, Hội Cha mẹ học sinh, Công đoàn Nhà trường); Phối hợp với các tổ chức chính

trị xã hội ở địa phương (Ủy ban nhân dân xã, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn

Thanh niên xã...). Do đó, nếu nội dung thứ nhất không thực hiện tốt sẽ kéo theo hạn

chế trong việc thực hiện các nội dung còn lại. Số liệu khảo sát của chúng tôi cho thấy

không có sự khác biệt lớn trong đánh giá việc thực hiện các nội dung tổ chức hoạt

động hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học cơ sở huyện Lạng Giang,

tỉnh Bắc Giang mà chúng tôi nêu trên. Đồng thời, kết quả này cũng phù hợp với số

liệu khảo sát về công tác lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh.

2.4.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Kết quả khảo sát thực trạng các biện pháp chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang được thể hiện trong bảng 2.7:

50

Bảng 2.7. Thực trạng chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Mức độ thực hiện (SL) STT Nội dung Tổng điểm Điểm TB Tốt Khá TB Yếu Kém

1 0 3 79 18 0 285 2.85

2 0 2 80 18 0 284 2.84

3 0 5 83 12 0 293 2.93

4 0 1 84 15 0 286 2.86

5 0 4 79 17 0 287 2.87

Chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường nghiên cứu các nội dung hoạt động hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới và các quy định hướng dẫn thực hiện hoạt động hướng nghiệp hiện hành Chỉ đạo quán triệt thực hiện mục tiêu hoạt động hướng theo nghiệp chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường trung học cơ sở Chỉ đạo thực hiện các nội dung của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh Chỉ đạo lựa chọn, vận dụng phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp phù hợp điều kiện thực tế của nhà trường trung học cơ sở và của địa phương Chỉ đạo hoạt động đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới

51

Mức độ thực hiện (SL) Tổng Điểm STT Nội dung điểm TB Tốt Khá TB Yếu Kém

Chỉ đạo phối hợp với

các lực lượng giáo dục

0 5 75 20 0 285 2.85 trong và ngoài nhà trường thực hiện hoạt 6

động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục

phổ thông mới

Chỉ đạo việc cấp kinh

phí, cơ sở vật chất,

phương tiện cho việc

7 thực hiện hoạt động 0 6 76 18 0 288 2.88

hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục

phổ thông mới

Chỉ đạo tổng kết quá

trình thực hiện hoạt

động hướng nghiệp theo

8 Chương trình giáo dục 0 7 78 15 0 292 2.92

phổ thông mới, nhận

xét, đánh giá, rút kinh nghiệm cho hoạt động

Kết quả ở bảng 2.7 cho thấy công tác chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang chủ yếu được đánh giá ở mức độ trung bình

(Điểm trung bình dao động từ 2.84 đến 2.93).

Để thực hiện được hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới, trước hết cán bộ, giáo viên phải am hiểu về hoạt động này. Vì thế, Chỉ

đạo tập thể sư phạm nhà trường nghiên cứu các nội dung hoạt động hướng nghiệp

trong chương trình giáo dục phổ thông mới và các quy định hướng dẫn thực hiện

hoạt động hướng nghiệp hiện hành là một biện pháp quan trọng cần được quan tâm

thực hiện. Tuy nhiên, vẫn còn 18% cán bộ quản lý, giáo viên trong mẫu khảo sát của

52

chúng tôi đánh giá biện pháp này là yếu và 79% đánh giá ở mức trung bình. Các biện

pháp khác trong nội dung chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới cũng được đánh giá ở mức trung bình với tỷ lệ tương đương (Chỉ đạo

quán triệt thực hiện mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới - 88%; Chỉ đạo thực hiện các nội dung của hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh – 83%; Chỉ đạo hoạt động

kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình

giáo dục phổ thông mới - 79%; Chỉ đạo phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và

ngoài nhà trường thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới - 75%; Chỉ đạo việc cấp kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho việc

thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới - 76%;

Chỉ đạo lựa chọn, vận dụng phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp phù hợp

điều kiện thực tế của nhà trường trung học cơ sở và của địa phương - 84%; Chỉ đạo

tổng kết quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ

thông mới, nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm cho hoạt động - 78%). Trao đổi với

chúng tôi, thầy Đ.Q.H trường Trung học cơ sở Tân Thịnh cho biết: Hiện nay, nhà

trường vẫn chỉ thực hiện chương trình hướng nghiệp cho học sinh khối lớp 9 với số

tiết là 9 tiết/năm theo chương trình hiện hành. Do đó, Hiệu trưởng chỉ tập trung chỉ

đạo giáo viên chủ nhiệm khối lớp 9 phụ trách hoạt động hướng nghiệp của khối lớp

mình mà không triển khai đối với các khối lớp khác.

Như vậy, kết quả nghiên cứu cho thấy, Hiệu trưởng các trường trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang chưa sát sao trong việc chỉ đạo thực hiện hoạt

động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Mặc dù hoạt động

trải nghiệm, hướng nghiệp ở các trường trung học cơ sở với tư cách là một hoạt

động giáo dục bắt buộc chưa được triển khai trong thực tiễn nhưng cần có quá trình

dịch chuyển để giáo viên, những người làm công tác hướng nghiệp dần làm quen,

bắt nhịp và thực hiện có hiệu quả khi chương trình chính thức được thực hiện.

2.4.4. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Khảo sát ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên về thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt

động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, chúng tôi thu được kết quả như sau:

53

Bảng 2.8. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang,tỉnh Bắc Giang

Mức độ thực hiện (SL) STT Nội dung Tổng điểm Số lượng Tốt Khá TB Yếu Kém

0 5 71 24 0 281 2.81 1

2 0 5 71 24 0 281 2.81

tra việc

3 0 3 72 25 0 278 2.78

4 0 0 72 28 0 272 2.72

5 0 7 73 20 0 287 2.87

Kiểm tra công tác lập kế hoạch hoạt động theo hướng nghiệp chương trình giáo dục phổ thông mới của giáo viên Kiểm tra thực hiện các nội dung hoạt động của hướng nghiệp từng khối theo lớp chương trình giáo dục phổ thông mới Kiểm sử dụng, vận dụng các phương thức tổ chức động hoạt hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới Kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới (về mức độ đạt được của các phẩm chất và năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh so với yêu cầu cần cần đạt được ở từng khối lớp) Kiểm tra các điều kiện đảm bảo thực hiện hướng động hoạt nghiệp (nhân lực, tài lực, phương tiện phục vụ hoạt động hướng nghiệp)

54

Cũng giống như công tác lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, việc kiểm tra đánh giá

hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang còn nhiều hạn chế, chỉ được đánh

giá chủ yếu ở mức độ trung bình (Điểm trung bình từ 2.72 đến 2.87). Bên cạnh đó, có

tới trên 20% khách thể đánh giá hoạt động này ở mức độ yếu. Nội dung được đánh

giá thực hiện tốt nhất là: Kiểm tra các điều kiện đảm bảo thực hiện hoạt động hướng

nghiệp (nhân lực, tài lực, phương tiện phục vụ hoạt động hướng nghiệp) cũng chỉ có

7% ý kiến đánh giá ở mức độ khá, 73% chọn mức độ trung bình, còn lại là yếu.

Hai nội dung được đánh giá tương đương nhau ở tất cả các mức độ là: Kiểm

tra công tác lập kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới của giáo viên và kiểm tra thực hiện các nội dung hoạt động hướng nghiệp

của từng khối lớp theo chương trình giáo dục phổ thông mới (điểm trung bình là 2.81).

Kết quả kiểm tra, đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới là căn cứ để cán bộ quản lý, giáo viên điều chỉnh hoạt động này giúp cho

chất lượng hoạt động ngày càng được nâng cao. Do đó, những hạn chế trong kiểm tra

đánh giá sẽ ảnh hưởng tới hiệu quả quản lý cũng như kết quả của hoạt động này.

Nhìn trong tổng thể kết quả khảo sát thực trạng quản lí hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung

học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang có thể thấy kiểm tra đánh giá là khâu

được đánh giá ở mức độ thấp nhất với từ 20% ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên

lựa chọn mức độ yếu cho tất cả các nội dung được hỏi. Nguyên nhân của thực trạng

này đã được chúng tôi chỉ ra ở trên là bắt nguồn từ việc các nhà trường vẫn đang tiến

hành hướng nghiệp cho chỉ học sinh khối 9 theo chương trình hiện hành mà chưa

thực hiện hoạt động hướng nghiệp với tư cách là hoạt động giáo dục bắt buộc theo

chương trình giáo dục phổ thông mới. Những hạn chế này đòi hỏi phải có biện pháp

khắc phục để các nhà trường kịp thời dịch chuyển sang chương trình giáo dục phổ

thông mới nói chung, hoạt động trải nghiệm và hướng nghiệp với tư cách là hoạt

động giáo dục bắt buộc một cách thuận lợi và hiệu quả.

2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang

Khảo sát các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang chúng tôi thu được kết quả như sau:

55

Bảng 2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Mức độ ảnh hưởng (SL)

TT Các yếu tố Tổng điểm Điểm trung bình Ảnh hưởng Ít ảnh hưởng Không ảnh hưởng

1 98 2 0 298 2.98

2 96 4 0 296 2.96

3 100 0 0 300 3.0

4 0 292 2.92 8 92

5 0 293 2.93 7 93

6 0 296 2.96 4 96

7 0 300 3.0 0 100

8 0 300 3.0 0 100

9 0 295 2.95 5 95

10 0 296 2.96 4 96 Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp trình theo Chương giáo dục phổ thông mới ở trường trung học cơ sở Năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường trung học cơ sở Năng lực quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường trung học cơ sở. Nhận thức của học sinh về hoạt động hướng nghiệp đối với sự phát triển của bản thân Năng lực nhận thức của học sinh trường trung học cơ sở Cơ chế, chính sách đối với cán bộ làm công tác hướng nghiệp ở trường trung học cơ sở Chương trình giáo dục phổ thông mới Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính của trường trung học cơ sở Sự phối hợp của các lực lượng giáo dục khác trong việc thực hiện các hoạt động hướng nghiệp ở trường trung học cơ sở Điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội ở địa phương

56

Kết quả ở bảng 2.9 cho thấy, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động

hướng nghiệp của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang. Các yếu tố này hầu hết được đánh giá ở mức độ ảnh hưởng, chỉ một số ít

lựa chọn ít ảnh hưởng, không ảnh hưởng chiếm tỷ lệ 0%.

Yếu tố được 100% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá ở mức độ ảnh hưởng

là Năng lực quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở; Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính của trường Trung học cơ sở và Chương trình giáo dục phổ thông mới. Các yếu tố còn lại tuy tỷ lệ đánh giá mức độ ảnh hưởng thấp hơn nhưng cũng đều chiếm trên 90% số ý

kiến của các khách thể (Cơ chế, chính sách đối với cán bộ làm công tác hướng nghiệp

ở trường Trung học cơ sở là 96%; Năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường trung học cơ sở là 96%; Nhận thức

của cán bộ quản lí, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường trung học cơ sở là 98%; Nhận thức của học sinh về hoạt động

hướng nghiệp đối với sự phát triển của bản thân và năng lực nhận thức của học sinh

trường trung học cơ sở là 92%; Sự phối hợp của các lực lượng giáo dục khác trong

việc thực hiện các hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở là 95%; điều

kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội ở địa phương là 96%).

Kết quả khảo sát về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tình Bắc Giang là căn cứ để các cán bộ quản lý giáo dục có biện pháp quản lý

phù hợp, tạo ra những điều kiện cần và đủ đảm bảo cho hoạt động này có hiệu quả, từ

đó nâng cao hiệu quả của hoạt động hướng nghiệp cho học sinh.

2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

2.6.1. Một số kết quả đạt được

Phân tích thực trạng quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học

cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang cho thấy đã đạt được một số kết quả sau:

- Đa số cán bộ quản lý, giáo viên đã nhận thức được mục tiêu của hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

- Hoạt động hướng nghiệp đã được triển khai cho học sinh ở các trường Trung

học cơ sở với những nội dung, phương thức khác nhau và được đánh giá bằng các phương pháp đa dạng.

