Rối loạn nước và điện giải ở trẻ sơ sinh

ROÁI LOAÏN NÖÔÙC VAØ ÑIEÄN GIAÛI ÔÛ TREÛ SÔ SINH<br /> I. NHU CAÀU NÖÔÙC VAØ ÑIEÄN GIAÛI ÔÛ TREÛ SÔ SINH:<br /> Nguyeân taéc ñeàu trò roái loaïn nöôùc vaø ñieän giaûi treû sô sinh gioáng nhö ôû treû lôùn,<br /> ngoaïi tröø vaøi ñaëc ñieåm khaùc nhö nöôùc maát khoâng nhaän bieát, chöùc naêng thaän,<br /> vai troø cuûa heä thaàn kinh – noäi tieát trong ñieàu hoøa nöôùc vaø ñieän giaûi.<br /> 1. Nhu caàu dòch haøng ngaøy: xem phaùc ñoà nuoâi aên tónh maïch sô sinh<br /> 2. Löôïng dòch maát:<br />  Maát nöôùc khoâng nhaän bieát<br /> Yeáu toá<br /> Taêng theâm (% nhu caàu dòch)<br /> Taêng thaân nhieät (cho moãi ñoä > 380C)<br /> 15<br /> Warmer<br /> 50<br /> Chieáu ñeøn<br /> 30 – 50<br /> Taêng vaän ñoäng, khoùc<br /> 70<br />  Maát do noân oùi, daãn löu, tieâu chaûy, khoang thöù ba: theo löôïng dòch maát.<br /> 3. Ñieän giaûi<br /> Ñieän giaûi caàn buø = Nhu caàu ñieän giaûi + löôïng ñieän giaûi thieáu<br />  Nhu caàu ñieän giaûi: xem phaùc ñoà nuoâi aên tónh maïch sô sinh<br />  Ñieän giaûi thieáu do maát nöôùc: Soá mEq Na+ vaø K+ caàn buø cho moãi 100 ml dòch<br /> thieáu theo coâng thöùc (1) sau:<br /> Na+ thieáu = K+ thieáu = [(0,7x140) – Na+Bn x (0,7 - % maát nöôùc)] / 2<br /> - Ví duï:<br /> Maát nöôùc 10%<br /> Natri<br /> Löôïng Na+ thieáu<br /> Löôïng K+ thieáu<br /> (mEq/100ml)<br /> (mEq/100ml)<br /> Ñaúng tröông<br /> 140<br /> 7<br /> 7<br /> Öu tröông<br /> 153<br /> 3<br /> 3<br /> Nhöôïc tröông<br /> 127<br /> 11<br /> 11<br /> - Thôøi gian buø löôïng ñieän giaûi thieáu: Buø Na+ trong 24 giôø; Buø K+: 48 – 72<br /> giôø.<br />  Ñieän giaûi thieáu theo loaïi dòch daãn löu:<br /> Löôïng ñieän giaûi caàn buø theâm cho moãi 100 ml dòch daãn löu<br /> Loaïi dòch (moãi 100ml)<br /> Na+ (mEq)<br /> K+ (mEq)<br /> CL- (mEq)<br /> Dòch daï daøy<br /> 20 - 80<br /> 5 - 20<br /> 100 - 150<br /> Dòch ruoät non<br /> 100 - 140<br /> 5 - 15<br /> 90 - 120<br /> Dòch maät<br /> 120 - 140<br /> 5 - 15<br /> 90 - 120<br /> Daãn löu hoãng traøng<br /> 45 - 135<br /> 3 - 15<br /> 20 - 120<br /> Trong phaân tieâu chaûy<br /> 10 - 90<br /> 10 - 80<br /> 10 - 110<br /> Dòch naõo tuûy<br /> 130 - 150<br /> 2-5<br /> 110 - 130<br /> II. ÑAÙNH GIAÙ CAÂN BAÈNG ROÁI LOAÏN NÖÔÙC ÑIEÄN GIAÛI<br /> <br /> 1. Beänh söû: meï duøng Oxytocine, lôïi tieåu, truyeàn dòch nhöôïc tröông.<br /> 2. Khaùm laâm saøng:<br />  Caân naëng haøng ngaøy (Khoâng phaûn aûnh löôïng nöôùc maát trong loøng maïch).<br />  Tìm daáu hieäu maát nöôùc:<br /> + Maát nöôùc naëng: da aåm laïnh, maïch nheï, tim nhanh, thôøi gian phuïc hoài<br /> maøu da > 3 giaây, thoùp loõm, maét truõng, nieâm maïc khoâ, daáu veùo da maát<br /> chaäm, tieåu ít.<br /> + Coù daáu maát nöôùc: maét truõng, thoùp loõm, nieâm maïc khoâ, daáu veùo da maát<br /> chaäm, tieåu ít, tim nhanh<br />  Daáu hieäu dö nöôùc: phuø, gan to, taêng caân hoaëc khoâng suït caân sinh lyù. Löu yù<br /> tröôøng hôïp phuø do taùi phaân boá dòch, theå tích loøng maïch bình thöôøng hoaëc<br /> giaûm.