Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân cấp xã -từ thực tiễn huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ......../........ BỘ NỘI VỤ .../...

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LƢƠNG VĂN TINH

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH

CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ - TỪ THỰC TIỄN

HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG

HÀ NỘI - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ......../........ BỘ NỘI VỤ .../...

HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

LƢƠNG VĂN TINH

QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH

CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ - TỪ THỰC TIỄN

HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG

MÃ SỐ: 60 34 04 03

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN QUỐC SỬU

HÀ NỘI - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu, kết luận được sử dụng trong luận

văn này là trung thực, có nguồn trích dẫn rõ ràng và chưa

từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Lƣơng Văn Tinh

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới

PGS.TS. Nguyễn Quốc Sửu đã tận tâm giúp đỡ, chỉ bảo tôi trong suốt quá

trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban giám đốc Học viện Hành chính

Quốc gia, Khoa Sau đại học cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo của Học viện

đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành luận văn này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới UBND huyện Si Ma Cai, UBND các xã trên

địa bàn huyện Si Ma Cai đã giúp và tạo điều kiện cho tôi nghiên cứu thực tế,

thu thập tài liệu, tìm hiểu số liệu để hoàn thành luận văn.

Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù tôi đã có

nhiều cố gắng, nỗ lực nhưng do sự hiểu biết còn hạn chế nên kết quả nghiên

cứu không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được ý kiến đóng

góp của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để luận văn của tôi được

hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày .…. tháng ….. năm 2018

Tác giả luận văn

Lƣơng Văn Tinh

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

8 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH

1.1. Một số vấn đề chung về quản lý nhà nước về hộ tịch 8

1.2. Nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch 14

1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hộ tịch của Ủy ban nhân dân

cấp xã 27

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA

UỶ BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI HIỆN NAY

2.1. Khái quát tình hình, đặc điểm phát triển kinh tế - xã hội của

huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai 34

2.2. Thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân cấp

xã của huyện Si Ma Cai 41

2.3. Đánh giá việc thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND

các xã huyện Si Ma Cai 56

Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN

LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN

CẤP XÃ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI

3.1. Phương hướng tăng cường quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy

ban nhân dân cấp xã trong giai đoạn hiện nay 70

3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về hộ tịch của Ủy ban

nhân dân cấp xã - từ thực tiễn huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai 72

KẾT LUẬN

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

CNTT : Công nghệ thông tin

ĐBQH : Đại biểu Quốc hội

ĐBHĐND : Đại biểu Hội đồng Nhân dân

HĐND : Hội đồng nhân dân

PBGDPL : Phổ biến, giáo dục pháp luật

QPPL : Quy phạm pháp luật

THCS : Trung học cơ sở

THPT : Trung học phổ thông

TTHC : Thủ tục hành chính

UBMTTQVN : Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam

UBND : Ủy ban mhân dân

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ

Trang

Bảng 2.1: Số liệu đăng ký hộ tịch từ năm 2013 đến năm 2016

của các xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai 50

Biểu đồ 2.1: Trình độ văn hóa của Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã

của huyện Si Ma Cai 43

Biểu đồ 2.2: Cơ cấu trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của Chủ

tịch, Phó Chủ tịch các xã thuộc huyện Si Ma Cai 43

Biểu đồ 2.3: Cơ cấu thành phần dân tộc của Chủ tịch, Phó Chủ

tịch các xã của huyện Si Ma Cai 44

Biểu đồ 2.4: Số lượng Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã của huyện Si

Ma Cai tham gia các lớp bồi dưỡng năm 2015 44

Biểu đồ 2.5: Cơ cấu số lượng Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã của

huyện Si Ma Cai đạt chuẩn theo tiêu chí nông thôn

mới 45

Biểu đồ 2.6: Trình độ lý luận chính trị của công chức Tư pháp -

Hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai 46

Biểu đồ 2.7: Cơ cấu trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của công

chức Tư pháp - Hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai 46

Biểu đồ 2.8: Cơ cấu thành phần dân tộc của công chức tư pháp -

hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai 47

Biểu đồ 2.9: Công chức tư pháp - hộ tịch các xã của huyện Si Ma

Cai tham gia các lớp bồi dưỡng kiến thức 47

Biểu đồ 2.10: Số trường hợp đăng ký khai sinh tại các xã của

huyện Si Ma Cai giai đoạn 2013- 2016 48

Biểu đồ 2.11: Cơ cấu tỷ lệ đăng ký kết hôn 49

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Quản lý nhà nước về hộ tịch là một trong những nội dung quản lý cơ

bản của Nhà nước. Thông qua hoạt động này, Nhà nước triển khai được các

chủ trương, chính sách pháp luật về hộ tịch; đăng ký và quản lý hộ tịch còn là

cơ sở để Nhà nước công nhận và bảo hộ quyền con người, quyền, nghĩa vụ

công dân, đồng thời có biện pháp quản lý dân cư một cách khoa học, phục vụ

thiết thực cho việc xây dựng, hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã

hội, quốc phòng, an ninh của đất nước… Là một nội dung của công tác quản

lý nhà nước, công tác quản lý hộ tịch ở cấp xã có khối lượng công việc lớn và

không ngừng gia tăng để góp phần giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm trật

tự, kỷ cương xã hội, trong đó phần lớn các hoạt động chỉ phát sinh từ cơ sở

hoặc chỉ được tiến hành ở cấp cơ sở.

Trong những năm qua, công tác quản lý hộ tịch ở nước ta nói chung và

chính quyền cấp xã trên địa bàn tỉnh Lào Cai nói riêng đã có những bước phát

triển ổn định, đạt được những kết quả quan trọng. Công tác xây dựng thể chế

được tăng cường; việc phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch ngày càng được

coi trọng. Hệ thống cơ quan quản lý, đăng ký hộ tịch, đội ngũ cán bộ, công

chức làm công tác hộ tịch các cấp không ngừng được củng cố, kiện toàn, nhờ

đó đã giải quyết được số lượng lớn yêu cầu đăng ký hộ tịch của người dân,

trong đó nhiều việc có yếu tố nước ngoài. Trình tự, thủ tục đăng ký hộ tịch

từng bước được đơn giản hóa, ngày càng tạo thuận lợi cho người dân... Với

những kết quả đã đạt được, công tác hộ tịch ngày càng khẳng định vị trí, vai

trò và tầm quan trọng đối với quản lý nhà nước và xã hội, góp phần bảo đảm

ngày một tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

Tuy nhiên, trong bối cảnh đất nước bước sang giai đoạn phát triển mới,

tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế diễn ra ngày càng

sâu rộng, với việc dịch chuyển dân cư trong nước và quốc tế ngày càng gia

tăng, thì công tác đăng ký và quản lý hộ tịch đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập,

thậm chí yếu kém, trong đó nổi lên là: chất lượng công tác đăng ký hộ tịch

chưa cao, vẫn còn nhiều sai sót, có việc gây bức xúc, nhất là tình trạng lợi

dụng đăng ký hộ tịch nhằm động cơ vụ lợi, hưởng chính sách ưu đãi của Nhà

nước có dấu hiệu gia tăng; hiệu quả công tác quản lý hộ tịch chưa đáp ứng

yêu cầu, nhiều trường hợp cơ quan quản lý và đăng ký hộ tịch không nắm

được đầy đủ dữ liệu hộ tịch cá nhân; công tác hướng dẫn nghiệp vụ, kiểm tra,

thanh tra chưa được tiến hành thường xuyên, kịp thời; công tác cải cách thủ

tục hành chính, đơn giản hóa giấy tờ hộ tịch tuy đã được quan tâm nhưng vẫn

chưa thực sự tạo thuận lợi cho người dân trong giải quyết các yêu cầu hộ tịch;

phương thức đăng ký hộ tịch còn mang tính thủ công; trình độ năng lực của

đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch có nơi chưa đáp ứng được yêu cầu…

Những hạn chế, yếu kém trên đây đã ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực

hiện quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, gây khó khăn, phiền hà cho người

dân, làm giảm hiệu quả quản lý dân cư, quản lý nhà nước và xã hội.

Si Ma Cai là một huyện vùng cao biên giới, đa thành phần dân tộc, có

địa hình núi cao, độ dốc lớn, là một huyện có điều kiện kinh tế - xã hội khó

khăn nhất của tỉnh Lào Cai và của cả nước, trong những năm qua huyện Si

Ma Cai được Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương quan tâm đầu tư

bằng các cơ chế, chính sách đặc thù, như: Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP ngày

27/12/2008 của Chính phủ về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền

vững [12], Nghị quyết số 22-NQ/TU ngày 11/11/2014 về giảm nghèo bền

vững huyện Si Ma Cai đến năm 2020 [36], cùng với truyền thống đoàn kết,

cần cù, sáng tạo của Nhân dân các dân tộc, đời sống kinh tế - xã hội, quốc

phòng, an ninh trên địa bàn huyện từng bước ổn định và phát triển bền vững.

Cấp ủy, chính quyền phát huy được vai trò lãnh đạo, quản lý, hỗ trợ Nhân dân

phát triển kinh tế- xã hội, góp phần bảo vệ vững chắc biên cương Tổ quốc.

Công tác quản lý nhà nước trên các lĩnh vực đạt được những kết quả quan

trọng. Quản lý nhà nước về hộ tịch tại các xã của huyện đã được các cấp triển

khai đồng bộ, hoạt động đăng ký và quản lý hộ tịch được chỉ đạo thống nhất

từ trung ương tới cấp xã, giải quyết được các yêu cầu cơ bản của công dân về

hộ tịch.

Bên cạnh những thành quả đạt được, đăng ký và quản lý nhà nước về hộ

tịch tại các xã của huyện Si Ma Cai vẫn còn bộc lộ một số hạn chế cần được

xem xét giải quyết, đó là: những hạn chế về nghiệp vụ chuyên môn; sự quan

tâm lãnh đạo chỉ đạo trong công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật

về hộ tịch; tình trạng tảo hôn; tình trạng đăng ký hộ tịch quá hạ; trường hợp

phụ nữ xuất nhập cảnh trái phép qua biên giới, lấy chồng, sinh con mà không

được sự công nhận; các yếu tố đặc thù ảnh hưởng đến hộ tịch như tập quán,

thói quen của nhân dân trên địa bàn; các yếu tố liên quan đến điều kiện cơ sở

vật chất đảm bảo cho công tác đăng ký quản lý hộ tịch…

Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: "Quản lý nhà nước về hộ

tịch của Ủy ban nhân dân cấp xã -từ thực tiễn huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào

Cai" làm Luận văn tốt nghiệp cao học Quản lý công.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Quản lý hộ tịch là hoạt động khó khăn và phức tạp đòi hỏi cơ quan nhà

nước phải hiểu biết sâu rộng về lĩnh vực chuyên môn và cần thiết hơn đó là sự

am hiểu về đặc điểm dân cư, tập quán, truyền thống văn hóa của địa phương.

Vấn đề hộ tịch không chỉ là sự quan tâm của Đảng, Nhà nước mà còn

thu hút cá nhân các nhà khoa học và các nhà quản lý. Một số công trình khoa

học tiêu biểu đã được công bố trong thời gian qua, như:

- Cuốn sách: "Từ quản lý đinh đến quản lý hộ tịch" của tác giả Phạm

Trọng Cường - H: Tư pháp, 2007. Cuốn sách đã làm nổi bật được quá trình phát

triển của công tác quản lý hộ tịch có sự kế thừa từ quản lý "đinh" trong lịch sử.

- "Quy định mới về đăng ký và quản lý hộ tịch" - H: Chính trị Quốc

gia, 2006;

- Vũ Thu Hà: "Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã huyện Hoài Đức,

thành phố Hà Nội", số 2692, năm 2016 - Luận văn thạc sỹ quản lý công, Học

viện hành chính. Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở lý luận và đánh giá

thực trạng công tác quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Hoài Đức,

thành phố Hà Nội, xác định được phương hướng, giải pháp tiếp tục hoàn thiện

quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội.

- Vũ Thị Bích Liên: "Quản lý nhà nước về hộ tịch tại tỉnh Vĩnh Phúc",

năm 2015 - Luận văn thạc sỹ quản lý công, Học viện Hành chính. Luận văn

đã cập nhật đầy đủ cơ sở lý luận và đánh giá được thực trạng quản lý nhà

nước về hộ tịch tại tỉnh Vĩnh Phúc. Trên cơ sở đó xác định được phương

hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch trên địa

bàn tỉnh Vĩnh Phúc.

- Đào Chiến Thắng: "Quản lý nhà nước về hành chính tư pháp của

UBND quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội", năm 2015 - Luận văn thạc sỹ

quản lý công, Học viện Hành chính. Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở lý

luận và đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về hành chính tư pháp

của UBND quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, trên cơ sở đó đưa ra được

các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hành chính tư pháp của UBND

quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.

- Hứa Thị Minh Hồng: "Năng lực thực thi công vụ của công chức tư

pháp - hộ tịch phường ở thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên", số 227,

năm 2015- Luận văn thạc sỹ quản lý công, Học viện Hành chính. Luận văn đã

hệ thống hóa được cơ sở lý luận và đánh giá được thực trạng thực thi công vụ

của công chức tư pháp - hộ tịch phường ở thành phố Thái Nguyên, đưa ra các

giải pháp nâng cao năng lực thực thi công vụ của công chức tư pháp - hộ tịch

cấp xã ở tỉnh Thái Nguyên trong giai đoạn hiện nay.

- Nguyễn Thị Nga: "Quản lý nhà nước về hộ tịch tại huyện Đông Anh,

thành phố Hà Nội", năm 2014, thạc sỹ quản lý công, Học viện Hành chính.

Luận văn đã hệ thống hóa được cơ sở lý luận và đánh giá được thực trạng

quản lý nhà nước về hộ tịch tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, đưa ra

được phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ

tịch trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội.

- Nguyễn Thị Thanh Vân: "Thực hiện pháp luật về hộ tịch ở quận Hồng

Bàng, thành phố Hải Phòng", năm 2015 - Luận văn thạc sỹ quản lý công, Học

viện Hành chính. Luận văn đã hệ thống cơ sở lý luận và đánh giá thực trạng

việc thực hiện pháp luật trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch của quận

Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng, đưa ra các giải pháp tăng cường thực hiện

pháp luật ở địa phương.

- Nguyễn Thị Vũ Thủy: "Quản lý nhà nước về đăng ký hộ tịch bằng

công nghệ thông tin ở thành phố Hà Nội", số 1494, năm 2011- Luận văn thạc

sỹ quản lý hành chính công, Học viện Hành chính. Luận văn đã đưa ra lý luận

và thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch bằng công nghệ thông tin của thành

phố Hà Nội, qua đó đưa ra các giải pháp hoàn thiện.

- Phạm Hồng Hoàn: "Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, huyện Đan

Phượng, thành phố Hà Nội", LV-1306, năm 2011 - Luận văn thạc sỹ quản lý

hành chính công, Học viện Hành chính. Trong Luận văn này tác giả đã hệ

thống được cơ sở lý luận về quản lý hộ tịch, đánh giá được thực trạng và đề ra

được các mục tiêu, giải pháp cơ bản để nâng cao hiệu quả công tác quản lý hộ

tịch ở các xã của huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội.

Các bài nghiên cứu, đặc biệt là các Luận văn thạc sỹ của các tác giả đã

hệ thống hóa được cơ sở lý luận về hộ tịch và quản lý nhà nước về hộ tịch.

Các tác giả cũng đi sâu phân tích đánh giá những kết quả đạt được, những hạn

chế và nguyên nhân của những hạn chế đó, trên cơ sở đó đưa ra được hệ

thống giải pháp nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà

nước về hộ tịch phù hợp với từng giai đoạn, từng địa phương. Tuy nhiên việc

nhận định những hạn chế, đánh giá nguyên nhân của hạn chế chưa cụ thể,

chưa phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến hạn chế của công tác này; các giải

pháp chưa thật sự cụ thể, đặc biệt là các giải pháp về xây dựng nâng cao chất

lượng cán bộ, công chức làm công tác quản lý hộ tịch và giải pháp về cải cách

hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác quản lý hộ tịch,

thiết nghĩ trong giai đoạn hiện nay cần tập trung đưa ra các biện pháp cụ thể

trong các nhóm giải pháp này.

Trên cơ sở nghiên cứu, kế thừa những ưu điểm, đi sâu đánh giá những hạn

chế để lựa chọn các giải pháp phù hợp với đặc điểm về dân cư, phong tục, tập

quán và truyền thống của các xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai, đặc

biệt chú trọng đến việc ứng dụng công nghệ thông tin, ứng dụng hiệu quả phần

mềm quản lý hộ tịch điện tử, kết nối hình thành cơ sở dữ liệu dân cư điện tử, phục

vụ cho quá trình quản lý, hoạch định và phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích

Trên cơ sở phân tích lý luận và đánh giá thực trạng công tác quản lý

nhà nước về hộ tịch của UBND cấp xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào

Cai, Luận văn đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường quản lý nhà nước về

hộ tịch của UBND cấp xã từ thực tiễn huyện Si Ma Cai, nhất là các huyện có

đặc điểm địa lý, dân cư tương đồng với huyện Si Ma Cai.

3.2. Nhiệm vụ

Để thực hiện mục đích trên, Luận văn có nhiệm vụ sau:

+ Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận chung về công tác quản lý nhà

nước về hộ tịch.

+ Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về hộ tịch

tại các xã nghiên cứu, rút ra những nguyên nhân của thực trạng đó.

+ Đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về hộ tịch của

UBND cấp xã từ thực tiễn huyện Si Ma Cai, nhất là các huyện có đặc điểm

địa lý, dân cư tương đồng với huyện Si Ma Cai.

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND cấp xã trên địa bàn huyện Si

Ma Cai, tỉnh Lào Cai.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

- Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2013 đến năm 2016;

- Không gian nghiên cứu: Khảo sát 13 xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai,

tỉnh Lào Cai.

5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp luận

Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận duy vật biện chứng,

duy vật lịch sử của triết học Mác - Lê nin; vận dụng các quan điểm của Đảng,

nguyên tắc, pháp luật của Nhà nước về xây dựng Nhà nước pháp quyền ở Việt

Nam, quản lý nhà nước về hộ tịch, bảo đảm quyền cư trú của công dân.

5.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp nghiên cứu cụ thể như:

phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, quan sát.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn

6.1. Ý nghĩa lý luận

Luận văn góp phần vào việc làm rõ những vấn đề lý luận của quản lý

nhà nước về hộ tịch trong khoa học quản lý hiện nay.

6.2. Ý nghĩa thực tiễn

Luận văn có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan có

liên quan trong công tác quản lý về hộ tịch. Đồng thời đề tài có thể dùng làm

tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu giảng dạy, học tập, tuyên truyền, phổ

biến, giáo dục pháp luật về quản lý hộ tịch trong các chương trình đào tạo, bồi

dưỡng tại Trường Chính trị tỉnh Lào Cai hiện nay.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn

gồm có 3 chương, 8 tiết.

Chƣơng 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH

1.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC HỘ TỊCH

1.1.1. Khái niệm hộ tịch

Hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác định tình trạng nhân thân của

một người từ khi sinh ra đến khi chết. Đó là các sự kiện: Khai sinh; Kết

hôn; Giám hộ; Nhận cha, mẹ, con; Thay đổi, cải chính hộ tịch, xác định lại

dân tộc, bổ sung thông tin hộ tịch; Khai tử; Thay đổi quốc tịch; Xác định

cha, mẹ, con; Xác định lại giới tính; Nuôi con nuôi, chấm dứt việc nuôi con

nuôi; Ly hôn, hủy việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn; Công

nhận giám hộ; Tuyên bố hoặc huỷ tuyên bố một người mất tích, đã chết, bị

mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự và các việc hộ tịch khác theo quy

định của pháp luật.

Các sự kiện hộ tịch bằng các giấy tờ hộ tịch do cơ quan nhà nước có

thẩm quyền cấp cho cá nhân theo quy định của pháp luật về hộ tịch. Đây là

căn cứ pháp lý xác nhận sự kiện hộ tịch của cá nhân đó.

Giấy tờ về hộ tịch là giấy tờ có giá trị chứng minh thực tế thân trạng

của mỗi công dân. Đó là cơ sở pháp lý chứng minh các quyền và nghĩa vụ của

công dân phát sinh từ sự kiện hộ tịch. Trong đó, giấy tờ khai sinh là giấy tờ hộ

tịch gốc của mỗi cá nhân do vậy tất cả các loại giấy tờ về hộ tịch đều phải

thống nhất với giấy khai sinh của cá nhân người đó. Mọi hồ sơ, giấy tờ của cá

nhân có nội dung ghi về họ, tên, chữ đệm; ngày, tháng, năm sinh; giới tính,

dân tộc; quốc tịch; quê quán; quan hệ cha, mẹ, con phải phù hợp với Giấy

khai sinh của người đó.

Giấy tờ hộ tịch do cơ quan đại diện Ngoại giao, cơ quan Lãnh sự của Việt

Nam ở nước ngoài cấp có giá trị như giấy tờ hộ tịch được cấp trong nước.

Do tính chất quan trọng như vậy của các giấy tờ về hộ tịch cho nên

pháp luật có quy định chặt chẽ, cụ thể các nguyên tắc, thủ tục, trình tự đăng

ký và cấp các loại giấy tờ về hộ tịch. Chính vì vậy, đăng ký hộ tịch là hành vi

bắt buộc không chỉ đối với công dân mà còn đối với cả các cơ quan nhà nước

có thẩm quyền.

1.1.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của quản lý nhà nƣớc về hộ tịch

Quản lý nhà nước về hộ tịch là một nội dung của quản lý nhà nước do

các chủ thể có thẩm quyền (trước hết và chủ yếu do các cơ quan hành chính

nhà nước và người có thẩm quyền) thực hiện trên cơ sở pháp luật và để thi

hành pháp luật trong lĩnh vực hộ tịch, góp phần bảo đảm, bảo vệ quyền con

người, quyền công dân, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội.

Quản lý nhà nước về hộ tịch là quá trình tổ chức, điều hành của các cơ

quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc đăng ký và quản lý hộ tịch nhằm

đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp của công dân và đáp ứng yêu cầu quản

lý dân cư, phục vu cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội. Quản lý nhà nước

về hộ tịch là một trong những vấn đề quan trọng trong quản lý nhà nước về

hành chính - tư pháp. Thông qua quản lý nhà nước về hộ tịch, nhà nước thực

hiện quản lý đối với dân cư của mình. Mặt khác, thông qua quản lý nhà nước

về hộ tịch, Nhà nước theo dõi thực trạng và những biến động của dân cư như:

sinh, tử, kết hôn, ly hôn... Trên cơ sở đó Nhà nước xây dựng các chính sách

kinh tế - xã hội, chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình... cho phù hợp với

thực tế khách quan. Trong quản lý nhà nước về hộ tịch, các cơ quan nhà nước

có thẩm quyền thực hiện những hoạt động như: Ban hành, hướng dẫn và tổ

chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch; hướng dẫn chỉ đạo

nghiệp vụ chuyên môn về hộ tịch; ban hành, quản lý, hướng dẫn việc sử dụng

các loại sổ sách, biểu mẫu hộ tịch; tổ chức tuyên truyền, phổ biến, vận động

nhân dân chấp hành các quy định của pháp luật về hộ tịch; tổ chức việc đăng

ký hộ tịch; giải quyết khiếu nại, tố cáo về hộ tịch; hợp tác quốc tế về hộ tịch...

Hiện nay công tác quản lý hộ tịch được thực hiện theo Luật Hộ tịch số

60/2014/QH13 ngày 20/11/2014 do Quốc hội ban hành; Nghị định số

123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số

điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch; Thông tư số 15/2015/TT-BTP ngày

16/11/2016 của Bộ Tư pháp quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật

Hộ tịch và Nghị định 123/2015/NĐ-CP.

Quản lý nhà nước về hộ tịch có những đặc điểm sau:

Một là, quản lý nhà nước về hộ tịch là hoạt động mang tính quyền lực

nhà nước. Quyền lực nhà nước trong quản lý hộ tịch thể hiện trong việc các

chủ thể có thẩm quyền đại diện ý chí nhà nước thực hiện quản lý hộ tịch bằng

những phương thức khác nhau, trong đó việc ban hành văn bản quản lý nhà

nước về hộ tịch là phương tiện cơ bản và chủ yếu nhất.

Bằng việc ban hành văn bản quản lý nhà nước về hộ tịch, chủ thể quản lý

hộ tịch thể hiện ý chí của mình dưới dạng các hoạt động áp dụng pháp luật; dưới

dạng các mệnh lệnh cá biệt nhằm áp dụng pháp luật vào thực tiễn, trực tiếp thực

hiện quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia quan hệ quản lý; dưới những dạng

mệnh lệnh, chỉ đạo trong hoạt động, nhằm tổ chức thực hiện pháp luật trong thực

tiễn, dưới dạng những thông tin hướng dẫn người dân để thực hiện việc đăng ký

hộ tịch thông qua hệ thống của bộ máy quản lý nhà nước về hộ tịch.

Bên cạnh đó, quyền lực nhà nước còn thể hiện trong việc các chủ thể có

thẩm quyền tiến hành những hoạt động cần thiết để đảm bảo thực hiện ý chí

nhà nước, như các biện pháp về tổ chức, tuyên truyền, giáo dục, thuyết phục,

hòa giải... Chính những biện pháp này là sự thể hiện tập trung và rõ nét của

sức mạnh nhà nước, một bộ phận tạo nên quyền lực nhà nước, nhờ đó, ý chí

cùa chủ thể quản lý hộ tịch được đảm bảo thực hiện.

Hai là, quản lý nhà nước về hộ tịch là hoạt động được tiến hành bởi

những chủ thể có quyền quản lý hành chính nhà nước, đó là những cơ quan,

cá nhân có thẩm quyền, được trao quyền quản lý nhà nước về hộ tịch trong bộ

máy nhà nước.

Chủ thể chủ yếu thực hiện quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch là

các cơ quan quản lý hành chính nhà nước (Chính phủ, Bộ, Ủy ban nhân dân

các cấp, các cơ quan chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân và đội ngũ cán bộ,

công chức làm công tác tư pháp - hộ tịch).

Ba là, quản lý nhà nước về hộ tịch là hoạt động có tính thống nhất,

được tổ chức chặt chẽ. Để đảm bảo tính pháp chế trong hoạt động hộ tịch, bộ

máy các cơ quan nhà nước thực hiện quản lý về hộ tịch được tổ chức thành

một hệ thống thống nhất từ Trung ương đến địa phương, nhờ đó hoạt động

này được chỉ đạo, điều hành thống nhất, bảo đảm lợi ích chung của cả nước,

bảo đảm sự liên kết, phối hợp nhịp nhàng giữa các địa phương tạo ra sức

mạnh tổng hợp của cả nước, tránh được sự cục bộ phân hóa giữa các địa

phương hay giữa các vùng miền khác nhau.

Tuy nhiên, do mỗi địa phương có những nét đặc thù riêng về điều kiện

kinh tạo ra sự năng động, sáng tạo trong quản lý điều hành, bộ máy quản lý

hộ tịch còn được tổ chức theo hướng phân cấp, trao quyền tự quyết, tạo sự

chủ động, sáng tạo cho chính quyền địa phương.