57

- Trong việc lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới, Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở đã xác định mục tiêu, nội dung, phương thức, các chủ thể tham gia và các nguồn lực đảm bảo cho hoạt

động này. Kế hoạch cũng đã được tổ chức thực hiện khi Hiệu trưởng phân công

nhiệm vụ cho các thành viên tham gia hoạt động hướng nghiệp và xác lập cơ chế phối

hợp, huy động các nguồn lực để đảm bảo hiệu quả của hoạt động. Việc chỉ đạo hoạt động hướng nghiệp cũng đã được quan tâm ở mức độ nhất định như chỉ đạo thực hiện các nội dung hướng nghiệp, chỉ đánh giá kết quả giáo dục học sinh trong hoạt động hướng nghiệp, chỉ đạo lựa chọn phương thức hướng nghiệp. Kiểm tra đánh giá hoạt

động hướng nghiệp đã tập trung vào việc kiểm tra thực hiện kế hoạch, kiểm tra việc

thực hiện nội dung, phương thức hướng nghiệp...

Nhìn chung, quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang đã hướng đến chương trình giáo dục phổ thông mới. Kết quả này

sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình dịch chuyển dần và thích ứng nhanh của đội

ngũ làm công tác hướng nghiệp khi hoạt động hướng nghiệp với tư cách là hoạt động

giáo dục bắt buộc được thực thi ở các trường phổ thông.

2.6.2. Hạn chế

Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động hướng nghiệp và quản lý hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ

sở cho thấy hoạt động này nhìn chung còn nhiều hạn chế. Về cơ bản, hoạt động

hướng nghiệp vẫn được thực hiện theo chương trình hiện hành, chỉ dành cho học sinh

khối lớp 9 với các phương thức thực hiện thiên về lý thuyết, mang tính chất lồng ghép

với thời lượng hạn chế. Vì thế, hoạt động này còn mang tính hình thức, không giúp

người học hiểu về các phẩm chất, năng lực của bản thân và đánh giá sự phù hợp của

chúng với yêu cầu của các ngành, nghề trong xã hội nên ít có tác dụng đối với việc hình thành ở người học năng lực định hướng nghề nghiệp. Nhận thức của một số cán bộ quản

lý, giáo viên trung học cơ sở huyện Lạng Giang về mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới còn khá mơ hồ. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới việc thực hiện hoạt động này của họ ở nhà trường, từ việc thực hiện các nội dung hướng nghiệp đến việc đánh giá kết quả giáo dục cho học sinh.

Những hạn chế tương tự cũng được chỉ ra bởi kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường

trung học cơ sở huyện Lạng Giang, từ khâu lập kế hoạch đến tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Các cán bộ quản lý, đứng đầu là Hiệu trưởng nhà trường chưa chủ động trong việc xác định mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

58

giáo dục phổ thông mới cũng như các nội dung, phương thức, nguồn lực cần có để

thực hiện hoạt động này. Tương tự như vậy, việc tổ chức, chỉ đạo thực hiện cũng còn nhiều yếu kém ở các nội dung, từ thành lập Ban hướng nghiệp, phân công nhiệm vụ,

xây dựng cơ chế phối hợp giữa các tổ chức, cá nhân để thực hiện hoạt động hướng

nghiệp. Kiểm tra đánh giá hoạt động này cũng còn mang tính hình thức, làm theo

hướng dẫn của chương trình cũ mà không hướng tới sự đổi mới, đi vào thực chất để có thể hình thành ở người học năng lực định hướng nghề nghiệp.

2.6.3. Nguyên nhân

- Nhận thức của cán bộ quản lý và đội ngũ giáo viên về tầm quan trọng của

hoạt động hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới còn

hạn chế. Sức ỳ lớn và tâm lý ngại thay đổi khiến cho các nhà trường vẫn thực hiện

hướng nghiệp theo chương trình cũ, chỉ dành cho học sinh khối 9 với thời lượng ít ỏi,

không giúp cho người học hiểu về các ngành nghề trong xã hội và yêu cầu của chúng

đối với các phẩm chất, năng lực của con người...

- Do hạn chế về trình độ, năng lực của một số ít đội ngũ cán bộ quản lý trong

quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới nên các

khâu từ lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp còn

nhiều bất cập.

- Chương trình hiện hành còn nặng về kiến thức, hạn chế về thời gian để nhà

trường có thể thực hiện linh hoạt các hoạt động giáo dục khác

- Đội ngũ giáo viên chưa được tập huấn để thực hiện hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới

- Công tác xã hội hoá, huy động các nguồn lực cho giáo dục hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới của các trường chưa thực hiện có hiệu quả,

các nhà trường cũng chưa chú ý đến khai thác thế mạnh ở địa phương, tạo cơ hội cho học sinh được đào tạo thêm chuyên môn nghiệp vụ, rèn luyện kỹ năng trong phạm vi

nhận thức của mình.

- Nguồn tài chính phục vụ cho giáo dục hướng nghiệp còn phụ thuộc vào ngân sách được cấp. Cơ sở vật chất, tài liệu phục vụ cho hoạt động hướng nghiệp còn chưa được trang bị đầy đủ nhất là cơ sở vật chất thiết bị phục vụ cho tư vấn hướng nghiệp.

59

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2

Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang cho thấy:

- Về cơ bản, các cán bộ quản lý, giáo viên đã nhận thức được mục tiêu của

hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Bên cạnh đó, đội ngũ này vẫn chưa phân biệt được mục tiêu của hướng nghiệp với việc dạy nghề cho học sinh trong nhà trường.

- Hoạt động hướng nghiệp đã được triển khai cho học sinh ở các trường Trung

học cơ sở với những nội dung, phương thức khác nhau và được đánh giá bằng các

phương pháp đa dạng. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn được thực hiện theo chương

trình cũ, mang tính hình thức, chỉ dành cho học sinh khối 9 với thời lượng ít ỏi và các

phương thức thực hiện thiên về lý thuyết, không hấp dẫn và ít có tác dụng đối với

người học.

- Việc lập kế hoạch quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới đã được thực hiện bởi Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở,

trong đó mục tiêu, nội dung, phương thức, các chủ thể tham gia và các nguồn lực đảm

bảo cho hoạt động này được xác định. Tuy nhiên, kế hoạch này không được xây dựng

riêng mà được trao đổi trong các cuộc họp đầu năm của nhà trường. Nội dung của

công tác lập kế hoạch được đánh giá chủ yếu ở mức độ trung bình. Kết quả đánh giá

tương tự dành cho các nội dung khác của công tác quản lý hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở, bao gồm cả việc tổ chức,

chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Những hạn chế này đã ảnh hưởng tới kết quả của hoạt

động hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang, bao gồm cả yếu tố chủ quan và khách quan. Các yếu tố này đều được đánh giá có ảnh hưởng lớn đến công tác quản lý hoạt động hướng nghiệp của Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở. Kết quả khảo sát thực trạng ở chương 2 là căn cứ để chúng tôi đề xuất các biện

pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

60

Chương 3

BIỆN PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG HƯỚNG NGHIỆP Ở CÁC TRƯỜNG

TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN LẠNG GIANG, TỈNH BẮC GIANG THEO

CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI

3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ

Nguyên tắc đồng bộ là một trong những nguyên tắc được áp dụng trong quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở. Theo nguyên tắc này, các

biện pháp triển khai đều được quan tâm, đầu tư và thực hiện một cách đồng bộ, hiệu

quả. Nhưng từng giai đoạn có sự ưu tiên và đầu tư những biện pháp cụ thể, cũng như

việc vận hành chúng phải logic, khoa học và đồng bộ trong bộ máy của tổ chức, gồm

các biện pháp về cơ chế quản lý, vai trò, chức năng quản lý hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn

Nguyên tắc thực tiễn cũng được áp dụng trong việc triển khai quản lý hoạt

động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ

thông mới, căn cứ vào tình hình thực tiễn phải phù hợp với mục tiêu hoạt động hướng

nghiệp, với môi trường sư phạm, đồng thời nhằm khắc phục hạn chế trong thực trạng

hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang. Các biện pháp đưa ra dựa trên điều kiện thực tiễn của nhà trường

về nguồn lực, các quy chế, quy định của Bộ giáo dục và đào tạo. Các chính sách của

trung ương và địa phương đối với người dạy, người học đáp ứng với yêu cầu cho

quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh cấp Trung học cơ sở theo chương trình

giáo dục phổ thông mới.

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả

Hiện nay, nguyên tắc chất lượng và hiệu quả vô cùng quan trọng vì nó quyết

định sự tồn tại của một đơn vị và của hệ thống giáo dục nói chung. Việc quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo học sinh một cách toàn diện, định hướng tương lai cho

học sinh ngay từ cấp học phổ thông đồng thời phân loại học sinh phù hợp với phát triển nguồn nhân lực. Vì vậy, nguyên tắc này luôn được đề cao trong quá

trình xây dựng các biện pháp triển khai để nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình hoạt động hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới.

61

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa

Nguyên tắc kế thừa và phát triển là dựa trên những yếu tố hiện có trong và ngoài nước về lĩnh vực hoạt động hướng nghiệp cho học sinh cấp Trung học cơ sở

theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Trên cơ sở “Cái mới ra đời không phải

phủ định toàn bộ cái đã có, mà chỉ phủ định cái lỗi thời lạc hậu một cách biện chứng,

nó sẽ kế thừa và phát triển những tinh hoa để nâng cao hơn một bước về chất”. Đổi mới quản lý hoạt động hướng nghiệp, nhà trường nên quan tâm về tổ chức lại cơ cấu bộ máy quản lý cho phù hợp với quan điểm tiếp cận. Đổi mới quản lý hoạt động hướng nghiệp, xây dựng những quy chế, quy định của từng thành viên trong tổ chức

dựa trên những quy định sẵn có và tăng thêm chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn về

quản lý, xây dựng quy trình đánh giá chất lượng và tổ chức cải tiến liên tục, điều

chỉnh thường xuyên công tác đảm bảo chất lượng đào tạo. Tăng cường thời lượng

giảng dạy, tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá đối với hoạt động hướng nghiệp

định kỳ và đột xuất.

3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi

Việc xây dựng mô hình quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung

học cơ sở theo chương trình giáo dục phổ thông mới dựa trên cơ sở của Luật Giáo

dục và những văn bản quy phạm của Bộ Giáo dục và đào tạo. Bên cạnh đó, cần căn

cứ vào những điều kiện cụ thể của nhà trường về khả năng về tài chính, về tổ chức, về

đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, các điều kiện bảo đảm, các tổ chức quản lý, rèn

luyện học viên để bảo đảm tính thực tiễn và tính khả thi. Các biện pháp đưa ra vừa sát

thực tế vừa có tính khả thi cao.

3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học

cơ sở 3.2.1.1. Mục tiêu của biện pháp

Biện pháp này nhằm tạo ra những tác động để nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới, giúp cho họ hiểu được tầm quan trọng, mục tiêu của hoạt động này ở trường Trung học cơ sở, từ đó tổ chức tốt hoạt động hướng nghiệp cho học sinh.

3.2.1.2. Nội dung và cách thực hiện biện pháp

Thực hiện biện pháp này, Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở tiến hành

những công việc sau:

62

+ Đẩy mạnh công tác tuyên truyền thông qua các buổi học Nghị quyết để cán bộ

quản lý và giáo viên thấy được tầm quan trọng của hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

+ Cử cán bộ, giáo viên tham gia các khóa tập huấn, bồi dưỡng về hoạt động

trải nghiệm, hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới

+ Chỉ đạo các tổ chuyên môn chú trọng đến hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp

trong sinh hoạt chuyên môn, vừa để nâng cao nhận thức cho đội ngũ giáo viên về hoạt

động trải nghiệm, hướng nghiệp, vừa để quá trình dịch chuyển sang hoạt động này diễn

ra được thuận lợi khi chương trình giáo dục phổ thông mới chính thức được thực hiện

+ Khuyến khích cán bộ quản lý, giáo viên tích cực chủ động học tập, nghiên

cứu các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là các chủ trương

chính sách trong thời kỳ đổi mới, trong đó có chủ trương đổi mới căn bản toàn diện giáo

dục của theo nghị quyết số 29-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI; Chương

trình giáo dục phổ thông tổng thể, Chương trình Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp

năm 2018 của Bộ giáo dục và Đào tạo cũng như các văn bản hướng dẫn liên quan đến tổ

chức và thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình này.

