Quy hoạch và phát triển bền vững nghề nuôi chim yến tại Việt Nam

QUY HOẠCH VÀ TRIỂN BỀN VỮNG NGHỀ NUÔI CHIM YẾN TẠI VIỆT NAM<br /> Thạc sĩ Lê Hữu Hoàng<br /> Tổng Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa<br /> Email: huuhoang@yensaokhanhoa.com.vn<br /> Nghề nuôi chim đến nay đã được phát triển tại các địa phương trên toàn quốc từ<br /> Thanh Hóa đến Cà Mau và các tỉnh Tây Nguyên. Trong đó, tỉnh Khánh Hòa với điều kiện tự<br /> nhiên thuận lợi, là tỉnh có ngành nghề yến sào phát triển từ lâu đời. Trong những năm qua,<br /> Công ty Yến sào Khánh Hòa dẫn đầu cả nước về nghiên cứu khoa học, kỹ thuật chuyên<br /> ngành yến sào, là đơn vị truyền thống có bề dày kinh nghiệm, đã nghiên cứu ứng dụng<br /> thành công khoa học công nghệ trong công tác quản lý, khai thác và phát triển quần thể<br /> chim yến tại nhiều tỉnh trong nước. Trong hai năm qua, Công ty đã phối hợp với các địa<br /> phương để nghiên cứu, thu thập đầy đủ các căn cứ khoa học để có thể đề xuất quy hoạch<br /> nghề nuôi chim yến tại các tỉnh thành có điều kiện trong nước. Qua nghiên cứu, khảo sát<br /> cho thấy thực tế tiềm năng và triển vọng phát triển nghề nuôi chim yến của nước ta rất lớn.<br /> Nhiều tỉnh có lợi thế về tự nhiên, khả năng về kỹ thuật cần khai thác tốt để phát triển nghề nuôi<br /> chim yến, tạo việc làm và nguồn thu đáng kể cho địa phương và bảo vệ môi trường sinh thái .<br /> Tuy nhiên không phải địa phương nào, vùng nào cũng có thể phát triển nghề nuôi chim yến.<br /> Để phát triển nghề nuôi chim yến cần có quy hoạch các vùng trong nước; đồng thời có những<br /> giải pháp đồng bộ về quản lý, sự phối hợp và thống nhất để có thể phát triển bền vững nghề<br /> nuôi chim yến tại Việt Nam.<br /> Dọc bờ biển nước ta còn có nhiều hang đảo có tiềm năng nuôi chim yến. Do đó cần triển<br /> khai áp dụng các giải pháp kỹ thuật, thành tựu khoa học để cải tạo và phát triển các hang đảo này<br /> thành nơi nuôi chim yến. Qua nghiên cứu, khảo sát của Công ty Yến sào về điều kiện tự nhiên, môi<br /> trường ở Việt Nam có lợi thế, tiềm năng lớn để phát triển nghề nuôi chim yến. Đồng thời, tiềm năng<br /> phát triển nghề nuôi chim yến nhà ở các tỉnh Nam Trung Bộ và các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long là<br /> rất lớn với điều kiện tự nhiên ở đây rất thuận lợi, hội đủ các yếu tố để chim yến phát triển và năng<br /> suất nhà yến đạt hiệu quả cao. Bên cạnh đó, thức ăn chủ yếu của chim yến là côn trùng bay như rầy<br /> nâu, rầy xanh, mối, côn trùng bay trong thiên nhiên. Vì vậy, chim yến còn được xem là loài dùng để<br /> đấu tranh sinh học và bảo vệ mùa màng cho nhà nông.