Sáng kiến kinh nghiệm: Một số kinh nghiệm khi dạy tích hợp môn Ngữ văn ở trường THCS

PHÒNG GIÁO GD&ĐT KRÔNG ANA<br /> TR<br /> NG T CS<br /> QU ĐÔN<br /> <br /> SÁNG KIẾN KIN<br /> <br /> NG IỆM<br /> <br /> TÊN ĐỀ TÀI:<br /> <br /> MỘT SỐ KIN NG IỆM K I DẠY TÍC<br /> NGỮ VĂN Ở TR<br /> NG T CS<br /> <br /> ọ và tên: Nguyễn Thị ệ<br /> <br /> ỢP MÔN<br /> <br /> oa<br /> <br /> Phùng Thị Nhàn<br /> Đơn vị c ng t c: Tr<br /> <br /> ng T CS ê Qu Đ n<br /> <br /> Trình độ đào tạo: Đại học S Phạm<br /> M n đào tạo: Ngữ văn<br /> <br /> Krông Ana, tháng 1 năm 2015<br /> 1<br /> <br /> MỤC ỤC<br /> <br /> I/P ẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 3<br /> 1. í do chọn đề tài ............................................................................................... 3<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài .......................................................................... 3<br /> 3. Đối t ợng nghiên cứu ....................................................................................... 3<br /> 4. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 3<br /> 5. Ph ơng ph p nghiên cứu ................................................................................. 4<br /> II/ P ẦN NỘI DUNG ............................................................................................... 4<br /> 1. Cơ sở lí luận ...................................................................................................... 4<br /> 2. Thực trạng ........................................................................................................ 5<br /> 3. Giải ph p, biện ph p ........................................................................................ 9<br /> III/ P ẦN KẾT UẬN, KIẾN NG Ị.....................................................................15<br /> 1. Kết luận ............................................................................................................15<br /> 2. Kiến nghị ..........................................................................................................15<br /> TÀI IỆU T AM K ẢO .......................................................................................17<br /> <br /> 2<br /> <br /> I/P ẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. í do chọn đề tài<br /> Để nâng cao chất lượng môn Ngữ văn trong nhà trường đặc biệt là Trường THCS Lê<br /> Quý Đôn và nhằm giúp cho học sinh nâng cao năng lực sử dụng những kiến thức và kĩ năng<br /> mà các em đã lĩnh hội từ giáo viên. Từ đó các em tự huy động có hiệu quả những kiến thức<br /> và kĩ năng của mình để giải quyết những tình huống có ý nghĩa, cũng có khi là một tình<br /> huống khó khăn, bất ngờ hoặc một tình huống chưa từng gặp trong cuộc sống. Vậy tích hợp<br /> kiến thức đặc biệt là kiến thức các môn học khác trong dạy học văn, trước tiên xuất phát từ ý<br /> tưởng là làm thế nào để một giờ dạy – học văn có hứng thú, đạt hiệu quả cao? Làm sao để<br /> học sinh có thể vận dụng mọi hiểu biết kiến thức từ các môn học khác mà mình tiếp thu được<br /> để giải quyết một vấn đề khoa học và có hiệu quả tốt nhất? Qua kinh nghiệm giảng dạy của<br /> mình chúng tôi đưa ra một số kinh nghiệm khi tích hợp trong dạy học Ngữ văn đó là cách<br /> thức để khắc phục, hạn chế lối dạy học khép kín “trong nội bộ phân môn”, biệt