+ Hiệu trưởng nhà trường thông tin cho cán bộ quản lý và giáo viên về các

mục tiêu quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới

ở trường Trung học cơ sở, giúp họ thấy được vị trí, vai trò của người giáo viên đối

với việc thực hiện các nhiệm vụ giáo dục, đặc biệt là nhiệm vụ giáo dục hướng

nghiệp cho học sinh.

3.2.1.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Đội ngũ cán bộ quản lí đứng đầu là Hiệu trưởng nhà trường phải thường xuyên

tìm kiếm, tích lũy, cập nhật, khai thác các thông tin có liên quan đến công tác tổ chức

thực hiện hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông

mới, đồng thời coi trọng việc giáo dục nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ, giáo

viên trong nhà trường.

Nhà trường cần phối hợp với các chuyên gia giáo dục có nhiều kinh nghiệm

trong giáo dục hướng nghiệp ở trường phổ thông, nắm vững các vấn đề về lí luận và

thực tiễn hoạt động hướng nghiệp ở trường phổ thông để tiến hành tập huấn cho giáo

viên và cán bộ quản lí.

Giáo viên cần có tinh thần trách nhiệm trong việc thực hiện các hoạt động

chuyên môn nói chung, hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh nói riêng,

đồng thời có ý thức tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ cho bản thân.

63

3.2.2. Xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở theo

chương trình giáo dục phổ thông mới

3.2.2.1. Mục tiêu của biện pháp

Để khắc phục những hạn chế trong công tác lập kế hoạch quản lý hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, đồng thời đảm bảo tính phù hợp, khả thi, hiệu quả của kế

hoạch quản lý, từ đó đạt được mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp cho học sinh

Trung học cơ sở theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

3.2.2.2. Nội dung và cách thực hiện biện pháp

Thực hiện biện pháp này, Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở tiến hành

những công việc sau:

- Nghiên cứu kỹ mục tiêu của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới, làm căn cứ để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh của

nhà trường

- Trên cơ sở sự chỉ đạo, hướng dẫn chung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Sở,

cụ thể hóa kế hoạch trong từng năm học, đối với từng khối lớp, từng học kỳ, từng

tháng, từng tuần và từng tiết dạy. Kế hoạch phải thể hiện rõ mục tiêu cần đạt được, từ

đó xác định các nội dung, phương thức thực hiện và cách thức kiểm tra đánh giá kết

quả thực hiện hoạt động để đạt mục tiêu đề ra; xác định rõ thời gian, tiến độ thực

hiện; trách nhiệm của từng cá nhân, bộ phận trong việc thực hiện hoạt động hướng

nghiệp; xác định các biện pháp phối hợp với các lực lượng giáo dục khác thực hiện

hoạt động hướng nghiệp và phải đảm bảo tính dân chủ, công khai để tập trung các

nguồn lực và tạo ra sự phối hợp cao trong tập thể với nhiệm vụ hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông 2018.

- Chỉ đạo phổ biến mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới đến toàn thể cán bộ, giáo viên của nhà trường để đảm bảo việc xác

định các nội dung có liên quan phù hợp và hiệu quả

3.2.2.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở phải nắm rõ mục tiêu của hoạt động

hướng nghiệp trong Chương trình giáo dục phổ thông mới năm 2018 ở từng khối

lớp, đánh giá đúng tầm quan trọng của việc đảm bảo mục tiêu trong quá trình xây

dựng kế hoạch.

Hiệu trưởng phải có năng lực lập kế hoạch hoạt động, coi trọng kế hoạch và

việc thực hiện nó để đạt mục tiêu đặt ra.

64

Hiệu trưởng phải có tư duy đổi mới quản lí giáo dục nói chung và quản lí hoạt

động hướng nghiệp nói riêng, khẩn trương và quyết đoán trong việc triển khai thực hiện các quyết định quản lý.

3.2.3. Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung học cơ sở 3.2.3.1. Mục tiêu của biện pháp Để khắc phục những hạn chế trong việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, từ đó góp phần đạt được mục tiêu

của hoạt động hướng nghiệp.

3.2.3.2. Nội dung và cách thực hiện biện pháp

Để thực hiện biện pháp này, Hiệu trưởng trường trung học cơ sở cần:

- Căn cứ vào kế hoạch đã xây dựng, quán triệt cán bộ, giáo viên trong trường

nghiêm túc thực hiện các nhiệm vụ được giao để đảm bảo kế hoạch được thực thi đạt

hiệu quả.

- Theo kế hoạch đã được lập, thành lập Ban hướng nghiệp, xác định rõ mục

đích nhiệm vụ của Ban hướng nghiệp trong tổ chức và thực hiện hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh; Xác định nhiệm vụ và quyền hạn của từng thành viên phù hợp

với năng lực, sở trường, nguyện vọng của cán bộ giáo viên, tạo điều kiện, thời gian và

vật chất để họ thực hiện nhiệm vụ; Phối hợp với các tổ chức trong và ngoài nhà

trường tạo ra vòng tròn đồng tâm, môi trường giáo dục khép kín thực hiện hoạt động

hướng nghiệp.

- Tăng cường chỉ đạo thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình

giáo dục phổ thông mới theo kế hoạch đã được xây dựng: chỉ đạo nghiên cứu việc

thiết kế, tổ chức các nội dung hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới và các quy định hướng dẫn thực hiện; Chỉ đạo tập thể sư phạm quán

triệt thực hiện các mục tiêu hoạt động hướng nghiệp, nội dung, vận dụng phương

thức tổ chức phù hợp với các điều kiện thực tế của nhà trường và của địa phương; Chỉ đạo hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp theo mục tiêu đề ra; Chỉ đạo phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường thực hiện hoạt

động hướng nghiệp và chỉ đạo cấp kinh phí, phương tiện vật chất cho việc tổ chức thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới.

- Hiệu trưởng tiến hành lập kế hoạch kiểm tra thực hiện hoạt động hướng nghiệp của giáo viên theo tiết/tuần/tháng/quý/học kỳ và cả năm học (kết hợp kiểm tra định kỳ, kiểm tra đột xuất) và triển khai thực hiện nghiêm túc, có các báo cáo cụ thể

65

và rút kinh nghiệm trong từng hoạt động, từng thời điểm. Nội dung kiểm tra đánh giá

nên hướng vào việc lập kế hoạch tổ chức hoạt động hướng nghiệp của giáo viên (theo bài, theo tiết như hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo ở từng khối lớp); kiểm tra

thực hiện nội dung hoạt động hướng nghiệp của từng khối lớp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới (kiểm tra hiểu biết của học sinh về thế giới nghề nghiệp; quá trình

rèn luyện phẩm chất, năng lực của học sinh liên quan đến nghề nghiệp; hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp của học sinh); kiểm tra việc sử dụng, vận dụng các phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của giáo viên phụ trách hoạt động hướng

nghiệp; Kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động hướng nghiệp (về nhận thức của học

sinh về nghề nghiệp, về mức độ đạt được của các phẩm chất và năng lực định hướng

nghề nghiệp của học sinh so với yêu cầu cần đạt được ở từng khối lớp); Kiểm tra các

điều kiện đảm bảo thực hiện hoạt động hướng nghiệp (kinh phí tổ chức, nhân lực,

phương tiện, cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động hướng nghiệp).

3.2.3.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở phải nắm rõ các chức năng quản lí

chung và quản lí hoạt động hướng nghiệp nói riêng; hiểu rõ quyền hạn và trách nhiệm

của Hiệu trưởng đối với hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới.

Hiệu trưởng phải có tư duy đổi mới quản lí giáo dục nói chung và quản lí hoạt

động hướng nghiệp nói riêng, sẵn sàng thực hiện đổi mới mục tiêu, nội dung, phương

thức tổ chức và kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp của học sinh; thực

hiện công việc một cách trách nhiệm, kiên quyết và có hiệu quả.

Hiệu trưởng chủ động nghiên cứu văn bản, chương trình giáo dục, phổ biến

kịp thời đến đội ngũ cán bộ giáo viên nhà trường; tổ chức bồi dưỡng cử giáo viên cốt cán phụ trách hoạt động hướng nghiệp đi bồi dưỡng về Chương trình hoạt động

hướng nghiệp sẽ giúp cho việc quản lí của Hiệu trưởng thực hiện có hiệu quả hơn.

Hiệu trưởng chủ động liên hệ, phối hợp với các đơn vị, tổ chức, cá nhân trong và ngoài trường trong việc tham gia hoạt động hướng nghiệp, tăng các nguồn lực để tổ chức các hoạt động hướng nghiệp cho học sinh theo hướng đổi mới, tăng cường

trải nghiệm để phát huy hiệu quả của Chương trình giáo dục phổ thông mới. Hiệu trưởng lập kế hoạch và triển khai kế hoạch kiểm tra đánh giá hoạt động

hướng nghiệp đến tập thể sư phạm nhà trường ngay từ đầu năm học. Hoạt động kiểm tra đó phải được tiến hành như là một môn học bắt buộc trong chương trình giáo dục của nhà trường. Bộ phận phụ trách hướng nghiệp phải hoạt động một cách có hiệu

66

quả; tập thể sư phạm nhà trường ủng hộ, giúp đỡ, thực hiện nghiêm túc sẽ giúp Hiệu

trưởng đổi mới và nâng cao các chức năng quản lí của mình.

3.2.4. Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường

Trung học cơ sở

3.2.4.1. Mục tiêu của biện pháp

Xuất phát từ thực tiễn mà chúng tôi đã khảo sát và trình bày trong chương 2,

hiện nay, các trường Trung học cơ sở ở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang chưa có

ban phụ trách công tác hướng nghiệp, trong khi đó theo chương trình giáo dục phổ

thông mới, hoạt động hướng nghiệp được bắt đầu và triển khai đối với tất cả các khối

lớp của nhà trường. Vì thế, việc thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho

học sinh giúp cho hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới

được tiến hành bài bản, xuyên suốt, đảm bảo đạt được mục tiêu của hoạt động này ở

cấp trung học cơ sở là giúp học sinh có những hiểu biết ban đầu về các ngành nghề và

có ý thức hướng nghiệp để tiếp tục học lên trung học phổ thông, học nghề hoặc tham

gia vào cuộc sống lao động.

3.2.4.2. Nội dung và cách thức thực hiện

Ban phụ trách hoạt động hướng nghiệp do Hiệu trưởng trường Trung học cơ

sở lập ra để thực hiện các hoạt động chuyên môn liên quan đến hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở. Bộ phận

này có thể là các giáo viên ở trường Trung học cơ sở có đủ các phẩm chất và năng lực

phù hợp để phụ trách hoạt động hướng nghiệp cho học sinh được Hiệu trưởng nhà

trường lựa chọn và lấy ý kiến của tập thể sư phạm. Bên cạnh đó, trường Trung học cơ

sở căn cứ vào các vị trí việc làm của đơn vị, có thể đề xuất tuyển dụng nhân sự có

chuyên môn Tâm lí-Giáo dục học để phụ trách bộ phận này trên cơ sở phối hợp với

giáo viên cốt cán đang công tác tại trường. Nhiệm vụ của từng thành viên do Hiệu

trưởng nhà trường quy định.

Hiệu trưởng chú trọng bồi dưỡng chuyên sâu cho Ban phụ trách hoạt động

hướng nghiệp về tổ chức, thực hiện hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường

Trung học cơ sở. Hiệu trưởng nhà trường cử cán bộ tham gia các khóa tập huấn của

Bộ Giáo dục và Đào tạo, của Sở Giáo dục và Đào tạo, thậm chí là các lớp bồi dưỡng

chuyên môn sâu mang tính chuyên ngành về giáo dục hướng nghiệp giúp các thành

viên có đủ năng lực và phẩm chất thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Nội dung thực hiện hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở của bộ

phận chuyên trách bao gồm:

67

+ Lập kế hoạch hoạt động hướng nghiệp cho từng khối lớp (xây dựng kế

hoạch, giáo án cho từng hoạt động hướng nghiệp theo định hướng trong Chương trình của Bộ Giáo dục và Đào tạo), trong đó xác định rõ tên bài cho từng hoạt động, thời

gian thực hiện, mục tiêu, nội dung, cách thức tổ chức hoạt động).