<br /> Chim yến Hàng (Aerodramus fuciphagus) là loài chim phân bố ở vùng Đông Nam Á, trong<br /> đó phân loài Aerodramus fuciphagus Germani là phân loài đặc hữu phân bố chủ yếu tại các tỉnh<br /> duyên hải miền Trung và miền Nam Việt Nam. Đây là loài cho tổ chim yến đảo thiên nhiên có chất<br /> lượng cao hàng đầu thế giới và chúng thường làm tổ trong hang, nẻ vách núi các đảo. Quần thể phân<br /> loài chim yến này phân bố từ Quảng Bình đến Côn Đảo, Phú Quốc. Trong đó, tỉnh Khánh Hòa là địa<br /> phương tập trung số lượng quần thể chim yến đảo phát triển ổn định và nhiều nhất nước. Điều đó là<br /> nhờ công tác bảo vệ và khai thác được thực hiện theo quy trình nghiêm ngặt. Trong quá trình quản lý,<br /> Công ty Yến sào Khánh Hòa đã nghiên cứu, áp dụng khoa học công nghệ để phát triển bền vững<br /> nghề nuôi chim yến. Đất nước ta có bờ biển dài, nhiều đảo và nhiều dãy núi nhô ra biển hình thành<br /> các eo vịnh, đầm phá có lợi thế phát triển quần thể chim yến hàng Germani.<br /> <br /> Chim yến đảo thiên nhiên Aerodramus fuciphagus Germani<br /> Từ năm 2004 trở lại đây, ở nước ta chim yến đã vào sinh sống làm tổ trong nhà ở hầu hết<br /> các tỉnh từ Thanh Hóa đến Cà Mau, Phú Quốc - Kiên Giang và các tỉnh phía Tây như Bình Phước,<br /> <br /> 1<br /> <br /> Đắk Lắk. Chim yến nhà ngày càng phân bố rộng khắp các địa phương trong cả nước, nghề nuôi chim<br /> yến đã và đang phát triển ở nước ta. Nuôi chim yến trong nhà và hiệu quả của việc dùng yến sào<br /> ngày càng được nhiều người biết đến. Loài chim yến sinh sống trong nhà (Aerodramus fuciphagus<br /> Amechanus) đã được Công ty Yến sào Khánh Hòa quản lý phát triển từ năm 2004 qua thực hiện Dự<br /> án thực nghiệm nuôi chim yến trong nhà. Thành công trong ấp nở nhân tạo đã góp phần phát triển<br /> mạnh mẽ quần thể, nguồn giống chim yến nhà, đến nay, Công ty đã nhân nuôi thành công trong toàn<br /> tỉnh Khánh Hòa và nhiều tỉnh trên toàn quốc. Từ đây, đã mở ra triển vọng to lớn để phát triển nghề<br /> nuôi chim yến trong nhà, mang lại hiệu quả kinh tế cho người dân trong cả nước. Đồng thời, hơn<br /> 2.000 hộ nuôi chim yến trên toàn quốc là những người tiên phong và mạnh dạn đầu tư phát triển nghề<br /> nuôi chim yến trong nhà tại Việt Nam.<br /> Lượng nhà nuôi chim yến đang phát triển nhiều tại các địa phương, nhận được sự quan tâm<br /> trong cộng đồng xã hội. Tuy nhiên, đến nay nghề nuôi chim yến vẫn chưa được quy hoạch trong cả<br /> nước và tại từng địa phương. Vì vậy, cần có quy hoạch và đề ra những giải pháp để phát triển nghề<br /> nuôi chim yến tại Việt Nam.<br /> <br /> Bên trong nhà yến ở Phú Riềng - Bình Phước<br /> NUÔI CHIM YẾN TẠI VIỆT NAM<br /> Phát triển chim yến đảo<br /> Năm 2014, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã điều tra khảo sát hang đảo yến toàn quốc, kết<br /> quả có khoảng 237 hang yến lớn nhỏ. Trong đó: Khánh Hòa có 169 hang yến, Bình Định có 16 hang<br /> yến, Quảng Nam có 9 hang yến, Quảng Bình 4 hang, Quảng Ngãi 3 hang, Phú Yên có 13 hang, Ninh<br /> Thuận 9 hang, Côn Đảo có 14 hang.