lập các bộ<br /> phận Văn học, Tiếng Việt và Tập làm văn với các môn khoa học xã hội khác. Mặt khác tích<br /> hợp chủ đề, vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết một vấn đề trong dạy học đặc biệt là<br /> môn Ngữ văn cũng đang là phong trào đổi mới ở các trường học, giáo viên, học sinh cũng<br /> đang tích cực thực hiện. Bởi vậy đề tài «Một số kinh nghiệm khi dạy tích hợp môn Ngữ văn ở<br /> trường THCS » của chúng tôi cũng bám sát những mục tiêu và sự định hướng đó. Nó sẽ là<br /> một cái nhìn mới, một cách tiếp cận mới trong giảng dạy Ngữ Văn ở trường THCS Lê Quý<br /> Đôn nói riêng và chương trình môn Ngữ văn ở THCS nói chung. Với đề tài này chúng tôi<br /> nghĩ rằng, nó sẽ bổ ích và có thể là một tài liệu tham khảo cho các bạn đọc. Vậy để chất<br /> lượng môn Ngữ văn trường THCS Lê Quý Đôn ngày một tiến bộ và đạt hiệu quả theo yêu<br /> cầu chung của xã hội đã thôi thúc chúng tôi làm đề tài này.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài<br /> Mục đích của việc dạy tích hợp trong môn Ngữ văn không chỉ dừng lại ở việc tích<br /> hợp khép kín “trong nội bộ phân môn Ngữ văn”, mà người dạy phải giúp cho người học tự<br /> học, sáng tạo, bồi dưỡng tư duy, tâm hồn , hiểu và biết tổng hợp, vận dụng các kiến thức của<br /> các môn học vào trong bài học để tiết học sinh động, gây hứng thú cho học sinh trong giờ<br /> học. Qua đó học sinh sẽ tiếp thu và nắm vững nội dung bài học một cách hợp lý có hiệu quả<br /> hơn. Bên cạnh việc tích hợp kiến thức của các môn học giáo viên cần lưu ý hướng dẫn cho<br /> học sinh thói quen tìm hiểu và biết vận dụng tổng hợp kiến thức để giải quyết một vấn đề.<br /> Bởi vì việc học sinh tự tìm hiểu kiến thức cho nội dung bài học sẽ mang lại một cách tiếp cận<br /> mới đa chiều để các em bước vào bài học một cách hiệu quả nhất. Qua đó tạo cho học sinh<br /> hứng thú, tích cực hơn trong học tập.<br /> 3. Đối t ợng nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu trong đề tài của chúng tôi thuộc học sinh học Ngữ văn các khối<br /> lớp 7, 8, 9 trường THCS Lê Quý Đôn.<br /> 4. Phạm vi nghiên cứu<br /> Qua các giờ trực tiếp giảng dạy môn Ngữ văn ở các lớp 7D, 7A, 8C, 8D, 9B, 9D của<br /> trường Lê Quý Đôn mà chúng tôi được nhà trường phân công dạy trong năm học 2013 –<br /> 2014 vừa qua.<br /> 3<br /> <br /> 5. Ph ơng ph p nghiên cứu<br /> Phương pháp thu thập, tổng hợp xử lý thông tin giúp chúng tôi thực hiện đề tài này<br /> chính là dựa trên những kinh nghiệm thực tiễn của bản thân qua nhiều năm trực tiếp làm<br /> công tác giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THCS Lê Quý Đôn. Và qua phần tổng hợp kết<br /> quả bài làm của học sinh sau những lần kiểm tra 15 phút, kiểm tra 1 tiết, kiểm tra học kỳ qua<br /> góp ý của đồng nghiệp và sự chỉ đạo sát sao của tổ chuyên môn, qua nghiên cứu tài liệu tham<br /> khảo.<br /> II/ P ẦN NỘI DUNG<br /> 1. Cơ sở lí luận<br /> Tích hợp là một trong những xu thế dạy học hiện đại hiện đang được quan tâm nghiên<br /> cứu và áp dụng vào nhà trường. Ở nước ta, từ thập niên 90 của thế kỷ XX trở lại đây, vấn đề<br /> xây dựng môn học tích hợp với những mức độ khác nhau mới thực sự được tập trung nghiên<br /> cứu, thử nghiệm và áp dụng vào nhà trường phổ thông. Trước đó tinh thần giảng dạy tích<br /> hợp chỉ mới được thực hiện ở những mức độ thấp như liên hệ, phối hợp các kiến thức, kĩ<br /> năng thuộc các môn học hay phân môn khác nhau để giải quyết một vấn đề giảng dạy.