+ Thực hiện các nội dung hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở cho từng khối lớp: Hoạt động tìm hiểu thế giới nghề nghiệp, hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp, hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp của học sinh.

+ Xây dựng các tiêu chí kiểm tra đánh giá, thực hiện kiểm tra đánh giá và tự kiểm

tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp, báo cáo Hiệu trưởng nhà trường làm căn

cứ thực hiện công tác quản lí hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở.

+ Ngoài ra, bộ phận này còn tham mưu, đề xuất các yêu cầu, nhiệm vụ, cố vấn

cho Hiệu trưởng nhà trường thực hiện các nội dung liên quan đến hoạt động hướng

nghiệp; Thay mặt Hiệu trưởng nhà trường tổ chức hoặc phối hợp với các bộ phận,

đơn vị trong và ngoài trường thực hiện các hoạt động hướng nghiệp phù hợp.

Để thực hiện tốt các nhiệm vụ của mình, nhân sự trong bộ phận chuyên trách

hoạt động hướng nghiệp phải có các phẩm chất cơ bản như: tinh thần trách nhiệm

cao, mong muốn được làm việc, tiếp xúc với học sinh, kiên trì với công tác hướng

nghiệp và trợ giúp học sinh ở mức độ cao. Bên cạnh đó cần có các năng lực sau:

- Năng lực hiểu đặc điểm tâm lí học sinh Trung học cơ sở.

- Năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.

- Năng lực tư vấn hướng nghiệp (Tìm hiểu sở thích nghề nghiệp và năng lực

nghề nghiệp của học sinh; Tư vấn lựa chọn hướng đi phù hợp với học sinh (về năng

lực, sở thích, điều kiện bản thân và nhu cầu xã hội gồm tư vấn nhận thức về bản thân, tư vấn tìm kiếm thông tin ngành nghề, tư vấn ra quyết định lựa chọn ngành nghề; Tư

vấn lập kế hoạch nghề nghiệp và sẵn sàng chuẩn bị cho nghề nghiệp tương lai).

- Năng lực giao tiếp, xử lí các tình huống liên quan đến hướng nghiệp với học

sinh và các đối tượng có liên quan. 3.2.4.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Hiệu trưởng nhà trường tạo mọi điều kiện cho bộ phận chuyên trách hoạt động hướng nghiệp hoạt động có hiệu quả (tạo điều kiện về thời gian, cơ sở vật

chất, con người...). Nhà trường cần có chức danh cho giáo viên, cán bộ chuyên trách làm công tác hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở. Giáo viên, cán bộ này phải được hưởng

68

phụ cấp công việc như các giáo viên khác phụ trách hoạt động giáo dục ngoài giờ lên

lớp, tư vấn nghề cho học sinh và đóng vai trò cố vấn chuyên môn cho Hiệu trưởng, các nhà quản lí trong việc xây dựng và thực hiện các kế hoạch liên quan đến hướng nghiệp.

Bộ phận chuyên trách này phải có năng lực chuyên môn, phẩm chất đạo đức

phù hợp, có lòng nhiệt tình với công tác hướng nghiệp và yêu mến học sinh, mong

muốn làm việc với học sinh; phải thường xuyên được bồi dưỡng bằng các đợt tập huấn cập nhật các kiến thức kỹ năng mới và nâng cao tay nghề chuyên môn.

3.2.5. Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học cơ sở 3.2.5.1. Mục tiêu của biện pháp

Nhằm khắc phục hạn chế trong việc thiết kế và tổ chức hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới của giáo viên các trường Trung học

cơ sở, giúp giáo viên biết cách tổ chức hoạt động hướng nghiệp cho học sinh một

cách phù hợp, bao gồm hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp, hoạt động rèn luyện phẩm

chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp, hoạt động lựa chọn hướng nghề

nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp, từ đó đạt được mục tiêu

của hoạt động hướng nghiệp ở cấp Trung học cơ sở.

3.2.5.2. Nội dung và cách thực hiện biện pháp

Để làm tốt công tác bồi dưỡng nâng cao cho giáo viên năng lực thiết kế và tổ

chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình phổ thông mới, Hiệu trưởng các

trường Trung học cơ sở cần:

- Tạo điều kiện cho các giáo viên thuận lợi trong việc tiếp cận lý luận hoạt

động hướng nghiệp theo Chương trình phổ thông mới.

- Khuyến khích giáo viên tự bồi dưỡng năng lực tổ chức hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh thông qua việc nghiên cứu kinh nghiệm của hoạt động này được phản ánh trong các bài viết trên các tạp chí, các trang báo điện tử hoặc học tập kinh

nghiệm của các trường bạn.

- Tập huấn cho giáo viên những kiến thức về tổ chức cho học sinh thực hiện hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp, hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp, hoạt động lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch

học tập theo định hướng nghề nghiệp.

- Bồi dưỡng cho giáo viên các phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình phổ thông mới. Các phương thức này phải phù hợp với đối tượng học sinh ở từng địa phương.Việc bồi dưỡng giáo viên có thể thực hiện dưới các hình thức như cử giáo viên tham gia các đợt tập huấn bổ sung kiến thức do Bộ, Sở,

69

Phòng Giáo dục và Đào tạo tổ chức (nếu có). Cần chọn những giáo viên cốt cán

nghiên cứu kỹ lưỡng về hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình phổ thông mới. Các giáo viên sau tập huấn sẽ trở thành lực lượng nòng cốt, có trách nhiệm hướng dẫn lại,

triển khai những nội dung đã được tập huấn cho giáo viên trong tổ, trong trường.

Hình thức mời các chuyên gia, các nhà khoa học có chuyên môn sâu về tổ

chức hoạt động hướng nghiệp đến tập huấn trực tiếp cho đội ngũ giáo viên cũng góp phần nâng cao năng lực tổ chức hoạt động này cho các giáo viên.

Ngoài ra Hiệu trưởng có thể bồi dưỡng nâng cao năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình phổ thông mới cho đội ngũ giáo viên trong nội dung

bồi dưỡng thường xuyên. Khuyến khích giáo viên tự học, tự tìm hiểu các kỹ năng

thiết kế hoạt động hướng nghiệp theo chương trình phổ thông mới qua các tài liệu,

khai thác bồi dưỡng thường xuyên trên mạng Internet.

- Tổ chức tốt các buổi sinh hoạt tổ chuyên môn về tổ chức hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình phổ thông mới.

Tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở chịu trách nhiệm tổ chức và triển khai thực

hiện các hoạt động chuyên môn, đồng thời trực tiếp tổ chức hoạt động bồi dưỡng cho

đội ngũ giáo viên. Sinh hoạt tổ chuyên môn về thực hiện hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh Trung học cơ sở nhằm mục

tiêu thảo luận, thống nhất về từng nội dung, phương thức tổ chức hoạt động này. Các

giáo viên trực tiếp tham gia tổ chức hoạt động giáo dục này có thể trao đổi về cách

thức, phương pháp tổ chức hay khẳng định những kết quả đã đạt được. Những kết

quả, kinh nghiệm tốt sẽ được thảo luận để khẳng định tính khoa học, tính khả thi và

có kế hoạch nhân rộng. Đồng thời, các giáo viên cũng có điều kiện để trao đổi, phát

hiện những khó khăn, vướng mắc hay những điểm còn hạn chế trong việc tổ chức

hoạt động để cùng tìm cách giải quyết, khắc phục hay điều chỉnh cho phù hợp. Để nâng cao chất lượng hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn về tổ chức hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình phổ thông mới phải có kế hoạch cụ thể, có sự phân công

chuẩn bị các nội dung thảo luận... 3.2.5.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Giáo viên cần nhận thức rõ về tầm quan trọng của hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình phổ thông mới và năng lực thiết kế hoạt động này. Mỗi giáo viên cần có kế hoạch tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực sư phạm

theo sự định hướng của nhà trường.

Nhà trường cần có kế hoạch chỉ đạo và triển khai các nội dung hướng nghiệp

theo Chương trình phổ thông mới phục vụ cho công tác chuyên môn.

70

Mở rộng phạm vi liên kết với các trường khác để giáo viên có điều kiện trao

đổi nhằm cập nhật kiến thức và học hỏi nâng cao năng lực tổ chức hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình phổ thông mới cho học sinh Trung học cơ sở.

Nhà trường phải làm tốt công tác xây dựng kế hoạch, mục tiêu, nội dung bồi

dưỡng, tập huấn một cách cụ thể rõ ràng, đồng thời tổ chức thực hiện nội dung kế

hoạch theo đúng lộ trình đã xây dựng.

3.2.6. Thực hiện xã hội hóa, đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở

3.2.6.1. Mục đích

Nhằm khắc phục những hạn chế về cơ sở vật chất của các trường Trung học cơ

sở huyện Lạng Giang, nhất là dành cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp, tăng nguồn

kinh phí, đảm bảo cơ sở vật chất, điều kiện, phương tiện, trang thiết bị cho hoạt động

hướng nghiệp; Huy động nguồn tài chính cho các hoạt động tham quan học tập tại các

cơ sở sản xuất.

3.2.6.2. Nội dung và cách thực hiện biện pháp

Hiệu trưởng nhà trường xây dựng kế hoạch và phối hợp với cha mẹ học sinh,

các mạnh thường quân, các tổ chức kinh tế, chính trị, xã hội hỗ trợ nhà trường xây

dựng cơ sở vật chất, mua sắm trang thiết bị hoặc tài trợ, cho mượn... phục vụ cho

công tác hướng nghiệp: Xây dựng phòng hướng nghiệp trong trường Trung học cơ

sở. Phòng hướng nghiệp cần được trang bị các phương tiện đặc trưng như: tranh ảnh,

báo chí, tài liệu giới thiệu các ngành nghề; tranh ảnh các nghệ nhân, các học sinh cũ

của trường có thành tích tiêu biểu trong lao động sản xuất hoặc thành đạt ở các vị trí

việc làm khác nhau; tranh ảnh, thông tin các công ty, đơn vị sản xuất ở địa phương,

các làng nghề truyền thống; các sách hướng nghiệp; các sách về trắc nghiệm tâm lí

học; hệ thống máy tính có kết nối Internet; phần mềm hướng nghiệp... giúp học sinh

có thể tự đọc, tự tra cứu, tìm hiểu các thông tin nghề nghiệp, từ đó có nhận thức tốt và

định hướng con đường đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở một cách dễ dàng hơn.

Thường xuyên kiểm tra, bảo quản các cơ sở vật chất đảm bảo luôn hoạt động tốt và

cập nhật những thông tin mới về nghề cho phòng hướng nghiệp. Tổ chức những cuộc

thi, tìm hiểu, sưu tầm về các thông tin nghề nghiệp cho học sinh, lấy kết quả đó xây

dựng phòng hướng nghiệp của nhà trường.

71

- Trang bị phòng học trên lớp có hệ thống máy chiếu, máy tính; bàn ghế trong

lớp học có thể di chuyển linh động để giúp cho việc tổ chức các hoạt động hướng

nghiệp theo bài học ở trên lớp của giáo viên được dễ dàng hơn, tăng cường hứng thú

cho học sinh với mỗi một nội dung học tập và giúp giáo viên vận dụng được các

phương thức tổ chức dạy học phù hợp.

3.2.6.3. Điều kiện thực hiện biện pháp

Lãnh đạo trường Trung học cơ sở tạo dựng mối quan hệ tốt với các lực lượng

giáo dục bên ngoài nhà trường, với chính quyền địa phương, chủ động liên hệ, làm

việc, thống nhất các nội dung và kế hoạch thực hiện hoạt động, ký kết các bản ghi

nhớ hợp tác giữa các đơn vị trong việc liên kết tổ chức các hoạt động hướng nghiệp

cho học sinh.