Bốn là, hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch có tính chấp hành và

điều hành.

Tính chấp hành và điều hành của quản lý nhà nước về hộ tịch thể

hiện trong việc những hoạt động này được tiến hành trên cơ sở pháp luật và

nhằm mục đích thực hiện pháp luật, cho dù đó là hoạt động chủ động, sáng

tạo của chủ thể quản lý thì cũng phải tuân thủ các quy định của pháp luật,

điều hành cấp dưới, trực tiếp áp dụng pháp luật hoặc trực tiếp tổ chức các

hoạt động thực tiễn... trên cơ sở quy định của pháp luật nhằm hiện thực hóa

pháp luật.

Tính điều hành của hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch thể hiện

trong việc chủ thể có thẩm quyền tổ chức thực hiện pháp luật trong đời sống

xã hội. Trong quá trình đó, các chủ thể này không chỉ tự mình thực hiện pháp

luật mà quan trọng hơn cả là họ đảm nhận chức năng chỉ đạo nhằm vận hành

hoạt động của các cơ quan, đơn vị trực thuộc theo một quy trình thống nhất;

tổ chức để mọi đối tượng có liên quan thực hiện pháp luật nhằm hiện thực hóa

các quyền và nghĩa vụ của các bên trong quan hệ quản lý.

Năm là, quản lý nhà nước đối với hộ tịch là hoạt động mang tính liên tục.

Quản lý nhà nước đối với hộ tịch luôn cần có tính liên tục, kịp thời và

linh hoạt để đáp ứng sự vận động không ngừng của đời sống xã hội. Chính

đặc điểm đặc thù này được coi là cơ sở quan trọng trong việc xác lập quy định

về tổ chức và hoạt động, quy chế công chức của bộ máy quản lý hộ tịch; tạo

ra bộ máy quản lý hộ tịch gọn nhẹ, có sự linh hoạt trong tổ chức, có đội ngũ

công chức quản lý hộ tịch năng động, sáng tạo, quyết đoán và chịu sự ràng

buộc trách nhiệm đối với hoạt động của mình.

Quản lý nhà nước về hộ tịch có vai trò quan trọng:

Một là, giúp cho việc quản lý các sự kiện liên quan đến mỗi cá nhân

công dân, quản lý nhà nước đối với hộ tịch là một trong những nội dung quan

trọng trong quản lý nhà nước vì nó liên quan trực tiếp tới quyền, nghĩa vụ,

trách nhiệm của công dân. Do vậy, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đã

đưa ra các chủ trương, các biện pháp tổ chức thực hiện nhằm quản lý nhà

nước đối với hộ tịch được thực hiện ngày càng hiệu quả. Trong quản lý xã

hội, nếu như hoạt động quản lý dân cư được coi là nội dung quan trọng hàng

đầu thì quản lý hộ tịch là một khâu nằm ở vị trí trung tâm của hoạt động quản

lý dân cư.

Hai là, quản lý nhà nước về hộ tịch là cơ sở để Đảng, Nhà nước thống

kê, quản lý dân cư, phục vụ đắc lực cho các cấp, các ngành hữu quan trong

hoạch định và xây dựng các chính sách và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội

phù hợp, sát với tình hình thực tế như các chính sách về dân số, phân bổ dân

cư, chia tách, sáp nhập địa giới hành chính…

Ba là, là cơ sở để thực hiện tốt chính sách về dân số. Việc bảo đảm

chính xác thông tin đăng ký hộ tịch còn giúp cho việc xác định độ tuổi (tuổi

tham gia nghĩa vụ quân sự, tuổi chịu trách nhiệm hình sự, tuổi vào các cấp

học, tuổi công tác ...), nhóm tuổi, số con trong gia đình, khoảng cách giữa các

lần sinh, từ đó giúp cho việc thống kê số nhân khẩu, phổ cập giáo dục...

Bốn là, quản lý nhà nước hộ tịch còn phục vụ cho an sinh xã hội như

việc cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí cho trẻ em dưới 6 tuổi. Ngoài ra, nó còn

là cơ sở để các cấp chính quyền địa phương xây dựng kế hoạch đầu tư kết cấu

hạ tầng như xây dựng trường học, công trình phúc lợi...

Năm là, quản lý nhà nước về hộ tịch góp phần đảm bảo những quyền

nhân thân cơ bản của công dân. Việc đăng ký hộ tịch đã tạo cơ sở pháp lý bảo

đảm một số quyền nhân thân cơ bản của cá nhân (như quyền đối với họ tên,

quyền thay đổi họ tên, quyền xác định dân tộc, quyền được khai sinh, quyền

kết hôn… đã được ghi nhận trong Bộ luật Dân sự). Thông qua việc đăng ký

khai sinh (khởi đầu việc đăng ký sự kiện hộ tịch của mỗi cá nhân) đã bảo đảm

quyền được khai sinh, một trong những quyền quan trọng đầu tiên của trẻ em

theo tuyên bố tại Công ước của Liên Hợp quốc về quyền trẻ em: "Trẻ em phải

được đăng ký ngay lập tức sau khi sinh ra và có quyền ngay từ khi ra đời, có

họ tên, có quốc tịch và trong chừng mực có thể, quyền được biết cha mẹ mình

là ai và được chính cha mẹ mình chăm sóc"; tại Luật bảo vệ, chăm sóc và giáo

dục trẻ em của Việt Nam cũng khẳng định:" trẻ em có quyền được khai sinh

và có quốc tịch". Tuy nhiên, quyền được khai sinh không phải là quyền riêng

có của trẻ em mà là quyền của bất cứ cá nhân nào; theo quy định của Bộ Luật

Dân sự thì việc bảo đảm quyền đăng ký hộ tịch cũng đồng nghĩa với việc bảo

đảm quyền nhân thân cơ bản của mỗi cá nhân.

1.2. NỘI DUNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘI TỊCH

1.2.1. Nội dung quản lý nhà nƣớc về hộ tịch

1.2.1.1. Soạn thảo các dự án luật, pháp lệnh về hộ tịch

Đây là việc cơ quan hành chính nhà nước theo thẩm quyền ban hành

văn bản QPPL để thực hiện quản lý và phục vụ các hoạt động hành chính - tư

pháp theo quy định của Luật Ban hành văn bản QPPL năm 2015.

Bộ Tư pháp và Bộ Ngoại giao trong quản lý hộ tịch chịu trách nhiệm

soạn thảo, trình cơ quan có thẩm quyền ban hành theo thẩm quyền văn bản

QPPL về đăng ký và quản lý hộ tịch.

Hiện nay chúng ta đã xây dựng được hệ thống văn bản QPPL trong lĩnh

vực hộ tịch tương đối đầy đủ và đồng bộ như:

Luật Cư trú năm 2006; Luật sửa đổi bổ sung một số điều Luật Cư trú

năm 2013; Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014; Luật Hộ tịch năm 2014;

Nghị định số 123/2015/NĐ- CP ngày 15//11/2015 của Chính phủ quy định chi

tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch [13].

1.2.1.2. Tổ chức tuyên truyền, phổ biến, vận động Nhân dân chấp

hành các quy định của pháp luật về hộ tịch

Việc tuyên truyền và vận động nhân dân thực hiện pháp luật về hộ tịch

thông qua nhiều hình thức, như: Đưa pháp luật về hộ tịch vào các cấp học; Phổ

biến pháp luật thông qua các phương tiện thông tin đại chúng (truyền thanh,

truyền hình, đài phát thanh, loa phát thanh); Tập hợp Nhân dân để tổ chức tuyên

truyền miệng; Tổ chức các cuộc thi, sân khấu hóa; Thông qua hoạt động xét xử

của Tòa án; Thông qua hoạt động tư vấn, hòa giải... nhằm chuyển tải các quy

định của pháp luật về hộ tịch tới mọi công dân để họ biết, hiểu và thực hiện.

Đây cũng là nhiệm vụ của các cán bộ, cơ quan nhà nước nói chung, cơ

quan, cán bộ làm công tác hộ tịch nói riêng, là trách nhiệm của tất cả các cấp,

các ngành, vai trò chủ đạo thông qua hướng dẫn, phổ biến, giáo dục pháp luật

của các cấp, các báo cáo viên, tuyên truyền viên.

1.2.1.3. Hướng dẫn chỉ đạo chuyên môn về hộ tịch

Bộ Tư pháp giúp Chính phủ hướng dẫn, chỉ đạo chung việc thực hiện

các văn bản QPPL về đăng ký hộ tịch.

Bộ Ngoại giao phối hợp với Bộ Tư pháp trong hướng dẫn, chỉ đạo,

kiểm tra, thanh tra việc thực hiện đăng ký và quản lý hộ tịch của các Cơ quan

Ngoại giao, Lãnh sự Việt Nam, bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch cho viên chức

lãnh sự của các Cơ quan ngoại giao, Lãnh sự Việt Nam.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch

trong địa phương mình, có nhiệm vụ, quyền hạn: Hướng dẫn, chỉ đạo việc

tổ chức thực hiện công tác đăng ký và quản lý hộ tịch; Tổ chức tuyên

truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch; Căn cứ quy định của Chính phủ,

quyết định việc bố trí công chức làm công tác hộ tịch ở cấp huyện, cấp xã;

bảo đảm cơ sở vật chất để phục vụ hoạt động đăng ký và quản lý hộ tịch;

Quản lý, cập nhật, khai thác Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử theo quy định;

Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm pháp luật

về hộ tịch theo thẩm quyền; Thu hồi, hủy bỏ giấy tờ hộ tịch do UBND cấp

huyện cấp trái quy định của Luật Hộ tịch, trừ trường hợp kết hôn trái pháp

luật; Định kỳ tổ chức việc bồi dưỡng nghiệp vụ hộ tịch cho công chức làm

công tác hộ tịch; Tổng hợp tình hình và thống kê hộ tịch báo cáo Bộ Tư

pháp theo quy định.

Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch

trong địa phương mình, có nhiệm vụ, quyền hạn: Thực hiện đăng ký hộ tịch

theo quy định của Luật này; Chỉ đạo, kiểm tra việc đăng ký và quản lý hộ tịch

tại Ủy ban nhân dân cấp xã; Tổ chức tuyên truyền, phổ biến các quy định của

pháp luật về hộ tịch; Quản lý, sử dụng Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch theo quy

định; Căn cứ quy định của UBND cấp tỉnh, bố trí công chức làm công tác hộ

tịch; Quản lý, cập nhật, khai thác Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và cấp bản sao

trích lục hộ tịch theo quy định; Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố

cáo và xử lý vi phạm pháp luật về hộ tịch theo thẩm quyền; Thu hồi, hủy bỏ

giấy tờ hộ tịch do UBND cấp xã cấp trái quy định của Luật Hộ tịch, trừ

trường hợp kết hôn trái pháp luật; Tổng hợp tình hình và thống kê hộ tịch báo

cáo UBND cấp tỉnh theo quy định của Chính phủ; Lưu trữ Sổ hộ tịch, hồ sơ

đăng ký hộ tịch.

Muốn có đội ngũ cán bộ có năng lực, tác nghiệp tốt, nhanh, chính xác

thì ngoài trình độ chuyên môn phải được hướng dẫn, chỉ đạo, bồi dưỡng kỹ

năng xử lý các tình huống cụ thể trong nhiệm vụ được phân công đảm trách

của việc đăng ký, liên quan đến hộ tịch.

1.2.1.4. Ban hành, quản lý, hướng dẫn việc sử dụng thống nhất các

sổ sách, biểu mẫu để đăng ký, quản lý về hộ tịch, hộ khẩu

Bộ Tư pháp giúp Chính phủ ban hành, hướng dẫn việc thực hiện thống

nhất các loại sổ hộ tịch, biểu mẫu, sổ sách để đăng ký, quản lý về hộ tịch.

Ủy ban nhân dân các cấp quản lý, sử dụng các loại sổ hộ tịch, biểu mẫu,

sổ sách theo quy định của Bộ Tư pháp về lưu giữ sổ hộ tịch, giấy tờ hộ tịch.

Cơ quan lãnh sự, ngoại giao Việt Nam quản lý, sử dụng các loại sổ hộ

tịch, biểu mẫu hộ tịch theo quy định của Bộ Tư pháp, lưu trữ sổ hộ tịch, giấy

tờ hộ tịch.

1.2.1.5. Đăng ký, thống kê, báo cáo đăng ký sổ sách, hồ sơ về hộ tịch

Là việc thống kê, tổng hợp số liệu, đánh giá tình hình, xây dựng

phương hướng hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước về hộ tịch cấp dưới

trực tiếp với cơ quan cấp trên để cơ quan cấp trên nắm bắt tình hình, tiếp tục

chỉ đạo, báo cáo cơ quan nhà nước có thẩm quyền tổng hợp chung và có

những điều chỉnh cho phù hợp với thực tế.

Việc báo cáo được thực hiện theo tháng, quý, 6 tháng, hàng năm, đột

xuất hay theo chuyên đề.

Bộ Tư pháp tổng hợp các số liệu thống kê hộ tịch, việc đăng ký và quản

lý hộ tịch báo cáo Chính phủ hàng năm.

Bộ Ngoại giao tổng hợp tình hình và số liệu thống kê về hộ tịch của

cơ quan ngoại giao, lãnh sự Việt Nam gửi Bộ Tư pháp định kỳ 6 tháng,

hàng năm.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổng hợp tình hình và số liệu thống kê hộ tịch

theo định kỳ 6 tháng, hàng năm gửi Bộ tư pháp.

Cơ quan ngoại giao, lãnh sự Việt Nam báo cáo các Bộ Ngoại giao 6

tháng và hàng năm.

Trong phạm vi, nhiệm vụ, quyền hạn của mình về quản lý nhà nước về

hộ tịch, các cán bộ ngoại giao, công an, UBND các cấp, các sở tư pháp, phòng

tư pháp, công an, công chức làm nhiệm vụ tư pháp… có trách nhiệm làm tốt

công tác lưu trữ sổ sách, hồ sơ hộ tịch do mình phụ trách giải quyết.

1.2.1.6. Giải quyết khiếu nại, tố cáo về hộ tịch theo thẩm quyền

Là việc xem xét các quyết định, hành vi hành chính trong hoạt động

đăng ký, quản lý hộ tịch theo quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo nhằm

đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp cho công dân.

Các cơ quan như Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao, UBND các cấp trong

phạm vi, nhiệm vụ quyền hạn của mình có trách nhiệm giải quyết khiếu nại,

tố cáo về hộ tịch theo đúng quy định của Luật Khiếu nại, Luật Tố cáo.

1.2.2.7. Thanh tra, kiểm tra, thực hiện khen thưởng và xử lý vi phạm

về hộ tịch

Thanh tra, kiểm tra là việc cơ quan có thẩm quyền tiến hành xem xét

các hoạt động của cơ quan, cán bộ, công chức trong việc giải quyết công việc

liên quan đến hộ tịch nhằm kịp thời uốn nắn sai phạm nếu có và qua đó hướng

dẫn thêm về mặt chuyên môn, nghiệp vụ. Hoạt động này được tiến hành

thường xuyên theo kế hoạch hoặc đột xuất khi có dấu hiệu vi phạm.

Bộ Tư pháp có nhiệm vụ, quyền hạn thanh tra, kiểm tra việc đăng ký,

quản lý hộ tịch trong phạm vi toàn quốc.

Bộ Ngoại giao thực hiện việc thanh tra, kiểm tra trong phạm vi bộ

mình, các cơ quan ngoại giao, lãnh sự Việt Nam.

Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện thanh tra, kiểm tra trong phạm vi

tỉnh, huyện mình.

Khen thưởng, xử lý vi phạm là việc động viên, khuyến khích những cá

nhân, tập thể có thành tích xuất sắc trong công tác quản lý, đăng ký hộ tịch và

việc xử lý những vi phạm sau khi tiến hành thanh tra, kiểm tra theo quy định

của pháp luật.

Hợp tác quốc tế về công tác hộ tịch là việc tham gia vào các điều ước,

hiệp ước, tham gia các hoạt động phối hợp với các tổ chức quốc tế, với các

nước trong lĩnh vực hộ tịch. Trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa, mở rộng

quan hệ đối ngoại của nước ta hiện nay thì các công việc về hộ tịch liên quan

đến các nước khác ngày càng phổ biến, thường xuyên. Vì vậy, hợp tác quốc tế

trong lĩnh vực hộ tịch là một yêu cầu khách quan, bức thiết, được nhà nước

quan tâm. Bộ Tư pháp là cơ quan giúp Chính phủ trong việc thực hiện, triển

khai các hoạt động hợp tác quốc tế về hộ tịch.

1.2.2. Thẩm quyền trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp xã trong

quản lý nhà nƣớc về hộ tịch

1.2.2.1. Bố trí công chức tư pháp - hộ tịch thực hiện việc đăng ký hộ tịch

Công chức tư pháp - hộ tịch làm công tác chuyên môn thuộc UBND

cấp xã, có trách nhiệm giúp UBND xã quản lý nhà nước về công tác tư pháp

trong phạm vi địa phương. Thực hiện nhiệm vụ theo Điều 8, Thông tư số

06/2012/TT-BNV ngày 30/10/2012 của Bộ Nội vụ về chức danh, tiêu chuẩn

cụ thể, nhiệm vụ và tuyển dụng công chức xã, phường, thị trấn quy định:

+ Tham mưu giúp UBND cấp xã tổ chức thực hiện nhiệm vụ, quyền

hạn của UBND trong lĩnh vực tư pháp và hộ tịch trên địa bàn theo quy định

pháp luật.

+ Trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ sau:

Phổ biến, giáo dục pháp luật; quản lý tủ sách pháp luật, tổ chức phục vụ

nhân dân nghiên cứu pháp luật và tổ chứ lấy ý kiến của nhân dân trên địa bàn

xã trong việc xây dựng pháp luật.

Kiểm tra, rà soát văn bản Quy phạm pháp luật (QPPL) của Hội đồng

nhân dân và Ủy ban nhân dân cấp xã, báo cáo cơ quan có thẩm quyền xem

xét, quyết định tham gia công tác thi hành án dân sự trên địa bàn cấp xã.

Thực hiện nhiệm vụ công tác tư pháp, hộ tịch, chứng thực, chứng nhận

và theo dõi về quốc tịch trên địa bàn cấp xã theo quy định của pháp luật; phối

hợp với công chức Văn hóa - xã hội hướng dẫn xây dựng hương ước, quy ước

ở thôn, tổ dân phố và công tác giáo dục tại địa bàn cấp xã.

Chủ trì, phối hợp với công chức khác thực hiện công tác hòa giải ở cơ sở.

+ Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật chuyên

ngành và do Chủ tịch UBND cấp xã giao.

- Công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã phải đảm bảo các tiêu chuẩn

chung và tiêu chuẩn cụ thể sau:

+ Hiểu biết về lý luận chính trị, nắm vững quan điểm, chủ trương,

đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước.

+ Có năng lực tổ chức vận động nhân dân ở địa phương thực hiện có hiệu

quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước.

+ Có trình độ văn hóa và trình độ chuyên môn nghiệp vụ phù hợp yêu

cầu nhiệm vụ, vị trí việc làm, có đủ năng lực và sức khỏe hoàn thành tốt

nhiệm vụ được giao.

+ Am hiểu và tôn trọng phong tục, tập quán của cộng đồng dân cư trên

địa bàn công tác.

Đối với tiêu chuẩn cụ thể, tại Khoản 1, Điều 2, Thông tư số 06/2012/TT-

BNV ngày 30/10/2012 của Bộ Nội vụ hướng dẫn về chức trách, tiêu chuẩn cụ thể,

nhiệm vụ và tuyển dụng công chức xã, phường, thị trấn quy định:

+ Độ tuổi: Đủ 18 tuổi trở lên;

+ Trình độ văn hóa: Tốt nghiệp trung học phổ thông;

+ Trình độ chuyên môn: Tốt nghiệp trung cấp chuyên nghiệp trở lên

của ngành đào tạo phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của chức danh công chức

được đảm nhiệm;

+ Trình độ tin học: Có chứng chỉ tin học văn phòng trình độ A trở lên;

+ Tiếng dân tộc thiểu số: Ở địa bàn công tác phải sử dụng tiếng dân tộc

thiểu số trong hoạt động công vụ thì phải biết thành thạo tiếng dân tộc thiểu

số phù hợp với địa bàn công tác đó; nếu khi tuyển dụng mà chưa biết tiếng

dân tộc thiểu số thì sau khi tuyển dụng phải hoàn thành lớp học tiếng dân tộc

thiểu số phù hợp với địa bàn công tác được phân công;

+ Sau khi tuyển dụng phải hoàn thành lớp đào tạo, bồi dưỡng quản lý

hành chính nhà nước và đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị theo chương trình

đối với chức danh công chức xã đảm nhiệm.

Ngoài ra, đối với tiêu chuẩn của công chức tư pháp - hộ tịch cấp xã còn

được quy định tại Khoản 2, Điều 72, Luật Hộ tịch: Có trình độ từ trung cấp

luật trở lên và đã được bồi dưỡng về nghiệp vụ hộ tịch; có chữ viết rõ ràng và

trình độ tin học phù hợp với yêu cầu công việc.

Những quy định về tiêu chuẩn chung và tiêu chuẩn cụ thể đối với chức

danh công chức cấp xã trên là căn cứ để các địa phương thực hiện công tác

quy hoạch, tạo nguồn, tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, xếp

lương, nâng bậc lương và thực hiện chế độ, chính sách khác đối với công

chức cấp xã nói chung trong đó có công chức tư pháp - hộ tịch.

1.2.2.2. Thực hiện nội dung đăng ký hộ tịch

Thứ nhất, Đăng ký khai sinh. Đây là biện pháp đầu tiên của quản lý

hành chính nhà nước trong lĩnh vực đăng ký hộ tịch. Thông qua quản lý hành

chính trong lĩnh vực đăng ký khai sinh giúp cho Nhà nước theo dõi sự biến

động tự nhiên của dân số, từ đó đề ra các chính sách phát triển kinh tế- xã hội

trên phạm vi cả nước cũng như trong từng địa phương; mặt khác đăng ký khai

sinh một cách đầy đủ, chính xác là bảo vệ quyền của trẻ em được đăng ký

khai sinh theo quy định của pháp luật.

Thẩm quyền đăng ký khai sinh, UBND cấp xã nơi cư trú của người cha

hoặc người mẹ thực hiện đăng ký khai sinh cho trẻ em.

Trong trường hợp không xác định được nơ cư trú của người mẹ và

người cha thì UBND cấp xã, nơi trẻ em đang sinh sống trên thực tế thực hiện

việc đăng ký khai sinh.

Việc đăng ký khai sinh cho trẻ em bị bỏ rơi được thực hiện tại UBND

cấp xã, người đang tạm thời nuôi dưỡng hoặc nơi có trụ sở của tổ chức đang

tạm thời nuôi dưỡng trẻ em đó.

Thời hạn và trách nhiệm khai sinh, trong thời hạn 60 ngày, kể từ ngày

sinh con, cha, mẹ có trách nhiệm đi khai sinh cho con; nếu cha, mẹ không thể đi

khai sinh được thì ông, bà hoặc người thân thích khác đi khai sinh cho trẻ em.

Thủ tục đăng ký khai sinh, người đi đăng ký khai sinh nộp Giấy chứng

sinh (theo mẫu quy định) và xuất trình Giấy chứng nhận kết hôn của cha, mẹ

trẻ em (nếu cha, mẹ trẻ em có đăng ký kết hôn). Trong trường hợp công chức

Tư pháp - hộ tịch biết rõ về quan hệ hôn nhân của cha, mẹ trẻ em thì không

cần phải xuất trình Giấy chứng nhận kết hôn. Trường hợp cha hoặc mẹ hoặc

cả cha và mẹ là người nước ngoài thì phải nộp văn bản thỏa thuận của cha, mẹ

về việc chọn quốc tịch cho con. Ngay sau khi nhận đủ các giấy tờ, nếu thấy

thông tin khai sinh đầy đủ và phù hợp, công chức làm công tác hộ tịch ghi nội

dung thông tin theo quy định vào Sổ hộ tịch; công chức tư pháp - hộ tịch,

người đi đăng ký khai sinh cùng ký vào Sổ hộ tịch. Chủ tịch UBND cấp xã

cấp Giấy khai sinh cho người được đăng ký khai sinh.

Trong trường hợp khai sinh cho người ngoài giá thú, nếu không xác

định được người cha, thì phần ghi về người cha trong sổ đăng ký khai sinh và

Giấy đăng ký khai sinh để trống.

Về khai sinh quá hạn, những trường hợp sinh chưa được đăng ký trong

thời hạn theo quy định của pháp luật (60 ngày) thì phải đăng ký theo thủ tục

quá hạn. UBND cấp xã, nơi có thẩm quyền đăng ký khai sinh ban đầu thực

hiện việc đăng ký khai sinh quá hạn. Trong trường hợp người đã thành niên

đăng ký khai sinh quá hạn cho mình, thì có thể đăng ký tại UBND cấp xã có

thẩm quyền đăng ký khai sinh ban đầu hoặc tại UBND cấp xã nơi người đó cư

trú. Thủ tục đăng ký khai sinh quá hạn thực hiện như thủ tục đăng ký khai

sinh ban đầu. Trong cột ghi chú Sổ đăng ký khai sinh quá hạn phải ghi rõ

"Đăng ký quá hạn", trường hợp cần phải xác minh, thì thời hạn xác minh

không quá 5 ngày. Khi đăng ký khai sinh quá hạn cho người đã có hồ sơ, giấy

tờ cá nhân như: Sổ hộ khẩu, Giấy chứng minh nhân dân, học bạ, bằng tốt

nghiệp, lý lịch cán bộ, lý lịch đảng viên, mà trong các hồ sơ giấy tờ đã có sự

thống nhất về họ, tên, chữ đệm; ngày, tháng, năm sinh; dân tộc, quốc tịch; quê

quán trong các hồ sơ, giấy tờ, thì đăng ký đúng theo nội dung đó. Trường hợp

họ, tên, chữ đệm; ngày, tháng, năm sinh; dân tộc, quốc tịch; quê quán trong

các hồ sơ, giấy tờ nói trên của người đó không thống nhất thì đăng ký theo hồ

sơ, giấy tờ được lập đầu tiên. Trường hợp địa danh đã có thay đổi thì phần ghi

về quê quán được ghi theo địa danh hiện tại.

Thẩm quyền, thủ tục đăng ký lại khai sinh, những trường hợp đăng ký

khai sinh trước đây đã được đăng ký nhưng sổ hộ tịch và bản chính giấy tờ hộ

tịch đã bị mất hoặc hư hỏng không sử dụng được, thì đăng ký lại khai sinh.