<br /> Bảng kết quả điều tra khảo sát hang đảo yến năm 2014<br /> Số lượng<br /> STT<br /> Vùng<br /> Tỉnh<br /> Tỷ lệ %<br /> hang yến<br /> 1<br /> Vùng Bắc Trung Bộ<br /> Quảng Bình<br /> 4<br /> 0,01<br /> 2<br /> Vùng Duyên hải Nam<br /> Quảng Nam<br /> 9<br /> 14,30<br /> Trung Bộ<br /> 3<br /> Vùng Duyên hải Nam<br /> Quảng Ngãi<br /> 3<br /> 0,01<br /> Trung Bộ<br /> 4<br /> Vùng Duyên hải Nam<br /> Bình Định<br /> 16<br /> 13,93<br /> Trung Bộ<br /> 5<br /> Vùng Duyên hải Nam<br /> Phú Yên<br /> 13<br /> 0,02<br /> Trung Bộ<br /> 6<br /> Vùng Duyên hải Nam<br /> Khánh Hòa<br /> 169<br /> 71,48<br /> Trung Bộ<br /> 7<br /> Vùng Duyên hải Nam<br /> Ninh Thuận<br /> 9<br /> 0,02<br /> Trung Bộ<br /> 8<br /> Côn Đảo, Bà Rịa –Vũng<br /> Vùng Đông Nam Bộ<br /> 14<br /> 0,23<br /> Tàu<br /> Tổng:<br /> <br /> 237<br /> <br /> 2<br /> <br /> 100<br /> <br /> Biểu đồ phân bố chim yến Hàng Germani trên vùng biển duyên hải Việt Nam 2014<br /> Phát triển nuôi chim yến nhà<br /> Qua kết quả điều tra khảo sát mới nhất của Công ty Yến sào Khánh hòa và Sở Nông nghiệp<br /> và Phát triển nông thôn của 36 tỉnh, thành trong cả nước, cho thấy điều kiện khí hậu, thời tiết của Việt<br /> Nam rất lý tưởng để phát triển nghề nuôi chim yến trong nhà. Đến tháng 5 năm 2014, thống kê được<br /> khoảng 2.614 nhà yến.<br /> <br /> TT<br /> <br /> Bảng số lượng nhà yến theo các vùng miền trên cả nước năm 2014<br /> Vùng<br /> Số tỉnh có nhà yến<br /> Số nhà yến<br /> <br /> Tỷ lệ %<br /> <br /> 1<br /> <br /> Đồng bằng Sông Hồng<br /> <br /> 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0,08<br /> <br /> 2<br /> <br /> Bắc Trung Bộ<br /> <br /> 4<br /> <br /> 39<br /> <br /> 1,49<br /> <br /> 3<br /> <br /> Nam Trung Bộ<br /> <br /> 8<br /> <br /> 730<br /> <br /> 27,93<br /> <br /> 4<br /> <br /> Tây Nguyên<br /> <br /> 2<br /> <br /> 25<br /> <br /> 0,96<br /> <br /> 5<br /> <br /> Đông Nam Bộ<br /> <br /> 5<br /> <br /> 856<br /> <br /> 32,75<br /> <br /> 6<br /> <br /> Tây Nam Bộ<br /> <br /> 10<br /> <br /> 962<br /> <br /> 36,80<br /> <br /> 31<br /> <br /> 2.614<br /> <br /> 100<br /> <br /> TỔNG<br /> <br /> Biểu đồ tỷ lệ phân bố nhà yến theo các vùng miền cả nước năm 2014<br /> <br /> 3<br /> <br /> Qua biểu đồ có thể thấy số lượng các nhà yến trong cả nước phân bố chủ yếu ở 3 vùng:<br /> Nam Trung Bộ 730 nhà yến, chiếm 27,93%; Đông Nam Bộ 856 nhà yến, chiếm 32,75% và vùng Tây<br /> Nam Bộ 962 nhà yến, chiếm 36,80%. Điều này là do các vùng này đã có cơ sở chim yến đảo và chim<br /> yến nhà phát triển từ lâu và do điều kiện khí hậu từ các tỉnh Nam Trung Bộ trở vào phía Nam phù hợp<br /> cho chim yến sinh sống và có nguồn thức ăn cho chim yến dồi dào. Các tỉnh ở vùng Bắc Trung Bộ,<br /> đồng bằng Sông Hồng tuy có nguồn thức ăn dồi dào cho chim yến với các cánh đồng hoa màu, ruộng<br /> lúa và hệ thống sông ngòi, cũng như bờ biển phía đông bao quanh, nhưng điều kiện thời tiết không ổn<br /> định, biên độ dao động nhiệt lớn (quá nóng về mùa hè và quá lạnh về mùa đông), thường xuyên chịu<br /> ảnh hưởng của mưa bão, ảnh hưởng phát triển quần thể chim yến.