Trường Trung học cơ sở cần được cấp kinh phí để xây dựng và mua sắm trang

thiết bị cho phòng hướng nghiệp cũng như các loại phương tiện dạy học hướng

nghiệp khác để kiện toàn cơ sở vật chất và tổ chức các hoạt động tham qua, dã ngoại,

trải nghiệm, học qua thực tiễn để phục vụ cho công tác hướng nghiệp.

Các lực lượng trong và ngoài nhà trường cần nhận thức đúng đắn về vai trò

của hoạt động hướng nghiệp đối với học sinh Trung học cơ sở và ảnh hưởng của nó

đối với sự phát triển kinh tế xã hội ở địa phương cũng như đất nước; có mong muốn

và tích cực phối hợp với nhà trường, sẵn sàng đóng góp các nguồn lực theo khả năng

của cơ quan, tổ chức, đơn vị mình, tất cả vì tương lai của thế hệ trẻ, của đất nước.

3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp

Các biện pháp đề xuất trên đây có mối quan hệ qua lại, tác động lẫn nhau.

Trong các biện pháp trên các biện pháp: Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản

lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở

các trường Trung học cơ sở và tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt

động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các

trường Trung học cơ sở là các biện pháp mang tính định hướng cơ bản giúp cho quá

trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở

các trường Trung học cơ sở có hiệu quả cao. Các biện pháp về Bám sát mục tiêu hoạt

động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới để xây dựng kế hoạch

hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở; Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế

72

hoạch hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học

sinh trung học cơ sở; Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở

trường trung học cơ sở; Thực hiện xã hội hóa,đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở là các

biện pháp có tính chất tạo điều kiện thúc đẩy hoạt động hướng nghiệp và quản lí hoạt

động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới được thực hiện có

hiệu quả.

3.4. Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp

3.4.1. Mục đích khảo nghiệm

Nhằm xác định mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí hoạt

động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung

học cơ sở huyện Lạng Giang được đề xuất trong luận văn.

3.4.2. Nội dung khảo nghiệm

- Khảo sát và đánh giá tính cần thiết của các biện pháp thông qua trưng cầu ý kiến

- Khảo sát và đánh giá tính khả thi của các biện pháp thông qua trưng cầu ý kiến

- Thu thập ý kiến, xử lý số liệu.

3.4.3. Đối tượng tiến hành khảo nghiệm

- Cán bộ quản lý ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang: 20 người

- Giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang: 40 người.

Tổng số: 60 người.

3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm

Sử dụng phiếu khảo sát mức độ cần thiết (Rất cần thiết, Cần thiết, Ít cần thiết) và

tính khả thi (Rất khả thi, Khả thi và Ít khả thi) của các biện pháp đề xuất trong luận văn.

3.3.5. Kết quả khảo nghiệm

Kết quả khảo nghiệm cho thấy các biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang, tỉnh Bắc Giang đã đề xuất đều được giáo viên, cán bộ quản lý đánh giá ở mức

độ rất cần thiết, cần thiết và rất khả thi, khả thi. Kết quả khảo nghiệm được thể hiện

trong bảng 3.1.

73

Bảng 3.1. Đánh giá mức độ cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất

Các biện pháp đề xuất Mức độ cần thiết CT RCT ICT Mức độ khả thi KT RKT IKT

60 (100%) 0 (0.0%) 0 (0.0%) 60 (100%) 0 (0.0%) 0 (0.0%)

60 (100%) 0 (0.0%) 0 (0.0%) 50 (83.3%) 10 (16.7%) 0 (0.0%)

60 (100%) 0 (0.0%) 0 (0.0%) 45 (75.0%) 15 (25.0%) 0 (0.0%)

55 (91.6%) 5 (8.4%) 0 (0.0%) 54 (90.0%) 6 (10.0%) 0 (0.0%)

60 (100%) 0 (0.0%) 0 (0.0%) 57 (95.0%) 3 (5.0%) 0 (0.0%)

60 (100%) 0 (0.0%) 0 (0.0%) 45 (75.0%) 15 (25.0%) 0 (0.0%)

1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở 2. Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở 3. Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung học cơ sở 4. Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học cơ sở 5. Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng theo Chương nghiệp trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học cơ sở 6. Thực hiện xã hội hóa,đảm bảo cơ sở vật hoạt động chấtcho hướng theo nghiệp chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở

74

Kết quả bảng 3.1 cho thấy về mức độ cần thiết: Các biện pháp được đề xuất trong

luận văn được đánh giá ở mức độ rất cần thiết với 100% ý kiến ở biện pháp “Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở”, “Bám sát mục

tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới để xây dựng

kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở”, “Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung học cơ sở”, “Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường

Trung học cơ sở”, “Thực hiện xã hội hóa, đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở”.

+ Biện pháp “Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở

trường Trung học cơ sở” cũng được đánh giá ở mức độ rất cần thiết ( 91.6%) và cần

thiết (8.4%). Không có biện pháp nào là không cần thiết đối với quản lí hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở

huyện Lạng Giang.

Về tính khả thi: Các biện pháp đề xuất được đánh giá ở mức rất khả thi là “Tổ

chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở” (100%),

“Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học cơ sở”

(95.0%), “Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường

Trung học cơ sở” (90.0%).

Như vậy, kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp

quản lý hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các trường trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang mà chúng tôi đề xuất

cho phép khẳng định có thể sử dụng những biện pháp này trong thực tiễn để nâng

cao hiệu quả của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở các nhà trường.

75

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3

Trên cơ sở thực tiễn hoạt động hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cùng với những ưu điểm và hạn

chế hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở, các biện pháp quản lý

hoạt động hướng nghiệp ở các trường Trung học cơ sở theo chương trình giáo dục

phổ thông mới được đề xuất mang tính thiết thực góp phần làm cho hoạt động hướng

nghiệp đạt được mục tiêu đề ra. Năm nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý hoạt động

hướng nghiệp: nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ; nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn;

nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả; nguyên tắc kế thừa và phát triển; nguyên tắc khả

thi đã được đề cập. Các nguyên tắc trên hoàn toàn phù hợp và sát thực tiễn làm cho

hoạt động hướng nghiệp đi đúng hướng và đạt chất lượng hiệu quả.

Xuất phát từ thực trạng nêu trên, chúng tôi mạnh dạn đề xuất các biện pháp

nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường

Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang: Tổ chức nâng cao nhận thức cho

cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở; Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho

học sinh Trung học cơ sở; Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung học cơ

sở; Thành lập ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường Trung học

cơ sở; tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học cơ sở;

Thực hiện xã hội hóa, đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở.

Các biện pháp được xây dựng trên cơ sở khoa học và tuân thủ theo các nguyên

tắc cần quán triệt, được khảo nghiệm về mức độ cần thiết, tính khả thi do đó có thể

vận dụng trong quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang nói riêng và các trường

Trung học cơ sở nói chung.

76

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

1. Kết luận

Hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường

Trung học cơ sở được hiểu là toàn bộ các hoạt động liên quan đến việc xây dựng và

tổ chức thực hiện các nội dung hướng nghiệp cho học sinh Trung học cơ sở theo chương

trình khung của Bộ Giáo dục và Đào tạo, giúp học sinh bước đầu hình thành năng lực

định hướng nghề nghiệp, thực hiện phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp và góp phần

thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh ở trường Trung học cơ sở.

Quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở

trường Trung học cơ sở là quá trình người Hiệu trưởng thực hiện các biện pháp quản

lí đối với nội dung hoạt động hướng nghiệp quy định trong chương trình hoạt động

hướng nghiệp của Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục hướng

nghiệp ở trường Trung học cơ sở, thực hiện phân luồng học sinh sau khi tốt nghiệp và

góp phần giáo dục toàn diện học sinh ở trường Trung học cơ sở.

Kết quả khảo sát thực trạng cho thấy: Giáo viên và cán bộ quản lý ở các

trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang đã có những hiểu biết

nhất định về mục tiêu, nội dung, phương thức tổ chức, kiểm tra đánh giá kết quả hoạt

động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới nhưng chưa đồng đều,

sâu sắc, chỉ tập trung vào các mục tiêu, nội dung, phương thức quen thuộc, thường

xuyên sử dụng, còn những mục tiêu, nội dung, phương thức mới, các hoạt động kiểm

tra đánh giá mang tính mới chưa được nhiều lựa chọn và còn có sự chênh lệch giữa

các nội dung, tiêu chí, giữa nhận thức của giáo viên và cán bộ quản lý.

Việc tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông

mới được thực hiện chưa đầy đủ ở các nội dung, sử dụng các phương thức chưa mang

tính đặc trưng, người học chưa được trải nghiệm mà chủ yếu vẫn là quá trình trang bị

kiến thức, thông tin từ phía nhà trường, hoạt động chưa có sự kiểm tra đánh giá

thường xuyên, chưa trở thành một hoạt động bắt buộc ở nhà trường Trung học cơ sở,

các phương thức kiểm tra còn mang nặng tính lý thuyết, chưa có sự chuyên sâu ở các

nội dung hoạt động hướng nghiệp; sự phối hợp, hỗ trợ lẫn nhau giữa các lực lượng

77

trong và ngoài nhà trường còn ở mức độ rất thấp, chưa có tính liên kết, hoạt động vẫn

được coi như là hoạt động độc lập của trường Trung học cơ sở.

Kết quả khảo sát công tác quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình

giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở huyện Lạng

Giang trên các mặt lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá chủ yếu được

đánh giá ở mức độ trung bình và một phần ở mức độ yếu, rất ít lựa chọn ở mức độ

khá và không có lựa chọn ở mức độ tốt.

Có nhiều yếu tố khách quan và chủ quan ảnh hưởng đến quản lý hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở như:

nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp của giáo viên; nhận thức, năng

lực quản lí hoạt động hướng nghiệp của cán bộ quản lý các trường Trung học cơ sở;

nhận thức và năng lực học tập của học sinh; các hướng dẫn chỉ đạo thực hiện chương

trình hoạt động hướng nghiệp trong Chương trình giáo dục phổ thông mới; tầm quan

trọng của bộ phận chuyên trách hướng nghiệp trong nhà trường, các điều kiện kinh tế

tài chính của nhà trường cũng như các điều kiện kinh tế xã hội ở địa phương, sự phối

hợp giữa các tổ chức trong và ngoài nhà trường trong việc thực hiện các hoạt động

hướng nghiệp cho học sinh ở trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang.

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động hướng nghiệp

theo Chương trình phổ thông mới, chúng tôi đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở huyện

Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, bao gồm: Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản

lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở

các trường Trung học cơ sở; Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh

Trung học cơ sở; Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt động hướng nghiệp

theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh Trung học cơ sở; Thành lập

ban phụ trách công tác hướng nghiệp cho học sinh ở trường Trung học cơ sở; tổ chức

bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình

giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học cơ sở; Thực hiện xã hội

hóa, đảm bảo cơ sở vật chất cho hoạt động hướng nghiệp theo chương trình phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở.

78

2. Khuyến nghị

2.1. Đối với Uỷ ban nhân dân huyện Lạng Giang

Ủy ban nhân dân huyện Lạng Giang phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo

huyện thực hiện có hiệu quả đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân

luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025 trên địa bàn huyện

Lạng Giang”. Đẩy mạnh công tác phối hợp với các lực lượng xã hội (các đơn vị chính

trị, kinh tế, văn hóa, sản xuất, kinh doanh...) trên địa bàn huyện cùng với các trường

Trung học cơ sở nói riêng và các trường phổ thông nói chung thực hiện có hiệu quả

các nội dung của đề án trên và hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới. Tạo điều kiện về kinh phí, cơ sở vật chất giúp các trường Trung học

cơ sở có đủ điều kiện thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục

phổ thông mới.