UBND cấp xã nơi người đăng ký lại khai sinh cư trú hoặc nơi đã đăng ký khai

sinh trước đây thực hiện việc đăng ký lại. Khi đăng ký lại khai sinh, nếu

người đi đăng ký lại khai sinh xuất trình bản sao giấy tờ đã cấp hợp lệ trước

đây, thì nội dung khai sinh lại được ghi theo nội dung của bản sao giấy tờ hộ

tịch đó. Trường hợp đăng ký lại khai sinh cho người không có bản sao Giấy

khai sinh đã cấp trước đây, nhưng đã có hồ sơ, giấy tờ cá nhân như: Sổ hộ

khẩu, Giấy chứng minh nhân dân, học bạ, bàng tốt nghiệp, lý lịch cán bộ, lý

lịch đảng viên, mà trong các hồ sơ giấy tờ đó đã có sự thống nhất về họ, tên,

chữ đệm; ngày, tháng, năm sinh; dân tộc, quốc tịch; quê quán, thì đăng ký

đúng theo nội dung đó. Trường hợp họ, tên, chữ đệm; ngày, tháng, năm sinh;

dân tộc, quốc tịch; quê quán trong các hồ sơ, giấy tờ trên của người đó không

thống nhất, thì đăng ký theo hồ sơ, giấy tờ được lập đầu tiên. Trong trường

hợp địa danh đã có sự thay đổi thì phần khai về quê quán được ghi theo địa

danh hiện tại.

Thứ hai, về đăng ký kết hôn, quyền kết hôn là một trong những quyền

đầu tiên trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình của mỗi con người. Từ đó phát

sinh những quan hệ pháp lý giữa vợ, chồng, cha, mẹ, con, giữa ông bà nội,

ngoại và cháu.

Về thẩm quyền kết hôn, UBND cấp xã, nơi cư trú của bên nam hoặc

bên nữ thực hiện việc đăng ký kết hôn. Trong trường hợp cả hai bên nam, nữ

là công dân Việt Nam đang trong thời hạn công tác, học tập, lao động ở nước

ngoài về nước đăng ký kết hôn, đã cắt hộ khẩu thường trú ở nước ngoài, thì

việc đăng ký kết hôn được thực hiện tại UBND cấp xã, nơi cư trú trước khi

xuất cảnh của một trong hai bên nam, nữ.

Về thủ tục đăng ký kết hôn, khi đăng ký kết hôn, hai bên nam, nữ phải

nộp Tờ khai và xuất trình Giấy chứng minh nhân dân.

Trong trường hợp người cư trú tại xã, phường, thị trấn này nhưng đăng

ký kết hôn tại xã, phường, thị trấn khác, thì phải có xác nhận của UBND cấp

xã nơi người đó cư trú về tình trạng hôn nhân của người đó.

Đối với người đang trong thời hạn công tác, học tập, lao động ở nước

ngoài về nước đăng ký kết hôn, thì phải có xác nhận của Cơ quan Ngoại giao,

lãnh sự Việt Nam tại nước sở tại về tình trạng hôn nhân của người đó.

Đối với cán bộ, chiến sĩ đang công tác trong lực lượng vũ trang, thì thủ

trưởng đơn vị của người đó xác nhận tình trạng hôn nhân.

Hai bên nam, nữ nộp Tờ khai đăng ký kết hôn theo mẫu quy định cho

cơ quan đăng ký hộ tịch và cùng có mặt khi đăng ký kết hôn.

Ngay sau khi nhận đủ giấy tờ theo quy định, nếu thấy đủ điều kiện kết

hôn theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình, công chức tư pháp - hộ tịch

ghi việc kết hôn vào Sổ hộ tịch, cùng hai bên nam, nữ ký tên vào Sổ hộ tịch.

Hai bên nam, nữ cùng ký vào Giấy chứng nhận kết hôn; công chức tư pháp -

hộ tịch báo cáo Chủ tịch UBND cấp xã tổ chức trao Giấy chứng nhận kết hôn

cho hai bên nam, nữ. Chủ tịch UBND cấp xã ký và cấp cho mỗi bên vợ,

chồng một bản chính Giấy chứng nhận kết hôn, giải thích cho hai bên về

quyền và nghĩa vụ của vợ, chồng theo quy định của pháp luật về Hôn nhân và

gia đình. Trong trường hợp cần xác minh điều kiện kết hôn của hai bên nam,

nữ thì thời hạn giải quyết không quá 05 ngày làm việc.

Thứ ba, về đăng ký khai tử. Đăng ký khai tử là việc cơ quan nhà nước

có thẩm quyền xác nhận sự kiện chết của một người và ghi vào Sổ đăng ký

khai tử. Trên cơ sở đó chấm dứt quan hệ của người đó với gia đình, xã hội

đồng thời phát sinh quyền và nghĩa vụ của nhân thân người chết. Mục đích

của đăng ký khai tử nhằm giúp cho nhà nước theo dõi biến động tự nhiên về

dân số, tạo cơ sở xây dựng, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc

phòng và các chính sách về dân số, kế hoạch hóa gia đình.

Về thẩm quyền đăng ký khai tử, UBND cấp xã nơi cư trú cuối cùng của

người chết thực hiện việc đăng ký khai tử. Trường không xác định được nơi

cư trú cuối cùng của người chết thì UBND cấp xã nơi người đó chết hoặc nơi

phát hiện thi thể người chết thực hiện việc đăng ký khai tử.

1.2.2.3. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch

Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật nói chung là nhiệm vụ rất

quan trọng của cả hệ thống chính trị. Trong đó cấp chính quyền cơ sở có

nhiệm vụ rất quan trọng trong việc phổ biến, giải thích, hướng dẫn nhân dân

thực hiện đúng các quy định của pháp luật. Các văn bản pháp luật về hộ tịch,

hộ khẩu là những văn bản liên quan trực tiếp đến quyền lợi và nghĩa vụ cơ

bản của mỗi công dân do đó phải có biện pháp, hình thức tuyên truyền, giải

thích, hướng dẫn cho nhân dân hiểu và thực hiện. Theo quy định chính

quyền cấp xã mỗi năm tổ chức ít nhất 02 hội nghị tuyên truyền, phổ biến

giáo dục pháp luât, ngoài ra còn luồng ghép vào các buổi sinh hoạt của các

tổ chức chính trị- xã hội, thôn bản ở cơ sở và đa dạng hóa các hình thức

tuyên truyền thông qua các hoạt động sân khấu hóa, phát tờ rơi, treo khẩu

hiệu, pa nô, thông qua hệ thống loa truyền thanh, tuyên truyền miệng của

cán bộ, đảng viên, già làng, trưởng bản, người có uy tín, dòng họ… Mục

đích quan trọng nhất là giúp nhân dân hiểu biết các quy định của pháp luật nói

chung và pháp luật về hộ tịch nói riêng để tự giác thực hiện nghiêm các quy

định của pháp luật.

1.2.2.4. Quản lý, sử dụng Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch theo quy định

Số quyển của Sổ hộ tịch được đánh số và ghi theo thứ tự sử dụng của

từng loại sổ trong năm, bắt đầu từ số 01.

Ví dụ: - Sổ đăng ký giám hộ, số: 01-TP/HT-2015-GH

- Sổ đăng ký nhận cha, mẹ, con, số: 01-TP/HT-2015-CMC.

Ngày mở sổ là ngày đăng ký sự kiện hộ tịch đầu tiên của sổ. Ngày khoá

sổ thực hiện như sau: trường hợp hết sổ mà chưa hết năm thì khóa sổ vào

ngày đăng ký sự kiện hộ tịch cuối cùng của sổ; trường hợp hết năm mà chưa

dùng hết sổ thì khóa sổ vào ngày 31 tháng 12 của năm đó.

Khi hết năm đăng ký, công chức làm công tác hộ tịch phải thống kê rõ

số quyển Sổ hộ tịch đã sử dụng, tổng số sự kiện hộ tịch đã đăng ký trong năm,

số trường hợp ghi sai sót phải sửa chữa theo quy định và các trang bị bỏ trống

(nếu có) trong từng sổ.

Sau khi thống kê theo quy định công chức làm công tác hộ tịch phải ký,

ghi rõ họ, chữ đệm, tên; báo cáo Thủ trưởng cơ quan đăng ký hộ tịch ký xác

nhận, ghi rõ họ, chữ đệm, tên, chức vụ và đóng dấu.

Cách ghi và sử dụng các biểu mẫu đăng ký hộ tịch thực hiện theo

hướng dẫn của Thông tư số 15/2015/TT-BTP ngày 16 tháng 11 năm 2015 của

Bộ Tư pháp Quy định chi tiết một số điều Luật hộ tịch và Nghị định số

123/2015/NĐ- CP ngày 15/11/2015 của Chính phủ quy định chi tiết một số

điều và biện pháp thi hành Luật hộ tịch [13].

1.2.2.5. Quản lý, cập nhật, khai thác cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và

cấp bản sao trích lục hộ tịch theo quy định

Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử là cơ sở dữ liệu ngành, được lập trên cơ sở

tin học hóa công tác đăng ký hộ tịch. Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử được lập để

lưu giữ, cập nhật, quản lý, tra cứu thông tin hộ tịch, phục vụ yêu cầu đăng ký

hộ tịch trực tuyến; được kết nối để cung cấp, trao đổi thông tin hộ tịch cơ bản

của cá nhân cho cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Các sự kiện hộ tịch của cá

nhân ngay sau khi đăng ký vào sổ hộ tịch phải được cập nhật kịp thời, đầy đủ,

chính xác vào Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử. Cơ quan đăng ký hộ tịch chịu

trách nhiệm về mọi thông tin hộ tịch được cập nhật trong Cơ sở dữ liệu hộ

tịch điện tử. Trường hợp thông tin trong Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, Cơ sở

dữ liệu quốc gia về dân cư khác với thông tin trong Sổ hộ tịch thì điều chỉnh

phù hợp với Sổ hộ tịch. Cơ sở dữ liệu hộ tịch được quản lý, bảo mật, bảo đảm

an toàn; chỉ những cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền mới được tiếp

cận và khai thác theo quy định của pháp luật. Cơ quan quản lý Cơ sở dữ liệu

hộ tịch có trách nhiệm bảo mật bí mật cá nhân trong Cơ sở dữ liệu về hộ tịch.

Về cấp trích lục hộ tịch, khi đăng ký hộ tịch, cơ quan đăng ký hộ tịch

cấp 01 bản trích lục hộ tịch cho người yêu cầu đăng ký hộ tịch, trừ việc đăng

ký khai sinh, đăng ký kết hôn. Cá nhân không phụ thuộc vào nơi cư trú có

quyền yêu cầu cơ quan quản lý Cơ sở dữ liệu hộ tịch cấp bản sao trích lục hộ

tịc về sự kiện hộ tịch của mình đã được đăng ký. Người yêu cầu cấp bản sao

trích lục hộ tịch trực tiếp hoặc thông qua người đại diện gửi tờ khai theo mẫu

quy định cho cơ quan quản lý Cơ sở dữ liệu hộ tịch. Trường hợp cơ quan, tổ

chức có thẩm quyền đề nghị cấp bản sao trích lục hộ tịch của cá nhân thì gửi

văn bản yêu cầu nêu rõ lý do cho cơ quan quản lý Cơ sở dữ liệu hộ tịch. Ngay

sau khi nhận được yêu cầu, nếu đủ điều kiện thì cơ quan quản lý Cơ sở dữ

liệu hộ tịch cấp bản sao trích lục hộ tịch cho người yêu cầu.

1.2.2.6. Tổng hợp tình hình và thống kê hộ tịch báo cáo Ủy ban nhân

dân cấp huyện theo quy định

Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm tổng hợp, thống kê hộ tịch định

kỳ 6 tháng, hằng năm và báo cáo theo yêu cầu lên Ủy ban nhân dân cấp

huyện. Công tác thống kê, báo cáo về hộ tịch phải bảo đảm chính xác, khách

quan và kịp thời.

1.2.2.7. Lưu trữ Sổ hộ tịch, hồ sơ đăng ký hộ tịch; Giải quyết khiếu

nại, tố cáo và xử lý vi phạm về hộ tịch theo thẩm quyền

Sổ hộ tịch được lưu trữ vĩnh viễn, được giữ gìn, bảo quản để sử dụng,

phục vụ nhu cầu của nhân dân và hoạt động quản lý nhà nước.

Ủy ban nhân dân cấp xã, Ủy ban nhân dân cấp huyện và Sở Tư pháp có

trách nhiệm lưu trữ, bảo quản, khai thác sử dụng Sổ hộ tịch theo đúng quy

định của pháp luật; thực hiện các biện pháp phòng chống bão lụt, cháy, ẩm

ướt, mối mọt để bảo đảm an toàn.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, cấp huyện và Giám đốc Sở Tư pháp

phải chịu trách nhiệm trong việc làm mất, hư hỏng hoặc khai thác, sử dụng Sổ

hộ tịch trái pháp luật.

Ủy ban nhân dân cấp xã giải quyết khiếu nại, tố cáo và xử lý vi phạm

về hộ tịch theo thẩm quyền quy định trong Luật khiếu nại, Luật Tố cáo, Luật

xử lý vi phạm hành chính và các văn bản hướng dẫn thi hành.

1.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN

NHÂN DÂN CẤP XÃ

1.3.1. Yếu tố chính trị

Ở nước ta, vấn đề đăng ký và quản lý hộ tịch được thực hiện từ rất sớm

(thời nhà Trần). Trải qua các thời kỳ phong kiến, thực dân, hộ tịch luôn gắn

với vấn đề quản lý con người bên cạnh vấn đề quản lý đất đai là hai vấn đề đã

từng được thực hiện một cách bài bản, có hệ thống. Sau Cách mạng tháng

Tám năm 1945, công tác đăng ký và quản lý hộ tịch được Nhà nước Việt Nam

Dân chủ Cộng hòa tiếp tục duy trì và phát triển. Theo tinh thần Sắc lệnh số

47/SL ngày 10/10/1945 của Chủ tịch Hồ Chí Minh, các thể lệ đăng ký hộ tịch

đã được quy định trong Bộ Dân luật giản yếu được áp dụng ở Nam kỳ, Hoàng

Việt hộ luật được áp dụng ở Trung kỳ và Dân luật Bắc kỳ tiếp tục được áp

dụng ở Việt Nam. Điều đó cho thấy công tác hộ tịch đóng vai trò quan trọng

và luôn được duy trì trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Trong công cuộc cải cách nền hành chính nói chung ở nước ta hiện nay

và ngành Tư pháp nói riêng được Đảng ta rất quan tâm, chỉ đạo. Một số nghị

quyết được ban hành nhằm đưa ra các chủ trương, những định hướng về hộ

tịch và quản lý hộ tịch như:

Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ chính trị về một số

nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong thời gian tới đã chỉ ra các

nhiệm vụ cụ thể trong các hoạt động bổ trợ tư pháp, trong đó đã xác định:

"Nghiên cứu việc xã hội hóa một số hoạt động bổ trợ tư pháp" [1].

Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến

lược Cải cách tư pháp đến năm 2020 định hướng nhiệm vụ hoàn thiện các chế

định bổ trợ tư pháp đã xác định: "Xây dựng nền tư pháp trong sạch, vững mạnh,

dân chủ, nghiêm minh, bảo vệ công lý, từng bước hiện đại, phục vụ nhân dân,

phụng sự Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, hoạt động tư pháp mà trọng tâm

là hoạt động xét xử được tiến hành có hiệu quả và hiệu lực cao" [2].

Có thể thấy công tác quản lý hành chính tư pháp nói chung và công tác

quản lý hộ tịch nói riên luôn được Đảng quan tâm chỉ đạo đáp ứng yêu cầu

phát triển kinh tế - xã hội và quản lý dân cư trong giai đoạn hiện nay.

1.3.2. Yếu tố kinh tế

Kinh tế vừa là nền tảng, là yếu tố tác động lên hoạt động quản lý xã hội

nói chung, đồng thời công tác quản lý hộ tịch. Kinh tế phát triển là cơ sở để

xây dựng kết cấu hạ tầng công cộng, hệ thống thôn tin truyền thông phát triển,

phúc lợi xã hôi, công tác chăm sóc sức khỏe của Nhân dân quan tâm, giáo dục

phát trển, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và nâng cao trình độ

của Nhân dân, cơ quan nhà nước có điều kiện để đầu tư cơ sở vật chất, trang

bị hiện đại cho hoạt động quản lý hộ tịch; tiêu chuẩn, năng lực đội ngũ cán bộ

công chức được nâng cao; nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật nói chung,

cũng như tuân thủ pháp luật về hộ tịch của Nhân dân cũng được nâng lên. Ở

những vùng, địa phương có điều kiện kinh tế khó khăn sẽ ảnh hưởng chung

đến đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân, người dân gặp nhiều khó khăn

trong việc tiếp cận với các dịch thông tin, y tế, giáo dục… trình độ dân trí

thấp, ý thức tực giác trong việc chấp hành các quy định pháp luật còn hạn chế.

Mặt khác, quản lý hộ tịch là khâu đầu tiên để nối hình thành cơ sở dữ liệu

quốc gia về dân cư, đây cũng là cơ sở để chính quyền các cấp hoạch định và

phát tiển kinh tế - xã hội ở mỗi địa phương. Yếu tố kinh tế tác động quyết

định đến các vấn đề xã hội, quản lý hộ tịch cũng không nằm ngoài quy luật

này, sự phát triển hoặc kém phát triển về kinh tế sẽ tác động tích cực hoặc tiêu

cực đến hoạt động quản lý hộ tịch. Do đó đòi hỏi phải có nền tảng kinh tế

phát triển, thúc đẩy các yếu tố về văn hóa, xã hội phát triển, dân trí được nâng

cao tạo tiền đề để đưa hoạt động quản lý hộ tịch đi vào nề nếp, thực hiện có

hiệu quả các quy định của pháp luật về hộ tịch ở địa phương cơ sở.

1.3.3. Yếu tố văn hóa

Văn hóa truyền thống, phong tục tập quán, đặc điểm dân cư ở mỗi vùng

miền có tác động tích cực hoặc tiêu cực lên hoạt động quản lý hộ tịch. Chẳng

hạn như một số phong tục, tập quán của người dân tộc thiểu số ở một số tỉnh

miền núi phía Bắc ảnh hưởng đến đăng ký khai sinh, kết hôn, tảo hôn, như:

Tục "kéo vợ" của người Mông, Lễ "cưới hỏi" của người Tày, Lễ "đặt tên" của

người Dao. Ngược lại cũng có một số phong tục tập quán tốt của các dân tộc,

như: Truyền thống một số dòng họ cấm kết hôn trong cùng một họ, một số địa

phương có truyền thống tốt đẹp, phù hợp với nếp sống văn minh trong việc

cưới, việc tang, việc tổ chức lễ hội. Hiện nay chúng ta đang thực hiện nếp

sống văn minh trong việc cưới, việc tang, việc tổ chức lễ hội theo quy định

chung của Bộ Văn hóa và các địa phương có nghị quyết của Hội đồng nhân

tỉnh, quyết định quy phạm của Ủy ban nhân dân tỉnh về thực hiện nếp sống

văn minh trong việc cưới, việc tang, việc tổ chức lễ hội ở các địa phương, gắn

với cuộc vận động xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, xây dựng gia

đình văn hóa, làng văn hóa, thôn văn hóa. Xây dựng và thực hiện tốt nếp sống

văn minh ở cộng đồng và phát huy tốt truyền thống, phong tục, tập quán tốt

đẹp của dân tộc, của địa phương, của cộng đồng là một trong những biện pháp

quan trọng để thực hiện có hiệu quả pháp luật về hộ tịch, bảo đảm các quyền,

nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của Nhân dân.

1.3.4. Yếu tố pháp luật

Trên cơ sở các quan điểm của Đảng về công tác quản lý hộ tich, Nhà

nước đã ban hành hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh lĩnh vực hộ tịch như:

Nghị định số 83/1998/NĐ-CP ngày 10/10/1998 về đăng ký hộ tịch; Nghị định

số 77/2001/NĐ-CP ngày 22/10/2001 quy định chi tiết về đăng ký kết hôn theo

Nghị quyết số 35/2000/QH10 của Quốc hội về việc thi hành Luật hôn nhân và

gia đình; Nghị định số 32/2002/NĐ-CP ngày 27/3/2002 quy định việc áp

dụng Luật Hôn nhân và gia đình đối với các dân tộc thiểu số; Nghị định số

68/2002/NĐ-CP ngày 10/7/2002 quy định chi tiết thi hành một số điều của

Luật Hôn nhân và gia đình về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước

ngoài; Nghị định số 69/2006/NĐ-CP ngày 21/7/2006 sửa đổi, bổ sung một số

điều của Nghị định số 68/2002/NĐ-CP; Nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày

27/12/2005 về đăng ký và quản lý hộ tịch; Nghị định số 06/2012/NĐ-CP ngày

02/02/2012 sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định về hộ tịch, hôn

nhân gia đình và chứng thực; Nghị định số 24/2013/NĐ-CP ngày 28/3/2013

quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Hôn nhân và gia đình về quan

hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài. ) (cả hộ tịch trong nước và hộ

tịch có yếu tố nước ngoài).

Ngày 20/11/2014, Luật Hộ tịch đã được Quốc hội nước Cộng hoà xã

hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 8 và chính thức

có hiệu lực từ ngày 01/01/2016. Luật Hộ tịch được ban hành nhằm luật hóa

các quy định về đăng ký, quản lý hộ tịch trong các Nghị định của Chính phủ

đã được thực tiễn kiểm nghiệm, bảo đảm tính kế thừa và phát triển, cụ thể hóa

thẩm quyền và quy trình thực hiện công tác hộ tịch.

Trên cơ sở quy định của Luật, Chính phủ đã ban hành các văn bản quy

định để cụ thể hóa pháp luật, đưa pháp luật về hộ tịch vào thực tế đời sống xã

hội, cụ thể đó là Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 quy định

một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch.

Bộ Tư pháp căn cứ vào chức năng, nhiệm vụ quyền hạn của mình ban

hành Thông tư số 15/2015/TT-BTP ngày 16/11/2015 quy định chi tiết thi

hành một số điều của Luật Hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày

15/11/2015 của Chính phủ quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ

tịch để bảo đảm các nội dung của Luật được triển khai thực hiện có hiệu quả.

Đối với tỉnh Lào Cai, Hội đồng nhân dân tỉnh đã ban hành Nghị quyết

số 15/2014/NQ-HĐND ngày 07/7/2014 về các các loại phí, lệ phí trên địa bàn

tỉnh Lào Cai. Tổ chức thực hiện nghị quyết của HĐND tỉnh Lào Cai, UBND

tỉnh đã ban hành Quyết định số 48/2014/QĐ-UBND ngày 29/9/2014 về thu lệ

phí hộ tịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai.

Ngoài ra, UBND tỉnh Lào Cai cũng đã ban hành Chỉ thị số

05/2008/CT-UBND ngày 25 tháng 11 năm 2008 về tăng cường thực hiện

công tác đăng ký, quản lý hộ tịch và công tác chứng thực trên địa bàn tỉnh

Lào Cai.

Nhìn chung, hệ thống văn bản pháp luật trong lĩnh vực hộ tịch đã được

xây dựng một hệ thống tương đối đầy đủ và đồng bộ; thường xuyên được sửa

đổi, bổ sung đã đáp ứng nhu cầu quản lý trong bối cảnh hiện nay, đáp ứng nhu

cầu của công dân, góp phần nâng cao năng lực, trách nhiệm cho cán bộ, góp

phần không nhỏ trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về

hộ tịch.

Tuy nhiên, hệ thống văn bản pháp luật về hộ tịch vẫn còn có những hạn

chế nhất định như quy trình ban hành văn bản còn chưa thiết thực, thủ tục còn

rườm rà, đôi khi khó thực hiện như quy định đề ra... điều này đòi hỏi các cơ

quan có thẩm quyền tiếp tục xem xét, điều chỉnh, sửa đổi để pháp luật về hộ

tịch ngày càng hoàn thiện.

Tiểu kết chƣơng 1

Chương 1 tập trung làm rõ cơ sở lý luận của quản lý nhà nước về hộ

tịch. Hộ tịch là những sự kiện cơ bản xác định tình trạng nhân thân của một

người từ khi sinh ra đến khi chết. Đó là các sự kiện: Khai sinh; Kết hôn; Giám

hộ; Nhận cha, mẹ, con; Thay đổi, cải chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, bổ

sung thông tin hộ tịch; Khai tử; Thay đổi quốc tịch; Xác định cha, mẹ, con;

Xác định lại giới tính; Nuôi con nuôi, chấm dứt việc nuôi con nuôi; Ly hôn,

hủy việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn; Công nhận giám hộ;

Tuyên bố hoặc huỷ tuyên bố một người mất tích, đã chết, bị mất hoặc hạn chế

năng lực hành vi dân sự và các việc hộ tịch khác theo quy định của pháp luật.

Quản lý hộ tịch là một nội dung của quản lý nhà nước do các chủ thể có

thẩm quyền (trước hết và chủ yếu do các cơ quan hành chính nhà nước và

người có thẩm quyền) thực hiện trên cơ sở pháp luật và để thi hành pháp luật

trong lĩnh vực hộ tịch, góp phần bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền

công dân, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế - xã hội.

Làm rõ nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch, thẩm quyền trách nhiệm

của UBND cấp xã trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch với các nộ

dung: Tiêu chuẩn đội ngũ công chức làm công tác quản lý hộ tịch của cấp xã;

công tác tuyên truyền về pháp luật hộ tịch, trách nhiệm của cấp xã trong đăng

ký hộ tịch; công tác quản lý, sử dụng các hồ sơ, biểu mẫu về hộ tịch; công tác

quản lý cơ sở dữ liệu về hộ tịch; cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử; công tác báo

cáo, thống kê, lưu trữ, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hộ tịch;

trách nhiệm thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm và giải quyết khiếu nại, tố cáo

trong lĩnh vực hộ tịch.

Luận văn cũng đánh giá các yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa, pháp luật

tác động đến hoạt động quản lý hộ tịch làm căn cứ phân tích sự tác động của

đặc điểm kinh tế - xã hội địa phương đến hoạt động quản lý hộ tịch.

Chƣơng 2

THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH

CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ Ở HUYỆN SI MA CAI,

TỈNH LÀO CAI HIỆN NAY

2.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH, ĐẶC ĐIỂM PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ

HỘI CỦA HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI

2.1.1. Vị trí địa lý, đặc điểm dân cƣ và tình hình phát triển kinh tế

xã hội của huyện Si Ma Cai

- Vị trí địa lý và đặc điểm dân cư

Si Ma Cai nằm ở phía Đông Bắc của tỉnh Lào Cai, cách thành phố Lào

Cai 95 km. Phía Bắc huyện Si Ma Cai giáp huyện Mã Quan của nước Cộng hòa

nhân dân Trung Hoa; phía Nam và phía Đông giáp huyện Bắc Hà (Lào Cai) và

huyện Xín Mần (Hà Giang); phía Tây giáp huyện Mường Khương [14].

Năm 1966, huyện Si Ma Cai được tách ra từ huyện Bắc Hà của tỉnh

Lào Cai, khi đó huyện gồm 17 xã: Bản Mế, Cán Cấu, Cán Hồ, Dào Dền Sáng,

Hồ Mù Chải, Lử Thẩn, Lùng Sán, Nàn Sán, Nàn Cảng, Nàn Sín, Nàn Thẩn,

Nàn Ván, Quan Thần Sán, Seng Sui, Si Ma Cai, Sín Chéng, Sín Hồ Sán, Thào

Chu Phìn, đến năm 1979, huyện Si Ma Cai lại sáp nhập vào huyện Bắc Hà.