<br /> Tầm quan trọng của công tác quy hoạch các vùng nuôi chim yến<br /> Hiện nay, nghề nuôi chim yến đang phát triển tự phát không có định hướng, hầu hết các địa<br /> phương chưa có quy hoạch cụ thể, do đó có thể dẫn tới rủi ro cho người dân và ảnh hưởng đến quy<br /> hoạch phát triển đô thị. Quá trình đô thị hóa và nạn phá rừng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi<br /> trường sinh thái của chim yến. Điều kiện tự nhiên ngày càng trở nên khắc nghiệt hơn cùng với sự<br /> biến đổi khí hậu toàn cầu, các cơn bão mạnh xuất hiện với tần suất cao hơn. Thời điểm hiện nay tốt<br /> nhất để phát triển nghề nuôi chim yến ở Việt Nam. Quần thể chim yến ở Việt Nam ngày càng tăng<br /> nhanh từ nguồn giống ấp nở nhân tạo, nhân đàn là yếu tố quan trọng để phát triển nghề nuôi chim<br /> yến.<br /> Định hướng phát triển ngành nghề nuôi chim yến của các tỉnh, thành phố cần được thực<br /> hiện trên cơ sở quy hoạch chặt chẽ, không thể xây dựng nhà yến theo cách tự phát, không tuân thủ<br /> quy hoạch có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của ngành nghề chung và lợi ích của mỗi thành viên.<br /> Công ty Yến sào Khánh Hòa là đơn vị dẫn đầu cả nước về nghiên cứu khoa học, kỹ thuật<br /> chuyên ngành yến sào, là đơn vị truyền thống có bề dày kinh nghiệm, đã ứng dụng thành công khoa<br /> học trong công tác quản lý, khai thác và phát triển di đàn quần thể chim yến trên các hang đảo yến,<br /> nhà yến tại Khánh Hòa và trên cả nước.<br /> Trên cơ sở thành quả nghiên cứu khoa học kỹ thuật chuyên ngành chim yến và ứng dụng<br /> thành công khoa học công nghệ trong những năm qua, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã thực hiện<br /> điều tra khảo sát sự phân bố chim yến trên toàn quốc của các phân loài chim yến: Aerodramus<br /> fuciphagus Germani, Aerodramus fuciphagus Amechanus và Aerodramus fuciphagus Vestitus tại Việt<br /> Nam. Từ kết quả nghiên cứu đã ứng dụng vào thực tiễn và kết quả điều tra khảo sát, Công ty Yến sào<br /> Khánh Hòa đề xuất quy hoạch các vùng nuôi chim yến trên toàn quốc như sau:<br /> Đề xuất quy hoạch nuôi chim yến đảo tại các vùng biển đảo<br /> Các vùng duyên hải trên toàn quốc từ Thanh Hóa đến Cà Mau, Phú Quốc, Kiên Giang là<br /> những địa phương có lợi thế và tiềm năng kinh tế biển rất lớn để phát triển quần thể chim yến đảo<br /> Germani. Qua kết quả điều tra khảo sát, căn cứ vào đặc điểm sinh học, tập tính của chim yến đảo và<br /> thực tế Công ty Yến sào Khánh Hòa đã thực hiện phát triển hang đảo yến mới tại các tỉnh Quảng<br /> Bình, Quảng Ngãi, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Côn Đảo - Bà Rịa Vũng Tàu, Công ty đề xuất<br /> các vùng nuôi chim yến đảo tập trung các tỉnh như sau:<br /> Tỉnh Khánh Hòa: Có số lượng quần thể chim yến đảo lớn nhất nước với khoảng 200 đảo<br /> lớn, nhỏ ven bờ, có nhiều hang động có cấu trúc phù hợp để chim yến sinh sống. Điều kiện tự nhiên<br /> của tỉnh Khánh Hòa có nhiều thuận lợi trong việc phát triển ngành nghề nuôi chim yến. Trên cơ sở<br /> thành công trong việc quản lý, khai thác, bảo vệ và phát