2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lạng Giang

Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Lạng Giang cần tăng cường công tác chỉ

đạo, hướng dẫn, bồi dưỡng giáo viên, cán bộ quản lý theo chỉ đạo của Bộ Giáo dục

và Đào tạo. Hỗ trợ, giúp đỡ các trường Trung học cơ sở liên kết phối hợp với các

lực lượng giáo dục khác phối hợp thực hiện hoạt động hướng nghiệp tại các trường

phổ thông. Chỉ đạo thực hiện các nội dung hoạt động hướng nghiệp mang tính địa

phương một cách thống nhất trên địa bàn huyện. Xây dựng đề án Giáo dục hướng

nghiệp dành riêng cho học sinh Trung học cơ sở ở các trường trình Ủy ban nhân dân

tỉnh xem xét và chỉ đạo thực hiện. Hỗ trợ kinh phí cho các trường Trung học cơ sở

thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

2.3. Đối với Ban giám hiệu và giáo viên các Trường THCS huyện Lạng Giang, tỉnh

Bắc Giang

Ban giám hiệu các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang cần bồi dưỡng

nhận thức và năng lực tổ chức, quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình

giáo dục phổ thông mới, tăng cường trách nhiệm quản lí và đổi mới quản lí hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới. Hướng dẫn, chỉ đạo giáo

viên học tập, bồi dưỡng nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới ở tất cả các khâu xác định mục tiêu, thực hiện

79

nội dung, lựa chọn phương thức và kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp

của học sinh.

Giáo viên các trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang cần có kế hoạch tự

bồi dưỡng, nâng cao nhận thức, năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong quá trình thực hiện hoạt động hướng

nghiệp phải bám sát mục tiêu, lựa chọn nội dung, vận dụng các phương thức tổ chức

và kiểm tra đánh giá phù hợp với đặc điểm học sinh, điều kiện của nhà trường.

80

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Lê Vân Anh (1982), "Một số ý kiến của N.C.Krupskaia về hướng nghiệp", Tạp

chí Nghiên cứu giáo dục, số 2.

2. Đặng Danh Ánh (2010), Giáo dục hướng nghiệp ở Việt Nam, Nhà xuất Văn hóa

thông tin.

3. Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI (2013), Nghị quyết Số 29-NQ/TW ngày

04/11/2013, Hội nghị lần thứ tám.

4. Nguyễn Trọng Bảo (1985), Giáo dục lao động, kĩ thuật tổng hợp và hướng nghiệp

trong nhà trường phổ thông, Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội.

5. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2011), Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học

phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành kèm theo Thông tư số

12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011.

6. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013), Giáo dục hướng nghiệp qua giáo dục nghề phổ

thông, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.

7. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013), Tài liệu tập huấn đổi mới giáo dục hướng nghiệp

trong trường trung học, Hà Nội, tháng 12.

8. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2013), Tổ chức tư vấn hướng nghiệp và tư vấn tuyển

sinh cho nhóm lớn học sinh cấp trung học phổ thông, Nhà xuất bản Đại học Quốc

gia Hà Nội.

9. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Chương trình phổ thông mới ban hành kèm theo

Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018.

10. Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2012), Quyết định số

711/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ về Chiến lược phát triển giáo dục giai

đoạn 2011 - 2020.

11. Phạm Tất Dong (1982), "Nhân cách và hướng nghiệp",Tạp chí Nghiên cứu giáo

dục, số 2.

12. Phạm Tất Dong và Nguyễn Như Ất (2002), Sự lựa chọn tương lai (Tư vấn về nghề

nghiệp), Nhà xuất bản Thanh Niên Hà Nội.

13. Phạm Tất Dong (2006), "Đề xuất một số giải pháp cụ thể về công tác hướng

nghiệp trong giai đoạn 2005- 2010", Tạp chí Dạy và học ngày nay, số 2.

81

14. Nguyễn Tiến Đạt (2007), Kinh nghiệm và thành tựu phát triển giáo dục và đào

tạo trên thế giới, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội, tập 1,2.

15. Nguyễn Minh Đường, Phan Văn Kha (2006), Đào tạo nhân lực đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong nền kinh tế thị trường, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, Nhà xuất bản Đại học quốc gia, Hà Nội.

16. Nguyễn Minh Đường (2009), "Liên thông giữa giáo dục phổ thông và giáo dục nghề nghiệp - Một xu thế thời đại", Tạp chí Khoa học giáo dục, số 50, trang 6-8. 17. Phạm Minh Hạc (1986), Một số vấn đề giáo dục và khoa học giáo dục, Nhà xuất

bản Giáo dục, Hà Nội.

18. Phạm Minh Hạc (2003), Đổi mới mạnh mẽ nghề nghiệp và phát triển nguồn nhân

lực, Tạp chí giáo dục số 50.

19. Nguyễn Thị Thu Hằng (2008), Một số kinh nghiệm phối hợp nhà trường với cha mẹ học sinh để làm tốt công tác hướng nghiệp, Kỷ yếu hội thảo Khoa học, Trường

Đại học sư phạm Hà Nội.

20. Nguyễn Thị Thu Hằng (2013), Hướng nghiệp và phân luồng học sinh trung học phổ thông nhằm góp phần đào tạo giáo viên, Tạp chí Khoa học, Trường Đại học

sư phạm Hà Nội, số 8.

21. Cù Nguyên Hanh (2002), Nhà trường phổ thông với giáo dục hướng nghiệp và

dạy nghề cho học sinh, Kỷ yếu hội thảo khoa học, Hà Nội.

22. Trương Thị Hoa (2014), Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông khu vực Hà Nội quan tham vấn nghề, Luận án tiến sĩ, Viện khoa học giáo dục Việt Nam.

23. Nguyễn Thị Minh Hòa (2007), “Hướng nghiệp cho học sinh và vấn đề sử dụng

nguồn nhân lực”, Tạp chí khoa học giáo dục, số 24, tháng 9, tr.49-50.

24. Nguyễn Văn Hộ và Nguyễn Thị Thanh Huyền (2002), Một số cơ sở lý luận về công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông, Kỷ yếu hội thảo khoa học,

Hà Nội.

25. Bùi Văn Hưng (2013) "Quản lí hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong các trường dạy nghề đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động", Kỷ yếu hội thảo khoa học, Hà Nội.

26. Nguyễn Tiến Hùng (2010), “Lý luận và thực tiễn phát triển hệ thống chịu trách

nhiệm giáo dục”, Tạp chí Khoa học giáo dục, số 60.

27. Phạm Văn Khanh (2012), Giáo dục hướng nghiệp trong dạy học các môn khoa học tự nhiên ở trường Trung học phổ thông khu vực Nam Trung Bộ, Nhà xuất bản Đại học Huế.

82

28. Đặng Bá Lãm và Nguyễn Tiến Hùng (2012), Quản lý giáo dục ở nước ta trong bối cảnh phát triển kinh tế và đẩy mạnh hội nhập quốc tế, Tập bài giảng dành cho nghiên cứu sinh, Hà Nội tháng 5.

29. Nguyễn Văn Lê và Hà Thế Truyền (2004), Một số kinh nghiệm về giáo dục phổ

thông và hướng nghiệp trên thế giới, Nhà xuất bản Đại học sư phạm.

30. Nguyễn Văn Lê (2008), Kinh nghiệm về hướng nghiệp ở một số nước trên thế giới và một số vấn đề đặt ra đối với công tác hướng nghiệp ở nước ta, Kỷ yếu Hội thảo khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 8.

31. Phùng Đình Mẫn (chủ biên) (2005), Một số vấn đề cơ bản về hoạt động giáo dục

hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông, Nhà xuất bản Giáo dục.

32. Nguyễn Thị Nhung (2009), Biện pháp tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông miền núi Tây Bắc, Luận án tiến sỹ, Đại học sư

phạm Hà Nội.

33. Bùi Việt Phú (2009), Tổ chức hướng nghiệp cho học sinh Trung học phổ thông

theo tinh thần xã hội hóa, Luận văn thạc sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội.

34. Nguyễn Ngọc Quang (1989), Những khái niệm cơ bản về quản lý giáo dục, tập 1,

Trường Cán bộ quản lý giáo dục TW1, Hà Nội.

35. Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2014), Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông,

Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ 8, ngày 28/11.

36. Huỳnh Thị Tam Thanh (2009), "Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh bổ túc Trung học phổ thông tại các trung tâm giáo dục thường xuyên

theo định hướng phát triển nhân lực", Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội. 37. Thủ tướng Chính phủ (2011), Chiến lược phát triển nhân lực Việt Nam thời kỳ 2011-2020 ban hành kèm theo Quyết định số 579/QĐ-TTg ngày 19/04/2011. 38. Thủ tướng Chính phủ(2015), Quyết định số 404/QĐ-TTg về việc phê duyệt đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Hà Nội, ngày 27/3. 39. Thị Thu Trà (2016), Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông trên địa bàn Hà Nội, Luận văn thạc sĩ, Viện khoa học giáo dục Việt Nam.

40. Mạc Văn Trang (2005), Giáo dục thái độ nghề nghiệp, một vấn đề cấp bách trong

đào tạo nguồn nhân lực, Tạp chí Giáo dục số 8.

41. Phạm Thị Hoàng Yên (2016), Kỹ năng định hướng nghề nghiệp của học sinh trung học phổ thông tại thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Luận văn thạc sĩ, Trường đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh.

83

PHỤ LỤC 01

PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN

(Dành cho giáo viên)

Kính thưa các thầy cô giáo! Để phục vụ cho công tác nghiên cứu, đề xuất biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, xin đồng chí vui lòng cho biết ý kiến của mình về những vấn đề cụ thể sau (đánh dấu x vào những nội dung

tương ứng phù hợp với ý kiến của đồng chí). Những câu trả lời của các đồng chí chỉ

nhằm cung cấp thông tin cho việc nghiên cứu khoa học, không nhằm mục đích khác.

Câu 1: Đồng chí đã tiến hành giáo dục hướng theo chương trình giáo dục

phổ thông mới thông qua các con đường nào sau đây?

Mức độ

Rất Không STT Các con đường Thường Thỉnh Hiếm thường bao xuyên thoảng khi xuyên giờ

Thông qua các môn học cơ 1 bản

Thông qua các buổi sinh hoạt 2 hướng nghiệp

Thông qua hoạt động ngoại 3 khóa

Thông qua dạy học môn kỹ 4 thuật và lao động sản xuất

5 Tổ chức cho học sinh tham quan các làng nghề và các cơ sở sản xuất

Các giờ học môn giáo dục 6 hướng nghiệp

Thông qua tham vấn nghề 7

PL1

Câu 2: Theo đồng chí, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở nhằm thực hiện những mục đích

nào?

Mục đích giáo dục hướng nghiệp Lựa chọn STT

1 Hình thành ở học sinh năng lực định hướng nghề nghiệp

Dạy nghề cho học sinh giúp học sinh có kỹ năng lao động một số 2 ngành nghề cụ thể; có thể tìm việc làm ngay sau khi tốt nghiệp

3 Giúp học sinh nhận thức được sở thích, khả năng của bản thân

Giúp các em nhận thức được tầm quan trọng của việc học và lựa 4 chọn con đường tiếp tục học Trung học phổ thông

5 Hiểu được vai trò của các hoạt động kinh tế trong đời sống xã hội

Nắm được một số thông tin chính về các ngành nghề ở địa phương,

6 các ngành nghề thuộc các lĩnh vực sản xuất chủ yếu; lựa chọn được

hướng đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở

Câu 3: Theo đồng chí, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới mới gồm những nội dung nào và trường Trung học cơ sở nơi đồng chí đang công tác đã thực hiện những nội dung giáo dục hướng nghiệp ở

mức độ nào?