<br />  Tri giaùc, co giaät, suy hoâ haáp, suy tim, truïy maïch<br /> 3. Caùc xeùt nghieäm caàn laøm:<br />  Hct, Dextrostix, Ñöôøng huyeát, Ion ñoà: Na, K, Ca, Cl, Mg.<br />  Khí maùu: maát nöôùc naëng<br />  Chöùc naêng thaän: maát nöôùc naëng hoaëc coù daáu hieäu thieåu nieäu<br /> III. ÑIEÀU CHÆNH ROÁI LOAÏN NÖÔÙC - ÑIEÄN GIAÛI:<br /> A. Roái loaïn nöôùc ñieän giaûi coù Natri maùu bình thöôøng<br /> Nguyeân<br /> nhaân /<br /> yeáu toá<br /> nguy cô<br /> Laâm<br /> saøng<br /> Caän laâm<br /> saøng<br /> Ñieàu trò<br /> <br /> Maát nöôùc ñaúng tröông<br /> Phaãu thuaät loàng ngöïc,<br /> daãn löu daï daøy, naõo thaát, maát<br /> vaøo khoang thöù 3: VPM, hôû thaønh<br /> buïng, thoaùt vò roán.<br /> Treû raát nheï caân.<br /> Suït caân, veùo da maát chaäm, tim<br /> nhanh, giaûm huyeát aùp, giaûm theå tích<br /> nöôùc tieåu,<br /> Taêng BUN, FeNa < 1%, toan chuyeån<br /> hoaù.<br /> Soác: NS hoaëc LR 10 –20 ml/kg/30<br /> phuùt<br /> Khoâng soác: buø ½ löôïng dòch thieáu<br /> trong 8 giôø ñaàu, ½ löôïng coøn laïi trong<br /> 16 giôø keá.<br /> Buø ñieän giaûi theo coâng thöùc (1).<br /> <br /> Phuø<br /> Truyeàn dòch ñieän giaûi, ñaïi<br /> phaân töû.<br /> Suy tim.<br /> Nhieãm truøng huyeát<br /> Lieät thaàn kinh cô.<br /> Phuø toaøn thaân, quanh hoác<br /> maét, chi, taêng caân, Gan to<br /> <br /> Haïn cheá dòch vaø muoái: 50<br /> – 70% nhu caàu.<br /> NTH: khoâng neân giôùi haïn<br /> dòch, khoâng duøng lôïi tieåu,<br /> ñieàu trò NN<br /> <br /> B. Roái loaïn nöôùc ñieän giaûi coù haï Natri maùu: (< 130 mEq/l)<br /> Caàn loaïi nguyeân nhaân haï Natri maùu giaû nhö: Taêng Lipid maùu, taêng osmol maùu.<br /> <br /> Nguyeân<br /> nhaân/<br /> Yeáu toá<br /> nguy cô<br /> <br /> Laâm<br /> saøng<br /> <br /> Caän laâm<br /> saøng<br /> <br /> Giaûm theå tích dòch<br /> ngoaïi baøo<br /> Lôïi tieåu,<br /> Treû raát nheï caân,<br /> Beänh lyù thöôïng thaän,<br /> oáng thaän<br /> Maát qua daï daøy ruoät,<br /> maát vaøo khoang thöù 3:<br /> da bò bong troùc, gñ<br /> ñaàu vieâm ruoät hoaïi töû<br /> Suït caân, neáp veùo da<br /> maát chaäm, tim nhanh,<br /> giaûm theå tích nöôùc<br /> tieåu<br /> Taêng<br /> BUN,<br /> toan<br /> chuyeån hoùa, taêng tæ<br /> troïng nöôùc tieåu, tæ leä<br /> FeNa thaáp<br /> Soác: NS hoaëc LR 10 –<br /> 20 ml/kg/30 phuùt<br /> Khoâng soác: buø ½ löôïng<br /> dòch thieáu trong 8 giôø<br /> ñaàu, ½ löôïng coøn laïi<br /> trong 16 giôø keá.<br /> Buø ñieän giaûi theo coâng<br /> thöùc (1)<br /> <br /> Theå tích ngoaïi baøo<br /> bình thöôøng<br /> Dö dòch,<br /> SIADH (ñau, duøng<br /> thuoác gaây nghieän,<br /> xuaát huyeát trong naõo<br /> thaát, sanh ngaït, traøn<br /> khí<br /> maøng<br /> phoåi,<br /> thoâng khí aùp löïc<br /> döông)<br /> SIADH: taêng caân<br /> khoâng keøm phuø,<br /> giaûm theå tích nöôùc<br /> tieåu<br /> Taêng osmol nöôùc tieåu<br /> <br /> Taêng theå tích<br /> dòch ngoaïi baøo<br /> NTH, gñ sau<br /> vieâm ruoät hoaïi töû,<br /> Suy tim,<br /> Daãn löu baïch<br /> huyeát baát thöôøng,<br /> Lieät thaàn kinh cô.