<br /> Như vậy ở nước ta hiện nay vấn đề đang đặt ra trong lĩnh vực lí luận và phương pháp<br /> dạy học bộ môn là phải tiếp cận, nghiên cứu và vận dụng dạy học tích hợp vào dạy học Ngữ<br /> văn ở THCS nhằm hình thành và phát triển năng lực cho học sinh một cách có hiệu quả hơn,<br /> góp phần thực hiện tốt mục tiêu giáo dục và đào tạo của bộ môn. Trong lí luận dạy học, tích<br /> hợp là sự kết hợp một cách có hệ thống ở những mức độ khác nhau, các kiến thức, kĩ năng<br /> thuộc các môn học khác nhau dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề<br /> cập đến trong các môn học.<br /> Việc vận dụng quan điểm tích hợp vào dạy học Ngữ văn ở trường THCS chẳng những<br /> dựa trên cơ sở các mối liên hệ về lí luận và thực tiễn được đề cập trong các phân môn Văn<br /> học, Tiếng Việt, Tập làm văn cũng như các tri thức khác như hiểu biết lịch sử, địa lý, xã hội,<br /> văn hoá nghệ thuật... mà còn xuất phát từ đòi hỏi thực tế là cần phải khắc phục, xoá bỏ lối<br /> dạy học theo kiểu khép kín, tách biệt thế giới nhà trường và thế giới cuộc sống, cô lập giữa<br /> những kiến thức và kĩ năng của các môn học khác vốn có liên hệ, bổ sung cho nhau, tách rời<br /> kiến thức với các tình huống có ý nghĩa mà những tình huống đó học sinh sẽ gặp sau này.<br /> Nói khác đi đó là lối dạy học khép kín “trong nội bộ phân môn”, biệt lập các bộ phận Văn<br /> học, Tiếng Việt và Tập làm văn vốn có quan hệ gần gũi về bản chất, nội dung và kĩ năng<br /> cũng như mục tiêu, đủ cho phép phối hợp, liên kết nhằm tạo ra những đóng góp bổ sung cho<br /> nhau cả về lí luận và thực tiễn, đem lại kết quả tổng hợp và vững chắc trong việc giải quyết<br /> những tình huống tích hợp hoặc những vấn đề thuộc từng phân môn.<br /> Dạy học Ngữ văn theo định hướng tích hợp vẫn theo đuổi quan điểm “lấy học sinh<br /> làm trung tâm”, tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh trong mọi mặt, mọi khâu của<br /> quá trình dạy học; tìm mọi cách phát huy năng lực tự học, năng lực sáng tạo của học sinh.<br /> Do vậy việc lựa chọn và sử dụng các phương pháp dạy học cần chú ý giúp học sinh tích hợp<br /> các kiến thức và kĩ năng đã lĩnh hội, xác lập mối liên hệ giữa các tri thức và kĩ năng thuộc<br /> các phân môn đã học bằng cách tổ chức, thiết kế các nội dung, tình huống tích hợp để học<br /> sinh vận dụng phối hợp các tri thức và kĩ năng riêng rẽ của các phân môn vào giải quyết vấn<br /> đề đặt ra, qua đó lĩnh hội các kiến thức và phát triển năng lực, kĩ năng tích hợp. Tổ chức,<br /> thiết kế các hoạt động phức hợp để học sinh học cách sử dụng phối hợp những kiến thức và<br /> kĩ năng đã tiếp thu trong “nội bộ các phân môn”. Đặt học sinh vào trung tâm của quá trình<br /> 4<br /> <br /> dạy học để học sinh trực tiếp tham gia vào giải quyết các vấn đề, tình huống tích hợp; biến<br /> quá trình truyền thụ tri thức thành quá trình học sinh tự ý thức về cách thức chiếm lĩnh tri<br /> thức và hình thành kĩ năng. Ngoài ra, việc dạy học tích hợp kiến thức các môn học còn giúp<br /> cho học sinh phát huy được tính tích cực, chủ động và sáng tạo của mình. Giáo viên cần chú<br /> trọng mối quan hệ giữa học sinh với sách giáo khoa, từ đó phải buộc học sinh chủ động tự<br /> đọc, tự làm việc độc lập theo yêu cầu trong sách giáo khoa và theo hướng dẫn của giáo viên<br /> thì hiệu quả giờ dạy – học đạt chất lượng cao hơn.