Mức độ thực hiện

STT Nội dung hoạt động hướng nghiệp Lựa chọn Đôi khi

Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp Thường xuyên Không bao giờ

Tìm hiểu một số nghề truyền thống

ở Việt Nam

Tìm hiểu một số nghề truyền thống

ở địa phương 1

Tìm hiểu những nghề phổ biến trong xã hội hiện đại

Tìm hiểu những nghề nghiệp mà

học sinh quan tâm

2

Hoạt động rèn luyện phẩm chất, lực phù hợp với định năng hướng nghề nghiệp

PL2

Mức độ thực hiện

STT Nội dung hoạt động hướng nghiệp Lựa chọn Đôi khi

Thường xuyên Không bao giờ

Khảo sát hứng thú nghề nghiệp, khảo sát năng lực, phẩm chất của

học sinh và đánh giá sự phù hợp

đối với nghề nghiệp mà các em

quan tâm

Rèn cho học sinh các phẩm chất và

năng lực phù hợp với định hướng

nghề nghiệp

Đánh giá những phẩm chất và năng lực của học sinh liên quan

đến nghề mà học sinh quan tâm

Định hướng học sinh xây dựng kế

hoạch phát triển bản thân để đạt

được yêu cầu định hướng nghề

nghiệp

Hoạt động lựa chọn nghề nghiệp

và lập kế hoạch học tập theo

định hướng nghề nghiệp

Xây dựng các nhóm môn học ở

phổ thông liên quan đến nghề mà

học sinh quan tâm 3

Xây dựng kế hoạch học tập hướng

nghiệp cho học sinh

Tư vấn, định hướng việc lựa chọn

nghề hướng đi cho học sinh sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở

Một số nội dung GDHN khác:.......................................................................................

.........................................................................................................................................

PL3

Câu 4: Theo đồng chí, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới được thực hiện bằng những phương thức nào và Trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác sử dụng những phương thức tổ chức đó ở

mức độ nào?

Mức độ thực hiện

STT Phương thức hoạt động hướng nghiệp Lựa chọn Thường xuyên Đôi khi Chưa bao giờ

1

2

3

4

5

Phương thức khám phá Tham quan thực tế các cơ sở sản xuất, nhà máy xí nghiệp, các làng nghề truyền thống Phương thức thể nghiệm - Diễn đàn hướng nghiệp - Đóng kịch về các nội dung hướng nghiệp - Tổ chức Hội thảo về hướng nghiệp - Hội thi hướng nghiệp - Trò chơi hướng nghiệp Phương thức cống hiến - Tổ chức hoạt động lao động công ích - Tham gia vào quá trình sản xuất ở địa phương - Học nghề, dạy nghề Phương thức nghiên cứu - Cho học sinh tham gia đề tài, dự án hướng nghiệp - Cho học sinh tham gia khảo sát, điều tra các thông tin về hướng nghiệp - học sinh tham gia sáng tạo khoa học, công nghệ Một số phương thức tổ chức khác Thuyết trình Vấn đáp Thảo luận

Các phương thức tổ chức khác (xin nêu cụ thể):........................................................... .........................................................................................................................................

PL4

Câu 5: Theo đồng chí, kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới thể hiện như thế nào và trường Trung học

cơ sở nơi đồng chí công tác thực hiện kiểm tra đánh giá quá trình thực hiện hoạt

động hướng nghiệp cho học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở mức độ nào?

STT Kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp Lựa chọn Mức độ thực hiện Đôi khi Thường xuyên Chưa bao giờ

1

2

3

Nội dung đánh giá: Đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh ở từng khối lớp Đánh giá hiểu biết của học sinh về thế giới nghề nghiệp Đánh giá quá trình rèn luyện phẩm chất, năng lực của học sinh liên quan đến nghề nghiệp Đánh giá hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp của học sinh Tổ chức kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp Đánh giá thường xuyên Đánh giá định kỳ Không đánh giá Phương thức đánh giá Quan sát Vấn đáp Bài thu hoạch Test trắc nghiệm Sản phẩm hoạt động Tự đánh giá của học sinh Đánh giá của giáo viên và phụ huynh học sinh Đánh giá dựa trên kết quả tổng hợp về năng lực và phẩm chất của học sinh thông qua các môn học và hoạt động khác

PL5

Câu 6: Đồng chí hãy đánh giá công tác lập kế hoạch quản lí hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng

trường Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác.

Mức độ

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

1

2

3

4

5

6

7 Xác định mục tiêu hoạt động hướng nghiệp Xác định nội dung hoạt động hướng nghiệp Xác định phương thức hoạt động hướng nghiệp Xác định thời gian thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các điều kiện cơ sở vật chất, tài chính thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các thế mạnh và khó khăn của nhà trường trong việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các biện pháp phối hợp với các lực lượng giáo dục khác thực hiện hoạt động hướng nghiệp

Câu 7: Đồng chí hãy đánh giá công tác tổ chức thực hiện hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác?

Mức độ

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

Xây dựng lực lượng tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường bằng việc thành lập Ban hướng nghiệp, xác

1

định rõ mục đích nhiệm vụ của Ban hướng nghiệp trong tổ chức và thực hiện hoạt động hướng nghiệp cho học

sinh

PL6

Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các

2 thành viên tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường phù hợp với

phẩm chất và năng lực của cán bộ

Phối hợp với cha mẹ học sinh trong 3 giáo dục hướng nghiệp cho học sinh

Phối hợp với các tổ chức xã hội trong

trường Trung học cơ sở thực hiện giáo

4

dục hướng nghiệp cho học sinh (Đoàn Thanh niên, Hội Cha mẹ học sinh,

Công đoàn Nhà trường)

Phối hợp với các tổ chức chính trị xã

hội ở địa phương (Uỷ ban nhân dân xã, 5 Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn

Thanh niên xã...)

Phối hợp với các tổ chức kinh tế, đơn vị

6 sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thực

hiện hoạt động hướng nghiệp

Câu 8: Đồng chí hãy đánh giá công tác chỉ đạo thực hiện hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác.

Mức độ STT Nội dung Tốt Khá TB Yếu Kém

Chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường

nghiên cứu, học tập các nội dung hoạt

1

động hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới và các quy định hướng dẫn thực hiện hoạt động hướng nghiệp hiện hành

Chỉ đạo quán triệt thực hiện mục tiêu

hoạt động hướng nghiệp theo chương 2 trình giáo dục phổ thông mới ở trường

Trung học cơ sở.

PL7

Chỉ đạo thực hiện các nội dung của

hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học

sinh (chỉ đạo hoạt động tìm hiểu nghề

nghiệp, hoạt động rèn luyện phẩm chất, 3

năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp của học sinh; chỉ đạo hướng dẫn

học sinh lựa chọn hướng nghề nghiệp

và lập kế hoạch học tập theo định

hướng nghề nghiệp)

Chỉ đạo lựa chọn, vận dụng phương

thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp

4

phù hợp điều kiện thực tế của nhà trường Trung học cơ sở và của địa

phương

Chỉ đạo hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp cho học 5 sinh theo chương trình giáo dục phổ

thông mới

Chỉ đạo phối hợp với các lực lượng

giáo dục trong và ngoài nhà trường 6 thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới

Chỉ đạo việc cấp kinh phí, cơ sở vật

chất, phương tiện cho việc thực hiện 7 hoạt động hướng nghiệp theo chương

trình giáo dục phổ thông mới

Chỉ đạo tổng kết quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới, nhận xét, 8

đánh giá, rút kinh nghiệm cho hoạt động

Các chỉ đạo khác (nếu có xin ghi rõ):............................................................................ .........................................................................................................................................

PL8

Câu 9: Đồng chí hãy đánh giá công tác kiểm tra đánh giá hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng

trường Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác.

Mức độ đạt được

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

1 Kiểm tra công tác lập kế hoạch hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới của giáo viên

Kiểm tra thực hiện các nội dung hoạt

động hướng nghiệp của từng khối lớp 2 theo chương trình giáo dục phổ thông

mới

Kiểm tra việc sử dụng, vận dụng các

phương thức tổ chức hoạt động hướng 3 nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới

Kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới (về mức độ đạt được

4 của các phẩm chất và năng lực định

hướng nghề nghiệp của học sinh so với

yêu cầu cần cần đạt được ở từng khối

lớp)

Kiểm tra các điều kiện đảm bảo thực

hiện hoạt động hướng nghiệp (nhân lực, 5

tài lực, phương tiện phục vụ hoạt động hướng nghiệp)

PL9

Câu 10: Đồng chí hãy đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố sau đến

quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác?

Mức độ ảnh hưởng

STT Các yếu tố

Ảnh hưởng Ít ảnh hưởng Ảnh hưởng nhiều Không ảnh hưởng

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở Năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở Năng lực quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở Nhận thức của học sinh về hoạt động hướng nghiệp đối với sự phát triển của bản thân Năng lực nhận thức của học sinh trường Trung học cơ sở Cơ chế, chính sách đối với cán bộ làm công tác hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở Chương trình giáo dục phổ thông mới Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính của trường Trung học cơ sở Sự phối hợp của các lực lượng giáo dục khác trong việc thực hiện các hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở Điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội ở địa phương

Các yếu tố khác (xin nêu cụ thể):.................................................................................... .........................................................................................................................................

Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của các đồng chí!

PL10

PHỤ LỤC 2

PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN

(Dành cho cán bộ quản lí)

Kính gửi các đồng chí trong Ban giám hiệu nhà trường! Để phục vụ cho công tác nghiên cứu, đề xuất biện pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng các trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang, xin đồng chí vui lòng cho biết ý kiến của mình về những vấn đề cụ thể sau (đánh dấu x vào những nội dung

tương ứng phù hợp với ý kiến của đồng chí). Những câu trả lời của các đồng chí chỉ

nhằm cung cấp thông tin cho việc nghiên cứu khoa học, không nhằm mục đích khác.

Câu 1: Đồng chí đã tiến hành giáo dục hướng theo chương trình giáo dục

phổ thông mới thông qua các con đường nào sau đây?

Mức độ

Rất Không STT Các con đường Thường Thỉnh Hiếm thường bao xuyên thoảng khi xuyên giờ

Thông qua các môn học cơ 1 bản

Thông qua các buổi sinh hoạt 2 hướng nghiệp

3 Thông qua hoạt động ngoại khóa

Thông qua dạy học môn kỹ 4 thuật và lao động sản xuất

Tổ chức cho học sinh tham

5

quan các làng nghề và các cơ sở sản xuất

6 Các giờ học môn giáo dục hướng nghiệp

Thông qua tham vấn nghề 7

PL11

Câu 2: Theo đồng chí, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở nhằm thực hiện những mục đích

nào?

Mục đích giáo dục hướng nghiệp Lựa chọn STT

1 Hình thành ở học sinh năng lực định hướng nghề nghiệp

Dạy nghề cho học sinh giúp học sinh có kỹ năng lao động một số 2 ngành nghề cụ thể; có thể tìm việc làm ngay sau khi tốt nghiệp

3 Giúp học sinh nhận thức được sở thích, khả năng của bản thân

Giúp các em nhận thức được tầm quan trọng của việc học và lựa 4 chọn con đường tiếp tục học Trung học phổ thông

5 Hiểu được vai trò của các hoạt động kinh tế trong đời sống xã hội

Nắm được một số thông tin chính về các ngành nghề ở địa phương,

6 các ngành nghề thuộc các lĩnh vực sản xuất chủ yếu; lựa chọn được

hướng đi sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở

Câu 3: Theo đồng chí, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới gồm những nội dung nào và trường Trung học cơ sở nơi

đồng chí đang công tác đã thực hiện những nội dung giáo dục hướng nghiệp ở mức độ nào?

Mức độ thực hiện Nội dung hoạt động Lựa STT Thường Không hướng nghiệp chọn Đôi khi xuyên bao giờ

Hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp

Tìm hiểu một số nghề truyền thống ở Việt Nam

Tìm hiểu một số nghề truyền thống ở địa phương 1

Tìm hiểu những nghề phổ biến

trong xã hội hiện đại

Tìm hiểu những nghề nghiệp mà học sinh quan tâm

PL12

Hoạt động rèn luyện phẩm chất,

năng lực phù hợp với định

hướng nghề nghiệp

Khảo sát hứng thú nghề nghiệp,

khảo sát năng lực, phẩm chất của

học sinh và đánh giá sự phù hợp đối với nghề nghiệp mà các em

quan tâm

2 Rèn cho học sinh các phẩm chất và năng lực phù hợp với định

hướng nghề nghiệp

Đánh giá những phẩm chất và

năng lực của học sinh liên quan

đến nghề mà học sinh quan tâm

Định hướng học sinh xây dựng kế

hoạch phát triển bản thân để đạt

được yêu cầu định hướng nghề

nghiệp

Hoạt động lựa chọn nghề nghiệp

và lập kế hoạch học tập theo

định hướng nghề nghiệp

Xây dựng các nhóm môn học ở

phổ thông liên quan đến nghề mà

học sinh quan tâm 3

Xây dựng kế hoạch học tập hướng

nghiệp cho học sinh

Tư vấn, định hướng việc lựa chọn nghề/ hướng đi cho học sinh sau khi tốt nghiệp Trung học cơ sở

Một số nội dung giáo dục hướng nghiệp khác:............................................................. .........................................................................................................................................

