VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGUYỄN TÙNG BẢO THANH
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ AN NINH HÀNG KHÔNG
Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
Mã số: 9.38.01.02
TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC
HÀ NỘI - 2024
Công trình được hoàn thành tại:
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Đặng Minh Đức
2. TS. Nguyễn Tuấn Khanh
Phản biện 1: GS.TS. Phạm Hồng Thái
Phản biện 2: PGS.TS. Lê Thị Hương
Phản biện 3: GS.TS. Thái Vĩnh Thắng
Lun án s đưc bo v trước Hội đồng đánh giá luận án tiến sĩ
cp Hc vin ti Hc vin Khoa hc hi, Vin Hàn lâm Khoa hc
xã hi Vit Nam
Vào hi: gi ngày tháng năm 2024
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:
- Thư viện Quốc gia
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong thời hội nhập quốc tế hiện nay, nhu cầu vận chuyển bằng
đường hàng không ngày càng cao, tạo động lực thúc đẩy thị trường hàng không
dân dụng Việt Nam tăng trưởng nhanh và phát triển mạnh mẽ, đóng góp vào
phát triển kinh tế xã hội, mở rộng giao thương giữa các quốc gia, vùng lãnh thổ
trên toàn cầu.
Thị trường hàng không Việt Nam đang trên đà phát triển vượt trội trong
khu vực Đông Nam Á với sở hạ tầng du lịch vững chắc. Thành phố Hồ Chí
Minh Nội sở hữu vị tđắc địa, cách 17 quốc gia khác chỉ 4 - 5 giờ bay.
Trong 10 năm gần đây, ngành hàng không Việt Nam sự tăng trưởng vượt
trội so với các ngành khác xuất hiện thêm nhiều hãng bay mới. Hiện nay
Việt Nam 05 hãng Hàng không thương mại thực hiện chuyến bay thường lệ
như: Vietnam Airlines (bao gồm cả Công ty Bay dịch vụ hàng không Việt Nam
- VASCO), Bamboo Airways, Vietravel Airlines, Vietjet Air, Pacific Airlines
(tiền thân là Jetstar Pacific Airlines); ngoài ra, còn có các hãng hàng không thực
hiện chuyến bay không thường lệ (thuê chuyến) như: Công ty Hàng không
lưỡng dụng Ngôi sao Việt - Vietstar Airlines, Công ty Cổ phần hàng không Hải
Âu (đơn vị đầu tiên duy nhất khai thác kinh doanh loại hình thủy phi tại
Việt Nam), Tổng Công ty Trực thăng Việt Nam (đơn vị duy nhất cung cấp dịch
vụ bay trực thăng tại Việt Nam), … ; bên cạnh còn có các hãng hàng không vận
chuyển hàng hoá, gồm Vietnam Airlines Cargo (Công ty con của Vietnam
Airlines) và Vietjet Cargo (Công ty con của Vietjet Air). Song song với đó, còn
các hãng hàng không nước ngoài tại Việt Nam như: Starlux Airlines, Eva
Air và China airlines (Đài Loan), Cathay Pacific (Hồng Kông), Korean Air, Air
Incheon Asiana Airlines (Hàn Quốc); All Nippon Airways Japan airlines
(Nhật Bản); SpiceJet Airlines (Ấn Độ); Ethihad Airways Emirates (các Tiểu
vương quốc Ả Rập Thống nhất); Thai Airways, Bangkok Airways, Thai Vietjet,
Nok air (Thái Lan); Singapore Airlines (Singapore); Đa số các hãng đều
chuyến bay thường lệ đến Thành phố Hồ Chí Minh Nội. Đặc biệt Đà
Nẵng điểm đến yêu thích của du khách Trung Quốc Hàn Quốc n các
hãng hàng không của Hàn Quốc đều có đường bay đến Đà Nẵng với tỉ lệ cao.