<br /> 2. Thực trạng<br /> a. Thuận lợi – khó khăn:<br /> Thuận lợi: Trong quá trình làm công tác giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THCS Lê<br /> Quý Đôn, chúng tôi đã hướng dẫn học sinh cách chuẩn bị bài ở nhà (cụ thể là sau khi kết<br /> thúc phần bài mới, chúng tôi yêu cầu học sinh về nhà đọc, soạn và tìm hiểu sau đó chuẩn bị<br /> những yêu cầu mà nội dung bài học ngày hôm sau sẽ học) với cách làm này học sinh tích cực<br /> hưởng ứng rất tốt. Bên cạnh đó chúng tôi cũng đã phối kết hợp tốt với Giáo viên chủ nhiệm<br /> lớp, Ban cán sự bộ môn của lớp và hội cha mẹ học sinh trong nhà trường về việc nhắc nhở,<br /> kiểm tra để các em chuẩn bị bài ở nhà và giờ học trên lớp đạt hiệu quả.<br /> Là người đang trực tiếp tham gia giảng dạy ở các lớp 7D, 7A, 8C, 8D, 9B, 9D nên<br /> chúng tôi luôn kết hợp cùng với giáo viên chủ nhiệm hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra, nhắc nhở<br /> sau mỗi giờ học, tuần học. Vì vậy, khi đưa yêu cầu phải chuẩn bị bài soạn, học bài ở nhà vào<br /> nội quy của lớp để ban cán sự bộ môn của lớp theo dõi quá trình chuẩn bị bài của các tổ viên<br /> thì chúng tôi đều nhận được sự đồng thuận từ giáo viên chủ nhiệm và các em học sinh rất<br /> cao. Qua sổ theo dõi của Ban cán sự bộ môn giúp chúng tôi thấy được những lỗ hổng trong<br /> kiến thức về việc kết hợp các kiến thức liên môn của học sinh trong môn Ngữ văn hoặc<br /> những khó khăn mà các em gặp phải trong quá trình chuẩn bị bài mới. Từ đó giúp chúng tôi<br /> tự điều chỉnh và đưa ra những phương pháp dạy học phù hợp, hợp lí để chất lượng giảng dạy<br /> đạt kết quả cao hơn.<br /> Được sự quan tâm của tổ chuyên môn, BGH nhà trường, những đồng nghiệp trong tổ<br /> Văn – Họa – Nhạc đang làm công tác giảng dạy Ngữ văn tư vấn, giúp đỡ tạo điều kiện cho<br /> chúng tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu này.<br /> Khó khăn: Việc chuẩn bị bài của các em trong các giờ học còn sơ sài, đối phó với<br /> việc kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà của cán sự bộ môn và giáo viên bộ môn nên hiệu quả giờ<br /> học chưa sinh động. Chính vì vậy phần tích hợp kiến thức các em trong bài học còn thụ<br /> động. Đồng thời nó còn làm cho giáo viên rơi vào tình trạng quá ôm đồm kiến thức và dẫn<br /> tới việc tích hợp không đạt được kết quả như mong muốn và tệ hại hơn có thể kìm hãm sự<br /> tư duy, chủ động và sáng tạo của học sinh.<br /> b.Thành công – hạn chế:<br /> Xuất phát từ thực tiễn khi được nhà trường phân công giảng dạy môn Ngữ Văn ở các<br /> lớp 7D, 7A, 8C, 8D, 9B, 9D trong năm học 2013-2014. Bước đầu chúng tôi cảm nhận được<br /> là muốn tạo cho học sinh hứng thú với môn học và có hiệu quả trong giảng dạy học Ngữ văn<br /> ở trong trường THCS không thể không đổi mới phương pháp nhất là tích hợp. Kiến thức<br /> ngày càng đa dạng, đặc biệt là các môn khoa học xã hội có sự gắn kết chặt chẽ, hỗ trợ lẫn<br /> nhau. Việc tích hợp kiến thức để giải quyết một vấn đề không phải là việc làm mới. Khi<br /> giảng dạy chúng tôi vẫn đang làm và học sinh khá – giỏi các em cũng đang làm. Và để tạo<br /> thói quen nhớ lại kiến thức các môn học xã hội cho các em học sinh trung bình, yếu khi học<br /> 5<br /> <br />