PL13

Câu 4: Theo đồng chí, hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo

dục phổ thông mới được thực hiện bằng những phương thức nào và trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác sử dụng những phương thức tổ chức đó ở

mức độ nào?

Mức độ thực hiện

STT Phương thức hoạt động hướng nghiệp Lựa chọn Thường xuyên Đôi khi Chưa bao giờ

1

2

3

4

5

Phương thức khám phá Tham quan thực tế các cơ sở sản xuất, nhà máy xí nghiệp, các làng nghề truyền thống Phương thức thể nghiệm - Diễn đàn hướng nghiệp - Đóng kịch về các nội dung hướng nghiệp - Tổ chức Hội thảo về hướng nghiệp - Hội thi hướng nghiệp - Trò chơi hướng nghiệp Phương thức cống hiến - Tổ chức hoạt động lao động công ích - Tham gia vào quá trình sản xuất ở địa phương - Học nghề, dạy nghề Phương thức nghiên cứu - Cho học sinh tham gia đề tài, dự án hướng nghiệp - Cho học sinh tham gia khảo sát, điều tra các thông tin về hướng nghiệp - học sinh tham gia sáng tạo khoa học, công nghệ Một số phương thức tổ chức khác Thuyết trình Vấn đáp Thảo luận

Các phương thức tổ chức khác (xin nêu cụ thể):...........................................................

.........................................................................................................................................

PL14

Câu 5: Theo đồng chí, kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp theo

Chương trình giáo dục phổ thông mới thể hiện như thế nào và trường Trung học

cơ sở nơi đồng chí công tác thực hiện kiểm tra đánh giá quá trình thực hiện hoạt

động hướng nghiệp cho học sinh theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở mức độ nào?

STT Kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động hướng nghiệp Lựa chọn Mức độ thực hiện Đôi khi Thường xuyên Chưa bao giờ

1

2

3

Nội dung đánh giá: Đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp của học sinh ở từng khối lớp Đánh giá hiểu biết của học sinh về thế giới nghề nghiệp Đánh giá quá trình rèn luyện phẩm chất, năng lực của học sinh liên quan đến nghề nghiệp Đánh giá hoạt động lựa chọn nghề nghiệp và kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp của học sinh Tổ chức kiểm tra đánh giá hoạt động hướng nghiệp Đánh giá thường xuyên Đánh giá định kỳ Không đánh giá Phương thức đánh giá Quan sát Vấn đáp Bài thu hoạch Test trắc nghiệm Sản phẩm hoạt động Tự đánh giá của học sinh Đánh giá của giáo viên và phụ huynh học sinh Đánh giá dựa trên kết quả tổng hợp về năng lực và phẩm chất của học sinh thông qua các môn học và hoạt động khác

PL15

Câu 6: Đồng chí hãy đánh giá công tác lập kế hoạch quản lí hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông của Hiệu trưởng trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác.

Mức độ

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

1

2

3

4

5

6

7

Xác định mục tiêu hoạt động hướng nghiệp Xác định nội dung hoạt động hướng nghiệp Xác định phương thức hoạt động hướng nghiệp Xác định thời gian thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các điều kiện cơ sở vật chất, tài chính thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các thế mạnh và khó khăn của nhà trường trong việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp Xác định các biện pháp phối hợp với các lực lượng giáo dục khác thực hiện hoạt động hướng nghiệp

Câu 7: Đồng chí hãy đánh giá công tác tổ chức thực hiện hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác?

Mức độ

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

Xây dựng lực lượng tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường bằng việc

1 thành lập Ban hướng nghiệp, xác định rõ mục đích nhiệm vụ của Ban hướng nghiệp

trong tổ chức và thực hiện hoạt động hướng nghiệp cho học sinh

PL16

Phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành

2 viên tham gia hoạt động hướng nghiệp trong nhà trường phù hợp với phẩm chất

và năng lực của cán bộ

Phối hợp với cha mẹ học sinh trong giáo 3 dục hướng nghiệp cho học sinh

Phối hợp với các tổ chức xã hội trong

trường Trung học cơ sở thực hiện giáo

4

dục hướng nghiệp cho học sinh (Đoàn Thanh niên, Hội Cha mẹ học sinh, Công

đoàn Nhà trường)

Phối hợp với các tổ chức chính trị xã hội

ở địa phương (Ủy ban nhân dân xã, Hội 5 Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh

niên xã...)

Phối hợp với các tổ chức kinh tế, đơn vị

6 sản xuất, kinh doanh trên địa bàn thực

hiện hoạt động hướng nghiệp

Câu 8: Đồng chí hãy đánh giá công tác chỉ đạo thực hiện hoạt động hướng

nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường

Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác.

Mức độ

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

Chỉ đạo tập thể sư phạm nhà trường

1

nghiên cứu, học tập các nội dung hoạt động hướng nghiệp trong chương trình giáo dục phổ thông mới và các quy định hướng dẫn thực hiện hoạt động

hướng nghiệp hiện hành

PL17

Chỉ đạo quán triệt thực hiện mục tiêu

hoạt động hướng nghiệp theo chương 2 trình giáo dục phổ thông mới ở trường

Trung học cơ sở

3

Chỉ đạo thực hiện các nội dung của hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới cho học sinh (chỉ đạo hoạt động tìm hiểu nghề nghiệp, hoạt động rèn luyện phẩm chất, năng lực phù hợp với định hướng nghề nghiệp của học sinh; chỉ đạo hướng dẫn học sinh lựa chọn hướng nghề nghiệp và lập kế hoạch học tập theo định hướng nghề nghiệp)

4

5

6

7

8

Chỉ đạo lựa chọn, vận dụng phương thức tổ chức hoạt động hướng nghiệp phù hợp điều kiện thực tế của nhà trường Trung học cơ sở và của địa phương Chỉ đạo hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới Chỉ đạo phối hợp với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới Chỉ đạo việc cấp kinh phí, cơ sở vật chất, phương tiện cho việc thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới Chỉ đạo tổng kết quá trình thực hiện hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới, nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm cho hoạt động

Các chỉ đạo khác (nếu có xin ghi rõ):............................................................................ .........................................................................................................................................

.........................................................................................................................................

PL18

Câu 9: Đồng chí hãy đánh giá công tác kiểm tra đánh giá hoạt động

hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng

trường Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác.

Mức độ đạt được

STT Nội dung

Tốt Khá TB Yếu Kém

Kiểm tra công tác lập kế hoạch hoạt

1 động hướng nghiệp theo chương trình

giáo dục phổ thông mới của giáo viên

Kiểm tra thực hiện các nội dung hoạt

động hướng nghiệp của từng khối lớp 2 theo chương trình giáo dục phổ thông

mới

Kiểm tra việc sử dụng, vận dụng các

phương thức tổ chức hoạt động hướng 3 nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới

Kiểm tra kết quả thực hiện hoạt động

hướng nghiệp theo chương trình giáo

dục phổ thông mới (về mức độ đạt được

4 của các phẩm chất và năng lực định

hướng nghề nghiệp của học sinh so với

yêu cầu cần cần đạt được ở từng khối

lớp)

Kiểm tra các điều kiện đảm bảo thực

hiện hoạt động hướng nghiệp (nhân 5 lực, tài lực, phương tiện phục vụ hoạt

động hướng nghiệp)

PL19

Câu 10: Đồng chí hãy đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố sau đến

quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của

Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở nơi đồng chí công tác?

Mức độ ảnh hưởng

STT Các yếu tố

Ảnh hưởng Ít ảnh hưởng Ảnh hưởng nhiều Không ảnh hưởng

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10 Nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở Năng lực tổ chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở Năng lực quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng trường Trung học cơ sở Nhận thức của học sinh về hoạt động hướng nghiệp đối với sự phát triển của bản thân Năng lực nhận thức của học sinh trường Trung học cơ sở Cơ chế, chính sách đối với cán bộ làm công tác hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở Chương trình giáo dục phổ thông mới Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính của trường Trung học cơ sở Sự phối hợp của các lực lượng giáo dục khác trong việc thực hiện các hoạt động hướng nghiệp ở trường Trung học cơ sở Điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế, xã hội ở địa phương

Các yếu tố khác (xin nêu cụ thể):.................................................................................... .......................................................................................................................................

......................................................................................................................................

Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của các đồng chí!

PL20

PHỤ LỤC 3

PHIẾU KHẢO NGHIỆM

Câu 1. Đồng chí cho biết ý kiến của mình về tính cần thiết của các biện

pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang

Mức độ cần thiết

STT Các biện pháp đề xuất Rất cần Cần ít cần

thiết thiết thiết

Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản

lý, giáo viên về hoạt động hướng nghiệp theo 1 chương trình giáo dục phổ thông mới ở các

trường Trung học cơ sở

Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo

chương trình giáo dục phổ thông mới để xây 2 dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học sinh

Trung học cơ sở

Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch hoạt

3 động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục

phổ thông mới cho học sinh trung học cơ sở

Thành lập ban phụ trách công tác hướng 4 nghiệp cho học sinh ở trường trung học cơ sở

Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức

hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình 5 giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các

trường Trung học cơ sở

Thực hiện xã hội hóa, đảm bảo cơ sở vật chất

6 cho hoạt động hướng nghiệp theo chương trình

phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở

PL21

Câu 2. Đồng chí cho biết ý kiến của mình về tính khả thi của các biện

pháp quản lí hoạt động hướng nghiệp theo Chương trình giáo dục phổ thông

mới ở trường Trung học cơ sở huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang.

Mức độ khả thi

STT Các biện pháp đề xuất

Khả thi Rất khả thi Ít khả thi

Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động hướng 1 nghiệp theo chương trình giáo dục phổ

thông mới ở các trường Trung học cơ sở

Bám sát mục tiêu hoạt động hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới 2 để xây dựng kế hoạch hướng nghiệp cho học

sinh Trung học cơ sở

Giám sát chặt chẽ việc thực hiện kế hoạch

hoạt động hướng nghiệp theo chương trình 3 giáo dục phổ thông mới cho học sinh trung

học cơ sở

Thành lập ban phụ trách công tác hướng

4 nghiệp cho học sinh ở trường trung học cơ

sở

Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ

chức hoạt động hướng nghiệp theo Chương 5

trình giáo dục phổ thông mới cho giáo viên các trường Trung học cơ sở

Thực hiện xã hội hóa,đảm bảo cơ sở vật

6

chấtcho hoạt động hướng nghiệp theo chương trình phổ thông mới ở các trường Trung học cơ sở

Xin chân thành cảm ơn sự hợp tác của các đồng chí!

PL22

PHỤ LỤC 4

PHIẾU PHỎNG VẤN

(Dành cho CBQ, GV)

Câu 1. Xin đồng chí vui long cho biết những khó khăn trong công tác

hướng nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới ở nhà trường hiện

nay?

Câu 2. Đồng chí hãy cho biết phương pháp đánh giá kết quả giáo dục

trong hoạt động hướng nghiệp theo định hướng chương trình giáo dục phổ

thông mới cho học sinh ở nhà trường hiện nay?

Câu 3. Nhà trường nơi đồng chí công tác đã triển khai nội dung hướng

nghiệp theo chương trình giáo dục phổ thông mới như thế nào?

Câu 4. Đồng chí vui long cho biết nhà trường đã phối hợp với các lực

lượng khác như thế nào trong hướng nghiệp cho học sinh theo chương trình

giáo dục phổ thông mới?

Câu 5. Theo đồng chí, cần có những điều kiện nào để hoạt động hướng

nghiệp cho học sinh theo chương trình giáo dục phổ thông mới có hiệu quả?

PL23