Không chỉ tác động về vị trí địa lý, hoạt động hàng không còn chịu tác
động của rất nhiều yếu tố cả về chính trị lẫn hội kể cả những vấn đề liên
quan đến môi trường, dịch bệnh trong thời gian qua. Tuy nhiên, lợi thế dân số
đông cùng với sự bùng nổ của tầng lớp trung lưu, xu hướng hội nhập giao
thương quốc tế sở sản xuất lớn mạnh những yếu tố then chốt bảo đảm
sự phát triển vững chắc của ngành hàng không Việt Nam. Theo Hiệp hội Vận
tải hàng không Quốc tế (IATA), Việt Nam một trong những quốc gia tốc
độ phục hồi thị trường hàng không nội địa nhanh nhất thế giới.
2
Dù trong điều kiện nào thì nhu cầu giao thông bằng hàng không cũng là
chính đáng khách quan trong điều kiện phát triển của khoa học công nghệ
mấy thập kỷ qua. Kcả trong những năm gần đây, mặc năm 2020 năm
2021, tình nh dịch bệnh Covid-19 bùng phát diễn biến phức tạp, làm ảnh
hưởng đến hoạt động hàng không nói riêng và xã hội nói chung, nhưng đã được
kiểm soát tốt từng bước khắc phục; đến năm 2022, hoạt động hàng không
dân dụng đã chuyển sang trạng thái bình thường mới để phục hồi phát triển
kinh tế, trong đó các hãng hàng không được hoạt động trở lại. Đến thời điểm
hiện tại, thị trường hàng không nội địa đã hoàn toàn phục hồi sự tăng
trưởng mạnh so với giai đoạn trước dịch Covid-19.
Để bảo đảm an toàn giao thông, vận tải bằng đường hàng không cần
rất nhiều điều kiện, đặc biệt đối với hàng không dân dụng. Với thực trạng
phát triển kinh tế - hội toàn cầu, trước những vấn đề bất ổn liên quan đến
chính trị thế giới, tội phạm xuyên quốc gia hay những vấn đề liên quan đến
buôn lậu, ma tuý, tình hình hoạt động hàng không dân dụng sôi động đang đặt
ra về vấn đề cấp thiết cần phải bảo đảm an ninh, an toàn trong lĩnh vực hàng
không dân dụng; nếu không đảm bảo an ninh làm mất an toàn trong quá trình
vận hành hoạt động bay thì mức độ thiệt hại về người tài sản rất nghiêm
trọng, làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự an toàn hội cũng như nền kinh tế
của đất nước.
Đặc biệt sự ảnh hưởng cùng to lớn về an ninh hàng không từ các
cuộc tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 ở New York (sự kiện 11/9) với sự thiệt
hại nặng nề về người, tài sản cả nền kinh tế của nước Mỹ, cũng là cuộc tấn
công lớn nhất của thực thể nước ngoài chống lại quốc gia lại hùng mạnh này.
Sự kinh hoàng và nỗi sợ hãi của sự kiện không chỉ giới hạn trong vài tháng, vài
năm kéo dài cho đến ngày nay. Sự ảnh hưởng không chỉ lĩnh vực an ninh
hàng không của nước Mỹ còn tác động rất lớn đến an ninh hàng không của
thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng.
Do vậy, công tác đảm bảo an ninh hàng không nhiệm vụ đặc biệt
quan trọng, đảm bảo cho sự phát triển bền vững của ngành hàng không dân
dụng Việt Nam nói riêng cho sự phát triển của hội nói chung. An ninh
hàng không được đặt trong mối quan hệ tổng thể của an ninh quốc gia, một
phần nền tảng của nền quốc phòng toàn dân và an ninh Nhân dân.
Để thực hiện tốt công tác đảm bảo an ninh hàng không, phải có sự tham
gia quản nhà nước của Chính phủ, Bộ ngành chuyên môn của Nhà chức
trách hàng không. thể nói rằng, công tác quản nhà nước về an ninh hàng
không nước ta trong thời gian qua nhiều chuyển biến nét đạt được
những kết quả rất tích cực, góp phần rất lớn cho việc đảm bảo an ninh quốc gia.