Năm 1981, xã Dào Dền Sáng và xã Nàn Vái sáp nhập thành xã Nàn Sán; xã

Nàn Cảng và xã Si Ma Cai sáp nhập thành xã Si Ma Cai; xã Hồ Mù Chải và

xã Sín Hồ Sán sáp nhập thành xã Sán Chải; xã Lùng Sán và xã Seng Sui sáp

nhập sáp nhập thành xã Lùng Sui. Năm 2000, huyện Si Ma Cai được tái lập,

gồm 13 xã: Bản Mế, Cán Cấu, Cán Hồ, Lử Thẩn, Lùng Sui, Mản Thẩn, Nàn

Sán, Nàn Sín, Quan Thần Sán, Sán Chải, Si Ma Cai, Sín Chéng, Thào Chư

Phìn, trong đó xã Si Ma Cai là huyện lỵ. Tổng diện tích tự nhiên của huyện là

23.493,83ha, địa hình chia cắt mạnh, độ dốc cao, 100% xã thuộc diện đặc biệt

khó khăn. Trình độ dân trí, chất lượng nguồn lao động không đồng đều (thấp

nhất tỉnh). Cơ cấu nông - lâm nghiệp chiếm 53,1%, dịch vụ chiếm 36,1%;

công nghiệp - xây dựng chiếm 10,8%; tỷ lệ lao động tham gia sản xuất nông

nghiệp chiếm 82,3% [14].

Toàn huyện huyện Si Ma Cai có trên 6.000 hộ với 15 dân tộc chung sống

(dân tộc thiểu số chiếm 94,06% trong đó: dân tộc Mông chiếm 79,54% còn lại

là các dân tộc khác), mật độ dân số 146 người/km2.. Thu nhập bình quân

chung đầu người trên địa bàn huyện năm 2016 đạt 19,57 triệu đồng/người/

năm, bằng 1/3 mức bình quân chung của tỉnh. Thu ngân sách nhà nước trên

địa bàn huyện hằng năm rất thấp, năm 2013 đạt 11,4 tỷ đồng; nguồn vốn đầu

tư bình quân một xã từ 2,5 đến 3 tỷ đồng/xã/năm, hiệu quả đầu tư chưa cao;

Tỷ lệ hộ nghèo năm 2013 là 36,06%, cận nghèo là 17,13%. Năm 2015, tỷ lệ

hộ nghèo theo chuẩn mới là 57,01%, năm 2016 là 2.953 hộ chiếm 42,46. Thu

nhập của nông dân ước đạt 25.89 triệu đồng/ha đất canh tác. Điện, thông tin

liên lạc đã đến hầu hết 98 thôn, bản. Hệ thống y tế, giáo dục không ngừng

được cải thiện [14].

- Tình hình phát triển kinh tế - xã hội:

Về phát triển kinh tế: Si Ma Cai là huyện vùng cao biên giới, địa hình

phức tạp, nhiều núi đá vôi, đồi trọc; đất canh tác nông nghiệp chủ yếu là đất

nương đồi, đất ruộng ít, đất canh tác bình quân là 0,2ha/người (thấp thứ 3 toàn

tỉnh), huyện không chủ động được nguồn nước tưới tiêu, khó khăn trong thâm

canh tăng vụ. Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân đạt 9,92%/năm. Sản xuất

nông nghiệp đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần giảm nghèo cho

Nhân dân các dân tộc trên địa bàn huyện. Năng suất, sản lượng cây trồng đều

đạt và vượt so với kế hoạch. Tổng sản lượng lương thực có hạt năm 2015 đạt

19.984 tấn, tăng 3.366 tấn so với năm 2011, lương thực bình quân đầu người

587 kg/người/năm, tăng 51 kg/người/năm so với năm 2011. Giá trị sản xuất

trên một ha đất canh tác đạt 25 triệu đồng. Đàn gia súc, gia cầm phát triển ổn

định, tính đến thời điểm 31/12/2015, tổng đàn trâu 8.533 con Việc chăn nuôi

theo hướng sản xuất hàng hóa có sự phát triển nhanh, tăng lên theo từng năm.

Sản lượng thịt hơi xuất chuồng tăng bình quân 3,17%/năm. Độ che phủ rừng

tăng từ 27% năm 2011 lên 34,41% năm 2015. Việc đẩy mạnh phát triển lâm

nghiệp đã từng bước hạn chế nguy cơ sa mạc hóa; bảo tồn phát triển tài

nguyên rừng, cải thiện môi trường sinh thái. Công tác sắp xếp dân cư được

quan tâm chỉ đạo. Từ năm 2011 đến năm 2015, đã sắp xếp được 4 điểm dân

cư tập trung, tổng số hộ sắp xếp dân cư giai đoạn 2011-2015 là 450 hộ, kinh

phí 7.890 triệu đồng đạt, 13 điểm sắp xếp dân cư xen ghép, nội địa tại 13/13

xã trên địa bàn huyện. Công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp có bước phát triển:

Giá trị sản xuất năm 2015 theo giá cố định là 10.141 triệu đồng. Giá trị sản

xuất thương mại năm 2015 đạt 77.497 triệu đồng (giá so sánh 1994), tốc độ

tăng trưởng đạt 16,93%. Tỷ trọng dịch vụ trong cơ cấu kinh tế tăng dần, năm

2011 chiếm 26,96% và năm 2015 chiếm 36,53%. Hằng năm, thu ngân sách

trên địa bàn huyện đều đạt và vượt mức kế hoạch, năm 2015 thu 22.079 triệu

đồng, đạt 205,76% mục tiêu kế hoạch [14].

- Văn hóa - xã hội: Sự nghiệp giáo dục và đào tạo phát triển cả về quy

mô và chất lượng. Đến nay, toàn huyện có 50 trường, đủ các cấp học từ mầm

non đến THPT, tăng 2 trường, 40 lớp và 830 học sinh so với năm 2011. Công

tác phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi về đích trước 02 năm (mục tiêu

năm 2015, đạt năm 2013); phổ cập giáo dục tiểu học chống mù chữ, phổ cập

tiểu học đúng độ tuổi và phổ cập giáo dục THCS được duy trì; có 11/13 xã đạt

phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi mức độ 2. Tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi ra

lớp hằng năm đều tăng. Việc xây dựng trường chuẩn Quốc gia thực hiện có

hiệu quả, có 17/47 trường đạt chuẩn Quốc gia; số học sinh tốt nghiệp THPT

đi học cao đẳng, đại học ngày một tăng cao. Hệ thống trường phổ thông dân

tộc bán trú được phát triển. Chất lượng chăm sóc sức khỏe nhân dân ngày

càng được nâng lên. Các chương trình y tế quốc gia, y tế cấp ngành, mạng

lưới y tế cơ sở không ngừng được củng cố, kiện toàn, đến nay đã có 10/13 xã

đạt tiêu chí Quốc gia về y tế theo bộ tiêu chí mới. Các hoạt động văn hóa, văn

nghệ, thể dục thể thao được duy trì và phát triển. Giá trị văn hóa truyền thống

các dân tộc được bảo tồn và phát huy. Hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao,

truyền thanh truyền hình, thông tin liên lạc ngày càng phát triển cả về số

lượng và chất lượng, đáp ứng nhu cầu của nhân dân. Hoạt động chào mừng

các ngày lễ lớn và tuyên truyền, đưa thông tin về cơ sở được triển khai thực

hiện có hiệu quả. Đến nay tỷ lệ hộ được nghe đài tiếng nói Việt Nam là

92,7%, tỷ lệ hộ xem truyền hình đạt 73,6% . Hằng năm, có trên 63% gia đình

gia đình văn hóa (tăng 3% so với mục tiêu Nghị quyết), 65% thôn bản văn

hóa (tăng 10% so với mục tiêu Nghị quyết)... Hàng năm, mỗi khi xuân về, các

xã của huyện Si Ma Cai rộn ràng lễ hội "SAY SÁN" của người dân tộc Mông.

Huyện Si Ma Cai có nhiều buổi họp chợ phiên, như: Chợ Sín Chéng họp vào

thứ 4 hàng tuần; chợ Cán Cấu họp thứ 7 hàng tuần và chợ Si Ma cai họp chủ

nhật hàng tuần. Các chợ vùng cao này còn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc

nên thu hút được khá nhiều khách du lịch trong nước và quốc tế đến tham

quan [14].

Xây dựng nông thôn mới: Si Ma Cai là một trong những huyện nghèo

nhất của cả nước được Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương quan tâm

đầu tư theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ về

Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững. Để phát triển kinh tế - xã

hội tiến tới giảm nghèo bền vững, từng bước nâng cao đời sống vật chất tinh

thần của Nhân dân, từng bước đưa huyện Si Ma Cai phát triển theo kịp với

mặt bằng chung của tỉnh, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Lào Cai đã ban hành Nghị

quyết số 22-NQ/TU ngày 11/11/2014 về giảm nghèo bền vững huyện Si Ma

Cai đến năm 2020. Chương trình xây dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện

bước đầu đạt được những kết quả quan trọng. Nhân dân tích cực hưởng ứng

các phong trào thi đua, nhất là phong trào phát triển kinh tế, làm đường giao

thông nông thôn, kênh mương nội đồng, vệ sinh môi trường; đã đổ bê tông và

mở mới trên 200 km đường giao thông liên thôn và nội thôn. Đầu tư nâng cấp

rải nhựa 30 km đường quốc lộ 4D đi qua địa bàn huyện và nâng cấp rải nhựa

07 tuyến đường 54 km đi các xã. Đến nay 13/13 xã đã có đường nhựa, đường

bê tông ô tô đi đến trung tâm xã, 98/98 thôn bản có đường bê tông đi đến

trung tâm thôn. Nhân dân đã góp hàng nghìn công lao động, góp hàng trăm ha

đất, di chuyển nhà cửa, công trình xây dựng để làm đường giao thông; 98/98

thôn bản tham gia vệ sinh đường làng ngõ xóm, khơi thông cống rãnh, thu

gom rác thải, làm nhà vệ sinh, chuồng nuôi nhốt gia súc; Nhân dân tích cực

hưởng ứng phong trào "nhà sạch, vườn đẹp". Nhân dân đã làm được 1.702 hố

rác; 98/98 thôn đăng ký thi đua lập mô hình tự quản về an ninh trật tự; có

4.856 hộ gia đình đăng ký về giữ gìn an ninh trật tự, an toàn xã hội nông thôn;

13/13 xã thực hiện tốt 7 nội dung thi đua; thành lập 99 tổ an ninh nhân dân và

98 tổ hòa giải. Mạng lưới giao thông toàn huyện là 410,79 km; 13/13 xã có

đường nhựa, đường bê tông đến trung tâm xã; 98/98 thôn bản có đường cứng

hóa (đường cấp phối, đường bê tông) đi lại được 4 mùa; tỷ lệ đường giao

thông liên thôn được cứng hóa mặt đường, đạt 92,74%; nâng cấp, xây dựng

mới 39 công trình; phòng học được kiên cố từ cấp 4 trở lên, xây dựng 224

phòng học, 64 phòng chức năng; 13/13 xã có trạm y tế được kiên cố hóa, đảm

bảo đạt chuẩn về cơ sở vật chất; 13/13 xã có điện lưới quốc gia, 88,5% số hộ

được sử dụng điện lưới quốc gia; 100% các xã, các cơ quan, đơn vị trên địa

bàn được xây dựng trụ sở làm việc và nâng cấp trung tâm huyện lỵ lên đô thị

loại V [14].

Hệ thống chính trị: Toàn huyện có 12/13 Đảng bộ xã đạt tiêu chuẩn

"trong sạch, vững mạnh" đạt 92%. Các tổ chức đoàn thể chính trị xã hội đều

đạt danh hiệu tiên tiến trở lên: 64/65 đạt danh hiệu tiên tiến trở lên (đạt 98%),

có 98 chi bộ độc lập ở thôn bản. Tỷ lệ tổ chức cơ sở Đảng đạt trong sạch,

vững mạnh 35/43, chiếm 81,4%, thấp hơn 3,6% so với mặt trận Tổ quốc hàng

năm 85% [14].

Quốc phòng- an ninh: Quốc phòng được củng cố và giữ vững, chế độ

trực sẵn sàng chiến đấu từ huyện đến cơ sở được duy trì chặt chẽ. Lực lượng

Quân sự, Công an, Đồn Biên phòng thực hiện tốt quy chế phối hợp theo Nghị

định 77/2010/NĐ-CP và 74/2010/NĐ-CP của Thủ tướng Chính Phủ, quản lý

chặt chẽ vũ khí trang bị, bảo vệ tốt tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã

hội trên địa bàn đặc biệt các hoạt động kỷ niệm các ngày lễ của huyện đảm bảo

an toàn; Đặc biệt đã tổ chức thành công diễn tập khu vực phòng thủ huyện năm

2016 đạt loại Giỏi. Tình hình an ninh chính trị trên tuyến biên giới ổn định,

đường biên, mốc giới, cửa khẩu, đoàn ra, đoàn vào được quản lý chặt chẽ.

2.1.2. Tác động của tình hình kinh tế - xã hội địa phương đối với quản lý

nhà nước về hộ tịch của Ủy ban nhân dân cấp xã, huyện Si Ma Cai

Đặc điểm về vị trí địa lý, đặc điểm dân cư và tình hình phát triển kinh tế

xã hội ở địa phương có tác động ở cả hai mặt, tích cực và khó khăn, thách

thức đối với công tác quản lý hộ tịch của UBND cấp xã trên địa bàn huyện Si

Ma Cai.

Tác động tích cực đến quản lý nhà nước về hộ tịch.

Một là, sự phát triển kinh tế, gắn với xóa đói giảm nghèo ở địa phương là

tiền đề quan trọng để ổn định các vấn đề xã hội, trong đó có công tác quản lý

hộ tịch. Chính quyền có điều kiện để đầu tư cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ

thông tin cho công tác quản lý hộ tịch.

Hai là, sự nghiệp giáo dục và đào tạo ở địa phương phát triển cả về quy

mô và chất lượng là yếu tố rất quan trọng góp phần nâng cao dân trí cho Nhân

dân, đây là tiền đề rất quan trọng để Nhân dân trên địa bàn có sự nhận thức

đúng đắn về tầm quan trọng của việc thực hiện quyền và nghĩa vụ trong đăng

ký và quản lý hộ tịch.

Ba là, phát huy được các giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào ở địa

phương, từng bước xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, gắn với phong trào toàn dân

xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư, xây dựng gia đình văn hóa, thôn văn

hóa có tác động rất quan trọng đến việc thay đổi nhận thức của Nhân dân

trong việc tự giác thực hiện các quyền và nghĩa vụ trong việc đăng ký và quản

lý các sự kiện hộ tịch.

Bốn là, hệ thống chính trị cơ sở được củng cố, phát triển vững mạnh là

tiền đề rất quan trọng để xây dựng, phát triển đội ngũ công chức tư pháp - hộ

tịch, nâng cao năng lực thực thi công vụ của đội ngũ này, đồng thời sự giám

sát, phối hợp của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội ở cơ sở

sẽ góp phần tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch ở cơ sở.

Năm là, Quốc phòng- an ninh biên giới được củng cố, giữ vững; tình

hình an ninh chính trị trên tuyến biên giới ổn định, góp phần quan trọng trong

việc công tác quản lý dân cư, quản lý hộ tịch, hộ khẩu ở địa phương.

Đặc điểm địa lý, dân cư và tình hình phát triển kinh tế - xã hội ở địa

phương cũng gây khó khăn nhất định đối với công tác quản lý là nhà nước về

hộ tịch của UBND cấp xã trên địa bàn.

Một là, Si Ma Cai vẫn là một trong những huyện nghèo nhất của cả nước

và của tỉnh Lào Cai, việc chuyển dịch cơ cấu ngành nghề còn chậm, nguồn

vốn đào tạo nghề cho lao động nông thôn còn thiếu, chưa nhân rộng nhiều mô

hình hiệu quả trong xóa đói giảm nghèo, công tác hỗ trợ nhà ở và đất sản xuất

còn hạn chế; kinh tế hàng hóa phát triển chậm, kinh tế hộ nông dân nhỏ lẻ,

chủ yếu vẫn mang tính tự cung, tự cấp, thu nhập bình quân trên đầu người

trên địa bàn huyện còn thấp (bằng 1/3 mức thu nhập bình quân trên đầu người

của tỉnh Lào Cai). Xây dựng nông thôn mới gặp nhiều khó khăn tính đến hêt

năm 2016 mới có 01/13 xã đạt chuẩn nông thôn mới. Đây là yếu tố tác động bao

trùm lên đời sống vật chất và tinh thần của bà con Nhân dân, đồng thời cũng tác

động đến công tác lãnh đạo, quản lý nói chung của cấp ủy chính quyền và công

tác quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND cấp xã ở địa phương.

Hai là, trình độ dân trí còn thấp, một số hủ tục, tập quán, thói quen của

một số dân tộc ảnh hưởng nhất định đến quá trình phát triển kinh tế, quản lý

xã hội ở địa phương; vẫn còn tình trạng tảo hôn, sinh con thứ ba, hôn nhân

cận huyết thống, khai sinh, khai tử quá hạn sảy ra trên địa bàn huyện. Nếu

không có biện pháp để cải thiện thực trạng này thì công tác quản lý hộ tịch

của UBND cấp xã trên địa bàn trong thời gian tới sẽ gặp rất nhiều khó khăn,

thách thức.

Ba là, xây dựng nông thôn mới gắn với xây dựng các tiêu chí còn nhiều

khó khăn, tách thức. Sự nghiệp văn hóa, giáo dục, y tế và chăm sóc sức khỏe

Nhân dân chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và nâng

cao ý thức tự giác trong Nhân dân, điều này gây nhiều khó khăn trong việc

tuyên truyền, phổ biến giáo dục và tổ chức thực hiện các văn bản pháp luật,

trong đó có các quy định về luật hộ tịch.

Bốn là, do đặc điểm địa lý là một huyện vùng cao biên giơid (giáp với

Trung Quốc) nên vẫn còn tình trạng người dân bỏ đi khỏi địa phương, sang

Trung Quốc làm ăn không thông báo cho chính quyền địa phương. Điều này sẽ

gây những hệ lụy trong công tác quản lý cư trú và quản lý hộ tịch trên địa bàn.

2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN

NHÂN DÂN CẤP XÃ CỦA HUYỆN SI MA CAI

2.2.1. Ban hành văn bản phục vụ quản lý hộ tịch

Để việc đăng ký và quản lý hộ tịch trên địa bàn huyện được thực hiện

đúng các quy định của pháp luật, hằng năm UBND huyện, Phòng Tư pháp

huyện đều ban hành kế hoạch trọng tâm công tác tư pháp, các văn bản hướng

dẫn, triển khai thực hiện nhiệm vụ công tác tư pháp và thực hiện các nhiệm vụ

về đăng ký quản lý hộ tịch, như: Kế hoạch số 17/KH-UBND ngày 19/01/2013

của UBND huyện Si Ma Cai về trọng tâm công tác tư pháp trên địa bàn huyện

năm 2013, Kế hoạch số 103/KH-UBND ngày 24/10/2012 của UBND huyện

Si Ma Cai về triển khai đăng ký nuôi con nuôi thực tế giai đoạn 2012-2016,

Phòng Tư pháp huyện ban hành văn bản số 52/TP-HT ngày 26/6/2013 chỉ đạo

Tư pháp các xã triển khai thực hiện công văn số 4325/BTP-HTQTCT ngày

04/3/2013 của Bộ Tư pháp về hướng dẫn đăng ký hộ tịch, Công văn số

21/CV-TP ngày 22/4/2014 của Phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai về việc triển

khai nghiệp vụ quản lý hộ tịch; Công văn số 52/CV-TP ngày 26/5/2014 của

Phòng Tư pháp về việc yêu cầu cấp giấy xác nhận tình trạng hôn nhân, Kế

hoạch số 35/KH-UBND ngày 02/3/2015 của UBND huyện Si Ma Cai về triển

khai thực hiện Đề án Tăng cường PBGDPL tại một số địa bàn trọng điểm về

vi phạm pháp luật trên địa bàn huyện Si Ma Cai, ban hành các kế hoạch triển

khai Luật Hộ tịch năm 2014, Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014..., nhằm

củng cố và năng cao vai trò, trách nhiệm của ngành tư pháp từ huyện đến cơ

sở trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch trên địa bàn huyện. Xây dựng

đội ngũ cán bộ tư pháp trong sạch vững mạnh theo hướng nâng cao đạo đức

công vụ, chuyên nghiệp, hiện đại; tập trung thực hiện tốt các nhiệm vụ công

tác tư pháp để phục vụ một cách hiệu quả những nhiệm vụ về phát triển kinh

tế xã hội của huyện; nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của các ngành,

các cấp về công tác tư pháp; đảm bảo triển khai thực hiện một cách đồng bộ,

có hiệu quả công tác tư pháp trên địa bàn huyện trong đó có công tác hộ tịch

để UBND các xã xây dựng kế hoạch và triển khai thực hiện.

2.2.2. Tổ chức bộ máy, đội ngũ công chức tƣ pháp - hộ tịch cấp xã

huyện Si Ma Cai

* Chủ tịch UBND các xã:

Theo quy định Chủ tịch UBND cấp xã thường xuyên chỉ đạo, đôn đốc

việc khai sinh, khai tử; chịu trách nhiệm về công tác đăng ký, quản lý hộ tịch

và những vi phạm trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch do buông lỏng quản

lý. Trong thực tế Chủ tịch UBND cấp xã có thể ủy quyền cho Phó Chủ tịch

UBND xã trực tiếp phụ trách công tác quản lý hộ tịch của UBND xã. Theo số

liệu thống kê tiêu chuẩn đạt được của Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND các xã

của huyện Si Ma Cai tính đến ngày 31/12/2016, như sau: (Phụ lục 1)

Biểu đồ 2.1: Trình độ văn hóa của Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã của

huyện Si Ma Cai

Nguồn: [16].

Biểu đồ 2.2: Cơ cấu trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của Chủ tịch,

Phó Chủ tịch các xã thuộc huyện Si Ma Cai

Nguồn: [16].

Biểu đồ 2.3: Cơ cấu thành phần dân tộc của Chủ tịch, Phó Chủ tịch các

xã của huyện Si Ma Cai

Nguồn: [16].

Biểu đồ 2.4: Số lƣợng Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã của huyện

Si Ma Cai tham gia các lớp bồi dƣỡng năm 2015

Nguồn: [16].

Biểu đồ 2.5: Cơ cấu số lƣợng Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã của huyện Si

Ma Cai đạt chuẩn theo tiêu chí nông thôn mới

Nguồn: [16].

Qua những số liệu kể trên có thể thấy về trình độ về chuyên môn, về lý

luận chính trị, về văn hóa và về việc tham gia các lớp bồi dưỡng của Chủ tịch,

Phó Chủ tịch các xã của huyện Si Ma Cai cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu về

thực hiện nhiệm vụ trong đó có nhiệm vụ tham gia quản lý nhà nước ở cấp xã

về hộ tịch. Trong tổng số 29 Chủ tịch, Phó Chủ tịch các xã của huyện Si Ma

Cai thì có 38% là đạt chuẩn theo tiêu chí Nông thôn mới. Đây là một trong

những lý do góp phần làm thành công trong công tác quản lý hộ tịch tại các

xã của huyện Si Ma Cai [16].

* Đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch:

Đội ngũ công chức tư pháp- hộ tịch của các xã là những người chịu

trách nhiệm chính trong công tác tham mưu, giúp UBND các xã thực hiện

nhiệm vụ quản lý nhà nước về hộ tịch, đồng thời là những người trực tiếp

thực hiện các nghiệp vụ liên quan đến tất cả các khâu của công tác quản lý hộ

tịch của UBND cấp xã, vì vậy chất lượng đội ngũ này có ảnh hưởng trực tiếp

đến chất lượng công tác quản lý hộ tịch của các xã.

Theo quy định tại khoản 2, Điều 72, Luật Hộ tịch năm 2014 quy định:

Công chức tư pháp hộ tịch phải có tiêu chuẩn sau: Có bằng trung cấp luật trở

lên; Được bồi dưỡng nghiệp vụ về công tác hộ tịch; Chữ viết rõ ràng.

Theo thống kê của Phòng Nội vụ huyện Si Ma Cai, têu chuẩn đạt được

của công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã của huyện tính đến ngày 31/12/2016

như sau:

Biểu đồ 2.6: Trình độ lý luận chính trị của công chức Tƣ pháp -

Hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai

Nguồn: [31].

Biểu đồ 2.7: Cơ cấu trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của công chức Tƣ

pháp - Hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai

Nguồn: [31].

Biểu đồ 2.8: Cơ cấu thành phần dân tộc của công chức tƣ pháp - hộ tịch

các xã của huyện Si Ma Cai

Nguồn: [31].

Biểu đồ 2.9: Công chức tƣ pháp - hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai

tham gia các lớp bồi dƣỡng kiến thức

Nguồn: [31].

Như vậy qua các chỉ số thống kê có thể thấy trình độ của đội ngũ công

chức tư pháp - hộ tịch các xã của huyện Si Ma Cai cơ bản đạt chuẩn về trình

độ chuyên môn, trình độ văn hóa. Đối chiếu với Tiêu chí 18 của Bộ tiêu chí

quốc gia về xây dựng nôn thôn mới có 8/29 công chức Tư pháp - Hộ tịch các

xã đạt chuẩn, chiếm 31%. Với đặc thù là một huyện miền núi vùng cao, chủ

yếu là địa bàn sinh sống của các dân tộc thiểu số, nên công chức tư pháp - hộ

tịch là người dân tộc thiểu số chiếm đến 96% nên việc thực hiện các hoạt

động quản lý nhà nước về công tác hộ tịch đối với người dân địa phương

được diễn ra tương đối thuận lợi góp phần thực hiện có hiệu quả công tác

quản lý nhà nước về hộ tịch đối với các xã của huyện Si Ma Cai [31].

2.2.3. Thực hiện đăng ký hộ tịch

* Đăng ký khai sinh: Trong 4 năm (2013-2016) các xã trên địa bàn huyện

đã tiến hành khai sinh cho 3728 trường hợp. Trong đó khai sinh đúng hạn là

2672 trường hợp, chiếm 71,67%; khai sinh quá hạn là 998 trường hợp, chiếm

26,77%, đăng ký khai sinh lại là 58 trường hợp, chiếm 1,55%. Năm 2013 số

trường hợp đến khai sinh cao nhất 1071 trường hợp; năm 2014 là 931 trường

hợp; năm 2015 là 898 trường hợp. Tỷ lệ khai sinh quá hạn năm 2013 là

26,2%, năm 2014 là 23,2%; năm 2015 là 25,16%, năm 2016 là 37,45% trong

tổng số trường hợp đăng ký khai sinh qua các năm [31].

Biểu đồ 2.10: Số trƣờng hợp đăng ký khai sinh tại các xã của huyện

Si Ma Cai giai đoạn 2013- 2016

Nguồn: [31].

Các xã có tỷ lệ đăng ký khai sinh quá hạn cao như: Nàn Sín trong 4 năm

có 120 trường hợp đăng ký khai sinh quá hạn, chiếm 37,45% trên tổng số

trường hợp đăng ký khai sinh của xã. Tỷ lệ đăng ký khai sinh quá hạn của xã

Cán Cấu trong 4 năm là 95 trường hợp, chiếm 30,8%. Một số xã có tỷ lệ khai

sinh quá hạn thấp như: Xã Quan Thần Sán, trong 4 năm có 25 trường hợp,

chiếm 14,7%; xã Si Ma Cai là 76 trường hợp, chiếm 11,97% [31]...

