Rèn luyện kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh cho sinh viên ngành sư phạm Tin học

Trường Đại học Vinh<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 21-27<br /> <br /> RÈN LUYỆN KỸ NĂNG KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP<br /> CỦA HỌC SINH CHO SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM TIN HỌC<br /> Phan Lê Na, Hồ Thị Huyền Thương<br /> Trường Đại học Vinh<br /> Ngày nhận bài 10/3/2017, ngày nhận đăng 15/8/2017<br /> Tóm tắt. Kiểm tra, đánh giá (ĐG) kết quả học tập (KQHT) là nội dung quan<br /> trọng trong quá trình dạy học. Trong chu n ngh nghi p gi o vi n trung học phổ th ng,<br /> năng c ĐG KQHTcủa học sinh đ c em à một trong nh ng năng c quan trọng<br /> của ng i gi o vi n Muốn ĐG KQHT của học sinh một cách chính xác, sinh viên<br /> (SV) phải biết vận dụng khoa học v đo<br /> ng, ĐG trong giáo dục, tổ chức tiến hành<br /> ĐG một cách chính xác, hi u quả và khách quan. Trong tr ng đại học, chúng ta phải<br /> tích c c chu n bị cho SV s phạm kiến thức và kỹ năng v ĐG KQHT của học sinh.<br /> Giải pháp quan trọng, cần thiết là tăng c ng tổ chức rèn luy n kỹ năng ĐG KQHTcho<br /> ng i học theo h ớng tích h p trong các học phần nghi p vụ s phạm.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Hi n nay, ch ơng trình đào tạo giáo<br /> viên ngành S phạm Tin học của Tr ng<br /> Đại học Vinh có các học phần v ph ơng<br /> pháp giảng dạy: Phương pháp dạy học<br /> Tin học, Phân tích chương trình Tin học<br /> THPT, Ứng dụng CNTT trong dạy học.<br /> Mỗi học phần gồm 3 đến 4 tín chỉ. Trong<br /> các học phần đó, kiến thức v đo<br /> ng,<br /> ĐG KQHT của học sinh chỉ mới đ c<br /> giới thi u trên nh ng nét khái quát. Vì<br /> vậy, vi c tăng c ng h ớng dẫn, tổ chức<br /> rèn luy n các kỹ năng ĐG KQHT theo<br /> h ớng tích h p trong các học phần nghi p<br /> vụ s phạm là hết sức cần thiết. Bài viết<br /> này đ xuất một số bi n pháp tổ chức và<br /> rèn luy n kỹ năng ĐG KQHT của học<br /> sinh cho SV S phạm Tin học trong dạy<br /> học các học phần ph ơng pháp dạy học<br /> Tin học.<br /> 2. Ý nghĩa của kỹ năng kiểm tra,<br /> đánh giá trong hoạt động dạy học<br /> Hi n vẫn tồn tại nh ng định nghĩa<br /> khác nhau v kỹ năng Có ý kiến cho rằng<br /> kỹ năng à năng c hay khả năng chuy n<br /> bi t của một cá nhân trong hoạt động,<br /> <br /> đ c sử dụng để giải quyết tình huống<br /> hay công vi c phát sinh trong cuộc sống.<br /> Lại có ý kiến cho rằng kỹ năng à năng<br /> l c hay khả năng của chủ thể th c hi n<br /> thuần thục một hay một chuỗi hành động<br /> tr n cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh<br /> nghi m) nhằm tạo ra kết quả mong đ i.<br /> Kỹ năng đ c hình thành khi cá nhân biết<br /> áp dụng kiến thức vào th c tiễn.