triển quần thể chim yến hàng tại các hang<br /> đảo yến trên địa bàn các huyện Vạn Ninh, Cam Lâm, thị xã Ninh Hòa, thành phố Nha Trang, thành<br /> phố Cam Ranh cùng với việc ứng dụng các thành tựu nghiên cứu khoa học chuyên ngành về chim<br /> yến, các bí quyết kỹ thuật về nhân đàn, di đàn chim yến, Công ty Yến sào Khánh Hòa phối hợp với<br /> các đơn vị tư vấn lĩnh vực địa chính, chuyên ngành nuôi chim yến, Bộ đội Biên phòng, Chi cục Quản<br /> lý đất đai, Chi cục Biển và Hải đảo, các địa phương tiến hành khảo sát các hang đảo từ Bắc Vạn Ninh<br /> đến Nam Cam Ranh, xác định tọa độ, tên địa danh các đảo thuộc địa phương, thực hiện nghiên cứu<br /> cấu trúc lồng hang, xác định các hang đảo có khả năng phát triển quần thể chim yến.<br /> Trên cơ sở đó, công ty đã thực hiện đề án quy hoạch phát triển và quản lý các hang, đảo<br /> yến trên vùng biển tỉnh Khánh Hòa đến năm 2020. Đề án đã được UBND tỉnh Khánh Hòa phê duyệt<br /> tại Quyết định số 164/QĐ-UBND ngày 20 tháng 01 năm 2014. Hiện tại, Công ty Yến sào Khánh Hòa<br /> đang quản lý khai thác 32 đảo yến với 169 hang yến, theo đề án công ty quy hoạch phát triển thêm 63<br /> đảo và hang yến mới có tiềm năng trên địa bàn tỉnh Khánh Hòa.<br /> <br /> 4<br /> <br /> Vị trí các hang đảo yến ở Khánh Hòa<br /> Tỉnh Quảng Nam: Thuộc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, có số lượng quần thể chim yến<br /> đảo lớn đứng thứ hai trên toàn quốc sau tỉnh Khánh Hòa. Có trên 125 km bờ biển, có 15 hòn đảo lớn<br /> nhỏ ngoài khơi. Môi trường sinh thái đa dạng với các hệ sinh thái đồi núi, đồng bằng, ven biển, cùng<br /> hệ thống sông ngòi dày đặc là môi trường sống thích hợp và là nguồn cung cấp thức ăn đa dạng cho<br /> chim yến. Cù Lao Chàm từ lâu đã là nơi sinh sống với số lượng quần thể nhiều chim yến do nằm trong<br /> vùng có điều kiện khí hậu thuận lợi, trên các đảo có nhiều hang động rộng lớn, thông thoáng<br /> Hiện nay, ở Quảng Nam có chim yến đảo đang sinh sống tại các hang: hang Khô, hang Tò<br /> Vò, hang Cả, hang Trăn, hang Bắc Cầu, hang Kì Trâu, hang Xanh Rêu, hang Cạn, hang Ông, hang<br /> Trống Quỷ thuộc 5 hòn đảo của quần đảo Cù Lao Chàm. Vì vậy cần quy hoạch các hang yến trên<br /> nhằm bảo tồn và phát triển bền vững quần thể chim yến của Quảng Nam. Đây là nguồn giống chim<br /> yến đảo quý để nhân rộng phát triển thêm các hang đảo yến mới ở vùng lân cận. Ngoài ra, cần thực<br /> hiện khảo sát chi tiết các hang đảo khác có cấu trúc hang và điều kiện phù hợp để thực hiện các giải<br /> pháp kỹ thuật phát triển hang đảo yến mới, giải pháp nhân đàn, di đàn chim yến tới các hang đảo yến<br /> mới, phát triển nhanh quần thể chim yến đảo địa phương.<br /> <br /> Vị trí các hang đảo yến ở Quảng Nam<br /> Tỉnh Bình Định: Thuộc vùng duyên hải miền Trung Việt Nam, có bờ biển dài 134 km với 33<br /> đảo lớn nhỏ, là địa phương có quần thể chim yến đảo đứng thứ ba toàn quốc sau tỉnh Khánh Hòa và<br /> tỉnh Quảng Nam.<br /> <br /> 5<br /> <br />