* Đăng ký kết hôn: Trong 4 năm (2013- 2016) các xã trên địa bàn huyện

đã thực hiện đăng ký kết hôn cho 1007 trường hợp, trong đó đăng ký kết hôn

lần 1 là 999 trường hợp, kết hôn lần 2 là 08 trường hợp [31].

Biểu đồ 2.11: Cơ cấu tỷ lệ đăng ký kết hôn

Nguồn: [31].

* Đăng ký khai tử:

Trong 4 năm (2013 - 2016) các xã trên địa bàn huyện đã thực hiện đăng

ký khai tử cho 434 trường hợp, trong đó đăng ký đúng hạn là 293 trường hợp,

chiếm 88,7%, đăng ký quá hạn là 49 trường hợp chiếm 11,29%, trong đó năm

2014 có tới 42 trường hợp đăng ký khai tử quá hạn, chiếm tới 27,09% trong

tổng số trường hợp đăng ký khai tử trong năm [31].

* Đăng ký thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch, xác định lại dân tộc:

Trong 4 năm các xã trên địa bàn huyện có 07 trường hợp đăng ký thay đổi, cải

chính hộ tịch, trong đó 03 trường hợp đăng ký thay đổi họ tên chữ đệm, có 02

trường hợp điều chỉnh, bổ sung hộ tịch, 02 trường hợp xác định lại dân tộc [31].

* Đăng ký nhận cha, mẹ, con. Trong 4 năm (2013- 2016) các xã không

có số liệu thống kê về việc đăng ký nhận cha, mẹ con nuôi.

* Trong 4 năm (2013- 2016) các xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai

không có số liệu thống kê về việc ghi vào sổ hộ tịch việc hộ tịch của công dân

Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài.

Tiếp tục chỉ đạo công chức Tư pháp- Hộ tịch các xã thực hiện tốt việc

đăng ký và quản lý hộ tịch trên địa bàn xã đảm bảo theo quy định. Trong năm

2016 các xã đã đăng ký khai sinh là 828 trường hợp, trong đó: đúng hạn là

546 trường hợp, quá hạn là 269 trường hợp, đăng ký lại 13 trường hợp, xác

định lại dân tộc 02 trường hợp; thay đổi cải chính 01 trường hợp. Đăng ký kết

hôn được 271 cặp. Đăng ký khai tử là 92 trường hợp [31].

Bảng 2.1: Số liệu đăng ký hộ tịch từ năm 2013 đến năm 2016 của các xã

trên địa bàn huyện Si Ma Cai

Năm 2013

Năm 2014

Năm 2015

Năm 2016

Nội dung đăng ký HT

Tổng số

Đúng hạn

Quá hạn

Đăng ký lại

Tổng số

Đúng hạn

Quá hạn

Tổng số

Đúng hạn

Quá hạn

Đăng ký lại

Tổng số

Đúng hạn

Quá hạn

Đăn g ký lại

1071 764 286 21

931 698 217 16 898 664 226

828 546 269 13

103 101

155 113

Đăng ký khai sinh Đăng ký khai tử

247 245

277 273

212 210

271

Đăng ký kết hôn

Đăng ký thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch, xác định lại dân tộc

Nguồn: [31].

2.2.4. Tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện pháp luật

hộ tịch

Công tác tuyên truyền PBGDPL nói chung và tuyên truyền pháp luật về

quản lý hộ tịch nói riêng được cấp ủy, chính quyền huyện Si Ma Cai và các xã

đặc biệt quan tâm nhằm từng bước nâng cao nhận thức của Nhân dân, góp

phần thực hiện tốt các quy định của pháp luật về hộ tịch trên địa bàn.

Hằng năm, Hội đồng PBGDPL huyện được kiện toàn và duy trì hoạt

động, tổ chức các hội nghị triển khai các văn bản pháp luật mới, tổ chức triển

khai Ngày pháp luật, tổ chức các hội nghị Báo cáo viên pháp luật (thành phần

gồm: thành viên Hội đồng PBGDPL huyện, Báo cáo viên pháp luật cấp

huyện, công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã).

Cấp uỷ, chính quyền các xã luôn quan tâm đến công tác Tư pháp - Hộ

tịch, đến nay có 13/13 xã bố trí 02 công chức Tư pháp - Hộ tịch có đủ năng

lực chuyên môn đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, Hội đồng PBGDPL và đội ngũ

tuyên truyền viên thường xuyên được củng cố kiện toàn, chất lượng chuyên

môn công tác tư pháp - hộ tịch của UBND các xã đã có nhiều chuyển biển

tích cực góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội và giữ vững an ninh trật

tự trên địa bàn.

Trong công tác tuyên truyền PBGDPL, UBND các xã đã chỉ đạo công

chức Tư pháp - Hộ tịch tham mưu xây dựng kế hoạch tuyên truyền pháp luật

sát với tình hình thực tế của địa phương, luôn duy trì Hội đồng PBGDPL và

đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật của UBND xã từ 5 đến 7 thành viên. Ban

Tuyên vận xã, Tổ Tuyên vận các thôn được thành lập, kiện toàn góp phần

nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền, PBGDPL nói chung và tuyên tuyên

truyền về công tác quản lý hộ tịch nói riêng, quan tâm đầu tư kinh phí chi cho

công tác tuyên truyền pháp luật theo quy định, trung bình mỗi đợt tuyên

truyền pháp luật phải chi khoảng 2->2,5 triệu đồng, việc triển khai tuyên

truyền pháp luật tới Nhân dân trên hệ thống đài truyền thanh xã, thôn, cụm

dân cư trong xã, chủ động lồng ghép đa dạng các hình thức như: Họp thôn,

sinh hoạt các đoàn thể nhân dân, sinh hoạt chi bộ, chi hội... Bên cạnh đó

UBND các xã đã thực hiện niêm yết công khai các thủ tục hành chính về hộ

tịch tại bộ phận một cửa, bố trí công chức Tư pháp - Hộ tịch làm tốt công tác

đăng ký hộ tịch.

Kết quả tuyên truyền, PBGDPL của các xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai

qua các năm:

Năm 2013: Trên địa bàn huyện tổ chức tuyên truyền được 855 buổi với

35.087 lượt người tham gia tiếp thu nội dung các văn bản luật [31].

Năm 2014: Trên địa bàn huyện tổ chức tuyên truyền pháp được 958 buổi

với 40.122 lượt người tham gia tiếp thu các nội dung (tăng 103 buổi và 5035

lượt người so với cùng kỳ năm 2013) [31].

Năm 2015: Trên địa bàn huyện tổ chức tuyên truyền pháp luật được 589

buổi với 21.219 lượt người tham gia tiếp thu các nội dung văn bản luật (giảm

369 buổi và 18.903 lượt so với cùng kỳ năm 2014) [31].

Năm 2016 : Trên địa bàn huyện tổ chức tuyên truyền pháp luật được 384

buổi với 26.417 lượt người tham gia tiếp thu nội dung của các văn bản luật

mới được thông qua tại kỳ họp thứ 10, kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIII, và

các Nghị định của Chính phủ. Nội dung tuyên truyền chủ yếu tập trung vào

các văn bản luật như: Bộ luật Dân sự; Bộ luật Tố tụng Dân sự; Luật Tổ chức

chính quyền địa phương, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Luật

Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân; Luật Hộ tịch; Luật

Đất đai; Luật xử lý vi phạm hành chính; Luật Hôn nhân & Gia đình;Luật An

toàn thực phẩm; Luật phòng chống, tham nhũng; Luật khiếu nại, tố cáo; Luật

tiếp cận thông tin; Luật điều ước Quốc Tế; Luật báo chí; Luật dược; Luật thuế

giá trị gia tăng; Luật thuế tiêu thu đặc biệt; Luật quản lý thuế;Luật thuế xuất

khẩu nhập khẩu và các Nghị định mới của Chính phủ ban hành [31]…

Tủ sách pháp luật của các UBND các xã được quản lý và khai thác sử

dụng, hiện nay có xã đã có khoảng 100 đầu sách pháp luật, phục vụ tốt cho

việc nghiên cứu tìm hiểu pháp luật của cán bộ, công chức và Nhân dân địa

phương. Việc mở sổ để theo dõi quản lý tủ sách pháp luật được thực hiện theo

đúng quy định, đã phân loại xắp sếp các loại sách thành 03 nhóm, gồm: Các

Bộ luật, Luật, Pháp lệnh, Nghị định, Thông tư, Công báo; sách hướng dẫn

chuyên môn, nghiệp vụ; sách tham khảo và các tạp chí, báo chí.

Đối với công tác đăng ký và quản lý hộ tịch, UBND các xã đã thường

xuyên triển khai tuyên truyền, phổ biến sâu rộng trong Nhân dân các quy định

của Nghị định số 158/2005/ NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về Đăng

ký và quản lý hộ tịch, Luật Hộ tịch năm 2014 và Nghị định 123/2015/NĐ-CP,

ngày 15/11/2015 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật hộ

tịch để Nhân dân trong xã biết và thực hiện nghiêm túc các quy đinh của nhà

nước về đăng ký hộ tịch.

Nhận thức được vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác tư pháp hộ

tịch trong việc phát triển kinh tế - văn hoá - xã hội và giữ gìn an ninh trật tự

trên địa bàn, trong thời gian qua cấp uỷ, chính quyền các xã của huyện Si Ma

Cai đã tăng cường công tác Tư pháp bằng những việc như: Cử và tạo điều

kiện cho công chức Tư pháp - Hộ tịch xã được theo học các lớp đào tạo hệ

vừa học, vừa làm ở trong và ngoài tỉnh để nâng cao trình độ chuyên môn; quy

hoạch công chức Tư pháp - Hộ tịch xã vào đội ngũ cán bộ lãnh đạo nguồn kế

cận cho giai đoạn tiếp theo; chú trọng công tác bồi dưỡng nghiệp vụ, kiện

toàn Hội đồng PBGDPL và đội ngũ tuyên truyền viên pháp luật cấp xã, phối

hợp với UBMTTQVN cấp xã cùng các ban, ngành đoàn thể trong xã tổ chức

tốt công tác truyên truyền giáo dục pháp luật trong các hội, đoàn thể quần

chúng Nhân dân.

2.2.5. Quản lý, sử dụng Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch theo quy định

Việc quản lý, sử dụng biểu mẫu về hộ tịch được thực hiện theo quy

định của pháp luật về đăng ký và quản lý hộ tịch được UBND huyện,

Phòng Tư pháp đặc biệt quan tâm, chỉ đạo thường xuyên, tổ chức tập huấn,

hướng dẫn nghiệp vụ cho công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã khi triển khai

thực hiện các biểu mẫu mới, hàng năm Phòng Tư pháp huyện tổ chức giao

ban tại các xã để công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã có sự trao dồi kinh

nghiệp, nghiệp vụ trong quản lý sử dụng Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch theo

quy định.

Thực hiện sự chỉ đạo thường xuyên của cơ quan cấp trên, UBND các xã,

công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã trong những năm gần đây đã chú trọng

hơn đến công tác quản lý, sử dụng Sổ hộ tịch, biểu mẫu hộ tịch, việc quản lý,

sử dụng, lưu trữ hệ thống sổ, biểu mẫu về hộ tịch của các xã cơ bản đảm bảo

đúng quy định. Hằng năm các xã đã thực hiện việc khóa sổ hộ tịch; lưu trữ hồ

sơ công tác Tư pháp khi kết thúc năm và mở sổ hộ tịch năm tiếp theo quy

định của pháp luật.

2.2.6. Quản lý, cập nhật, khai thác Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và

cấp bản sao trích lục hộ tịch theo quy định

Hiện nay, 13 xã của huyện Si Ma Cai đã có hệ thống máy tính kết nối

mạng Intrernet phục vụ cho việc đăng ký hộ tịch, tra cứu văn bản hộ tịch; việc

khai thác các thông tin phục vụ cho công tác qua trang thông tin điện tử ngày

càng được công chức Tư pháp - Hộ tịch sử dụng và phát huy được hiệu quả

thiết thực cho công tác đăng ký, quản lý hộ tịch.

Thực hiện kế hoạch số 275/KH-UBND ngày 09/11/2016 của UBND

tỉnh Lào Cai về triển khai thực hiện Đề án « Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn

quốc » trên địa bàn tỉnh Lào Cai. UBND huyện, Phòng Tư pháp huyện đã

tuyên truyền, phổ biên sâu rộng giúp người dân tiếp cận, nắm rõ và thấy được

lợi ích từ việc thực hiện mô hình liên thông các thủ tục hành chính, đồng thời

đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan liên quan trong quá trình tổ chức

thực hiện. UBND các xã thường xuyên cập nhật, niêm yết các công khai các

TTHC liên thông tại Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả để người dân dễ tiếp

cận và thực hiện.

2.2.7. Ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký, quản lý hộ tịch

của các xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai

Ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch là một

tất yếu khách quan trong giai đoạn hiện nay, triển khai thực hiện kế hoạch

ứng dụng CNTT trong đăng ký, quản lý hộ tịch của tỉnh. Hiện nay trên địa

bàn huyện Si Ma Cai, có 01 xã triển khai thực hiện hợp đồng thuê bao sử

dụng phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch do công ty cổ phần MISA cung cấp

Việc triển khai các phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch trên địa bàn các

xã của huyện Si Ma Cai hiện nay, đang tiếp tục cửa các cán bộ, công chức do

Sở Tư pháp phối hợp với Cục Công nghệ Thông tin Bộ Tư pháp tổ chức lớp

tập huấn Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch dùng chung do Bộ Tư pháp xây

dựng, để học viên nắm vững các nghiệp vụ, kỹ năng khai thác, sử dụng các

phần mềm này áp dụng vào thực tế công tác đăng ký, quản lý hộ tịch bằng cơ

sở dữ liệu hộ tịch điện tử trong thời gian tới.

2.2.8. Tổng hợp tình hình và thống kê hộ tịch báo cáo Ủy ban nhân

dân cấp huyện theo quy định

Công tác thống kê báo cáo cho thấy, UBND các xã đã thực hiện tốt

tổng hợp số liệu thống kê hộ tịch báo cáo định kỳ hàng tháng, quý, cả năm

theo đúng quy định, tất cả báo cáo về hộ tịch đều được thực hiện theo đúng

mẫu quy định của Bộ Tư pháp, do vậy công tác quản lý nhà nước về hộ tịch

những năm qua trên địa bàn huyện được thực hiện đảm bảo về nội dụng theo

quy định.

Số liệu thống kê hộ tịch được thực hiện đúng theo quy định tại Điều 73

Nghị định 158/2005/NĐ-CP đó là số liệu thống kê hộ tịch phải được lập (theo

mẫu quy định) theo định kỳ 6 tháng và 1 năm. Nhìn chung những năm qua số

liệu thống kế về hộ tịch của các xã trên địa bàn huyện được thực hiện đảm

bảo chính xác về nội dung và thời hạn, thời gian theo quy định.

2.2.9. Lƣu trữ Sổ hộ tịch, hồ sơ đăng ký hộ tịch; giải quyết khiếu

nại, tố cáo và xử lý vi phạm về hộ tịch theo thẩm quyền

Đây là một nội dung quan trọng đã được cấp uỷ, chính quyền từ huyện

đến cơ sở quan tâm chỉ đạo sát sao, bằng văn bản cụ thể để triển khai tổ chức

thực hiện việc thanh tra, kiểm tra hàng năm đối với các xã trên địa bàn nhằm

phát hiện những thiếu sót trong quản lý nhà nước về hộ tịch ở cơ sở, từ đó để

nâng cao vai trò trách nhiệm của tập thể, cá nhân người đứng đầu ở chính

quyền các xã nói chung của công chức Tư pháp - Hộ tịch nói riêng trong thực

hiện đăng ký và quản lý hộ tịch thuộc thẩm quyền.

Theo báo cáo kết quả thực hiện công tác tư pháp các năm từ năm 2013

đến năm 2016, qua kiểm tra đã phát hiện và sử lý vi phạm về đăng ký, quản lý

hộ tịch như sau: Năm 2013: Xử phạt vi phạm hành chính 20 trường hợp đăng

ký khai sinh quá hạn tại các xã Nàn Sán, Sán Chải, Lùng Sui, Nàn Sín, Sín

Chéng, Bản Mế, Qua Thần Sán, Thào Chư Phìn; xử phạt vi phạm hành chính

đối với 05 trường hợp tảo hôn tại cã Sán Chải. Năm 2014: Trong năm trên địa

bàn huyện xử phạt 01 trường hợp tổ chức cưới tảo hôn tại xã Quan Thần Sán

(giảm 04 vụ so với cùng kỳ) [31].

Bên cạnh đó công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo của

công dân được chính quyền quan tâm, giải quyết kịp thời các kiến nghị của

công dân. Do công tác kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm hành chính, tiếp

công dân, giải quyết các kiến nghị của công dân được quan tâm thường

xuyên, nên trong những năm qua các xã trên toàn huyện huyện không có đơn

thư khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực hộ tịch.

2.3. ĐÁNH GIÁ VIỆC THỰC HIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ TỊCH

CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CÁC XÃ HUYỆN SI MA CAI

2.3.1. Những kết quả và nguyên nhân

Thứ nhất, được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của cơ quan cấp trên và sự

lãnh đạo thường xuyên của Cấp ủy Đảng. UBND huyện thường xuyên ban

hành và tổ chức thực hiện các kế hoạch trọng tâm về công tác tư pháp trên địa

bàn, Phòng Tư pháp chỉ đạo, hướng dẫn về mặt chuyên môn nghiệp vụ đối

với UBND các xã, trực tiếp là đối với công chức Tư pháp - Hộ tịch, kịp thời

tập huấn, hướng dẫn nghiệp vụ về quản lý các việc về hộ tịch cho công chức

các xã khi có những thay đổi về văn bản quy phạm, nghiệp vụ liên quan đến

lĩnh vực hộ tịch, tổ chức tốt công tác giao ban chuyên môn hàng năm trên địa

bàn các xã …, Đảng bộ các xã đã nhận thức được vị trí, vai trò quan trọng của

công tác quản lý hộ tịch, từ đó đã có sự lãnh đạo, chỉ đạo trong việc tăng

cường tuyên truyền đến các đảng viên, đến quần chúng nhân, tăng cường sự

lãnh đạo Đảng ủy đối UBND trong lĩnh vực quản lý hộ tịch cũng như xem

xét, đánh giá, giám sát đảng viên là công chức Tư pháp - Hộ tịch trong việc

thực hiện các nhiệm vụ được giao.

Thứ hai, UBND các xã đã quan tâm lãnh đạo công tác đăng ký, quản lý

hộ tịch. Công chức Tư pháp - Hộ tịch đã tham mưu cho UBND cấp xã tiếp

nhận và giải quyết hầu hết các loại việc đăng ký hộ tịch đúng thẩm quyền,

giải quyết kịp thời các yêu cầu của công dân; các loại sổ, biểu mẫu dùng để

đăng ký hộ tịch sử dụng đúng mẫu Bộ Tư pháp ban hành; sổ lưu và hồ sơ lưu

về đăng ký khai sinh, khai tử, kết hôn, đăng ký lại việc sinh, thay đổi, cải

chính hộ tịch đã được lưu trữ theo quy định. Các thủ tục, trình tự, thời gian và

lệ phí về hộ tịch được niêm yết công khai đúng quy định pháp luật, thuận lợi

cho dân khi có yêu cầu…

Thứ ba, đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác hộ tịch cơ bản đáp ứng

được yêu cầu đặt ra trong giai đoạn hiện nay. Đội ngũ cán bộ, công chức đảm

bảo về số lượng, từng bước nâng cao về chất lượng. Đối với các Chủ tịch, Phó

Chủ tịch UBND các xã đã từng bước đạt chuẩn về trình độ văn hóa, chuyên

môn và lý luận chính trị. Đối với đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã,

đảm bảo về số lượng, trình độ chuyên môn, lý luận chính trị từng bước được

nâng cao.

Ngoài ra các Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND xã và công chức Tư pháp -

Hộ tịch được bồi dưỡng kiến thức quản lý hành chính nhà nước và thường

xuyên được cử đi bồi dưỡng, tập huấn do cơ quan Tư pháp cấp trên tổ chức.

Thường xuyên được tham gia các buổi giao ban chuyên môn được tổ chức

luân phiên mỗi năm tổ chức trên địa bàn một xã, tạo điều kiện để các công

chức Tư pháp - Hộ tịch giao lưu, trao dồi kinh nghiệm, nghiệp vụ để từng

bước nâng cao nghiệp vụ chuyên môn, khắc phục những yếu kém để thực

hiện các nghiệp vụ quản lý hộ tịch hiệu quả hơn.

Với số lượng Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND các xã số công chức Tư

pháp - Hộ tịch phần đông là người dân tộc thiểu số, đây cũng là thuận lợi rất

cơ bản trong công tác quản lý hộ tịch trên địa bàn các xã vùng cao này, để đội

ngũ cán bộ, công chức có thể phát huy được thế mạnh của mình về ngôn ngữ,

sự am hiểu về phong tục, tập quán địa phương góp phần làm củng cố niềm tin

của người dân đối với công tác quản lý nhà nước nói chung và công tác quản

lý nhà nước về hộ tịch nói riêng, góp phần thực hiện đúng các quy định của

nhà nước về hộ tịch.

Thứ tư, việc tuyên truyền về pháp luật hộ tịch được quan tâm. Xác định

công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch có vai trò và ý nghĩa quan

trọng. Để thực hiện tốt công tác đăng ký và quản lý hộ tịch, trước hết phải làm

cho cán bộ và Nhân dân hiểu biết về mục đích, ý nghĩa của công tpác đăng

ký, quản lý hộ tịch; quyền và nghĩa vụ công dân về đăng ký hộ tịch. Vì vậy,

UBND huyện tổ chức hội nghị triển khai và tổ chức các lớp tập huấn Nghị

định 158/2005/ NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về Đăng ký và quản

lý hộ tịch, Luật Hộ tịch năm 2014 và Nghị định 123/2015/NĐ- CP, ngày

15/11/2015 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch

đến lãnh đạo UBND, công chức Tư pháp - Hộ tịch của13/13 xã, với trên 60

đại biểu tham dự.

Tổ chức tuyên truyền lồng ghép thông qua các hội nghị bằng nhiều

hình thức đa dạng phong phú, như: Cấp phát hơn 100 tài liệu cho UBND các

xã làm tài liệu tuyên truyền, việc tuyên truyền về hộ tịch còn được thực hiện

thông qua các tủ sách pháp luật được đặt tại UBND các xã, nhà văn hoá thôn

để Nhân dân tự tìm hiểu pháp luật nói chung và pháp luật về hộ tịch nói riêng.

Đồng thời lập chuyên mục tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh từ xã

đến thôn để người dân hiểu và tự giác thực hiện đăng ký hộ tịch theo quy

định. Nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật trong Nhân dân

về việc khai sinh, khai tử, việc đi đăng ký kết hôn đã có chuyển biến rõ rệt.

Việc tổ chức, hướng dẫn thực hiện các văn bản pháp luật, các quy định của

nhà nước trong lĩnh vực tư pháp hộ tịch đã được chú trọng, giúp người dân

từng thôn, bản hiểu rõ các quy định của Nhà nước về đăng ký hộ tịch để họ tự

giác chấp hành.

Thứ năm, công tác thanh tra, kiểm tra về đăng ký và quản lý hộ tịch

được thực hiện đúng theo quy định. Công tác thanh tra, kiểm tra được coi là

nhiệm vụ thường xuyên có tích chất quyết định, do vậy hàng năm phòng Tư

pháp huyện với chức năng, nhiệm vụ được quy định đã tiến hành xây dựng kế

hoạch tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện và giải quyết kịp

thời những khó khăn, vướng mắc trong đăng ký và quản lý hộ tịch ở các xã,

kết quả những năm qua việc quản lý nhà nước về hộ tịch ở các xã trên địa bàn

huyện được thực hiện nghiêm túc, qua đó để kịp thời phát hiện và chấn chỉnh

thiếu sót góp phần đưa công tác đăng ký và quản lý hộ tịch theo đúng Nghị

định số 158/2005/NĐ-CP.

Kết quả qua công tác thanh tra, kiểm tra các xã những năm qua cho thấy

các xã đều thực hiện việc niêm yết công khai các thủ tục, trình tự, thời gian và

lệ phí về hộ tịch đúng quy định pháp luật thuận lợi cho dân khi có yêu cầu.

Công dân khi đến đăng ký khai sinh đều được công chức Tư pháp - Hộ tịch

hướng dẫn cụ thể, đảm bảo đầy đủ và chính xác. Việc đăng ký khai sinh, khai

tử, kết hôn, cho nhận con nuôi; thay đổi, cải chính hộ tịch… được thực hiện

đúng trình tự, thủ tục và thời hạn quy định; từng bước hạn chế tình trạng đăng

ký khai sinh quá hạn…

Thứ sáu, công tác thống kê báo cáo cho thấy, UBND các xã đã thực

hiện tương đối tốt, tổng hợp số liệu thống kê hộ tịch báo cáo định kỳ hàng

tháng, quý, cả năm theo đúng quy định, tất cả báo cáo về hộ tịch đều được

thực hiện theo đúng mẫu quy định của Bộ tư pháp, do vậy công tác quản lý

nhà nước về hộ tịch những năm qua trên địa bàn huyện được thực hiện đảm bảo

về nội dụng theo quy định. Số liệu thống kê hộ tịch được thực hiện đúng theo

quy định tại Điều 73 Nghị định 158/2005/NĐ-CP đó là số liệu thống kê hộ tịch

phải được lập (theo mẫu quy định) theo định kỳ 6 tháng và 1 năm. Nhìn chung

những năm qua số liệu thống kế về hộ tịch của các xã trên địa bàn huyện được

thực hiện đảm bảo chính xác về nội dung và thời hạn, thời gian theo quy định.

2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân

2.3.2.1. Những hạn chế

Thực tế công tác quản lý hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai

thời gian qua còn một số hạn chế sau:

Thứ nhất, vẫn còn những sự kiện hộ tịch phát sinh trên địa bàn chưa

được đăng ký kịp thời, tỷ lệ đăng ký khai sinh quá hạn ở một số xã vẫn còn

cao, một số xã chưa kiên quyết xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này.

Trong 4 năm nghiên cứu có đến 998/3728 (chiếm 26,7%) trường hợp đăng ký

khai sinh quá hạn. Nếu so với huyện Mường Khương thì tỷ lệ khai sinh quá

hạn của các xã trên địa bàn huyện SiMaCai thấp hơn, trong cùng khoảng thời

gian này, huyện Mường Khương có 2662/6676 (chiếm 39,8%) trường hợp

khai sinh quá hạn. Một số trường hợp Giấy khai sinh còn bị sai tên, ngày,

tháng, năm, không có sổ để theo dõi ở các xã còn nhiều.