<br /> Cũng nh c c ngh nghi p khác,<br /> ng i giáo viên cần có nh ng kỹ năng<br /> chung nh kỹ năng giao tiếp, kỹ năng<br /> phối h p hoạt động tập thể, kỹ năng tổ<br /> chức, hoạch định và th c hi n kế hoạch…<br /> Ngoài ra, ng i giáo viên cần có các kỹ<br /> năng thi n v ngh nghi p nh kỹ năng tổ<br /> chức các hoạt động giáo dục, kỹ năng sử<br /> dụng ngôn ng , kỹ năng định h ớng s<br /> phát triển cá nhân của học sinh… Kỹ<br /> năng kiểm tra đ nh gi à một trong<br /> nh ng kỹ năng quan trọng cần thiết phải<br /> hình thành, củng cố cho SV s phạm ngay<br /> khi họ còn ngồi trên giảng đ ng.<br /> Kiểm tra, đánh giá (sau đây gọi tắt là<br /> đ nh gi ) là một thuật ng chỉ quy trình,<br /> hoạt động thu thập thông tin v đối t ng<br /> <br /> .<br /> <br /> Email: phanlenadhv@gmail.com (P. L. Na)<br /> <br /> 21<br /> <br /> P. L. Na, H. T. H. Thương / Rèn luyện kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh…<br /> <br /> đ c đ nh gi (ở tr ng phổ thông là học<br /> sinh) và s hình thành c c ph n đo n gi<br /> trị có i n quan đến s tiến triển của đối<br /> t ng. ĐG KQHT là công khai hóa v<br /> năng c học tập của HS, giúp ng i học<br /> đi u chỉnh hoạt động học, chỉ cho HS<br /> thấy năng c tiếp thu đến mức độ nào,<br /> khuyến khích động viên họ học tập. Ở các<br /> tr ng/khoa s phạm, bên cạnh vi c th c<br /> hi n đ nh gi SV, còn phải chu n bị kiến<br /> thức và kỹ năng đ nh gi để trong t ơng<br /> lai gần, SV sẽ là nh ng ng i tr c tiếp<br /> th c hi n vi c đ nh gi học sinh phổ<br /> thông. ĐG cũng giúp cho giáo viên đứng<br /> lớp và cả nh ng nhà gi o t ơng ai có cơ<br /> sở để t hoàn thi n hoạt động dạy học,<br /> không ngừng nâng cao năng c bản thân.<br /> Nh vậy, kiểm tra đ nh gi à bộ phận<br /> không thể tách r i của quá trình dạy học,<br /> <br /> có vai trò rất to lớn t c động đến vi c<br /> nâng cao chất<br /> ng đào tạo.<br /> 3. Các phương pháp đánh giá kết<br /> quả học tập cần trang bị cho sinh viên<br /> Sư phạm Tin học<br /> Theo t c giả Lâm Quang Thi p [5, tr.<br /> 23], c c ph ơng ph p ĐG KQHT đ c<br /> th c hi n nh m tả ở hình 1. Theo đó,<br /> đ nh gi th ng d a theo ba ph ơng ph p:<br /> ph ơng ph p quan s t, ph ơng ph p t<br /> uận và ph ơng ph p vấn đ p Ph ơng<br /> ph p quan s t dùng để c định nh ng th i<br /> độ, nh ng s phản ứng ý thức, nh ng kỹ<br /> năng th c hành và một số kỹ năng v nhận<br /> thức Ph ơng ph p vấn đ p th ng dùng<br /> với kiến thức r i rạc và à qu trình t ơng<br /> t c gi a gi o vi n và HS Có ba oại vấn<br /> đ p: vấn đ p t i hi n, vấn đ p giải thích<br /> minh họa và vấn đ p tìm tòi<br /> <br /> C c ph ơng pháp ĐG KQHT<br /> Viết<br /> <br /> Quan sát<br /> <br /> Vấn đ p<br /> <br /> Trắc nghi m khách quan<br /> <br /> T<br /> <br /> uận<br /> <br /> Tiểu uận<br /> Ghép đ i<br /> <br /> Đi n khuyết<br /> <br /> Trả<br /> <br /> i ngắn<br /> <br /> Cung cấp th ng tin<br /> Đúng sai<br /> <br /> Nhi u<br /> <br /> a chọn<br /> <br /> Hình 1: Phương pháp đánh giá kết quả học tập<br /> Hi n nay, ở c c tr ng/khoa đại học<br /> s phạm nói chung, ở Tr ng Đại học<br /> Vinh nói riêng, đang sử dụng phổ biến<br /> c c hình thức kiểm tra, đ nh gi sau đây:<br /> - Phương pháp tự luận: Kiểm tra viết<br /> bằng t uận có thể triển khai cho cả ớp<br /> trong th i gian ngắn và có thế mạnh đ nh<br /> gi đ c khả năng t duy, ập uận, diễn<br /> đạt của ng i học, vì thế nhi u m n khoa<br /> học ã hội th ng dùng ph ơng ph p này<br /> 22<br /> <br /> Tuy nhiên, đ t uận th ng khó bao<br /> quát ch ơng trình, dễ gây ra tình trạng<br /> học ch, dạy tủ, khó sử dụng c c ph ơng<br /> ti n hi n đại trong chấm bài vì thế th ng<br /> kéo dài vi c đ nh gi<br /> - Phương pháp vấn đáp: Vấn đ p góp<br /> phần rèn uy n t duy, ĩnh hội tri thức, kỹ<br /> năng và ph ơng ph p nhận thức Trong<br /> khi vấn đ p, ng i dạy và ng i học có<br /> thể t ơng t c với nhau, có thể đi u chỉnh<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> câu hỏi khi cần thiết Tuy nhiên giáo viên<br /> khi th c hi n vấn đ p phải đầu t nhi u<br /> th i gian và c ng sức, phải có năng c s<br /> phạm tốt Vi c triển khai thi vấn đ p với<br /> một ớp học có đ ng học sinh cũng rất<br /> khó khăn Vì thế hình thức này hi n ít<br /> đ c p dụng trong nhà tr ng<br /> - Phương pháp trắc nghiệm khách<br /> quan: Trắc nghi m kh ch quan có thể tiến<br /> hành tr n m y và tr n giấy Hình thức<br /> đ nh gi này có độ tin cậy cao, chấm bài<br /> nhanh, khả năng bao qu t ch ơng trình<br /> tốt, có thể sử dụng c c ph ơng ti n hi n<br /> đại trong chấm bài và phân tích kết quả<br /> kiểm tra, đ nh gi . Do nh ng u thế của<br /> nó, ph ơng ph p này hi n đang đ c sử<br /> dụng kh phổ biến ở c c khoa s phạm t<br /> nhiên, trong đó có S phạm Tin học Tuy<br /> nhi n, ph ơng ph p này có nh c điểm à<br /> khó góp phần rèn uy n cho HS khả năng<br /> t duy, trình bày, diễn đạt bằng ng n ng<br /> Ngoài ra, với đặc tr ng của Tin học,<br /> hình thức kiểm tra th c hành tr c tiếp tr n<br /> m y theo c c y u cầu cho tr ớc hoặc trắc<br /> nghi m tr c tuyến cũng th ng đ c sử<br /> dụng. Kiểm tra th c hành à ph ơng ph p<br /> kiểm tra kỹ năng th c hi n của ng i học<br /> trong c c ĩnh v c kỹ thuật. Kiểm tra th c<br /> hành à oại kiểm tra duy nhất đ nh gi<br /> đ c kiến thức ý thuyết và kỹ năng th c<br /> hi n của ng i học, đồng th i hình thành<br /> t c phong c ng nghi p và ý thức an toàn<br /> ao động cho ng i học, kiểm tra kỹ năng<br /> vận dụng kiến thức vào cuộc sống Tuy<br /> nhiên, ph ơng ph p này đòi hỏi phải có<br /> đầy đủ trang thiết bị phục vụ dạy học<br /> Hình thức thi này cũng à i thế cho SV<br /> Tin học Trắc nghi m tr c tuyến bằng<br /> phần m m hi n nay đã đ c tổ chức<br /> th ng uy n và quen thuộc trong c c kỳ<br /> thi ấy c c chứng chỉ quốc tế nh CCNP,<br /> MCSA, CCNA, MCSE, thi tuyển sinh đại<br /> học theo hình thức kiểm tra năng c. Thí<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 21-27<br /> <br /> sinh sẽ trả i tr c tiếp tr n m y tính và<br /> kết thúc làm bài sẽ biết đ c kết quả do<br /> phần m m m y tính đ a ra Tuy nhi n,<br /> vi c tổ chức thi tr c tuyến bằng phần<br /> m m cần có m y tính và đ ng truy n.