T vic xây dựng văn bản quy phm pháp lut v an ninh hàng không (Lut,
Pháp lnh, Ngh định, Quyết định, Thông tư)… liên quan đến công tác đảm bo
3
an ninh hàng không) cho đến qun ri ro, hun luyện, đào tạo, din tp khn
nguy, đảm bo an ninh hàng không ti các cng hàng không, sân bay được trin
khai rt bài bn và hiu quả; trong đó, công tác x lí vi phm hành chính v an
ninh hàng không cũng được thc hin tốt đảm bảo quy định ca pháp lut.
Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn mt s hn chế nhất định như: Các văn bn khi
ban hành đôi lúc vẫn chưa phù hợp vi thc tin mt s văn bản chng
chéo v ni dung phải thường xuyên thay đổi để đáp ng yêu cầu đảm bo an
ninh; Cng v hàng không - Cơ quan thực hin chức năng quản nhà nước ti
cng hàng không, sân bay người khai thác cảng hàng không chưa chủ động
phi hp Ban Chỉ đạo phòng chống khủng bố địa phương trong triển khai thực
hiện các quy định của pháp luật về bảo đảm an ninh hàng không, kế hoạch khẩn
nguy của địa phương, triển khai xây dựng, luyện tập các phương án ứng phó tàu
bay không người lái, phương tiện bay siêu nhẹ, chưa thực hiện tốt các biện pháp
an ninh phòng ngừa như công tác tuyên truyền, các kế hoạch tuần tra chung,
các chuyên đề về bảo đảm an ninh, trật thội địa bàn, phòng chống trộm
cắp, ….; mt s cảng hàng không còn để xy ra sai sót, vi phm v chuyên
môn, nghip v như để lt vt phm nguy him lên tàu bay; hay những trường
hợp đe doạ khủng bố.
Nguyên nhân của tình trạng nói trên do chúng ta đang những lỗ
hổng trong nhận thức lý luận về quản nhà nước đối với an ninh hàng không, đặc
biệt nhận thức luận vđiều chỉnh pháp luật đối với quản nhà ớc v an
ninh ng kng, từ đó dẫn đến những hạn chế, bất cập, ng ng trong thực tiễn
quản nhà ớc về an ninh ng không và thiếu hụt những giải pháp toàn diện,
đột phá, khthi nhằm nâng cao hiệu quả quản nhà ớc van ninh hàng kng
Việt Nam hiện nay. Trong bối cảnh đó, việc triển khai c hoạt động nghiên cứu
toàn diện và u sắc về quản n nước đối với an ninh ng không rất cần
thiết, có nh thời sự.
Tính cấp thiết của việc triển khai nghiên cứu vấn đề quản nhà nước
về an ninh hàng không còn được khẳng định thêm do đang tồn tại nhiều khoảng
trống trong tình hình nghiên cứu hiện nay Việt Nam liên quan đến chủ đề
quản nhà nước về an ninh hàng không. Cho đến nay, hầu như chưa công
trình nghiên cứu quy lớn nào bàn về vấn đề này. Thực tế đó đang làm cho
sự thiếu hụt cơ sở nhận thức và thực tiễn để đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu
quả quản nhà nước về an ninh hàng không Việt Nam càng trở nên trầm
trọng.
Toàn bộ sự phân tích nói trên cho thấy, hướng nghiên cứu về quản
nhà nước đối với an ninh hàng không là một hướng nghiên cứu thời sự cấp bách
hiện nay, là yêu cu khách quan cn thiết c v mt lun ln thc tin.
Theo hướng đó, nghiên cu sinh la chn ch đề cho lun án tiến của mình
là: “Quản lý nhà nước v an ninh hàng không Vit Nam hin nay” và tiếp cn