Còn có hiện tượng, do thân quen, làng xóm, họ hàng nên cán bộ có thẩm

quyền cấp Giấy chứng nhận Đăng ký kết hôn đã cấp giấy chứng nhận kết hôn

cho nam, nữ tại nhà riêng. Họ đã bỏ qua một nguyên tắc bắt buộc là mọi

trường hợp kết hôn phải được tổ chức và tiến hành tại UBND xã nơi nam nữ

kết hôn cư trú. Vẫn còn trường hợp khi nam và nữ đến trụ sở UBND xã nơi

họ cư trú để đăng ký kết hôn họ mới đồng thời nộp đơn xin kết hôn. Từ những

việc trên đã thể hiện sự lỏng lẻo trong công tác quản lý và trách nhiệm của

các cán bộ có thẩm quyền ở tuyến cơ sở còn chủ quan, thiếu tinh thần trách

nhiệm: bỏ qua những thủ tục bắt buộc để làm qua loa, nhanh gọn, làm mất đi

tính trang trọng và ý nghĩa thiết thực của việc kết hôn.

Thứ hai, về ghi chép trong sổ sách hộ tịch, còn nhiều trường hợp ghi

không đủ nội dung, dữ kiện trong mẫu giấy tờ hộ tịch và sổ hộ tịch có sẵn

như: nơi sinh trong giấy khai sinh chỉ ghi địa danh xã, còn viết tắt; trong sổ hộ

tịch thì không ghi tên, chức vụ của người ký cấp giấy tờ hộ tịch, họ tên, chữ

ký của công chức Tư pháp - Hộ tịch và không có chữ ký của người đi khai

sinh; cột ghi chú không ghi đăng ký quá hạn, đăng ký lại, ghi chưa chính xác

về quan hệ giữa người đi khai với người được đăng ký sự kiện hộ tịch; sử

dụng nhiều màu mực cho một sự kiện đăng ký hộ tịch, khi tẩy xóa, sửa chữa

không thực hiện việc ghi chú và đóng dấu theo đúng nguyên tắc quy định tại

Điều 69 Nghị định 158; giữa giấy tờ hộ tịch và sổ hộ tịch không trùng khớp

về nội dung đăng ký hộ tịch...

Bên cạnh đó, có trường hợp Sổ hộ tịch sau khi khóa hết năm vẫn còn

nhiều trang nhưng không tiếp tục sử dụng mà sử dụng cuốn mới. Công chức

Tư pháp - Hộ tịch không ký và ghi rõ họ tên vào trong Sổ hộ tịch. Theo quy

định các loại sổ, biểu mẫu dùng để đăng ký hộ tịch được sử dụng đúng mẫu

Bộ Tư pháp ban hành, các xã sử dụng sổ kép, thực hiện khoá sổ (ghi rõ vào

trang cuối tổng số trang, tổng số sự kiện hộ tịch đã đăng ký), đóng giáp lai từ

trang đầu đến trang cuối sổ theo đúng quy định và chuyển lưu 01 quyển đến

UBND huyện thực hiện lưu trữ theo quy định; chữ viết trong sổ hộ tịch rõ

ràng, dễ đọc; sổ lưu và hồ sơ lưu về đăng ký khai sinh, khai tử, kết hôn, đăng

ký lại việc sinh, thay đổi, cải chính hộ tịch được lưu trữ đầy đủ, sắp xếp ngăn

nắp, khoa học thuận lợi cho công tác tra cứu, sao lục khi cần, các tủ đựng lưu

trữ sổ sách hộ tịch được UBND các xã trang bị riêng đảm bảo cho công tác

lưu trữ.

Khi xác nhận nội dung trong giấy tờ hộ tịch như giấy xác nhận tình

trạng hôn nhân, tờ khai đăng ký kết hôn.. không ghi rõ chức danh của người

ký cấp giấy xác nhận mà chỉ có chữ ký và đóng dấu. Một số trường hợp đăng

ký lại việc sinh không có xác nhận của UBND cấp xã nơi đã đăng ký khai

sinh trước đây về việc sổ hộ tịch và bản chính giấy tờ hộ tịch đã bị mất hoặc

hư hỏng không sử dụng được.

Thứ ba, về lưu trữ sổ sách hộ tịch, hồ sơ hộ tịch chưa thật sự khoa học.

Chưa lưu riêng biệt từng trường hợp đăng ký hộ tịch, loại việc đăng ký hộ

tịch; một số trường hợp chỉ lưu bản phô tô quyết định cho phép thay đổi cải

chính hộ tịch, xác định lại dân tộc, xác định lại giới tính, bổ sung hộ tịch, điều

chỉnh hộ tịch, cá biệt có xã Cán Hồ chưa thực hiện đúng việc lập, quản lý, lưu

trữ sổ hộ tịch...việc này cần lưu giấy tờ, hồ sơ riêng biệt từng trường hợp đăng

ký và đánh số đúng theo số đăng ký trong sổ đăng ký hộ tịch để tiện lợi cho

việc quản lý. Việc lưu hồ sơ về hộ tịch, Sổ hộ tịch chưa tập trung, nhiều văn

bản, báo cáo về công tác này không được xử lý và chuyển vào kho lưu trữ của

cơ quan khi kết thúc một năm do đó khi cần tra cứu các thông tin về công tác

quản lý hộ tịch và các thông tin về đăng ký hộ tịch của cá nhân gặp rất nhiều

khó khăn.

Thứ tư, công tác tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật đã được thực

hiện thường xuyên song tại một số xã hiệu quả còn hạn chế, chưa gắn nâng

cao được nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật của một bộ phận Nhân dân, nên

vẫn sảy ra các vi phạm pháp luật, trong đó có các vi phạm pháp luật về quản

lý hộ tịch.

Thứ năm, tình trạng tổ chức tảo hôn của các xã trên địa bàn huyện vẫn

còn xảy ra. Theo báo cáo của phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai, trong 3 năm

(2013- 2016) các xã đã tiến hành xử lý vi phạm hành chính đối với 06 vụ tổ

chức tảo hôn. Mặc dù cấp ủy, chính quyền đã chỉ đạo các ban ngành, đoàn thể

đặc biệt là công chức Tư pháp - Hộ tịch tuyên truyền, vận động các hộ gia

đình, nhưng các hộ vấn cố tình vi phạm.

Sáu là, việc bố trí cơ sở vật chất, trang thiết bị, ứng dụng công nghệ

thông tin trong quản lý hộ tịch của các xã còn nhiều khó khăn. Hầu hết các xã

trên địa bàn huyện chưa ứng dụng được phần mềm quản lý hộ tịch, việc khai

thác các công dụng của máy tính phục vụ cho quản lý hộ tịch còn nhiều hạn

chế, một số xã chưa bố trí được tủ đựng hồ sơ riêng để quản lý, lưu trữ hồ sơ

về hộ tịch. Việc triển khai thực hiện thủ tục liên thông theo Quyết định số

1299/QĐ-TTg ngày 04/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt "Đề án

thực hiện liên thông TTHC: Đăng ký khai sinh, đăng ký thường trú, cấp thẻ

bảo hiểm y tế cho trẻ em dưới 6 tuổi" và Hướng dẫn Liên ngành của Lào Cai

đã ban hành Hướng dẫn sô 25/HDLN - STP- SLĐTBXH- CAT- BHXH ngày

12/4/2017 giữa Sở Tư pháp- Sở Lao động TB&XH- Công an tỉnh- Bảo hiểm

xã hội tỉnh hướng dẫn quy trình liên thông 03 thủ tục: Đăng ký khai sinh-

Đăng ký thường trú- Cấp thẻ Bảo hiểm Y tế cho trẻ em dưới 6 tuổi, triển khai

thực hiện tại các xã trên địa bàn huyện còn nhiều khó khăn trong công tác

phối hợp, công tác tiếp nhận và chuyển hồ sơ liên thông giữa Công chức Tư

pháp - Hộ tịch xã - Công an - Bảo hiểm xã hội huyện.

2.3.2.2. Những nguyên nhân của hạn chế

Thực tế của hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch ở các xã huyện Si Ma

Cai cho thấy, những hạn chế nêu trên xuất phát từ những nguyên nhân sau:

Một là, nguyên nhân từ hệ thống pháp luật về hộ tịch

Những bất cập tồn tại trong Nghị định số 158/2005/NĐ - CP và các văn

bản hướng dẫn thi hành trước đây đa được thay thế bằng Luật Hộ tịch năm

2014 và hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành.Tuy nhiên, trong quá trình triển

khai thực hiện văn bản trước đây cũng như văn bản đang có hiệu lực pháp luật

hiện tại vẫn đang tồn tại những vướng mắc nhất định về thủ tục, về việc phối

hợp, về tính thống nhất trong cách hiểu và cách triển khai thực hiện dẫn đến

tình trạng một số công chức Tư pháp - Hộ tịch của một số xã còn lúng túng

trong tham mưu cho cấp ủy, chính quyền, trong việc chủ động triển khai thực

hiện các nhiệm vụ, còn thủ động, trông chờ, ỷ lại cấp trên.

Hai là, vai trò lãnh đạo của một số cấp ủy Đảng đối với công tác quản

lý hộ tịch chưa thật sự hiệu quả. Cấp ủy Đảng có vai trò lãnh đạo toàn diện

công tác quản lý các lĩnh vực đời sống xã hội ở địa phương, trong đó có lĩnh

vực quản lý hộ tịch, đây cũng là một trong những lĩnh vực có nhiều thủ tục

nhất được triển khai trên địa bàn cấp xã. Nhiều cấp ủy Đảng đã quan tâm lãnh

đạo, chỉ đạo từ công tác xây dựng các nghị quyết chuyên đề cho đến công tác

tuyên truyền, bố chí cán bộ có năng lực để tham gia quản lý hộ tịch, do đó

công quản lý hộ tịch ở địa phương đó có chuyển biến tịch cực. Tuy nhiên

cũng có những địa phương, vai trò lãnh đạo của Cấp ủy Đảng chưa thật sự

quyết liệt, công tác tuyên truyền vận động của Cấp ủy Đảng chưa đi sâu, đi

sát vào quần chúng nhân dân, chưa tạo được sự chuyển biến tích cực về nhận

thức của Nhân dân về thực hiện pháp luật hộ tịch đẫn đến tình trạng tảo hôn

còn cao.

Ba là, sự yếu kém trong năng lực quản lý về đăng ký, quản lý hộ tịch.

Trong thời gian qua, tuy lực lượng công chức làm công tác hộ tịch ở cấp xã đã

được tăng cường về số lượng và chất lượng, nhưng vẫn chưa đáp ứng được

yêu cầu của quản lý nhà nước về hộ tịch trong giai đoạn hiện nay do phải thực

thi nhiều nhiệm vụ khác nhau như: chứng thực, hoà giải, trợ giúp pháp lý, phổ

biến giáo dục pháp luật… do UBND giao chính vì vậy, họ không đủ thời gian

để tập trung thực hiện tốt nhiệm vụ hộ tịch được giao.

Thông tư liên tịch số 01/2009/TTLT-BNV-BTP quy định công chức Tư

pháp - Hộ tịch cấp xã tham mưu giúp cho UBND cùng cấp tổ chức thực hiện

12 nhiệm vụ, quyền hạn, trong khi các xã có 02 công chức Tư pháp - Hộ tịch

thì lại phân công 01 người làm nhiệm vụ tại bộ phận một cửa hoặc thực hiện

nhiệm vụ khác (các xã: Si Ma Cai, Lùng Sui, Nàn Sán, Quan Thần Sán bố trí

công chức Tư pháp - Hộ tịch sang làm công tác Tuyên vận), nên đã ảnh

hưởng đến việc thực hiện các các nhiệm vụ chuyên môn trong công tác quản

lý hộ tịch. Mặt khác một số công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã còn chưa tập

trung nghiên cứu về chuyên môn, nghiệp vụ dẫn đến có biểu hiện chông chờ

và ỷ việc cho người khác như xã Lử Thẩn, xã Cán Hồ.

Mặc dù đội ngũ công chức đã được đào tạo cơ bản về chuyên môn có ,

nhưng chỉ có 50% số công chức được bồi dưỡng và có chứng chỉ Tin học A

trở lên. Như vậy, đây cũng là một khó khăn trong việc đẩy mạnh ứng dụng công

nghệ thông tin, xây dựng và khai thác, sử dụng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử.

Bốn là, công tác tuyên truyền chưa thật sự hiệu quả, chưa thật sự làm

cho dân biết, dân hiểu và dân làm theo. Có lúc, có nơi công tác tuyên truyền

phổ biến con chưa kịp thời, do đó người dân không biết để thực hiện các

quyền lợi của mình. Có cán bộ, công chức mặc dù được đào tạo chuyên môn

từ Trung cấp chuyên nghiệp trở lên, nhưng trong thực tế cán bộ, công chức

một số xã trên địa bàn huyện chưa nắm vững được chuyên môn, trong khi hệ

thống pháp luật, văn bản hướng dẫn về hộ tịch có sự thay đổi thường xuyên,

nên việc cập nhật, nắm vững kiến thức, nghiệp vụ để tuyên tuyền, phổ biến

các quy định của pháp luật về hộ tịch gặp niều khó khăn. Nhiều thôn, bản

chưa đưa được nội dung chấp hành các quy định về pháp luật hộ tịch vào quy

ước, hương ước của thôn, bản. Do vậy chưa tạo dựng được ý thức tự giác

trong cộng đồng về thực hiện các quyền và nghĩa vụ của công dân trong lĩnh

vực đăng ký và quản lý hộ tịch, chưa thật sự phát huy được vai trò của các

đoàn thể chính trị, xã hội, y tế, trường học trong công tác tuyên truyền.

Năm là, ý thức tự giác của Nhân dân trong việc chấp hành pháp luật về

hộ tịch chưa có sự chuyển biến rõ rệt. Có địa phương người dân không chủ

động đến UBND xã để đăng ký các sự kiện hộ tịch theo quy định. Nhiều hộ

dân ở các thôn vùng cao chưa thật sự tự giác trong việc đi đăng ký khai sinh

cho con mình, chỉ khi nào cần đến giấy khai sinh để thanh toán bảo hiểm, để

con đi học …người dân mới đến UBND xã để đăng ký khai sinh do đó dẫn

đến nhiều trường hợp đăng ký khai sinh quá hạn.

Sáu là, một số địa phương vẫn tồn tại những hủ tục lạc hậu. Tảo hôn,

hôn nhân cận huyết thống vẫn sảy ra, ảnh hưởng đến các hoạt động quản lý hộ

tịch. Trong trường hợp tảo hôn, do bố, mẹ của đứa trẻ chưa đủ tuổi kết hôn,

nên đứa trẻ sinh ra không được đăng ký khai sinh đúng hạn, mặc dù có giải

pháp là vận động người dân đi khai sinh cho con theo trường hợp "con ngoài

dã thú", nhưng ở nhiều địa phương có phong tục đứa trẻ phải mang họ bố, nên

họ không khai sinh cho con mình mà đợi đến khi bố mẹ đủ tuổi đăng ký kết

hôn mới đi khai sinh cho con, có trường hợp bố, mẹ cho con đi theo để làm

thuê ở nơi khác, khi cần đến giấy khai sinh thì lúc đó mới quay lại làm thủ tục

đăng ký khai sinh. Việc này không những gây nhiều khó khăn cho công tác

quản lý hộ tịch ở địa phương, mà bản thân những đứa trẻ này cũng bị ảnh

hưởng xấu đến quyền lợi liên quan đến chế độ bảo hiểm, y tế, giáo dục, đăng

ký hộ khẩu …

Bảy là, cơ sở vật chất, phương tiện làm việc của nhiều xã phòng làm

việc còn chật hẹp, thiếu trang thiết bị nên chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu của

người dân, việc khai thác, sử dụng và ứng dụng công nghệ thông tin trong

quản lý hộ tịch còn nhiều hạn chế. Mặt khác do sự thiếu đồng bộ về việc ứng

dụng các phần mềm ứng dụng trong quản lý hộ tịch từ huyện đến xã chưa đồng

bộ, cơ sở hạ tầng thông tin đến các xã có lúc chưa đảm bảo, khả năng khai thác,

ứng dụng và sử dụng công nghệ thông tin trong công tác này của đội ngũ công

chức Tư pháp - Hộ tịch các xã trên địa bàn huyện còn nhiều hạn chế.

Tám là, chưa có sự phối hợp nhịp nhàng giữa công chức Tư pháp - Hộ

tịch và một số chức danh công chức khác. Việc kết nối thông tin giữa đăng ký

khai sinh, khai tử, đăng ký kết hôn của công chức Tư pháp - Hộ tịch với công

tác quản lý cư trú của Công an xã chưa kịp thời, công tác phối hợp giữa Công

chức Tư pháp Hộ tịch - Côn an - Bảo hiểm xã hội huyện chưa nhịp nhàng do

thiếu cơ chế trách nhiệm cụ thể của mỗi cơ quan, trong hoạt động này trách

nhiệm của công chức Tư pháp - Hộ tịch rất nặng nề, vừa là người tiếp nhận,

hoàn thiện hồ sơ và có trách nhiệm chuyển đến các cơ quan, có trách nhiệm

trả hồ sơ cho công dân; cũng trong việc thực hiện thủ tục hành chính liên

thông: Đăng ký khai sinh- Đăng ký thường trú- Cấp thẻ Bảo hiểm Y tế. Đối

với cấp thẻ BXYT, trước đây việc cấp thẻ BHYT cho trẻ em dưới 6 tuổi đã

được thực hiện tại UBND cấp xã nên việc thực hiện liên thông TTHC thuận

lợi, tuy nhiên đối với việc đăng ký thường trú, trước đây công dân phải trực

tiếp đến Công an để thực hiện đăng ký, nhưng theo quy định thì công chức

của UBND xã trực tiếp nộp hồ sơ đăng ký, vì vậy sự phối hợp giữa các cơ

quan liên quan chưa nhịp nhàng, đồng bộ.

Chín là, Chưa taọ được động lực khuyến khích đội ngũ cán bộ, công

chức thực hiện cải cách hành chính. Trong quá trình triển khai thực hiện cơ

chế "một cửa", "một cửa liên thông" trong đăng ký, quản lý hộ tịch, công

chức Tư pháp - Hộ tịch phải thực hiện thêm nhiều công việc trong việc tiếp

nhận, hoàn thiện, chuyển hồ sơ và trả kết quả cho công dân, áp lực và khối

lượng công việc của là rất lớn, đặc biệt là việc thực hiện liên thông các

TTHC. Trong khi nguồn kinh phí hỗ trợ cho cán bộ, công chức thực hiện liên

thông các TTHC chưa được quy định cụ thể, chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất

là các xã xa trung tâm huyện.

Tiểu kết chƣơng 2

Chương 2, tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch ở

các xã của huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai; các ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên,

kinh tế- xã hội đến quản lý hộ tịch của UBND các xã của huyện Si Ma Cai.

Trên cơ sở quy định của pháp luật về thẩm quyền của UBND cấp xã

trong quản lý hộ tịch, UBND các xã của huyện Si Ma Cai đã thực hiện đầy đủ

các chức năng quản lý nhà nước về hộ tịch trên địa bàn, chủ động xây dựng

và thực hiện kế hoạch thực hiện nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp hằng

năm, triển khai công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật nói chung

và công tác tuyên truyền về pháp luật hộ tịch nói riêng. Các nghiệp vụ công

tác hộ tịch về đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử, đăng ký kết hôn, đăng ký

thay đổi, cải chính hộ tịch... được công chức tư pháp - hộ tịch tham mưu và

triển khai thực hiện đúng quy định. Công tác quản lý Sổ hộ tịch, quản lý hồ sơ

hộ tịch, lưu trữ các hồ sơ về hộ tịch bước đầu đảm bảo đúng quy định và đi

vào nề nếp. Công tác báo cáo thống kê về hộ tịch đảm bảo đầy đủ, kịp thời.

Việc kiểm tra, thanh tra, giám sát về công tác hộ tịch đã được các cơ quan có

thẩm quyền triển khai thực hiện.

Tuy nhiên, trong hoạt động quản lý và đăng ký hộ tịch còn một số hạn

chế, như : tỷ lệ đăng ký khai sinh quá hạn ở một số xã vẫn còn cao, một số xã

chưa kiên quyết xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực này; về ghi chép

trong sổ sách hộ tịch, còn nhiều trường hợp ghi không đủ nội dung, dữ kiện

trong mẫu giấy tờ hộ tịch và sổ hộ tịch; ông tác tuyên truyền phổ biến giáo

dục pháp luật đã được thực hiện thường xuyên song tại một số xã hiệu quả

còn hạn chế, chưa gắn nâng cao được nhận thức, ý thức tuân thủ pháp luật của

một bộ phận Nhân dân; tình trạng tổ chức tảo hôn của các xã trên địa bàn

huyện vẫn còn xảy ra; về lưu trữ sổ sách hộ tịch, hồ sơ hộ tịch chưa thật sự

khoa học; việc bố trí cơ sở vật chất, trang thiết bị, ứng dụng công nghệ thông

tin trong quản lý hộ tịch của các xã còn nhiều khó khăn.

Nguyên nhân của hạn chế: Nguyên nhân từ hệ thống pháp luật về hộ

tịch; vai trò lãnh đạo của một số cấp ủy Đảng đối với công tác quản lý hộ tịch

chưa thật sự hiệu quả; sự yếu kém trong năng lực quản lý về đăng ký, quản lý

hộ tịch; công tác tuyên truyền chưa thật sự hiệu quả, chưa thật sự làm cho dân

biết, dân hiểu và dân làm theo; ý thức tự giác của Nhân dân trong việc chấp

hành pháp luật về hộ tịch chưa có sự chuyển biến rõ rệt; một số địa phương

vẫn tồn tại những hủ tục lạc hậu, nạn tảo hôn; cơ sở vật chất, phương tiện làm

việc của nhiều xã phòng làm việc còn chật hẹp, thiếu trang thiết bị nên chưa

đáp ứng kịp thời yêu cầu của người dân, việc khai thác, sử dụng và ứng dụng

công nghệ thông tin trong quản lý hộ tịch còn nhiều hạn chế; chưa có sự phối

hợp nhịp nhàng giữa công chức Tư pháp - Hộ tịch và một số chức danh công

chức khác.

Chƣơng 3

PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ

NƢỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ TRONG

GIAI ĐOẠN HIỆN NAY - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN SI MA CAI,

TỈNH LÀO CAI

3.1. PHƢƠNG HƢỚNG TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ HỘ

TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY

3.1.1. Bảo đảm quyền con ngƣời, quyền công dân trong đăng ký,

quản lý hộ tịch

Kế thừa các nghiên cứu và các luận văn trước đây về quản lý hộ tịch là

cơ sở để bảo đảm một số quyền nhân thân của cá nhân (như quyền với họ tên,

quyền thay đổi họ tên, quyền xác định lại dân tộc, quyền được khai sinh,

quyền kết hôn… đã được ghi nhận trong Bộ luật dân sự). Quyền được khai

sinh là quyền của bất cứ cá nhân nào; theo quy định của Bộ Luật Dân sự thì

việc bảo đảm quyền đăng ký hộ tịch cũng đồng nghĩa với việc bảo đảm các

quyền nhân thân của mỗi cá nhân. Đặc biệt khai sinh là quyền rất quan trọng

đối với trẻ em, thông qua việc đăng ký khai sinh (khởi đầu việc đăng ký sự

kiện hộ tịch của mỗi cá nhân) đã bảo đảm được quyền được khai sinh, một

trong những quyền quan trọng đầu tiên của trẻ em theo tuyên bố Công ước

của Liên Hợp quốc về trẻ em thông qua, ký hết ngày 20/11/1989 và có hiệu

lực từ ngày 2/9/1990 tuyên bố: Trẻ em phải được đăng ký ngay lập tức ngay

sau khi sinh ra và có quyền ngay từ khi ra đời, có họ tên, có quốc tịch và trong

chừng mực có thể được biết cha mẹ mình là ai và được chính cha mẹ mình

chăm sóc (Điều 7); tại Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em của Việt

Nam cũng khẳng định: "trẻ em có quyền được khai sinh và có quốc tịch".

Năm 2014, tại Hội nghị Bộ trưởng khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đã

thông qua Tuyên bố về đăng ký và thống kê hộ tịch, trong đó xác định giai

đoạn 2015-2024 là Thập kỷ đăng ký và thống kê hộ tịch của Châu Á - Thái

Bình Dương, với cam kết chính trị mạnh mẽ của các quốc gia trong khu vực

hướng tới mục tiêu 100% sự kiện hộ tịch của tất cả người dân đều được đăng

ký và thống kê vào năm 2024.

Nhằm đẩy mạnh việc thực hiện cam kết trên, cùng với cả nước, các xã

của huyện Si Ma Cai thông qua đăng ký, quản lý hộ tịch cần bảo đảm các

quyền con người, quyền công dân.

3.1.2. Công khai, minh bạch, chính xác, thuận tiện trong đăng ký,

quản lý hộ tịch

Đảm bảo công khai các thủ tục hành chính về hộ tịch, công khai tại các

vị trí dễ nhìn, công dân dễ dàng tra cứu thủ tục hành chính khi cần thiết,

thường xuyên cập nhật, công bố các thủ tục hành chính mới và các nội dung

thủ tục được sửa đổi bổ sung.

Thực hiện các yêu cầu cải cách hành chính theo hướng đơn giản hóa

quy trình, rút ngắn thời gian giải quyết, giảm bớt chi phí và phiền hà cho công

dân khi có yêu cầu đăng ký hộ tịch được thể hiện trong Nghị định số

158/2005/NĐ-CP và tiếp tục kế thừa, bổ sung, đẩy mạnh cải cách các nội

dung này trong Luật Hộ tịch năm 2014. Để người dân được hưởng lợi thực sự

từ quá trình cải cách này, đòi hỏi các công chức trực tiếp giải quyết yêu cầu

đang ký hộ tịch của công dân phải là những người có đạo đức, có tâm với

nghề; thực hiện đúng chức trách của cán bộ, công chức nói chung và cán bộ

làm công tác hộ tịch nói riêng đã được pháp luật quy định.

3.1.3. Yêu cầu phục vụ Nhân dân trong giai đoạn hiện nay

Trong giai đoạn hiện nay, với quyết tâm xây dựng Chính phủ liêm

chính, kiến tạo, hành động và phục vụ nhân dân. Các cấp chính quyền, đội

ngũ cán bộ, công chức từ Trung ương dến xã, phường, thị trấn phải ý thức

được vị trí, trách nhiệm của mình là « công bộc » của nhân dân, phải hết lòng,

hết sức phục sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân. Đặc biệt là đội ngũ cán bộ, công

chức ở cơ sở, những người gần dân nhất, trực tiếp nhất với Nhân dân. Trong

đó, hoạt động đăng ký và quản lý các sự kiện hộ tịch liên quan trực tiếp, thiết

thân đến mỗi cá nhân công dân từ lúc sinh ra cho đến lúc chết. Vì vậy, tinh

thần, thái độ phục vụ của bộ máy, của đội ngũ cán bộ công chức làm công tác

hộ tịch là một trong những yêu cầu khách quan trong giai đoạn hiện nay, do

đó đòi hỏi mỗi cán bộ, công chức phải không ngừng nâng cao trình độ chuyên

môn nghiệp vụ, rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống để để phục

vụ Nhân dân ngày một tốt hơn trong công tác quản lý hộ tịch.