<br /> L u ý à độ chính xác của h thống chấm<br /> điểm t động này phụ thuộc nhi u vào<br /> chất<br /> ng lập trình cho phần m m đó<br /> SV Tin học phải đ c th c hi n trên phần<br /> m m mô phỏng thi tr c tuyến kiểm tra<br /> năng c, thi cấp chứng chỉ Tin học, đ c<br /> tập duy t h ớng dẫn cho SV các khoa<br /> khác làm quen với hình thức thi tr c<br /> tuyến.<br /> Do mỗi hình thức kiểm tra, đ nh gi<br /> đ u có nh ng u, nh c điểm nhất định<br /> nên vi c h ớng dẫn SV Tin học đòi hỏi<br /> phải biết vận dụng, kết h p c c ph ơng<br /> pháp một c ch hi u quả Đi u này đòi hỏi<br /> trình độ, bản ĩnh ngh nghi p của mỗi<br /> giảng vi n (GV) C c học phần ph ơng<br /> ph p dạy học cũng phải đ c thiết kế sao<br /> cho ng i dạy có th i gian quan tâm bồi<br /> d ỡng kiến thức và rèn uy n kỹ năng<br /> đ nh gi cho SV.<br /> 4. Biện pháp rèn luyện kỹ năng<br /> đánh giá kết quả học tập cho sinh viên<br /> ngành Sư phạm Tin học<br /> 4.1. Trước hết, phải làm cho SV hiểu<br /> và ý thức được tầm quan trọng của việc<br /> kiểm tra, ĐG KQHT trong dạy học, từ đó<br /> có ý thức tích ũy tri thức, nâng cao khả<br /> năng th c hành vi c kiểm tra đ nh gi khi<br /> họ còn ngồi tr n giảng đ ng Vi c kiểm<br /> tra, đ nh gi theo chu n kiến thức, kỹ<br /> năng đ c tiến hành theo quy trình 6<br /> b ớc cơ bản sau đây:<br /> Bước 1. X c định mục đích kiểm tra<br /> đ nh gi .<br /> Bước 2. X c định nội dung kiểm tra<br /> đ nh gi .<br /> <br /> 23<br /> <br /> P. L. Na, H. T. H. Thương / Rèn luyện kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh…<br /> <br /> Bước 3. X c định c c mức độ kiểm<br /> tra đ nh gi . D a tr n kết quả của b ớc 1,<br /> b ớc 2 và thang B oom (hoặc thang<br /> Nikko) để c định c c mức độ kiểm tra<br /> đ nh gi<br /> Bước 4. Bi n soạn câu hỏi, bài tập, đ<br /> kiểm tra.<br /> Bước 5. Tổ chức kiểm tra, đ nh gi .<br /> Bước 6. Xử ý kết quả kiểm tra, đ nh<br /> giá.<br /> Vi c ĐG KQHT của HS đ c tính<br /> theo thang điểm 10 và xếp loại nh sau:<br /> HS có điểm 8, 9, 10 đ c xếp loại Giỏi;<br /> HS có điểm 6,7 đ c xếp loại Khá; HS có<br /> điểm 5 đ c xếp loại Trung bình; HS có<br /> điểm d ới 5 đ c xếp loại Yếu.<br /> Tất cả c c b ớc nêu trên chỉ là<br /> nguyên tắc, để vận dụng hi u quả trong<br /> th c tiễn là cả một quá trình. Tuy nhiên,<br /> nếu SV chỉ đ c trang bị kiến thức chung<br /> mà không có nh ng thể nghi m th c thi<br /> cụ thể thì sẽ rất khó hình thành đ c kỹ<br /> năng kiểm tra, ĐG KQHT.