<br /> <br /> Taêng caân, phuø,<br /> giaûm theå tích<br /> nöôùc tieåu<br /> Taêng tæ troïng<br /> nöôùc tieåu, taêng<br /> BUN, FeNa thaáp,<br /> Creatinine <br /> Ñieàu trò nguyeân<br /> nhaân.<br /> Haïn cheá nöôùc:<br /> 50 – 70% nhu<br /> caàu.<br /> Lôïi tieåu:<br /> Furosemide<br /> 1mg/kg (TM)<br /> Buø löôïng Na<br /> thieáu: theo coâng<br /> thöùc (2)<br /> <br /> Natri maùu < 120<br /> mEq/l hoaëc coù trieäu<br /> chöùng thaàn kinh, co<br /> Ñieàu trò<br /> giaät: duøng lôïi tieåu<br /> Furosemide 1mg/kg<br /> (TM) + buø Natri 3%<br /> 6 – 9ml/kg/ giôø.<br /> Natri maùu >120<br /> mEq/l vaø khoâng coù<br /> trieäu chöùng thaàn<br /> kinh: haïn cheá dòch:<br /> 50 – 70% nhu caàu.<br /> Coâng thöùc (2): mEq Na+ thieáu = 0,7 x caân naëng(kg) x (135 – Na+BN )<br /> Buø 2/3 löôïng thieáu trong ngaøy ñaàu; 1/3 coøn laïi trong ngaøy sau.<br /> <br /> C. Roái loaïn nöôùc ñieän giaûi coù taêng Natri maùu:<br /> Khoâng neân haï Na maùu quaù nhanh > 10mEq/ngaøy.<br /> Theå tích dòch ngoaïi baøo bình Taêng theå tích dòch ngoaïi<br /> thöôøng hoaëc giaûm<br /> baøo<br /> Nguyeân<br /> Treû raát nheï caân<br /> Nhaäp nhieàu dòch öu tröông<br /> nhaân<br /> Da bò toån thöông<br /> hoaëc ñaúng tröông.<br /> Thieáu ADH thöù phaùt<br /> Laâm<br /> Suït caân, tim nhanh, haï huyeát aùp, Taêng caân, phuø. Nhòp tim,<br /> saøng<br /> giaûm theå tích nöôùc tieåu<br /> huyeát aùp, theå tích nöôùc<br /> <br /> Caän laâm<br /> saøng<br /> <br /> Tæ troïng nöôùc tieåu taêng hoaëc giaûm,<br /> toan chuyeån hoùa<br /> <br /> tieåu, vaø tæ troïng nöôùc tieåu coù<br /> theå bình thöôøng<br /> FeNa taêng<br /> <br /> Soác: NS hoaëc LR 10 –20 ml/kg/30<br /> phuùt<br /> Giaûm muoái,<br /> Khoâng soác: buø nöôùc theo CT (3)<br /> Giaûm dòch.<br /> Buø ñieän giaûi theo coâng thöùc (1).<br /> Coâng thöùc (3): Löôïng nöôùc thieáu = 0,7 x caân naëng(kg) x (135 / Na+BN – 1)<br /> Ñieàu trò<br /> <br /> D. Ñieàu chænh Kali maùu:<br /> <br /> Nguyeân<br /> nhaân / yeáu<br /> toá nguy cô<br /> Laâm saøng<br /> Caän laâm<br /> saøng<br /> <br /> Ñieàu trò<br /> <br /> Haï Kali maùu<br /> (< 3mEq/l)<br /> Daãn löu daï daøy,<br /> ruoät<br /> Duøng lôïi tieåu keùo<br /> daøi<br /> Beänh lyù oáng thaän<br /> Roái loaïn nhòp tim,<br /> lieät ruoät<br /> Ñieän taâm ñoà: soùng<br /> U, QT keùo daøi<br /> Ñieàu trò nguyeân<br /> nhaân<br /> Buø K+: 2 – 4<br /> mEq/kg/ngaøy (noàng<br /> ñoä K+ < 40mEq/l;<br /> toác ñoä < 0,3<br /> mEq/kg/g)<br /> <br /> Taêng Kali maùu<br /> (> 6mEq/l)<br /> Huûy moâ.<br /> Suy thaän, thieåu nieäu, haï natri maùu, sinh<br /> thöôïng thaän baåm sinh.<br /> Maát nöôùc, caân naëng < 1500g, truyeàn<br /> maùu, thay maùu<br /> Roái loaïn nhòp tim, roái loaïn huyeát ñoäng,<br /> soác.<br /> ECG: soùng T cao, soùng P xeïp, PR taêng,<br /> QRS roäng, chaäm nhòp, nhanh thaát, rung<br /> thaát.<br /> Kayexalate: 1g/kg, pha 0,5 g/ml nöôùc<br /> muoái sinh lyù hoaëc nöôùc caát / qua haäu<br /> moân, thôøi gian 30 phuùt.<br /> Calcium Gluconate 10% 1 - 2 ml/kg IV.<br /> Natribicarbonate 4,2% 1 - 2 mEq/kg IV.<br /> Glucose/Insuline<br /> <br />