3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH CỦA

ỦY BAN NHÂN DÂN CẤP XÃ - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN SI MA CAI, TỈNH LÀO CAI

3.2.1. Giải pháp chung, khái quát từ thực tiễn huyện Si Ma Cai

3.2.1.1.Thực hiện tốt hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hộ

tịch và có cơ chế, chính sách đặc thù tạo động lực cho đội ngũ cán bộ,

công chức

Đất nước ta trong quá trình mở cửa và hội nhập, về đối nội thực hiện

cải cách bộ máy nhà nước và dân chủ hóa trong toàn xã hội; trong đó hệ thống

pháp luật nói chung và pháp luật về hộ tịch nói riêng, từng bước được xây

dựng theo hướng mở rộng dân chủ về quyền nhân thân của mọi công dân, bởi

vì đăng ký hộ tịch phát sinh từ quyền cơ bản của công dân được quy định

trong Hiến pháp. Giải pháp này không chỉ áp dụng cho quản lý nhà nước về

hộ tịch ở cấp xã của huyện Si Ma Cai, mà còn là giải pháp quan trọng để hoàn

thiện quản lý nhà nước về hộ tịch trong phạm vi cả nước.

Trên cơ sở triển khai thực hiện các văn bản pháp luật về hộ tịch hiện

hành như: Luật Hộ tịch năm 2014; Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày

15/11/2015 quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch; Thông

tư số 15/2015/TT-BTP ngày 16/11/2015 quy định chi tiết thi hành một số điều

của Luật Hộ tịch và Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của

Chính phủ quy định một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch; Nghị

quyết số 15/2014/NQ-HĐND ngày 07/7/2014 của HĐND tỉnh Lào Cai về các

các loại phí, lệ phí trên địa bàn tỉnh Lào Cai; Quyết định số 48/2014/QĐ-

UBND ngày 29/9/2014 về thu lệ phí hộ tịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai. UBND

cấp xã, hệ thống các cơ quan có trách nhiệm quản lý hộ tịch tiếp tục triển khai

hệ thống các biểu mẫu, hướng dẫn nghiệp vụ chuyên môn về đăng ký quản lý

hộ tịch, đồng thời cần tiếp tục theo dõi, đánh giá những bất cập phát sinh khi

thực hiện hệ thống văn bản pháp luật về hộ tịch trên để báo cáo, đề xuất sửa

đổi bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật về hộ tịch, đáp ứng được yêu cầu

quản lý nhà nước về hộ tịch trong giai đoạn hiện nay. Mặt khác, các cơ quan

chức năng cần hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn, các biểu mẫu, quy

trình áp dụng để đăng ký Sổ hộ tịch điện tử, đăng ký má số định danh cá nhân

kết nối hình thành hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Trong việc thực hiện các TTHC liên thông cần có quy định cụ thể trong

việc thực hiện trách nhiệm của các cơ quan, như việc thực hiện Quyết định số

896/QĐ-TTg ngày 08/6/2013 của Thủ tướng Chính phủ), Quyết định số

1299/QĐ-TTg ngày 04/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về Phê duyệt "Đề án

thực hiện liên thông TTHC: Đăng ký khai sinh, đăng ký thường trú, cấp thẻ bảo

hiểm y tế cho trẻ em dưới 6 tuổi. Trên thực tế việc triển khai thực hiện các thủ tục

này có nhiều trường hợp quá hạn, nhưng do chưa có quy định cụ thể về trách

nhiệm của UBND xã, Công an - Bảo hiểm xã hội huyện, nên việc quy trách nhiệm

cho các cơ quan này khó khăn, do đó ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân.

Các cơ quan chức năng cần nghiên cứu chế độ, chính sách tương xứng với

trách nhiệm và công sức của đội ngũ công chức thực hiện nhiệm vụ trong "cở

chế một cửa", "cơ chế một cửa liên thông" nói chung và công chức Tư pháp - Hộ

tịch làm nhiệm vụ trong việc liên thông các TTHC trong lĩnh vực hộ tịch.

3.2.1.2. Xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ, công chức làm công

tác quản lý hộ tịch

Trong xây dựng đội ngũ cán bộ nói chung và xây dựng đội ngũ cán bộ

công chức làm công tác quản lý hộ tịch nói riêng trong giai đoạn hiện nay,

cần thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau:

Một là, xác định rõ chức năng, nhiệm vụ của từng cán bộ, công chức

quản lý hộ tịch trong hệ thống quản lý nhà nước ở cơ sở, đồng thời xây dựng

mối quan hệ đoàn kết, phối hợp giữa các tổ chức dưới sự lãnh đạo của Đảng

bộ, chi bộ cơ sở; đổi mới nội dung và phương thức hoạt động hướng vào phục

vụ Nhân dân, sát với Nhân dân, được Nhân dân tin cậy.

Hai là, thực hành dân chủ thực sự trong các tổ chức quản lý hộ tịch

của hệ thống hành chính ở địa phương, theo nguyên tắc tập trung dân chủ và

phát huy quyền làm chủ của dân trên cơ sở thực hiện quyền dân chủ trực tiếp,

phát huy quyền dân chủ đại diện. Quy định cụ thể việc thực hiện quyền giám

sát của Nhân dân đối với hoạt động quản lý nhà nước nói chung và quản lý

nhà nước về hộ tịch nói riêng và thay thế người không đáp ứng được yêu cầu

trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã trong giai đoạn hiện nay.

Phát huy dân chủ phải đi liền với củng cố và nâng cao kỷ luật, kỷ cương theo

pháp luật.

Ba là, xây dựng và thực hiện tốt công tác quy hoạch, bố trí, sử dụng

cán bộ, công chức làm công tác quản lý nhà nước về hộ tịch.

Để có được đội ngũ cán bộ Tư pháp - Hộ tịch cấp xã đáp ứng yêu cầu

của nhiệm vụ cải cách tư pháp đến năm 2020, việc xây dựng và triển khai quy

hoạch đội ngũ công chức này là một yêu cầu cấp thiết. Trên cơ sở rà soát,

đánh giá thực trạng đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch và căn cứ vào chức

năng, nhiệm vụ được giao, các cơ quan tư pháp địa phương phối hợp với các

đơn vị có liên quan xây dựng quy hoạch tuyển dụng bổ sung, bố trí công chức

phù hợp, tiếp tục cho công chức đi đào tạo, đào tạo lại, đào tạo nâng cao về

trình độ, chuyên môn nghiệp vụ đáp ứng được yêu cầu đặt ra trong giai đoạn

mới. Quy hoạch công chức quản lý hộ tịch cấp xã, xác định theo mốc thời

gian đến năm 2020 định hướng đến năm 2025 để bảo đảm xây dựng đội ngũ

cán bộ trước mắt cũng như lâu dài, tạo cơ sở để xây dựng quy hoạch, kế

hoạch đào tạo bồi dưỡng đội ngũ cán bộ hiện có và đào tạo bổ sung cho

những biến động, thay đổi hoặc thực hiện việc bố trí, điều động, luân chuyển

và thực hiện chế độ, chính sách đối với đội ngũ cán bộ, công chức này. Trẻ

hóa đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý hộ tịch, chăm lo công tác

đào tạo, bồi dưỡng, giải quyết hợp lý và đồng bộ chính sách đối với cán bộ,

công chức làm công tác hộ tịch ở cấp xã, quan tâm đến việc quy hoạch, bổ

nhiệm, tuyển dụng cán bộ, công chức làm công tác hộ tịch đặc biệt là cán bộ,

công chức nữ.

Bốn là, bố trí hợp lý đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý

hộ tịch ở cấp xã trên địa bàn huyện Si Ma Cai. Đối với các xã như: Si Ma Cai,

Lùng Sui, Nàn Sán, Quan Thần Sán cần bố trí cán bộ làm công tác Tuyên vận

phù hợp để đưa công chức Tư pháp - Hộ tịch về đúng ví trí, chức năng của

chức danh công chức tham mưu, giúp việc cho UBND các xã về lĩnh vực tư

pháp, hộ tịch. Cấp ủy, chính quyền các xã cũng cần đổi mới công tác đánh giá

cán bộ, công chức, đánh giá đúng năng lực thực tế việc hoàn thành nhiệm vụ

của cán bộ, công chức, tránh nể nang, hình thức, cào bằng từ đó có sự bố trí

cán bộ, công chức phù hợp với trình độ, năng lực, phát huy được hiệu quả

trong công tác quản lý ở cơ sở. Mặc dù công chức Tư pháp - Hộ tịch gắn với

tiêu chuẩn chuyên môn được đào tạo và được UBND cấp huyện tuyển dụng,

nhưng nếu công chức đó kém năng lực chuyên môn, không hoàn thành nhiệm

vụ được giao thì cấp ủy, chính quyền cơ sở cũng nên mạnh dạn bố trí sang

công việc khác và tuyển chọn những người có năng lực thực sự vào những vị

trí công tác này.

Năm là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ

chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý

hộ tịch.

Đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ là khâu

then chốt có ý nghĩa quyết định trong việc kiện toàn nâng cao chất lượng đội

ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý hộ tịch. Các cơ quan chức năng

cần thường xuyên tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng theo chuyên đề để cập

nhật các kiến thức, thông tin mới của các văn bản quy phạm pháp luật về công

tác tư pháp và cải cách tư pháp, đặc biệt trong điều kiện mở rộng hội nhập

hiện nay. Tăng cường tổ chức các lớp bồi dưỡng nghiệp vụ như soạn thảo văn

bản; phổ biến, giáo dục pháp luật, hòa giải, tin học….để nâng cao trình độ

nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý hộ tịch. Có

chính sách khuyến khích, động viên, hỗ trợ cho cán bộ, công chức làm công

tác hộ tịch học tập nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, đồng thời có

chính sách đào tạo nguồn cán bộ, công chức tại chỗ và thu hút những người

được đào tạo đại học luật về làm việc tại huyện Si Ma Cai.

Ngoài ra, bản thân những cán bộ, công chức làm công tác quản lý hộ

tịch phải tự học tập, tích lũy kiến thức lý luận và thực tiễn để làm tốt nhiệm

vụ của mình. Việc nắm chắc các quy định của pháp luật về hộ tịch cũng như

các quy định khác có liên quan như Bộ Luật Dân sự, Luật Hôn nhân và gia

đình, Luật Quốc tịch, phong tục, tập quán địa phương của cán bộ, công chức

góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về hộ tịch ở cơ sở.

3.2.1.3. Tiếp tục nâng cao chất lượng đăng ký, quản lý Sổ hộ tịch, hồ

sơ hộ tịch và công tác lưu trữ

Ủy ban nhân dân xã cần rà soát việc đăng ký, quản lý Sổ hộ tịch, hồ sơ

hộ tịch, kịp thời chấn chỉnh đối với những trường hợp thiếu các nội dung

trong Sổ hộ tịch, hồ sơ hộ tịch, bổ sung đối với những trường hợp thiếu các

giấy tờ liên quan đồng thời yêu cầu công chức Tư pháp - Hộ tịch khi tiếp nhận

và giải quyết các vụ việc về hộ tịch cần đảm bảo đầy đủ các giấy tờ theo quy

định và ghi đầy đủ các nội dung trong các mục của Sổ hộ tịch.

Việc lập hồ sơ, quản lý hồ sơ về hộ tịch cần thực hiện một cách đầy đủ,

kịp thời và khoa học hơn. Công chức làm công tác quản lý hộ tịch của UBND

các xã hằng năm cần lập danh mục hồ sơ, thực hiện đúng quy trình lập hồ sơ

theo các bước: Mở hồ sơ, cập nhật các thông tin, văn bản vào hồ sơ theo diễn

biến sự việc và kết thúc hồ sơ (đóng hồ sơ) khi kết thúc một việc về hộ tịch.

Vào thời điểm cuối năm công chức Tư pháp - Hộ tịch cần sắp xếp lại

hồ hồ sơ theo danh mục hồ sơ, hồ sơ nào đã đến thời hạn nộp vào lưu trữ phải

làm thủ tục chuyển vào lưu trữ cơ quan theo đúng quy định. Qua khảo sát của

nhóm nghiên cứu tại UBND các xã, công tác lưu trữ hồ sơ nói chung và hồ sơ

về quản lý hộ tịch của các xã còn rất nhiều hạn chế, nhiều hồ sơ không làm

thủ tục chuyển lưu trữ theo đúng quy định. Công tác lưu trữ chưa khoa học,

nhiều văn bản chỉ được xếp vào tủ hồ sơ của các công chức chuyên môn qua

các năm, do vậy khi cần tra cứu các thông tin liên quan đến các lĩnh vực gặp

rất nhiều khó khăn. Để công tác này đi vào nề nếp, đảm bảo chất lượng,

UBND các xã cần tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, rà soát công tác lập hồ sơ,

công tác lưu trữ hồ sơ, văn bản của cơ quan, có thể bỏ ra một phần kinh phí để

mời các chuyên gia tư vấn cho xã về công tác lưu trữ hồ sơ hộ tịch, đồng thời

cần cử các công chức Tư pháp - Hộ tịch tham gia các lớp tập huấn, bồi dưỡng

những kỹ năng cơ bản về công tác lập hồ sơ, lưu trữ về quản lý hộ tịch.

3.1.2.4. Cải cách các thủ tục hành chính trong việc thực hiện đăng ký

hộ tịch

Cải cách thủ tục hành chính là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của

mục tiêu cải cách hành chính của các nước nói chung, đặc biệt ở nước ta cải

cách thủ tục hành chính được Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng. Tại các

văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước về nhiệm vụ xây dựng và hoàn

thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2020, chú trọng đến cải cách hành

chính, Chính phủ, chính quyền địa phương các cấp đang triển khai thực hiện

Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011- 2020.

Cải cách thủ tục hành chính nhằm bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, minh

bạch và công bằng trong khi giải quyết các công việc hành chính. Loại bỏ

những thủ tục rườm rà, chồng chéo dễ bị lợi dụng để tham nhũng, gây khó

khăn cho dân. Mẫu hoá thống nhất các loại giấy tờ mà công dân cần phải làm

khi có yêu cầu giải quyết các công việc về sản xuất, kinh doanh và đời

sống…..Từ những mục tiêu quan trọng của Chương trình tổng thể cải cách

hành chính, việc cải cách thủ tục hành chính về hộ tịch được Quốc hội và các

cơ quan quản lý Nhà nước về hộ tịch đặc biệt quan tâm, việc ban hành Luật

Hộ tịch năm 2014, Nghị đinh 123/2015/NĐ- CP ngày 11/11/2015 của Chính

phủ quy định chi tiết thi hành Luật hộ tịch, quyết định số 2173/QĐ- BTP ngày

11/12/2015 của Bộ Tư pháp về phê duyệt Đề án "Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử

toàn quốc"… hướng đến việc tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin rất

mạnh mẽ, cùng với việc xác định mã số định danh cá nhân, xây dựng cơ sở dữ

liệu điện tử về hộ tịch, cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Đẩy mạnh, cắt giảm, liên thông TTHC là khâu đột phá phục vụ phát

triển kinh tế - xã hội, đảm dân sinh. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành các

văn bản về triển khai thực hiện Đề án tổng thể đơn giản hóa TTHC giấy tờ

công dân và các cơ sở dữ liệu liên quan đến quản lý dân cư giai đoạn 2013-

2020 (Ban hành kèm theo Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 08/6/2013 của

Thủ tướng Chính phủ), Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 04/8/2014 của Thủ

tướng Chính phủ về Phê duyệt "Đề án thực hiện liên thông TTHC: Đăng ký

khai sinh, đăng ký thường trú, cấp thẻ bảo hiểm y tế cho trẻ em dưới 6 tuổi".

Liên ngành của Lào Cai đã ban hành Hướng dẫn sô 25/HDLN - STP-

SLĐTBXH- CAT- BHXH ngày 12/4/2017 giữa Sở Tư pháp- Sở Lao động

TB&XH- Công an tỉnh- Bảo hiểm xã hội tỉnh hướng dẫn quy trình liên thông

03 thủ tục: Đăng ký khai sinh- Đăng ký thường trú- Cấp thẻ Bảo hiểm Y tế

cho trẻ em dưới 6 tuổi. Triển khai thực hiện hướng dẫn của liên ngành, Phòng

Tư pháp huyện Si Ma Cai đã hướng dẫn các xã triển khai thực hiện thủ tục

liên thông: Đăng ký khai sinh thuộc trách nhiệm chính của Công chức Tư

pháp - Hộ tịch, Đăng ký thường trú thuộc trách nhiệm của cơ quan Công an-

Cấp thẻ Bảo hiểm y tế thuộc trách nhiệm của Bảo hiểm xã hội huyện. Tuy

nhiên thực tế triển khai thủ tục liên thông này trên địa bàn một số xã của

huyện Si Ma Cai gặp một số khó khăn do cơ chế phối hợp và quy định trách

nhiệm trong trường hợp đăng ký các thủ tục này quá hạn thì trách nhiệm

thuộc về cơ quan nào chưa rõ, tình trạng khai sinh quá hạn, một số hộ dân

sinh sống ở các thôn vùng cao ngại ra xã đăng ký và chuyển hồ sơ kịp thời lên

Bảo hiểm xã hội huyện, nên vẫn sảy ra tình trạng một số trẻ em khi bị ốm đau

ra các bệnh viện khi làm thủ tục thanh toán thì chưa có giấy khai sinh, chưa

có thẻ BHYT; Chưa ứng dụng được công nghệ thông tin hiện đại để thực hiện

một cửa liên thông hiện đại trong việc thực hiện thủ tục liên thông trong lĩnh

vực này từ các xã đến các cơ quan của huyện Si Ma Cai, do đó việc chuyển

hồ sơ liên thông giữa các cơ quan còn nhiều khó khăn và tốn nhiều thời gian,

công sức của đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch các xã. Chính vì vậy trong

thời gian tới, cơ quan tư pháp và chính quyền địa phương cần có cơ chế phối

hợp và quy định trách nhiệm của các bên trong việc thực hiện thủ tục liên

thông; đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, điều kiện làm việc và cơ sở hạ tầng

thông tin đảm bảo kết nối liên thông, trực tuyến từ cấp xã - trung ương.

Tiếp tục rà soát, đánh giá việc thực hiện cơ chế "một cửa" tại UBND

các xã trong việc cung cấp thủ tuc đăng ký hộ tịch trên địa bàn, đặc biệt là

công tác công khai thủ tục hành chính, trách nhiệm của công chức Tư pháp -

Hộ tịch trong việc chấp hành các nguyên tắc thực hiện cơ chế "một cửa" đảm

bảo công khai, minh bạch, tiết kiệm, kịp thời và tạo điều kiện thuận lợi nhất

cho công dân trong việc đăng ký các sự kiện hộ tịch.

3.2.1.5. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý hộ tịch

Luật hộ tịch năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành thể hiện rất

mạnh mẽ về ứng dụng công nghệ thông tin vào việc đăng ký và quản lý hộ

tịch, bảo đảm độ chính xác tất cả các giấy tờ, giảm nhiều TTHC liên quan đến

con người, hệ thống các văn bản pháp luật quy định rõ bên cạnh Sổ hộ tịch

bằng giấy, cần xây dựng cơ sở dự liệu hộ tịch điện tử kết nối, hình thành cơ

sở dữ liệu quốc gia về dân cư (theo Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày

08/6/2013 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án tổng thể đơn giản

hóa TTHC, giấy tờ công dân và các cơ sở dữ liệu liên quan đến quản lý dân

cư giai đoạn 2013-2020).

Theo lộ trình thực hiện Đề án "Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc"

đã được Bộ Tư pháp phê duyệt tại Quyết định số 2173/QĐ-BTP ngày 11-12-

2015, thì đề án được thực hiện trong 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1: Từ năm 2015 đến tháng 6-2017 xây dựng phần mềm đăng

ký hộ tịch; thí điểm cài đặt phần mềm tại một số tỉnh; sơ kết việc thực hiện thí

điểm; tiếp tục hoàn thiện để triển khai trên diện rộng.

Giai đoạn 2: Từ tháng 7-2017 đến tháng 12-2019: Hoàn thiện thể chế

về quản lý, khai thác, sử dụng dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc; thiết lập cơ

chế kết nối, thông tin giữa các cơ quan đăng ký, quản lý hộ tịch, cơ chế kết

nối, chia sẻ thông tin giữa Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc với Cơ sở

dữ liệu quốc gia về dân cư và cơ sở dữ liệu chuyên ngành khác; hoàn thiện

phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch theo tiêu chuẩn dùng chung, vận hành hệ

thống thông tin hộ tịch điện tử thống nhất trên toàn quốc; hoàn thiện Cơ sở dữ

liệu hộ tịch điện tử toàn quốc...

Giai đoạn 3: Từ 01-01-2020 trở đi: Củng cố, hoàn thiện, vận hành, khai

thác, sử dụng Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, hệ thống thông tin hộ tịch điện tử

thống nhất trên toàn quốc và Cơ quan đại diện; bảo đảm, quản lý, khai thác,

sử dụng an toàn, hiệu quả.

Đây là những bước cải cách rất mạnh mẽ, đặc biệt là quá trình hiện đại

hóa trong công tác quản lý hộ tịch, ứng dụng mạnh công nghệ thông tin trong

quá trình đăng ký, quản lý hộ tịch, gắn với việc xác định mã số định danh cá

nhân, mã số này là cơ sở để cấp Thẻ căn cước cho công dân khi công dân đủ

14 tuổi, đồng thời kết nối để xây dựng cơ sở giữ liệu quốc gia về dân cư. Theo

lộ trình 3 giai đoạn trên, tỉnh Lào Cai sẽ bắt đầu từ tháng 7 năm 2017 đến

tháng 12/2019: Tiến hành triển khai việc kết nối, thông tin giữa các cơ quan

đăng ký, quản lý hộ tịch, cơ chế kết nối, chia sẻ thông tin giữa Cơ sở dữ liệu

hộ tịch điện tử toàn quốc với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và cơ sở dữ

liệu chuyên ngành khác; vận hành hệ thống thông tin hộ tịch điện tử thống

nhất trên toàn quốc; hoàn thiện Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn quốc...

Trước tiến trình cải cách đó các cơ quan quản lý hộ tịch, từ tỉnh đến cấp

xã còn rất nhiều việc phải chuẩn bị: Từ việc xây dựng hạ tầng đồng bộ về

công nghệ thông tin, vận hành hệ thống phần mềm ứng dụng về quản lý hộ

tịch, chuẩn bị tốt nguồn nhân lực có khả năng khai thác, quản lý và vận hành

hệ thống…, đối với các xã của huyện Si Ma Cai, đây là những xã có điều kiện

kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn, cơ sở hạ tầng thông tin áp dụng trong hệ

thống quản lý từ huyện đến UBND các xã còn thiếu đồng bộ, đội ngũ cán bộ,

công chức còn hạn chế về khả năng khai thác, sử dụng các phần mềm công

nghệ hiện đại, theo thống kê còn đến 50% số công chức Tư pháp - Hộ tịch

chưa có chứng chỉ tin học từ A trở lên. Vì vậy, để đáp ứng được những yêu

cầu mới đặt ra, UBND cấp xã phải rà soát lại trình độ, năng lực, phẩm chất

của đội ngũ cán bộ, công chức, điều kiện cơ sở vật chất, hạ tầng công nghệ

thông tin và khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý hộ

tịch, từ đó có lộ trình hiện đại hóa công sở, trang bị máy vi tính, cài đặt các

phần mềm ứng dụng trong công tác quản lý nói chung và công tác quản lý về

hộ tịch nói riêng, đặc biệt cần quan tâm đến việc đào tạo, đào tạo lại, tập huấn

cho đội ngũ công chức Tư pháp - Hộ tịch về khả năng khai thác, sử dụng, ứng

dụng công nghệ thông tin, ứng dụng các phần mềm về quản lý hộ tịch, kết nối

hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Về lâu dài cần tình đến việc xây dựng Website của UBND các xã để

người dân có thể cập nhật và đăng ký các TTHC cũng như thủ tục đăng ký,

quản lý hộ tịch trực tuyến.

3.2.1.6. Tăng cường công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra và xử lý vi

phạm về quản lý hộ tịch

Ủy ban nhân dân huyện Si Ma Cai cần tiếp tục chỉ đạo một cách thường

xuyên, sâu sát đối với việc thực hiện công tác tư pháp trọng tâm hàng năm và

công tác quản lý hộ tịch trên địa bàn. Trên cơ sở các văn bản QPPL mới, các

văn bản hướng dẫn nghiệp vụ của cơ quan cấp trên, Phòng Tư pháp huyện cần

tăng cường hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ đối với công tác quản lý hộ

tịch của UBND các xã.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hành chính định kỳ về hộ tịch,

qua thanh tra, kiểm tra có kết luận, đánh giá khách quan, kịp thời xử lý chấn

chỉnh những vi phạm, phát hiện xử lý nghiêm những vụ việc tảo hôn, kết hôn

cận huyết thống, đăng ký khai sinh quá hạn…đồng thời ghi nhận những kết

quả tích cực để biểu dương, khen thưởng và nhân rộng những điển hình tiên

tiến, những cách làm sáng tạo trong việc nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước

về hộ tịch của các xã trên địa ban huyện.

Hội đồng nhân dân cấp huyện, HĐND cấp xã, các tổ chức chính trị - xã

hội và Nhân dân cần tăng cường công tác giám sát đối với việc thực hiện chức

năng, nhiệm vụ của UBND các xã đặc biệt là việc thực hiện các nhiệm vụ

trong việc chấp hành pháp luật về hộ tịch.

Tổ chức tốt công tác tiếp xúc cử tri của Đoàn đại biểu Quốc hội, Đại

biểu HĐND các cấp tại các địa bàn dân cư. Thông qua công tác này, ĐBQH,

ĐBHĐND các cấp sẽ truyên truyền những chủ trương của Đảng, chính sách

pháp luật của Nhà nước, đồng thời nắm bắt được những tâm tư, nguyện vọng,

đề xuất kiến nghị của Nhân dân về các lĩnh vực đời sống xã hội nói chung

cũng như trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch nói riêng để kịp thời giải

quyết, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhân dân.

3.2.2. Một số giải pháp riêng nhằm tăng quản lý nhà nƣớc về hộ

tịch đối với các xã ở huyện Si Ma Cai, tỉnh Lào Cai trong giai đoạn hiện

nay.

3.2.2.1. Tổ chức các lớp bồi dưỡng, tập huấn cho công chức tư pháp

– hộ tịch của các xã ở huyện Si Ma Cai

Sơ Tư pháp tỉnh Lào Cai, phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai cần tổ chức

các lớp bồi dưỡng, tập huấn riêng để hướng dẫn các nghiệp vụ theo phương

châm “cầm tay, chỉ việc”, hướng dẫn cụ thể các nghiệp vụ đăng ký, quản lý

hồ sơ, lưu trữ hồ sơ, sổ đăng ký quản lý hộ tịch, công tác báo cáo thống kê;

đặc biệt là việc đăng ký, quản lý theo phần mềm đăng ký và quản lý hộ tịch

điện tử.

3.2.2.2. Đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp

luật về hộ tịch

Thứ nhất, bảo đảm kinh phí và cơ sở vật chất cho công tác phổ biến,

giáo dục pháp luật và hoạt động tư pháp cấp xã.