<br /> 4.2. Cần kết hợp trang bị kiến thức và<br /> rèn luyện kỹ năng ĐG KQHT cho SV. Tại<br /> nhi u tr ng đại học ở Mỹ, vi c trang bị<br /> cho SV ngành s phạm v ĐG có thể nằm<br /> trong các học phần chung cho ngành s<br /> phạm (học phần bắt buộc), cũng có thể<br /> nằm ở các học phần chuyên ngành (từ 2<br /> đến 3 tín chỉ). Tại Tr ng Đại học Vinh,<br /> nội dung ĐG đ c lồng ghép trong ba học<br /> phần: Phương pháp dạy học Tin học,<br /> Phân tích chương trình Tin học THPT,<br /> Ứng dụng CNTT trong dạy học. Mỗi học<br /> phần có một tín chỉ rèn luy n nghi p vụ<br /> s phạm.<br /> <br /> 24<br /> <br /> Hi n tại, các học phần ph ơng ph p<br /> dạy học vẫn nghiêng nhi u v trang bị<br /> kiến thức, nhẹ v bồi d ỡng năng c và<br /> rèn luy n kỹ năng Ch ơng trình đào tạo<br /> tiếp cận CDIO đang đ c xây d ng sẽ<br /> góp phần khắc phục nh c điểm này.<br /> Trong tất cả các học phần ph ơng pháp<br /> dạy học, GV phải có ý thức rèn luy n<br /> năng c, kỹ năng đ nh gi cho SV. Trong<br /> tiến trình dạy học từ thiết kế giáo án, lên<br /> lớp, giảng mẫu theo nhóm, rèn luy n<br /> nghi p vụ s phạm… nhất thiết phải có<br /> nội dung h ớng dẫn c ch ĐG học sinh<br /> phổ thông cho SV. Th c ra, ngay khi tiếp<br /> cận học phần Tin học nhóm ngành, SV đã<br /> đ c h ớng dẫn cách thi th c hành tr c<br /> tiếp tr n m y tính, trắc nghi m tr c<br /> tuyến... Trong quá trình dạy học, GV<br /> cũng áp dụng nhi u hình thức ĐG kh c<br /> nhau nh : kiểm tra bài cũ tr c tiếp, kiểm<br /> tra viết trên giấy, bài tập v nhà, báo cáo<br /> seminar… Một số SV đ c làm quen với<br /> hình thức àm bài tập ớn, tiểu uận.<br /> Nh ng đó chỉ mới à nh ng trải nghi m<br /> c nhân tr c tiếp Muốn hình thành kỹ<br /> năng, SV phải đ c trang bị kiến thức h<br /> thống, phải đ c thao t c th c hành nhi u<br /> ần Chẳng hạn, muốn SV thành thạo vi c<br /> ra đ thi, chấm điểm, họ phải đ c trang<br /> bị kiến thức đầy đủ và tr c tiếp thiết kế<br /> c c oại đ thi, c ch thức ập một đ p n,<br /> thang điểm, cách vận dụng thang điểm<br /> trong chấm bài Nếu thi trắc nghi m<br /> khách quan, SV phải thành thạo c ch thiết<br /> ập ma trận đ , bi n soạn câu hỏi theo ma<br /> trận, c ch trộn đ , c ch thức chấm, in<br /> phiếu điểm C c ti u chu n, ti u chí<br /> đ nh gi khi thiết kế h thống câu hỏi<br /> kiểm tra, ĐG đ c trình bày ở bảng 1.<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> Tiêu chuẩn<br /> Tiêu chí<br /> Mục đích, hình X c định mục đích,<br /> thức đ kiểm tra hình thức đ kiểm tra<br /> Th c hi n đầy đủ c c<br /> y u cầu của khung ma<br /> trận đ<br /> L a chọn chu n ĐG<br /> với mỗi cấp độ t duy<br /> Thiết kế<br /> phù h p<br /> ma trận đ<br /> Tỉ % tổng điểm phân<br /> phối cho mỗi chủ đ<br /> Tính số điểm và số câu<br /> hỏi<br /> Nội dung chính<br /> c,<br /> ng n ng trong s ng<br /> Thiết kế<br /> Kỹ thuật đúng, phù h p<br /> c c câu hỏi<br /> với mức độ cần đ a ra<br /> Phù h p với th i gian<br /> Nội dung chính xác,<br /> khoa học<br /> Thiết kế đ p n, C ch trình bày cụ thể,<br /> biểu điểm<br /> chi tiết, ngắn gọn, dễ<br /> hiểu, phù h p với ma<br /> trận đ<br /> Bảng 1: Các tiêu chuẩn, tiêu chí<br /> đánh giá khi thiết kế hệ thống câu hỏi<br /> 4.3. Kết hợp linh hoạt các phương<br /> pháp kiểm tra đánh giá. Nh trình bày ở<br /> trên, mỗi hình thức kiểm tra, đ nh gi đ u<br /> có u điểm, nh c điểm ri ng, do đó GV<br /> kh ng để SV xem nhẹ bất cứ hình thức<br /> nào, làm cho mỗi hình thức kiểm tra, đ nh<br /> giá phát huy tốt thế mạnh của mình.<br /> Trong dạy học Tin học, GV vẫn có thể<br /> dùng ph ơng ph p t luận ở nh ng học<br /> phần nặng v lý thuyết, cần sử dụng ngôn<br /> ng để diễn giải kiến thức, chẳng hạn các<br /> học phần Lý thuyết ngôn ngữ, Cấu trúc dữ<br /> liệu và giải thuật… Tuy nhiên, đối với<br /> các môn học có tính kỹ thuật, th c hành<br /> cao thì các hình thức thi trắc nghi m<br /> khách quan, th c hành tr n m y tính đóng<br /> vai trò quan trọng trong dạy học Tin học.<br /> Các học phần v lập trình có thể sử dụng<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 21-27<br /> <br /> hình thức kiểm tra th c hành và kiểm tra<br /> trắc nghi m khách quan. Vì thế SV S<br /> phạm Tin học phải thành thạo các hình<br /> thức này.<br /> Sau đây à ví dụ minh họa v hình<br /> thành ma trận đ thi kiểm tra 45 phút,<br /> môn Tin học lớp 10.<br /> a) Yêu cầu<br /> a1) Kiến thức<br /> - Biết khái ni m và các thành phần<br /> của h thống tin học.<br /> - Biết khái ni m thông tin, các dạng<br /> th ng tin, đơn vị đo th ng tin, biểu diễn<br /> thông tin trong máy tính, h đếm cơ số 2,<br /> 16.<br /> - Biết mã hoá nh ng thông tin đơn<br /> giản thành dãy bit; viết đ c số th c d ới<br /> dạng dấu ph y động.<br /> - Biết cấu trúc và chức năng của các<br /> thiết bị cơ bản của máy tính; nguyên lý J.<br /> von Neumann.<br /> - Biết khái ni m bài toán, thuật toán,<br /> c c đặc tr ng chính của thuật toán.<br /> - Hiểu đ c cách biểu diễn thuật toán<br /> bằng ph ơng ph p i t k , ph ơng ph p<br /> sơ đồ khối.<br /> - Hiểu đ c một số thuật toán thông<br /> dụng nh : tìm gi trị lớn nhất của dãy số,<br /> tìm kiếm tuần t , sắp xếp tr o đổi.<br /> - Hiểu đ c chuyển từ h đếm cơ số<br /> 2, 16 sang h thập phân.<br /> - Hiểu đ c minh họa mô phỏng thuật<br /> toán giải ph ơng trình bậc 2, tìm giá trị<br /> lớn nhất của dãy số, tìm ớc số chung lớn<br /> nhất của 2 số nguyên, kiểm tra tính<br /> nguyên tố của số nguyên.<br /> - Hiểu đ c cách viết thuật to n để<br /> giải một số bài to n đơn giản.<br /> a2) Kỹ năng<br /> - B ớc đầu mã hóa th ng tin đơn giản<br /> thành dãy bit.<br /> - Nhận biết đ c một số bộ phận cơ<br /> bản của máy tính.<br /> - Xây d ng một số thuật to n đơn<br /> giản bằng biểu diễn sơ đồ khối hoặc biểu<br /> diễn li t kê.<br /> 25<br /> <br />