Trong điều kiện các nhiệm vụ tư pháp cấp xã ngày càng mở rộng và

tăng cường, việc bố trí kinh phí, cơ sở vật chất để đội ngũ cán bộ, công tư

pháp cấp xã có thể triển khai thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được giao là rất cần

thiết. Tuy nhiên, trong thời gian qua việc bố trí kinh phí và cơ sở vật chất cho

việc thực hiện các nhiệm vụ tư pháp cấp xã của huyện Si Ma Cai còn rất hạn

chế, đã ảnh hưởng tới việc triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao, đặc

biệt kinh phí cho công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật, hoạt

động hòa giải và quản lý hòa giải ở các xã. Để khắc phục tình trạng này, các

xã cần quan tâm, tăng cường kinh phí và tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang

thiết bị cho tổ chức và hoạt động tư pháp cấp xã như: Bố trí kinh phí cho hoạt

động phổ biến, giáo dục pháp luật; Trang bị máy tính phục vụ cho việc đăng

ký, quản lý hộ tịch; Bố trí kinh phí tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn.

Thứ hai, tiếp tục phát huy vai trò tự quản của Thôn, bản, các tổ chức

chính trị, xã hội ở cơ sở trong công tác quản lý nhà nước về hộ tịch. Đưa các

nội dung về chấp hành pháp luật về hộ tịch vào quy ước, hương ước để nâng

cao ý thức cộng đồng và tính tự giác nhân dân. Đồng thời phát huy vai trò tự

quản của thôn, bản trong việc thực hiện các quy định của nhà nước về hộ tịch.

Thứ ba, đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền pháp luật nói chung và

pháp luật về hộ tịch nói riêng. Tiếp tục phát huy hình thức tuyên truyền qua

Loa truyền thanh, lồng ghép tuyên truyền trong các buổi sinh hoạt của các

đoàn thể, cuộc họp thôn, phát huy vai trò của già làng, trưởng bản, người có

uy tín trong cộng đồng, phát huy vai trò của dòng họ trong việc giáo dục con

em trong họ chấp hành pháp luật, phối hợp chặt chẽ với đội ngũ y tế thôn bản,

nâng cao vai trò giáo dục của nhà trường, vai trò tuyên truyền của đội ngũ các

thầy, cô giáo đến các em học sinh từng bước đẩy lùi tình trạng tảo hôn, hôn

nhân cận huyết thống.

Thứ tư, phát huy vai trò đi đầu gương mẫu của cán bộ, đảng viên trong

việc chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý hộ tịch ở cơ sở. Cán bộ,

đảng viên phải thật sự gương mẫu, đi đầu trong việc thực hiện và vận động

gia đình, dòng họ, thôn bản xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh trong

việc cưới, việc tang, tổ chức lễ hội góp phần thực hiện tốt việc đăng ký khai

sinh, khai tử, pháp luật về hôn nhân và gia đình...

3.2.2.3. Phát huy vai trò tự quản của cộng đồng trong công tác quản

lý hộ tịch

Toàn huyện Si Ma Cai có 98 thôn, dân tộc thiểu số chiếm 90,4%, trong

đó dân tộc Mông chiếm 80%. Vì vậy, việc đưa được các quy định của pháp

luật hộ tịch vào quy ước, hương ước các Thôn để nhân dân tổ chức thực hiện

sẽ phát huy được hiệu quả. Ngày 19/5/2017, UBND tỉnh Lào Cai đã ban hành

Chỉ thị về tăng cường công tác xây dựng, thực hiện hương ước, quy ước trên

địa bàn tỉnh Lào Cai. Trong đó, UBND cấp xã có trách nhiệm hằng năm thực

hiện đánh giá, sơ kết công tác xây dựng thực hiện hương ước, quy ước tại địa

phương; năm 2017 thực hiện rà soát tổng thể các hương ước, quy ước hiện

hành tại các thôn, bản, khu dân cư thuộc địa bàn quản lý; chỉ đạo việc soạn

thảo hương ước, quy ước thay thế kịp thời các nội dung không còn phù hợp

với quy định pháp luật hiện hành. Công tác tự quản của các thôn, bản, đặc biệt

là việc xây dựng và thực hiện hương ước, quy ước thôn bản đảm bảo các quy

định của pháp luật, phát huy được phong tục, tập quán tốt đẹp, phù hợp với

đặc điểm tâm lý của dân cư sẽ phát huy được hiệu quả tự quản của cộng đồng

thôn bản trong việc tổ chức sản xuất, duy trì an ninh trật tự và xây dựng đời

sống văn hóa khu dân cư. Trong đó công tác đăng ký, quản lý hộ tịch, liên

quan trực tiếp đến tập tục, đặc điểm sinh hoạt và phong tục của các cộng đồng

dân cư, các sự kiện kết hôn, khai sinh, khai tử…gắn với việc thực hiện nếp

sống văn minh trong việc cưới, việc tang, việc tổ chức lễ hội ở địa phương.

Do đó cần đưa các quy định cụ thể của việc thực hiện các quy định về hộ tịch

trong đăng ký kết hôn, đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử vào hương ước, quy

ước và có chế tài xử phạt cụ thể với từng thôn, bản, vùng dân cư gắn với việc

đánh giá xếp loại gia đình văn hóa, thôn văn hóa hằng năm.

3.2.2.4. Thực hiện tốt công tác phối hợp các cơ quan, tổ chức trong

quản lý hộ tịch

Tăng cường sự lãnh đạo chỉ đạo của các cấp ủy Đảng và chính quyền

địa phương trong việc củng cố, kiện toàn đội ngũ cán bộ, công chức làm công

tac quản lý hộ tịch và trong công tác phối hợp tổ chức quản lý hộ tịch.

Ủy ban nhân dân các xã tăng cường công tác chỉ đạo, kiểm tra, nâng

cao năng lực giải quyết các nghiệp vụ về hộ tịch.

Các chức danh công chức cần có sự phối hợp trong công tác quản lý hộ

tịch với các chức danh công chức khác, như: Phối hợp với Trưởng công an xã

để bảo đảm kết nối thông tin kịp thời giữa việc đăng ký các sự kiện hộ tịch

với công tác đăng ký, quản lý cư trú, nắm bắt số người dân bỏ đi khỏi địa

phương; phối hợp công chức Văn hóa - Xã hội để nắm bắt kịp thời các hiện

tượng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống….để có sự tham mưu cho chính

quyền địa phương giải quyết một cách kịp thời.

Cần xây dựng cơ chế quy định cụ thể trong việc thực hiện TTHC liên

thông theo Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 04/8/2014 của Thủ tướng

Chính phủ về Phê duyệt "Đề án thực hiện liên thông TTHC: Đăng ký khai

sinh, đăng ký thường trú, cấp thẻ bảo hiểm y tế cho trẻ em dưới 6 tuổi". Quy

định rõ trách nhiệm của công chức Tư pháp - Hộ tịch - Công an - Bảo hiểm xã

hội huyện trong việc thực hiện liên thông TTHC nay.

Chính quyền cấp xã, cán bộ, công chức làm công tác hộ tịch cần phối

hợp chặt chẽ với các Trưởng thôn. Bởi vì mọi sự kiện hộ tịch đều diễn ra

trong địa bàn các thôn, bản, do đó Trưởng thôn là người nắm rõ nhất các sự

kiện hộ tịch diễn ra trên địa bàn thôn mình. Công chức Tư pháp - Hộ tịch cần

thiết lập tốt hệ thống liên lạc hai chiều để triển khai các công việc liên quan

đến hộ tịch, đồng thời nắm bắt kịp thời các sự kiện hộ tịch diễn ra trên địa bàn

thôn, trong công tác tuyền truyền, phổ biến pháp luật về hộ tịch cũng cần phát

huy tốt vai trò của người Trưởng thôn. Đối với những thôn ở xã trung tâm xã,

đường xá đi lại khó khăn, công chức Tư pháp - Hộ tịch cần xuống tận thôn để

tiến hành đăng ký lưu động một số sự kiện hộ tịch như đăng ký khai sinh,

đăng ký khai tử...

3.2.2.5. Tiếp tục nâng cao vai trò, hiệu quả hoạt động của Mặt trận

Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở

Việc phát huy vai trò tập hợp, đoàn kết, tuyên truyền, vận động nhân

dân, đoàn viên, hội viên của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị ở cơ

sở tại các xã của huyện SiMaCai có vai trò cự kỳ quan trọng trong việc phát

huy ý trí tự lực, tự cường, tinh thần tự giác để xây dựng, phát triển kinh tế - xã

hội, xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới để từng bước nâng cao

trình độ dân trí, vận động nhân dân thực hiện tốt việc xây dựng nếp sống văn

minh trong việc cưới, tang, tổ chức lễ hội ở địa phương, từng bước loại bỏ các

hủ tục lạc hậu, khôi phục và phát huy được những phong tục tập quán, truyền

thống tốt đẹp của Nhân dân các dân tộc ở huyện SiMaCai. Trong công tác

quản lý hộ tịch ở các xã cần tăng cường công tác phối hợp giữa chính quyền

với UBMTTQVN cấp xã và các tổ chức chính trị - xã hội ở cơ sở để tuyên

truyền vận động Nhân dân tự giác thực hiện pháp luật về hộ tịch, đồng thời

qua công tác phối hợp sẽ giúp cho chính quyền kịp thời nắm bắt được tâm tư,

nguyện vọng của quần chúng Nhân dân, cũng như phát hiện kịp thời các sự kiện

hộ tịch phát sinh trên địa bàn để kịp thời giải quyết, đảm bảo quyền lợi ích hợp

pháp của công dân và tăng cường kỷ cương ở cơ sở.

Tiểu kết chƣơng 3

Chương 3, Luận văn nhận định phương hướng nhằm đảm bảo quản lý

hộ tịch để bảo đảm thực hiện các quyền cơ bản của con người, quyền cơ bản

của công dân; đảm bảo công khai, minh bạch, kịp thời và thuận lợi trong đăng

ký hộ tịch của công dân và xu hướng nâng cao trách nhiệm phục vụ của bộ

máy công quyền đối với tổ chức và công dân. Trên cơ sở thực tiễn công tác

quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND các xã huyện Si Ma Cai giai đoạn

2013- 2016, những kết quả đạt được, đặc biệt là những hạn chế và nguyên

nhân của hạn chế, luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể để đảm bảo việc

thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch của các xã huyện Si Ma Cai trong thời

gian tới, gồm: tiếp tục hoàn thiện pháp luật về quản lý hộ tịch; xây dựng và

nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác hộ tịch; tăng

cường hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật; nâng cao

chất lượng đăng ký, quản lý Hồ Sơ, Sổ hộ tịch và công tác lưu trữ; đẩy mạnh

công tác cải cách hành chính trong thực hiện đăng ký hộ tịch; đầu tư cơ sở vật

chất, hạ tầng công nghệ thông tin; tăng cường cống tác chỉ đạo, phối hợp giữa

cấp ủy, chính quyền, Mặt trận tổ quốc, các đoàn thể chính trị- xã hội ở cơ sở

và sự phối hợp giữa các chức danh công chức của các xã với nhau; tăng

cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, xử lý vi phạm hành chính trong

quản lý hộ tịch trên địa bàn các xã.

KẾT LUẬN

Quản lý nhà nước về hộ tịch có ý nghĩa quan trọng đối với Nhà nước và

Nhân dân. Thông qua việc đăng ký, quản lý hộ tịch, tạo cơ sở pháp lý để Nhà

nước công nhận và bảo hộ các quyền con người, quyền cơ bản của công dân,

đồng thời kết nối hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cơ, là là cơ sở để

hoạch định chính sách phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh- quốc

phòng của đất nước.

Quản lý hộ tịch là một nội dung quản lý nhà nước trong lĩnh vực hành

chính tư pháp, do Chính phủ thống nhất quản lý trên phạm vi toàn quốc, các

Bộ, cơ quan ngang bộ, UBND các cấp thực hiện thẩm quyền quản lý hộ tịch

theo phạm vi thẩm quyền được pháp luật quy định.

Sở Tư pháp; UBND cấp huyện; UBND cấp xã; Cơ quan đại diện ngoại

giao, Lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài có thẩm quyền đăng ký hộ tịch.

Luận văn đã hệ thống hóa các quy định pháp lý về thẩm quyền, trách

nhiệm của UBND cấp xã trong hoạt động quản lý hộ tịch. Từ đó phân tích các

yếu tố ảnh hưởng về điều kiện tự nhiên kinh tế, xã hội đến quản lý hộ tịch của

UBND các xã của huyện Si Ma Cai; phân tích thực trạng quản lý hộ tịch các

xã của huyện Si Ma Cai giai đoạn 2013- 2016, thông qua việc phân tích tổ

chức bộ máy, đội ngũ công chức Tư pháp- Hộ tịch, tình hình đăng ký hộ tịch,

công tác tuyên truyền, phổ phiến pháp luật về hộ tịch, công tác thống kê, lưu

trữ, sử dụng, quản lý Sổ sách, biểu mẫu hộ tịch, việc ứng dụng công nghệ

thông tin trong quản lý hộ tịch và công tác kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm

hành chính trong lĩnh vực hộ tịch. Từ thực trạng này, Luận văn đã đánh giá

những kết quả đạt được và nguyên nhân, đặc biệt là làm rõ những hạn chế và

nguyên nhân của hạn chế trong thực tiễn quản lý hộ tịch của UBND các xã

của huyện Si Ma Cai.

Luận văn xác định phương hướng tiếp tục hoàn thện quản lý nhà nước

về hộ tịch cấp xã huyện Si Ma Cai trong giai đoạn hiện nay cần đảm bảo

quyền con người, quyền công dân trong đăng ký, quản lý hộ tịch; công khai,

minh bạch, chính xác, thuận tiện và trách nhiệm phục vụ của bộ máy công

quyền trong đăng ký, quản lý hộ tịch.

Trên cơ sở đánh giá thực trạng, những ưu điểm và nguyên nhân của ưu

điểm; hạn chế và đi sâu nhận định các nguyên nhân cũng như xu hướng hiện

nay, Luận văn đề xuất các nhóm giải pháp chủ yêu, gồm: làm tốt công tác cập

nhật triển khai hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về hộ tịch, đề xuất một

số cơ chế, chính sách nhằm tạo động lực cho đội ngũ cán bộ công chức trong

tiến trình cải cách hành chính nói chung và cải hành chính trong lĩnh vực

đăng ký, quản lý hộ tịch nói riêng; tiếp tục rà soát, đánh giá đội ngũ cán bộ,

quy hoạch phát triển đội ngũ cán bộ, công chức phù hợp với đặc điểm địa

phương và yêu cầu mới trong giai đoạn hiện nay; tiếp tục đổi mới, nâng cao

chất lượng, hiệu quả công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trên

địa bàn; nâng cao chất lượng đăng ký hộ tịch và công tác lưu trữ hồ sơ hộ

tịch; đẩy mạnh cải cách hành chính, tập trung vào việc nâng cao hiệu quả hoạt

động của cơ chế "một cửa", cơ chế "một cửa liên thông" trong việc thực hiện

các TTHC; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong đăng ký, quản lý

hộ tịch, đặc biệt là ứng dụng phần mềm chung trong việc hình thành cơ sở dữ

liệu hộ tịch điện tử, kết nối hình thành cơ sở dữ liệu Quốc gia về dân cư; cần

có cơ chế phối hợp cụ thể giữa các chức danh công chức, các cơ quan chức

năng trong việc đăng ký, quản lý hộ tịch với các hoạt động cung ứng dịch vụ

công của các cơ quan chức năng khác cho công dân; tăng cường, kiểm tra,

giám sát, thanh tra, xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực quản lý hộ tịch;

phát huy vai trò tự quản của công đồng dân cư trong việc thực hiện các quy

định pháp luật về hộ tịch.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp này là cơ sở, điều kiện giúp cho hoạt

động quản lý nhà nước của UBND các xã huyện Si Ma Cai đạt hiệu quả, góp

phần quan trọng trong việc bảo vệ các quyền lợi ích hợp pháp của người dân,

kết nối hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư một cách khoa học, phục

vụ cho hoạch định phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh- quốc phòng ở

địa phương.

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ Chính trị (2002), Nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 02/01/2002 của Bộ

chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác tư pháp trong

thời gian tới, Hà Nội.

2. Bộ Chính trị (2005), Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ

Chính trị về chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020, Hà Nội.

3. Bộ Tư pháp (2006), Hướng dẫn nghiệp vụ đăng ký và quản lý hộ tịch,

Nxb Tư pháp, Hà Nội.

4. Bộ Tư pháp (2008), Thông tư số 01/2008/TT-BTP ngày 02/6/2008 của Bộ

Tư pháp về hướng dẫn thực hiện một số quy định của Nghị định

158/2005/NĐ-CP, Hà Nội.

5. Bộ Tư pháp (2012), Báo cáo số 104/BC-BTP ngày 12/6/2012 về tổng kết

toàn quốc về công tác đăng ký và quản lý hộ tịch và thực hiện các

văn bản pháp luật về hộ tịch, Hà Nội.

6. Bộ Tư pháp (2013), Công văn số 4325/BTP-HTQTCT ngày 04/30/2013

của Bộ Tư pháp về hướng dẫn đăng ký hộ tịch, Hà Nội.

7. Bộ Tư pháp (2013), Thông tư 09b/TT-BTP ngày 25/3/2013 của Bộ Tư

pháp sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư 08a/2010/TT-BTP

ngày 25/3/2010 của Bộ Tư pháp về ban hành và hướng dẫn việc ghi

chép các loại sổ biểu mẫu hộ tịch, Hà Nội.

8. Bộ Tư pháp (2013), Công văn số 38/HT-TP ngày 26/4/2013 về việc triển

khai thực hiện Nghị định số 24/2013/NĐ-CP ngày 28/3/2013 của

Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật hôn nhân

và gia đình về quan hệ hôn nhân và gia đình có yếu tố nước ngoài,

Hà Nội.

9. Bộ Tư pháp (2015), Thông tư số 15/2015/TT-BTP ngày 16/11/2016 của

Bộ Tư pháp quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Hộ tịch

và Nghị định 123/2015/NĐ-CP, Hà Nội.

10. Bộ Tư pháp (2015), Quyết định số 2173/QĐ-BTP ngày 11/12/2015 của

Bộ Tư pháp Phê duyệt Đề án "Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn

quốc", Hà Nội.

11. Chính phủ (2005), Nghị định số 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của

Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch, Hà Nội.

12. Chính phủ (2008), Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của

Chính phủ về Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững,

Hà Nội.

13. Chính phủ (2015), Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 của

Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật

Hộ tịch, Hà Nội.

14. Cục Thống kê tỉnh Lào Cai (2017), Niên giám thống kê năm 2017, Hà Nội.

15. Phạm Trọng Cường (2007), Từ quản lý đinh đến quản lý hộ tịch, Nxb Tư

pháp, Hà Nội.

16. Đảng bộ huyện Si Ma Cai (2015), Văn kiện Đại hội Đảng bộ huyện Si Ma

Cai lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2015-2020), Lào Cai.

17. Học viện Hành chính Quốc gia, Viện Nhà nước và pháp luật (2007), Tài

liệu học tập và nghiên cứu môn Lý luận chung về Nhà nước và pháp

luật, tập 1, Nxb Lý luận chính trị, Hà Nội.

18. Học viện Hành chính Quốc gia (2008), Giáo trình quản lý hành chính tư

pháp, Nxb Khoa học kỹ thuật, Hà Nội.

19. Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai (2014), Nghị quyết số 15/2014/NQ-

HĐND ngày 07/7/2014 của Hội đồng nhân dân tỉnh Lào Cai về các

loại phí, lệ phí trên địa bàn tỉnh Lào Cai, Lào Cai.

20. Phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai (2013), Báo cáo kết quả thực hiện

nhiệm vụ trọng tâm công tác Tư pháp của Phòng Tư pháp các huyện

Si Ma Cai năm 2013, Lào Cai.

21. Phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai (2014), Báo cáo kết quả thực hiện

nhiệm vụ trọng tâm công tác Tư pháp của Phòng Tư pháp các huyện

Si Ma Cai năm 2014, Lào Cai.

22. Phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai (2015), Báo cáo kết quả thực hiện

nhiệm vụ trọng tâm công tác Tư pháp của Phòng Tư pháp các huyện

Si Ma Cai năm 2015, Lào Cai.

23. Phòng Tư pháp huyện Si Ma Cai (2016), Báo cáo kết quả thực hiện

nhiệm vụ trọng tâm công tác Tư pháp của Phòng Tư pháp các huyện

Si Ma Cai năm 2016, Lào Cai.

24. Trần Văn Quảng (2006), "Nâng cao năng lực đội ngũ công chức tư pháp -

hộ tịch trong giai đoạn hiện nay", Tạp chí Dân chủ và pháp luật.

25. Quốc hội (2005), Bộ luật Dân sự năm 2005, Hà Nội.

26. Quốc hội (2008), Luật Quốc tịch năm 2009, Hà Nội.

27. Quốc hội (2014), Luật Hộ tịch số năm 2014, Hà Nội.

28. Quốc hội (2014), Luật Hôn nhân và gia đình số năm 2014, Hà Nội.

29. Quốc hội (2014), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Quốc tịch Việt

Nam, Hà Nội.

30. Quốc hội (2015), Bộ luật Dân sự năm 2015, Hà Nội.

31. Sở Tư pháp huyện Si Ma Cai (2017), Báo cáo tổng kết từ năm 2012 đến

năm 2017, Lào Cai.

32. Sở Tư pháp Lào Cai (2016), Báo cáo số 325/BC-STP ngày 27/9/2016 về

kết quả rà soát tình hình ứng dụng công nghệ thông tin, hạ tầng cơ

sở công nghệ thông tin và nguồn nhân lực làm công tác hộ tịch trên

địa bàn tỉnh Lào Cai, Lào Cai.

33. Sở Tư pháp Lào Cai (2016), Báo cáo số 77/BC-STP ngày 20/4/2016 về tình

hình triển khai thực hiện liên thông các thủ tục hành chính, Lào Cai.

34. Sở Tư pháp, Sở Lao động Thương binh và Xã hội, Công an tỉnh, Bảo

hiểm xã hội tỉnh Lào Cai (2017), Hướng dẫn sô 25/HDLN - STP-

SLĐTBXH-CAT-BHXH ngày 12/4/2017 giữa Sở Tư pháp- Sở Lao

động TB&XH- Công an tỉnh- Bảo hiểm xã hội tỉnh hướng dẫn quy

trình liên thông 03 thủ tục: Đăng ký khai sinh- Đăng ký thường trú-

Cấp thẻ Bảo hiểm Y tế cho trẻ em dưới 6 tuổi trên địa bàn tỉnh Lào

Cai, Lào Cai.

35. Thủ tướng Chính phủ (2013), Quyết định số 896/QĐ-TTg ngày 08/6/2013

của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Đề án tổng thể đơn giản hóa

thủ tục hành chính, giấy tờ công dân và các cơ sở dữ liệu liên quan

đến quản lý dân cư giai đoạn 2013-2020, Hà Nội.

36. Tỉnh uỷ Si Ma Cai (2014), Nghị quyết số 22-NQ/TU ngày 11/11/2014 về

giảm nghèo bền vững huyện Si Ma Cai đến năm 2020, Lào Cai.

37. Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai (2008), Chỉ thị số 05/2008/CT-UBND ngày

25 tháng 11 năm 2008 về tăng cường thực hiện công tác đăng ký,

quản lý hộ tịch và công tác chứng thực trên địa bàn tỉnh Lào Cai,

Lào Cai.

38. Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai (2014), Quyết định số 48/2014/QĐ-UBND

ngày 29/9/2014 của Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai về thu lệ phí hộ

tịch trên địa bàn tỉnh Lào Cai, Lào Cai.

39. Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai (2017), Kế hoạch số 275/KH-UBND ngày

09/11/2016 về thực hiện Đề án "Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử toàn

quốc" trên địa bàn tỉnh Lào Cai, Lào Cai.

40. Ủy ban nhân dân tỉnh Lào Cai (2017), Kế hoạch số 203/KH-UBND ngày

18/7/2017 về triển khai chương trình hành động Quốc gia về đăng

ký và thống kê hộ tịch giai đoạn 2017-2024, Lào Cai.

41. Ủy ban nhân dân huyện Si Ma Cai (2013), Báo cáo tình hình phát triển

kinh tế -xã hội của huyện Si Ma Cai năm 2013, Lào Cai.

42. Ủy ban nhân dân huyện Si Ma Cai (2014), Báo cáo tình hình phát triển

kinh tế -xã hội của huyện Si Ma Cai năm 2014, Lào Cai.

43. Ủy ban nhân dân huyện Si Ma Cai (2015), Báo cáo tình hình phát triển

kinh tế -xã hội của huyện Si Ma Cai năm 2015, Lào Cai.

44. Ủy ban nhân dân huyện Si Ma Cai (2016), Báo cáo tình hình phát triển

kinh tế -xã hội của huyện Si Ma Cai năm 2016, Lào Cai.

45. Ủy ban nhân dân các xã của huyện Si Ma Cai (2016), Báo cáo tình hình

phát triển kinh tế - xã hội của Ủy ban nhân dân các xã của huyện Si

Ma Cai các năm 2013, 2014, 2015, 2016, Lào Cai.

PHỤ LỤC Phụ lục 1 Tiêu chuẩn đạt đƣợc của Chủ tịch, Phó Chủ tịch UBND các xã của huyện Si Ma Cai tính đến ngày 31/12/2016

Trình độ đào tạo

Bồi dƣỡng kiến thức bổ trợ

Đạt chuẩn theo tiêu chí 18

ỉ

Tên xã

h n

h c

Tổng số

Dân tộc TS

Chính trị

í

c á t

ế t h n

S T T

i

ị r t

t ạ Đ

A c ọ h n

n ê l ở r t

C H L Q

Sơ cấp

Đại học

g n ô C

g n ả đ D X

i t

c ớ ƣ n à h n

g n ế i t t ế i B

g n ứ h C

S T c ộ t n â d

1 Bản Mế 2 Cán Cấu 3 Cán Hồ 4 Lử Thẩn 5 Lùng Sui 6 Mản Thẩn 7 Nàn Sán 8 Nàn Sín 9 Quan Thần Sán 10 Sán Chải 11 Si Ma Cai 12 Sín Chéng 13 Thào Chư Phìn Tổng

2 2 2 2 2 2 3 2 2 3 3 2 2 29

2 2 2 2 2 3 2 1 3 2 2 2 25

Văn hóa (đã tốt nghiệp) Cấp II 1 1

Cấp III 2 2 2 1 2 2 3 2 2 3 3 2 2 28

Cấp I

Chuyên môn, nghiệp vụ Trung cấp 1 2 2 2 2 3 1 2 15

Sơ cấp

1 2 2 2 1 3 1 2 14

Trung cấp 2 1 2 2 1 2 3 2 1 3 2 21

Cao cấp 1 1

1 1 2

1 1 1 1 4

h c L L

2 1 1 2 2 3 2 2 2 2 1 2 22

k L Q 1 1 2 1 1 1 2 1 10

2 2 2 2 2 2 3 2 2 3 2 2 2 28

2 1 3 1 2 1 2 12

t ạ đ a ƣ h C 2 1 2 2 2 1 1 1 1 2 1 1 1 18

1 1 2 1 1 1 2 1 1 11

Nguồn: [31].